Catalogi
Van incunabelen tot Dostojevski
In deze aflevering kan ik de lezer attent maken op een nieuwe zaak die een opmerkelijke eerste catalogus heeft uitgebracht. In Friesland (een provincie, waar het nog niet krioelt van de antiquariaten) is B.M.M. Lieshout begonnen met een verzendantiquariaat. Lieshout leerde het catalogiseren bij L. Gijselman (veilinggebouw ‘De Zon’) in Amsterdam. Ziln eerste catalogus ziet er goed verzorgd uit en het omslag geeft de naam van het nieuwe antiquariaat, De gouden band, grafisch in het oog springend weeg. De beschrijvingen zijn accuraat, alleen lijkt mij het annoteren in de taal waarin het betreffende boek geschreven is ouderwets en weinig zinvol. Wat doet men volgens dit criterium met in het Latijn geschreven boeken?
Een ongelukkig foutje trof ik aan bij nr. 487, een Blaeu-kaart van Artois, die circa 1540 gedateerd wordt, 30 jaar voor de geboorte van Willem Blaeu! Overigens is het aanbod boeiend en gevarieerd. Ik vond een aantal koopjes, onder andere bij de afdeling typografie: de veilingcatalogus van de politicus Lodewijk Caspar Luzac (Leiden, 1872) voor f 20,- en Handschriften en oude drukken deel uitmakende van de kunst- en letterverzamelingen van A.D. Schinkel (Z.pl., 1853) voor f 40,-. Ik wens De gouden band veel succes toe!
B.M. Israél publiceerde een indrukwekkende Catalogue 99 Books on Art and Art in Books. Een paar hoogtepunten: nr. 69 bestaat uit de oorspronkelijke pasteltekeningen van Nelly Bodenheim voor L. Ansingh, 'n Vruchtenmandje (Amsterdam, 1927; f 6500,-). Bij de geïllustreerde boeken staan verder J.J. van Braam, Vues de Java (Amsterdam, circa 1848; f 9500,-), de immense Gijsbrecht-uitgave van Antoon Derkinderen (Haarlem, 1893-1901; op Japans papier en in perkamenten band; f 4500,-) en J.C. Lavater, Physiognomische Fragmente zur Beforderung dei Menschenkenntnisz und Menschenliebe (Leipzig, 1775-1778; f 11.000,-). Onder de handboeken en technische werken valt op nr. 513, het zeer zeldzame Alexis van Piedmont, De secreten... inhoudende... remedien, teghen veelderhande cranckheden, wonden, ende andere accidenten (Alkmaar, 1596-97; f 4250,-).
Om in deze rubriek niet alleen de hele dure en slechts voor zeer weinig mensen betaalbare spectaculaire hoogtepunten te noemen, nu eens iets heel anders. De kooplijsten van Visser-Boekhandel in Liessel bieden altijd opwindende lectuur, vooral ook door de meestal zeer bescheiden prijzen. Wat dacht U, lezer, van M.E. Kronenberg, Over mensen en boeken. Een keuze uit de opstellen van de schrijfster voor f 7,50? De tien delen Dostojevski uit de Russische Bibliotheek (‘zo goed als nieuw’) voor f 80,- en de acht delen Tolstoj voor f 72,-? Zowel bij De gouden band als bij Visser vloog uw recensent uit zijn stoel op en rende naar de telefoon, maar... te laat. Catalogi worden in Nederland blijkbaar driftig en attent gelezen.
In Amerika verschenen twee catalogi met uitsluitend incunabelen. Catalogue 4 van Winter Farm Books is mooi gedrukt door The Anthoensen Press en bevat 101 nummers. Dit aantal is evenwel zeer misleidend omdat vele nummers uit onvolledige exemplaren, losse bladen of zogenaamde leafbooks, dat wil zeggen een los blad van een incunabel met een begeleidend opstel, bestaan. Voor $250 kan men een folium uit de editio princeps van de Pharsalia van Lucanus (Rome, Sweynheym en Pannartz, 1469) aanschaffen, voos $75 een folium uit de editio princeps van Aristoteles (Venetië, 1495) en voor $50 een folium met twee houtsneden uit de beroemde Terentius-uitgave van Grüninger (Straatsburg, 1496). De samensteller van de catalogus laat zich hier en daar meeslepen tot al te lovende en overdreven beschrijvingen. Nr. 18 mist 14 folia maar is desondanks ‘for all its defects a charming, attractive copy’. Een Keulse incunabel is gebonden in een kaptonnen band maar dit kun je wervender formuleren als ‘an attractive and scarce work in a rather mundane board binding’. Over dit verhullende en hypereufemistische taalgebruik heeft de Amerikaanse antiquaar David Magee eens een komisch satirisch werkje gepubliceerd: A course in correct cataloguing or notes to the neophyte (Santa Barbara, 1977). Drie citaten: ‘annotations: if these are in an early printed book and quite unreadable they can safely be labeled “scholarly”. library stamps: these are always “faint” - especially if you have tried to ease them. octavo: a convenient size designation when you are not quite sure.’
De liefhebbers verwijs ik verder naar Catalogue 173 van H.P. Kraus uit New York, die er weer in geslaagd is vele schatten te vergaren, te beginnen met een blokboek, de Apocalyps, hier gedateerd ‘1463 of eerder’ op grond van een inscriptie in het boek zelf.
Uit het Nederlandse taalgebied zijn afkomstig het Passionael Somer en Winter stuck door Christian Snellaert in 1489 in Delft gedrukt, twee folia van de Métamorphoses moralisés, in 1484 door Colard Mansion in Brugge gedrukt en uit dezelfde plaats het eerste in de Engelse taal gepubliceerde boek, The recuyell of the historyes of Troye, gedrukt door William Caxton. Ook de iets later gedrukte Franse uitgave staat in de catalogus. De laatste Nederlandse incunabel is Dat boeck vanden leven ons liefs Heeren Ihesu Cristi (Antwerpen, Claes Leeu, 1488, $45.000).
A.A. Boers
Auteursrechtelijk beschermd