De Boekenwereld. Jaargang 2

[p. 140]

Agenda

Veilingen

burgersdijk en niermans, Nieuwsteeg 1, Leiden, 071-121067.
april/mei.

bubb kuyper, Jansweg 39, Haarlem, 023-323986.
20 mei (onder voorbehoud).

van stockum, Prinsegracht 15, Den Haag, 070-649840.
mei/juni.

van gendt book auctions, Keizersgracht 96-98, Amsterdam, 020-234107.
17-20 juni.

Beurzen

boekenvondst '86, Rijnhal, Arnhem: 21, 22 en 23 maart.

aba bookfair, Park Lane Hotel, Londen: 24-26 juni.

Tentoonstellingen

Moderne belgische boekbanden in de KB

Op 6 maart opent de Koninklijke Bibliotheek een tentoonstelling van hedendaagse boekbanden uit België. Deze tentoonstelling wordt mede georganiseerd door de Amis de la Reliure d'Art (a.r.a.), een van oorsprong Franse vereniging van vrienden van de boekband, die ook een Belgische afdeling kent. Het doel van deze vereniging is het verbreiden van liefde voor en kennis van de kunstboekband.

De boekbindkunst staat in België al eeuwen lang op een hoog niveau. Al in de vroege middeleeuwen maakte men in de Zuidelijke Nederlanden stevige kloosterbanden met rijke stempelingen in reliëf. In de Noordelijke Nederlanden werd toen op dit gebied nog niet veel gepresteerd. Een hoge kwaliteit bleef kenmerkend tot de tweede helft van de zeventiende eeuw. Toen zette een neergang in die ook in de eerste helft van de achttiende eeuw bepalend bleef. In de loop van de achttiende eeuw won de Belgische band weer aan kwaliteit, zodat hij al in het begin van de negentiende eeuw op het hoge niveau van de Franse band stond. Hoewel het eindeloos imiteren aan het eind van de negentiende eeuw duidelijke sporen van verstarring met zich mee bracht, begon al snel daarna een herleving. De beroemde Henry van de Velde was hiervan een belangrijke exponent. Hij stichtte onder andere de bindopleiding van de School van Ter Kameren, die echter pas later, onder Vladimir Tchékéroul, een grote naam kreeg. Tchékéroul streefde zo'n verfijning na van de techniek van de boekband, dat zijn banden - die zelden versierd zijn - alleen al door de technische perfectie te herkennen zijn en juist daaraan hun schoonheid ontlenen. Anders is het gesteld met zijn belangrijkste leerlinge Micheline de Bellefroid en haar leerlinge Liliane Gérard, die technische perfectie weten te paren aan fraaie abstracte decors. De school heeft nog andere belangrijke binders voortgebracht, zoals Hedwige Gendebien, die ook banden uitvoert van de banden-vormgever en graficus Jo Delahaut. Hoewel lange tijd bijna alle binders van naam hun opleiding kregen in de School van Ter Kameren, zijn er tegenwoordig ook andere opleidingen. Zo kent Mechelen het Rijksinstituut voor kunstambachten, met als docent August Kulche en zijn belangrijke leerling broeder Edgar Claes. Voorts is er het in Gent gevestigde Vlaamse Handboekbindersgilde, dat onder andere door het geven van cursussen het ambacht wil bevorderen. Is de School van Ter Kameren vooral op Frankrijk (de perfectie) georiënteerd, Gent richt de ogen eerder op Engeland (de originaliteit). In de kunst- en ambachtschool te Brussel houdt Jacqueline Liekens het peil van het boekbinden hoog en in Luik, tot slot, is Constant Delvaux tegenwoordig actief op dit terrein.

De a.r.a. heeft van de genoemde binders en vele anderen meer dan honderd werkstukken gekozen uit diverse collecties. De tentoonstelling wordt voorafgegaan door een historische introductie waarin een veertigtal banden aan bod komt vanaf de vijftiende tot de vroeg-twintigste eeuw, afkomstig uit de kb en uit een particuliere collectie te Brussel.

Bij de tentoonstelling, die duurt tot en met 17 april, verschijnt een catalogus (ca. f 15,-).

adres: Prins Willem Alexanderhof 5, Den Haag
geopend: 6 maart-17 april 1986; maandag tot en met zaterdag 9.00-17.00 uur; zondag 13.00-17.00 uur.

Een tentoonstelling en twee bundels bij het afscheid van C. Reedijk

Op 28 april 1986 neemt dr. C. Reedijk, wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, afscheid als bibliothecaris van de Koninklijke Bibliotheek.

Ter gelegenheid hiervan wordt op 25 april een tentoonstelling geopend die een overzicht biedt van de aanwinsten die tijdens het bibliothecarisschap van de heer Reedijk de collectie kwamen verrijken. Deze tentoonstelling wordt samengesteld door de bijzondere afdelingen van de kb: Handschriften (middeleeuwen), Handschriften (zestiende tot en met twintigste eeuw), Incunabelen en post-incunabelen, Oude drukken (1540-1800), Zeldzame en kostbare werken (na 1800), Boekbanden en Papier.

Op 28 april verschijnen twee bundels voor Reedijk bij Uitgeverij Verloren in Hilversum. De eerste draagt de titel Opstellen over de Koninklijke Bibliotheek en andere studies. Bundel samengesteld door medewerkers van dr. C. Reedijk ter gelegenheid van zijn aftreden als bibliothecaris van de Koninklijke Bibliotheek te 's-Gravenhage. De bijdragen zijn geschreven door medewerkers van de Koninklijke Bibliotheek en van andere instellingen waarover Reedijk de leiding had.

[p. 141]

Voor het grootste gedeelte handelt deze bundel over de kb. Met name wordt rekenschap gegeven van beleid en ontwikkeling in de periode van bijna vijfentwintig jaar dat Reedijk bibliothecaris van de kb was, een periode waarin meer dan in enig ander tijdvak ingrijpende wijzigingen in het bibliotheekbestel hebben plaatsgevonden. Deze bundel zal een omvang hebben van ca. 570 bladzijden en kost f 75,- (isbn 90-6550-303-X).

De tweede bundel is getiteld Boek, bibliotheek en geesteswetenschappen. Opstellen door vrienden en collega's van dr. C. Reedijk geschreven ter gelegenheid van zijn aftreden als bibliothecaris van de Koninklijke Bibliotheek te 's-Gravenhage. In deze bundel weerspiegelt zich mede de verscheidenheid van de terreinen waarop Reedijk zich bewogen heeft: men vindt hierin studies over Erasmus, over boek- en bibliotheekwetenschap, over bibliofilie, over het bibliotheekbedrijf, over grafische kunst en over andere aspecten die te maken hebben met de betekenis van het boek voor de geesteswetenschappen. Deze bundel zal ca. 440 bladzijden omvatten en kost f 60,- (isbn 90-6550-304-8).

adres: Prins Willem Alexanderhof 5, Den Haag.
geopend: 25 april-eind juni; maandag tot en met zaterdag 9.00-17.00 uur; zondag 13.00-17.00 uur.

verkooptentoonstelling van moderne boekbanden

Van 25 mei tot 8 juni exposeert de hoofdstedelijke galerie Goltzius moderne boekbanden. Deze verkooptentoonstelling wordt georganiseerd door de n.h.b. (Nederlandse Handboekbinders en Boekbandontwerpersgroep). De banden zijn vervaardigd door zeventien leden van de n.h.b. die als zelfstandig boekbinder werkzaam zijn. Door deze tentoonstelling hopen zij een groot publiek te bereiken, dat een indruk kan krijgen van wat er op het moment in Nederland aan de hand is ten aanzien van het handgebonden boek.

adres: Nieuwe Spiegelstraat 37, Amsterdam
geopend: dagelijks (ook zondag) 10.00-17.00 uur.

Literaire tijdschriften

Ter gelegenheid van de verschijning van de studie Literaire tijdschriften door Siem Bakker (De Arbeiderspers) organiseert het Letterkundig Museum en Dokumentatiecentrum van 6 maart tot 5 april een tentoonstelling van de vele eerste nummers van literaire tijdschriften die Bakker bijeenbracht, aangevuld met schrijversportretten. Dan blijkt overigens dat in de literaire tijdschriften andere namen een belangrijke rol gespeeld hebben dan die in de literatuurgeschiedenis terecht zijn gekomen.

Aan één literair tijdschrift, Barbarber (1958-1971), is in het Museum ook een omvangrijkere tentoonstelling gewijd. Deze tentoonstelling loopt van 1 maart tot 5 mei.

adres: Prinses Irenepad 10, Den Haag.
geopend: dinsdag tot en met zaterdag 10.00-17.00 uur, zonen feestdagen 13.00-17.00 uur, maandag gesloten.

Pretkunst van het ancien régime in Teylers

Op 4 februari opende in Teylers Museum een tentoonstelling van Franse achttiende-eeuwse grafiek uit de eigen collectie van het museum.

Anders dan bijvoorbeeld hun Nederlandse collega's uit de zeventiende eeuw concentreerden de grote Franse graveurs van de achttiende eeuw zich hoofdzakelijk op het vervaardigen van prenten die een ander kunstwerk, oorspronkelijk in een ander medium gemaakt, reproduceren. Dergelijke reproduktie-grafiek, in eigen tijd zeer geroemd maar sindsdien minder gewaardeerd, komt de laatste jaren opnieuw in de belangstelling te staan. En terecht, want de prestaties die de Franse meester-graveurs op dit gebied leverden zijn dikwijls van het allerhoogste niveau, zeker waar het de technische aspecten van de graveerkunst betreft.

Tegen het einde van de zeventiende eeuw hadden Franse graveurs als Drevet en Desplaces een procédé geperfectioneerd, dat hen in staat stelde om schilderijen tot in details nauwkeurig in prent te brengen, waarbij alle nuances van toon en toets gerespecteerd konden worden. Deze techniek, de zogenaamde ‘taille douce’ (een combinatie van kopergravure en ets) leverde bijzonder fraaie resultaten op, maar was uiterst tijdrovend en moeizaam. Hierdoor begonnen jongere graveurs allengs te experimenteren met andere methodes. Zo maakten zij steeds meer gebruik van de gemakkelijker hanteerbare etsnaald, die hen in staat stelde om de zwierige schildertrant van Rococo-meesters als Boucher en Fragonard te reproduceren, en ontwikkelden zij nieuwe procédés als aquatint en crayon-ets om bijvoorbeeld krijttekeningen te imiteren, met bedrieglijk ‘echte’ resultaten. Daarnaast bleef een op de ‘taille douce’ gebaseerde manier in zwang. In de loop van de achttiende eeuw ziet men hoe de Franse graveurs voortdurend mogelijkheden zoeken én vinden om tegemoet te kunnen komen aan de veranderende eisen die contemporaine schilders aan hun vaardigheid stellen.

Behalve een overzicht van de technische mogelijkheden en bekwaamheden van de achttiende-eeuwse graveurs, biedt de tentoonstelling ook gelegenheid om in kort bestek de ingrijpende veranderingen in stijl en smaak te volgen die zich voltrokken in de Franse schilderkunst tussen het einde van de regeringsperiode van de Zonnekoning en het uitbreken van de Revolutie. De invloed van Rubens op de academische traditie van Le Brun en de grote belangstelling in Frankrijk voor de Hollandse ‘petits maîtres’ van de zeventiende eeuw komen duidelijk tot uiting in de geëxposeerde prenten. Gravures naar werken van onder andere Chardin en Greuze tonen iets van de ontwikkeling van het genre-stuk en van de invloed van de ideeën van Jean-Jacques Rousseau. De expositie besluit met een aantal prenten waarin het nieuwe en revolutionaire neo-klassicisme zijn entree doet (David, Dood van Socrates), nog voor de Revolutie zelf is losgebarsten.

adres: Spaarne 16, Haarlem.
geopend: dinsdag tot en met zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 13.00-17.00 uur.