De Boekenwereld. Jaargang 3

Agenda

Veilingen

burgersdijk & niermans. Nieuwsteeg 1, 2311 RW Leiden, 070-21067/126381.
16-18 juni 1987, kijkdagen 12-14 juni: veiling boeken.

van gendt book auctions Keizersgracht 96-98, 1015 CV Amsterdam, 020-234107/234157.
5-7 mei.

bubb kuyper. Hofje van Staats, Jansweg 39, 2011 KM Haarlem, 023-323986.
6-7 juli, kijkdagen 3-5 juli.

Beurzen

zevende antiquarische boeken- en prentenbeurs eindhoven Hotel Cocagne, Vestdijk 47, Eindhoven.
1-2 mei.

Congres over woord-beeldrelaties

De Faculteit der Letteren van de Vrije Universiteit in Amsterdam organiseert samen met het tijdschrift Word and Image (Londen) en het Museum voor Hedendaagse Kunst te Utrecht een internationaal congres gewijd aan de Theorie van de woord-beeldrelaties. Het congres zal van 21 tot 25 april Amsterdam worden gehouden.

Een grote verscheidenheid aan onderwerpen op het gebied van de woord-beeldrelaties komt aan de orde. Van de Renaissance-emblematiek tot woord-en-beeld in de moderne industriele vormgeving. Ook staan lezingen over fotografie en literatuur en over het geillustreerde boek op het programma. De meer dan vijftig sprekers op het congres zijn afkomstig uit onder andere de Verenigde Staten, Frankrijk, Italie, Nederland en Belgie. Naast de lezingen wordt er ook een artistiek programma georganiseerd bestaande uit tentoonstellingen, performances, etc.

Het congres vindt plaats in het hoofdgebouw van de VU te Amsterdam. De inschrijfkosten bedragen f 300,- voor het gehele congres of f 90,- per dag en omvatten onder meer het programmaboek met résumés, koffie, thee en lunches.

Voor nadere inlichtingen wende men zich tot het Congresbureau Vrije Universiteit, Postbus 7161, 1007 MC Amsterdam, tel. [phone].

Tentoonstellingen

Chris Lebeau in het Frans Halsmuseum

Op 14 februari werd in het Frans Halsmuseum een grote overzichtstentoonstelling geopend van werk van Chris Lebeau. Lebeau (1878-1945) behoort tot de belangrijkste vertegenwoordigers van de Nederlandse Art Nouveau en Art Deco. Hij begon als decoratief kunstenaar en ontplooide zich al snel tot een vooraanstaand ontwerper, graficus en ‘kunstnijveraar’. Tenslotte begaf hij zich als schilder en tekenaar ook op

[p. 141]

het terrein van de ‘vrije’ kunsten.

Het oeuvre van Lebeau imponeert niet alleen door omvang en verscheidenheid, maar vooral door de welhaast ongeevenaarde technische perfectie, die deze kunstenaar in ieder genre heeft weten te bereiken. De vormgeving van zijn toegepaste werk, veelal geinspireerd op motieven uit de natuur, is streng gestileerd en gebaseerd op een geometrische grondslag. Zijn vrije uitingen, hoofdzakelijk portretten, getuigen van een koel, niets ontziend realisme.

Lebeau's eerste officiële opdracht bestond uit het ontwerpen van decoraties voor de Nederlandse afdeling op de Wereldtentoonstelling te Parijs in 1900. Van 1904 tot 1914 werkte Lebeau aan de Haarlemse kunstnijverheidsschool, die hij verliet om te gaan werken voor het Theater Verkade in Den Haag. Daar verzorgde hij de decors, ontwierp affiches en programma's en portretteerde tal van acteurs en actrices. Hij was drie jaar aan het gezelschap verbonden. In de periode daarna ontstond niet alleen veel vrij werk, maar bleef hij ook op het gebied van de toegepaste kunsten actief. Hij ontwierp behangsels en bespanningsstoffen, verzorgde reclamedrukwerk en gelegenheidsgrafiek, ontwierp postzegels en vervaardigde korte tijd aardewerk.

Na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog was Lebeau bij het verzet betrokken en heeft hij weinig werk meer gemaakt. In november 1943 werd hij door de Duitsers gevangen genomen en in de nacht van 1 op 2 april 1945 overleed hij in kamp Dachau.

Ter gelegenheid van de tentoonstelling verschijnt het boek Chris Lebeau (1878-1945), geschreven door Mechteld de Bois (f 29,50 tijdens de tentoonstelling, daarna f 49,50).

adres: Vleeshal, Grote Markt 18-20, Haarlem
geopend: tot en met 20 april, maandag tot en met zaterdag 11.00-17.00 uur, zon- en feestdagen 13.00-17.00 uur.

Ons voorgeslacht in scherts en spot

In 1854 verschenen de Tafereelen uit de geschiedenis des vaderlands door mr. J. van Lennep & Compagnie. ‘Aanvangende met de komst der Batavieren en eindigende als het uit is.’ Dit boekje was ontstaan doordat Jacob van Lennep (1802-1868) vier-regelige komische versjes had gemaakt op episodes uit de vaderlandse geschiedenis, waarbij op zijn verzoek plaatjes waren getekend door zijn vriend Pieter van Loon (1801-1873).

Het idee achter dit boekje wordt door Van Lennep in het woord vooraf bondig weergegeven als: ‘Een stomp in 't oog heugt langer dan een draai om de oren.’ Hiermee bedoelde hij dat men beter onthoudt wat men op een plaatje ziet, dan wat men alleen maar hoort of leest. Bovendien wilde hij ook zijn lezers kennis laten maken met de tekenpen van jhr. P. van Loon, die voordien alleen voor eigen familiekring had getekend.

Toen de Tafereelen verschenen moest men er eerst om lachen, maar dat sloeg al snel om in verontwaardiging. Het dagblad De Grondwet besteedde er bijvoorbeeld in drie artikelen ruim aandacht aan, waarin men zich onder andere afvroeg wie Van Lennep, nota bene vanaf 1853 lid van de Tweede Kamer, het recht gaf om ‘aan onze kinderen prenten en bijschriften te geven die hun inborst bederven’.

Alhoewel het de bedoeling was dat de Tafereelen pas zouden eindigen ‘als het uit is’ werd de uitgave na de derde aflevering gestaakt. Het laatste tafereel gaat over het vertrek van Margaretha van Parma en de aanvaarding van de landvoogdij door Alva in 1567.

Een schetsboekje met de tekeningen door Pieter van Loon, en versjes door Van Lennep, gedateerd oktober 1853, kon onlangs voor de Atlas Van Stolk worden aangekocht en vormt het uitgangspunt voor een tentoonstelling over de Tafereelen, die tot en met 21 juni 1987 duurt.

Van Lennep was de eerste in Nederland die een geschiedenisboek maakte op een dergelijke humoristische wijze. Ondanks de kritiek in 1854 hebben de Tafereelen de aanzet gegeven tot meer humoristische geschieduitbeelding. De tentoonstelling eindigt met een tiental voorbeelden - eveneens uit de Atlas Van Stolk - varierend van een tekening door de historicus Huizinga tot een stripverhaal in de Donald Duck.

Bij de tentoonstelling verschijnt een vouwblad.

adres: Korte Hoogstraat 31, Rotterdam
geopend: dinsdag tot en met zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 11.00-17.00 uur.

Huygens Herdacht

Het jaarlijkse congres van de Werkgroep zeventiende eeuw staat dit jaar in het teken van de Constantijn Huygens-herdenking. Het is driehonderd jaar geleden dat Huygens gestorven is. In nauwe samenhang met dit congres wordt in de expositiezaal van de Koninklijke Bibliotheek een tentoonstelling georganiseerd over Huygens' veelzijdigheid. Zo wordt aan de hand van materiaal uit de Koninklijke Bibliotheek de figuur van Huygens belicht als staatsman, literator, wetenschapper, musicus en gezinshoofd. Bij de tentoonstelling verschijnt een catalogus (ca. f 11,-) met onder andere de integrale tekst van een niet eerder gepubliceerd dagboek dat Huygens van zijn kinderen bijhield. Hierin komt bijvoorbeeld de dramatische dood van zijn vrouw Suzanne van Baerle in extenso aan de orde. Huygens laat in dit dagboek zien hoe zijn kinderen, wanneer ze eenmaal volwassen zijn, dagboek dienen te houden. In een aparte bijdrage wordt verder aandacht besteed aan het geheimschrift dat Constantijn Huygens jr. in zijn vroegste dagboek gebruikte voor passages die hij niet geschikt achtte voor eventuele lezers van zijn journaal. De sleutel tot het geheimschrift wordt in de catalogus onthuld. Het boekje besluit met enkele aanvullingen op de tekeningencatalogus Met Huygens op reis uit 1982.

Tegelijk met de Huygens-tentoonstelling in de KB vindt in het Haagse Museon een grote expositie rond Huygens plaats.

De tentoonstelling in de KB duurt van 27 april tot en met 9 mei.

adres: Prins Willem Alexanderhof 5, Den Haag.
geopend: maandag tot en met vrijdag 9.00-17.00 uur, zaterdag 9.00-12.00 uur.

[p. 142]

Aanwinsten rijksprentenkabinet

Het Rijksprentenkabinet toont tot en met 28 juni in zijn, na de verbouwing wat verkleinde en gemoderniseerde tentoonstellingszalen ruim honderd bladen, die de afgelopen twee jaar zijn verworven. De aanwinstententoonstelling biedt een zeer gevarieerd scala van prenten en tekeningen uit de vijftiende tot en met de twintigste eeuw. Het is niet gemakkelijk om voor een internationaal gerenommeerde verzameling als die van het Rijksprentenkabinet de gewenste aanvullingen te verkrijgen. Vandaag de dag is er in elk geval weinig financiële armslag. Toch kan de bezoeker kennismaken met zeldzame bladen van Dirk Vellert, twee onbekende prentseries van Coornhert en een bijzondere eerste staat (in drogenaald) van De bespotting van Christus door Pieter de Grebber.

De collecties Italiaanse en Duitse prenten konden met verschillende bladen worden aangevuld. De vertegenwoordiging van Engelse kunstenaars uit de achttiende en de negentiende eeuw werd versterkt met onder andere een aantal Nederlandse stadsgezichten door Britse etsers, een grote serie spotprenten uit de collectie Lichtenstem en met enkele aquarellen en tekeningen. De Franse grafiek werd ook aanzienlijk versterkt. Zo verwierf het Rijksprentenkabinet een serie kleurendrukken van Jacques Villon. Van Charles Méryon, één van de grootmeesters der Franse grafiek, wordt op deze tentoonstelling een tiental bladen getoond van de 74 die de komende jaren aan de verzameling zullen worden toegevoegd.

De collectie volksprenten werd verrijkt met een grote groep bladen die voor een belangrijk deel werden gekocht op de veiling van de verzameling kinderprenten van mr. C.F van Veen. Dankzij een extra bijdrage van het F.G. Waller-fonds kon een uitzonderlijk grote groep gekocht worden.

Al sedert 1808 kan het Rijksprentenkabinet bogen op een verzameling Indiase miniaturen. In 1986 konden daar wederom enkele bijzondere exemplaren aan worden toegevoegd.

Tenslotte verdienen nog vermelding enige belangrijke Japanse houtsneden uit de negentiende eeuw, een zeventiende-eeuwse Nederlandse tekening van Anthonie van Borssum en twee vijftiende-eeuwse prenten: de kopergravure De Verkondiging van de Brugse meester FVB uit circa 1480 en het wonderlijke gotische kerkinterieur (of altaarkast) van de meester W met de sleutel.

adres: Stadhouderskade 42 (rechter hoofdingang), Amsterdam.
geopend: dinsdag tot en met zaterdag 10,00-17.00 uur, zondag 13.00-17.00 uur.