De Boekenwereld. Jaargang 2

[p. 142]

Berichten

The Illustrated Bartsch voor Teylers Museum

Op 12 november 1985 werd tijdens een informele bijeenkomst in Teylers Museum een belangrijk geschenk van The Netherlands-American Amity Trust aan de Kunstverzameling van Teyler overgedragen: de door Arabis Books Inc. te New York uitgegeven geïllustreerde editie van Le Peintre Graveur door Adam von Bartsch.

Dit levenswerk van Bartsch, conservator van het Weense Keizerlijke prentenkabinet, verscheen tussen 1803 en 1821 in éénentwintig delen. Alle hem bekende prenten van een groot aantal Italiaanse, Duitse en Nederlandse meesters werden er in beschreven. Sinds 1821 werd het werk van Bartsch gecorrigeerd en uitgebreid, maar het is nog steeds een van de standaardwerken bij ieder onderzoek naar het grafisch werk van oude meesters.

In de laatste decennia werd als een der bezwaren gevoeld, dat het werk van Bartsch slechts uit beschrijvende tekst bestond, omdat conservatoren en verzamelaars steeds meer gewend raakten aan illustraties. Arabis Books te New York begon daarom enkele jaren geleden onder de krachtige leiding van W.L. Strauss met de uitgave van een geïllustreerde Bartsch. Tot dusver verschenen daarvan een zestigtal monumentale delen; er zullen er nog zo'n tachtig volgen. Het plan bestaat om in de nog te publiceren delen met commentaar ook alle aanvullingen op Bartsch, geïllustreerd, op te nemen. In hoeverre daardoor andere oeuvre-catalogi overbodig worden, is nog niet geheel duidelijk. Wel duidelijk is dat het werk reeds thans een belangrijk hulpmiddel is bij het beschrijven van prenten van de hand van de door Bartsch behandelde kunstenaars.

Drs. C. van Tuyll van Serooskerken, conservator van de kunstverzamelingen van Teyler, memoreerde in zijn dankwoord dat de drie opvolgende jaren 1776, 1777 en 1778 van groot belang waren voor deze gebeurtenis. Immers zonder de Declaration of Independance in 1776 was er geen Netherlands-American Amity Trust geweest. Zonder de aanstelling in 1777 door de Keizer van Oostenrijk van Adam von Bartsch tot conservator, was er geen ‘Bartsch’ geweest en zonder de stichting van Pieter Teyler van der Hulst in 1778 was er geen Teylers Museum geweest. De eigen verzamelingen van deze Pieter Teyler van der Hulst waren vermoedelijk niet erg indrukwekkend, maar na de aanstelling in 1785 van de kunstschilder Wybrand Hendriks als conservator, werd het snel anders. Heel belangrijk was de aankoop in 1790, via de in Rome verblijvende Haarlemmer Lestevenon, van een groot deel van de collecties van de in 1689 overleden Koningin Christina van Zweden. Een vreemde aankoop overigens: voor een groot bedrag (f 10.000,-) kocht men een ongenoemd aantal tekeningen en prenten van niet nader genoemde meesters, waaronder veel Italiaanse tekeningen, die in die tijd in Nederland weinig in trek waren. Uit zijn correspondentie met directeuren van Teyler blijkt dat Lestevenon er zelf ook weinig in zag. Waarschijnlijk, aldus Van Tuyll, kocht men het geheel uitsluitend met het argument ‘het is duur, dus het zal wel goed zijn’! De geschiedenis heeft geleerd dat het inderdaad goed was en mede dankzij deze aankoop bezit Teylers Museum een belangrijk aantal bladen van Rembrandt, Michelangelo en andere door Bartsch beschreven meesters. Al deze prenten zijn thans in Strauss' uitgave afgebeeld.

A.G. van der Steur

Johann Adam von Bartsch (1757-1821) door G. Leybold.
Rijksprentenkabinet, Amsterdam.

[p. 143]

Te verschijnen catalogi

De redactie streeft ernaar de tot nu toe zeer lange periode die verloopt tussen het verschijnen van antiquariaatscatalogi en het vermelden ervan in De Boekenwereld zoveel mogelijk te verkorten. Antiquaren kunnen daarbij helpen door van te voren aan de redactie nieuwe catalogi aan te kondigen en daarbij de verwachte publikatiedatum en de inhoud van de catalogus op te geven.

Het Steenkoppel te Delden opgeheven

Mevrouw E.M. Kalsbeek-Schimmelpenninck van der Oye, die de laatste jaren de galerij Het Steenkoppel te Delden (Ov.) dreef en vroeger een zaak in de Spiegelstraat in Amsterdam bezat, heeft besloten om haar studie bestuurskunde aan de T.H. Twente voorrang te geven boven het drijven van een antiquariaat en galerij. Met ingang van 1986 is de zaak opgeheven.

Vol verwachting...

In de rubriek ‘Inventarisatie’ maakt Dokumentaal. Informatie- en communicatiebulletin voor neerlandici regelmatig de balans op van lopend onderzoek aan de diverse instituten voor Neerlandistiek. Het december-nummer van 1985 meldde wat er bij de Vakgroep oude Nederlandse letterkunde van de Katholieke Universiteit Nijmegen op stapel staat. Interessant is vooral wat dr. P.J. Buijnsters aankondigt. Zoals bekend beperkt deze geleerde zich niet tot de (achttiende-eeuwse) letterkunde in strikte zin. Naast publikaties over onder andere Justus van Effen, Betje Wolff en Aagje Deken kondigt hij ook een artikel aan over ‘J.B. Elwe, een achttiende-eeuws boekverkoper’, te verschijnen in 1990. In datzelfde jaar moet ook een bibliografie van kinderboeken 1700-1800 het licht zien. En als alles volgens plan verloopt zal dan twee jaar later een Geschiedenis van het Nederlandse antiquariaat en verzamelwezen voltooid zijn.

Op kortere termijn is de in april van dit jaar te verschijnen monografie van Nop Maas over De Nederlandsche Spectator en zijn kring vermeldenswaard (Veen, uitgevers, Utrecht), een onderwerp dat Maas in de periode 1987-1990 ook in diverse artikelen aan de orde zal stellen.

Tijdschrift voor het boekenvak

Al een aantal jaren verzorgen studenten van de afdeling Boekhandel en Uitgeverij (bu) van de Amsterdamse Frederik Muller Akademie een ‘Tijdschrift voor het boekenvak’, Bu-Bulletin. Het eerste nummer verscheen in november 1978 onder verantwoordelijkheid van een driekoppige redactie waarin onder andere de nu als uitgever actieve Joost Nijsen zitting had. Door personele problemen stokte de uitgave echter na drie jaargangen. Totdat in januari 1983 ineens Bu-Bulletin. Tweede reeks, jrg. 1, nr. 1 verscheen. Nu lijkt de redactionele bezetting beter geregeld want in december 1985 verscheen het eerste nummer van de vierde jaargang. Dit is voor het eerst op de nieuwe zetapparatuur van de Akademie gemaakt en oogt daardoor professioneler dan de voorgaande - getypte - nummers. Een ‘professionalisering’ die ook tot uiting komt in de grotere verspreiding die beoogd wordt. Het blad is nu onder andere te koop bij de hoofdstedelijke boekhandels Athenaeum en Scheltema, Holkema, Vermeulen.

Dit nummer bevat onder meer een artikel over Van Gendt Book Auctions; een persoonlijk verslag over het starten van een uitgeverij door Kees van den Hoek van uitgeverij Thoth; een interview met de nieuwe hoofdredacteur van Boekblad, Henk Weltje en een wandeling door de ‘Halle der Kunst’ van de Frankfurter Buchmesse. Hier werd onder andere het boek Mit Bücher Wohnen aangetroffen: ‘Voor boekenverzamelaars die niet goed raad weten met al hun boeken (...). Dit boek is rijk geïllustreerd met foto's die uit de folders van onder andere Ikea, Interlübke en Lundia zijn overgenomen en met foto's van boekenkasten naar eigen ontwerp (gemaakt door de doe-het-zelver).’

Een abonnement op Bu-Bulletin kost per jaargang (drie nummers) f 12,50, te storten op giro 2414951 t.n.v. Ellen van den Berg/Bu-Bulletin, Amsterdam. Losse nummers: f 4,50.