Bij de voorplaat
Eind mei 1984 kwam in Hamburg de verzameling van de het jaar daarvoor overleden veilinghouder dr. Ernst L. Hauswedell onder de hamer. De eerste 172 nummers bevatten lots met zogenaamde Kaufrure, in het Nederlands wel vertaald met ‘straatroep’.
Op grond van deze verzameling werd in 1975 door Karen F. Beall een uitgebreid overzicht van dit genre samengesteld getiteld Cries and itinerant trades. In verschillende Europese landen maar ook in de Verenigde Staten komen series prenten van rondtrekkende kooplieden of ‘straatroepen’ voor. In Frankrijk bijvoorbeeld onder de naam Les cris de Paris; in Engeland worden ze vaak aangeduid met The cries of London. De meeste dateren van de zeventiende, de achttiende of de negentiende eeuw. Van verschillende series maakte ook de rondtrekkende prentverkoper deel uit. In Nederland vervaardigden de Middelburgse tekenaar Jacobus Perkois (1756-1804) en de Haagse schilder en aquarellist Johannes Huibert Prins (1757-1806) zo'n serie, die door M. de Sallieth in prent werd gebracht en die diende ‘ter oefening van jonge schilders en liefhebbers’. Aanvankelijk werden de prenten afzonderlijk uitgegeven, in 1818 gebundeld. Deze serie had blijkbaar zo'n succes dat zij in 1833 werd herdrukt.
Op de omslag van deze nieuwe jaargang van De Boekenwereld is een tekening van een prentverkoper gereproduceerd die stek doet denken aan soortgelijke bladen in buitenlandse series ‘straatroepen’. Op de tekening van Perkois toont de prentverkoper zijn handelsvoorraad aan twee jongens van gegoeden huize. Zijn koopwaar houdt hij bijeen met een houten klem, waar omheen hij de prenten ook kan oprollen. De twee jeugdige klanten bekijken met interesse de grafiek (of de tekeningen?) die de handelaar te koop aanbiedt. Deze tekening is niet in pent gebracht. Over Perkois bestaat één goede studie van de hand van L.J. Bol. Daarin wordt dit blad genoemd en kort beschreven. Het dateert van 1784 en is afkomstig uit de collectie van David Bles en thans eigendom van S. Emmering. Blijkens een veilingcatalogus van de firma Frederik Muller (d.d. 19 december 1919) heeft Perkois nog een tekening van een prentverkoper gemaakt (lot nr. 916). Dit exemplaar is tot op heden niet te voorschijn gekomen.
Op de verkoop van prenten in vroeger eeuwen is tot nu toe weinig gepubliceerd. Op grond van enkele afbeeldingen weten we dat grafiek verkocht werd door kunstenaars zelf, in boeken prentwinkels, in kramen op markten of door rondtrekkende kooplieden. Misschien kan in de komende jaargang(en) van De Boekenwereld eens enige aandacht besteed woeden aan deze rondtrekkende prentverkopers.
J.F. Heijbroek
Auteursrechtelijk beschermd