Boekzaal der geleerde wereld. Jaargang 1715

[p. 1]

Maendelyke uittreksels, of Boekzael Der geleerde Werelt. [November]

I. Hooftstuk.

Messias voorloopers boetstemme en Doop aen den Jordaenstroom, ofte het derde Hooftstuk van Matheus Euangeli, in zynen schakel en oogwit ontdekt; Jesus Messiasschap daeruit opgeluistert, en nader uit die verklaeringe aen des menschen geweeten, tot zyne eeuwige behoudenis, toegepast, door Peter Zaunslifer, Bediender van het H. Euangeli te Zoelen. Te Leiden, by Henryk van Damme, 1715. In 8. 320 Bladzyden, behalven eene Opdraght, eene Aenspraek aen den Leezer en drie byzondere Bladwyzers.

[p. 2]

DE Heer ZAUNSLIFER, die in het jaer 1711 Godts Kerk wilde troosten, en ieder Avontmaelganger zynen plicht zeggen uit den XXIII Psalm, heeft het hier op boete en bekeeringe geleit, en Johannes Boet- en Doopstemme voor zich gekoozen. Dus leert ons de tytel al, dat hier het III. Kapittel van Matheus Euangeli verklaert wordt, en hoe 'er Samenhang en Oogmerk met Jesus Messiasschap in voorkoomen.

Het Werk is in negen Hooftdeelen geschikt, en staet met eene scheeringe, daer het gantsche webbe naer geweeven is, in deezer voege in zyn touw, bladz. 5-10.

‘In dit DERDE HOOFTSTUK (om redenen zullen wy woordelyk en met de eige spellinge uitschryven) zal den opmerkende onderzoeker Johannes vinden als ontfonkt door de vuurvlammen van Godts verlichtende Geest om op de Bergen Zions als een rykstrauwant van zyn groote Koningk de Vreetrompet te steeken of ook, om als een Donderzoon voor Juda het weerbarstig Jodendom de bliksemen van Godts brandende toorn aentekondigen, de gruwel-straf van hun gezwoorene vyanden de Romeinen bloot te leggen, die wis hun nekken treffen zoude, maer ook men vindt hem hier als een Zoone der vertroosting om den geloovige inwoonder van Zion en Jerusalem Jehovahs heil en genade, dermate heuchelyk voortestellen. Een zoetvloeiende heiltael, die hun hert en oor moest streelen, dewyl van zyn lippen niet anders afdruypt,

[p. 3]

dan een milde dauw van bekeering-lessen, Jae het geloof beschouwt hier in dit Hooftstuk Johannes, als een van de Serafynen die rontom den troon des Koningks zyn, om met de heilklaroen van 't glinsterend Evangeli in de blonde dageraet des N. Testaments Jehovahs vreebestek te brallen.

‘Dat zyn boodtschap heuchelyk was, bleek haest, dewyl het gantsche lant van Judaea of deszelfs burgeren, op de galm van zyn Godtvrucht, en verbazende leerreden toevloeiden om hem te hooren.

‘Dit Hooftstuk (beswangert met zoo menigvuldige vermaeningen, zoo vol van doorluchtige voorbeelden, zoo aenmerkelyk door zyn gulde schaekel van voortreffelyke zinnebeelden) schift zich gevoegelyk in twee deelen.

	Van het eerste tot het ingeslootene twaelfde vers vinden wy een weergaloos getuigschrift van Johannes voor Vorst Jesus Messiasschap.
	Een gestaeft en welgevormt getuigenis van Godt den Vader, nopende den zelven Jesus Christus, naer dat hy den doop door Johannes ontfangen hadde vs. 13-17.
α.	Het Hooftstuk in zyn schakel en verbant ontledigende kunnen wy dus dootverwen, namentlyk dat de schrandere Evangelist in het eerste deel
A.	Johannes in de waerdigheit van zyn perzoon en dienst afmaelt,

[p. 4]

	om aentetoonen dat hy wettig gezonden was, vs: 1, 2.
B.	Hy vertoont hem als een Heraut van Christus, die eerlang zyn voetstappen zoude drukken, en zig aen 't Joodtsche volk ontdekken. vs: 3.
C.	Hy schildert hem af in zyn nederigheit en matigheit, schoon geteelt door een Priester, een Priesters Zoon, zonder flonker-gout, en eel-gesteent, maer omhangen met een kleeding van kemels hair enz. vs: 4.
D.	Hy wyst aen zyn Godtvrucht, zoo glinsterend, zyn leerredenen zoo kragtig dat Jerusalem en geheel Judaea, jae het gantsche lant rontom de Jordaene tot hem uytgaet enz. vs: 5, 6.
E.	En dewyl 'er veelen of uyt nydt, of uyt nieuwsgierigheit tot hem gekoomen waeren, zoo voert hem den Evangelist in, de Farizeen en Zadduceen heftig heekelende, als het Slange zaet en adder-gebroetsel, door de geest Godts voorziende, dat zy 't Vrouwe-zaet aen de vloek-doot zoude overgeeven: zoo te gelyk hun geveinstheit ontdekkende, als die waende het wraeklemmer van Godt te ontduiken, zyn toorn, die haest

[p. 5]

	geheel zoude ontbranden tot hun te deerlyke verwoestinge gelyk wy vinden in het zevende vers.
F.	En schoon zy nog een deksel zogten tot hun schanden, en dwaeslyk meende tot Abrahams kroost en kinderen te behooren, en bygevolg geen toorn Godts vreesden, zoo verzeekert ons den Evang. Matth. dat Johannes de Farizeen het masker van averechtsche opvattingen afrukt en hun dat oorkusse van zorgeloosheit poogt te ontrekken, en integendeel hun tot hun plicht aennoopt, en dit te recht wegens Godts aennaederende geesselsweep, vs: 9, 10.
G.	Daerenbove tekent Mattheus aen, hoe Johannes hun inboezemt het groot en heilzaem gevolg dat op hun bekeering zoude aenblikken, hoe zy eens met vuur en met den Heilige Geest zoude gedoopt worden. En dus bewyst hy krachtigh, dat hy voor zyn persoon geenzins de Messias was, niet die hemelsche bruidegom, die zy met'er daet wenschte te kussen met de kussen van hun mont (namentlyk om in 't vleesch te beschou-

[p. 6]

	wen) maer dat hy minder was dan deze, welke hy greetig, als een nederig dienstknecht alle hulde wilde toebrengen, ja hem in waerdye te booven streefde, zoo veel het licht de stikduisternisse overtreft, daerom zegt hy in het elfde vers. Enz.
H.	En eyndelyk zal hy Johannes de Messias afmaelen, als die zig nu teryl zoude openbaer maeken, als de heer van zyn Kerk, die alle macht ontfangen had in Hemel en op aerde, die weergalooze in sterkte en kracht om gerichte te houden: want hy getuigt van hem vs: 12. Enz.
β.	Wat het tweede deel van dit hooftstuk betreft
A.	Terwyl Johannes zig met deze gulde vermaeningen, en zielsroerende bestraffingen aen de Jordaen-stroom op hieldt, dan eens wraek, dan heil, dan doot, dan eens leeven, nu eens zegen, dan vloek voorstellende, quam Christus van Galilaea aen de Jordaene om van hem gedoopt te worden vs: 13, 14.
B.	Maer schoon de nederige Nazireër Godt Jesus den doop weigert, zoo toont hem de Heilant aen de nootzaekelykheit vs: 15.

[p. 7]

C.	En gelyk als Christus dus door den doop als 't waer het eerste teken van zyn huldiging tot zyn amten ontfangen hadde, zoo volgde wel haest het tweede teken namentlyk de zalving, niet met uytwendige oli, maer met de gaven des H. Geest, en daer toe zag men de hemelen geopent Enz.
D.	Jae gelyk veeltyts op 't eene wonderwerk het ander volgt, zoo hier ook, een verbazent wonderstuk, een hemelgalm die Johannes bediening ende doop van Christus doorlugtig maekt, want men hoorde een stemme uit den opgebarste hemeltrans zeggende, deeze is myn Zoon Enz.’

Die in deezen samenhang genoegen neemt, zal het ook in ieder behandelt deel neemen. De Grieksche tekst wordt overal tegen de Vertaeling over geplaetst. Men delft, men stikt, men spoort naer de grontbeduidenissen der woorden. Men neemt 'er ook al eens den slagh waer, om te vertolken, de gryze outheit op te baggeren, oude Rabbynenten toon te zetten, steden en landen te doorweiden, veele geheimen te ontgrendelen, de waerheden te betoogen, zinnebeelden te ontzwachtelen, en rechtgevormde vermaenlessen op te disschen.

[p. 8]

Zulks wy in het doorleezen wel wat nieuw opzagen, als die een werk van deezen aert nooit onder de oogen kreegen, en 'er van zeggen mosten, dat het voor de Liefhebberye leezends en herleezends waerdigh is. Daer zyn veele Theologanten, die de gedachten en woorden zoo laegh by den gronthouden, en niet hoogh genoeg als Arenden durven vliegen. Zy weeten allen noch niet, dat onze Schryver weet, die aen den Leezer, voor het eindigen zyner aenspraeke deeze onderrighting geeft:

‘Wat de styl betreft juist niet evenaerende de Schryf gewoonte der Meesten uitleggers, meen ik echter gevormt te zyn naer evenwicht der zaeken, want den Schryver behandelende hoogverheevene verborgentheeden van Godt en zyn wonderen, past het recht krachtiger en hoogverheevender spreekwyse, dan laffe en by de wegopgezamelde uitdrukkingen voorttebrengen, geen styl is schriftuurlyker (meen ik) dan die vaek gesenuwt is met zoodanige krachtige, ernstige en dikwils verheevene bewoordingen, waer in ons Job, David, Jesaia, en andere voorgaen, als zy de Heerlykheeden en verbazende wonderen van Godt ophaelen; doch ik ben een vyant altoos geweest van vleiende en verwaende uitdrukkingen, die ruiken naer menschelyke wysheit, en bedoel alleen in myn Styl hooger woorden met zoo hoog goddelyken zaek te evenaeren. De Spelling, vorm ik als wy spreeken, dat ik meen

[p. 9]

het natuurlykst te zyn.’

Deeze zoo goede spelleering gaet door; maer of'er hier zelfs aen voldaen zy, moeten de kenners eener goede spellinge voor ons oordeelen. Op de styllessen willen wy mede niets zeggen; maer wy hebben de vryheit, die wy ook neemen, om 'er wat proefjes van te toonen. Zonder veel zoekends, quamen ze ons ten eersten in de hant en hier uit de penne, gelyk ze uit de Opdraght, en de Aenspraek en de vier eerste bladzyden genoomen zyn.

Behalven dat wy van GODT, den Allerhooghsten, lazen, hoe hy de uiterste eyndpael waere en eenige houvast van onze hope; die door zyn alwysheit de gantsche ommeswaei der weereltsche wisselingen doorkent en doorziet; die de wisselbeurten der stervelingen omswindelt alleen naer zyn vrymachtige willekeur: van CHRISTUS, hoe hy, hier lang aengeblikt, daer liefdraegende, nu eens gezeit wordt op zyn zegenkoets van dryvende waterwolken voorspoedig in zyn heerlykheit ingereeden en aen 's Vaders Rechterhant op zyn Zafier-troon verhoogt; en dan weder, als die macht gekreegen heeft om die luchtdauw des Geest ter reiniging te doen nederdruipen; noch eens, zullende het mensch-kleedt aentrekken om zyn Koningkryk op ewige Zafieren te metselen, naer dat hy het alvorents in 't sement van zyn kruisbloet had opgerecht Enz. En eindelyk, die nog oit omluystert zyn zoude met trotze pracht der aertsche heerlykheeden: van eenen ENGEL, een Cherub, die den Godtlooze met een vlamment omslingerent wraeklemmer ter lusthof uytsweept: van JOHANNES,

[p. 10]

den DOOPER, den Rykstrauwant, Vorst Messias Genadeboo, Heraut en Verkondiger van Messias haest opdagent Koningkryk der Hemelen: van de APOSTELEN, dit volgende; wanneer Vorst Messias zegepraelend Jeruzalem inreidt op het Veulen eens gereeltorzend Ezelinne, wat Herauten hoort men niet, die zoo lang gehoopte vredekomst des Konings uitbazuine, o jae, dan weergalmt de prael-poort van Jeruzalem door 't blygeschal der kloekhartige Kruisgezanten; want hy had zulke Ryksbooden en voorloopers ten gebruik, op dat alle hinderpaelen dezelfs loop mogten worden geeffent, rechtschaepen Heilverkondigers, Genade-bootschappers, des Konings Vree-trompetters, om als helden Israëls, Messias prachtige nachtkoets omringende, ook geduurigh te waken tegen de schrik des nagts, namentlyk tegen het opdagende kettergift der dwalende Ongodisten: van MOSES, dat hy Godts kabinetraet zy en meer zulke spreekmanieren van deezen en geenen.

Behalven dit, zeggen we, leest men: Een flonkerkroon van eeuweige zaligheit, ook de zaligheit zelve voordeelen. De waere gelukzaligheit opdelven uyt de voorzichtigheit en wysheit. Een schemerlicht, dat hun een meerder volmaekt'er weeze een vrymachtiger oorspronk, dan de wisselbeurte van dit ondermaensche, inboesemt, en hunne poogingen tot hoog geschoeider gelukstaet, dan tot het heil deezer weerelt opveiselt.

Althans de Wysgeer Cebes zal ons in een doorluchtigh tafereel 't beweegradt van 's menschen leeve afmaelende, alleengkens door wonderlyk-gevormde wisselingen, en een om-en-omswindelent doolplein tot den tempel der ewige wysheit, en zaligheit den weg aenwyzen.

[p. 11]

Uyt dit eindige, uyt dit sterfelyke te doen overstappen tot de eeuwen der onsterfelykheit. Onvermydelyk de rampzaligheid niet konnen ontduiken. Naer 't opperheil stikken. Delven naer de zaligheit. Het opperweezen van Godt uyt de natuur opdelven. Het geloof wordt gewrocht door de vruchtryke luchtdauw des H. Geest. Hoe mildelyk is niet de luchtdauw van Godts zegeningen neergedroopen. Uyt de slaefze helboeien van de macht der duysternisse ontkluystert.

Dewyl hy (Johannes) door zielroerende leerredenen, als door een lichtende vuurbaek, aen wyst hoe het veiligst door de akelige klippen van dit sterfelyke tot het Koningkryke van Christus heen te streeven: Een Koningkryk, dat nu stont aenteblikken, nu de blanke dageraet van 't glansryk Evangeli, en de blinkende morgester naer de stik-duystere nacht van zoo veel schaduw-offeren, Priester-rein en strenge willekeur en was opgedaegt.

Een welgevormde artseny voor de Iooden van dit tytperk, begraeven in hun zonden, vereelt door 't drukken van Mozes deksel, geblanket door enkel schyn van heiligheit, beswaddert door een doodelyk addergift van gruwelyke dwaeligen, en dermaete liefkoozende, en belust op een Koningkryk, dat aertsch en uytwendig was.

Puykstammen die in de haggelykste gevaeren en aendruizende moeielykheden van ons vaderlant gadeloos het roer van onze Nederlantsche staethulk ter veilige ree gewent hebben, en goet en bloet geerne geoffert tot 's Lants en Stads voordeelen.

Niemant ontduikt de ewig-rampzalige geezelsweep des Duivels, en bespiegelt zich in de flonkerglans van Godts vlekkelooze Heerlykheit, als die hun tot Godt bekeeren, en de boet-orakel-stemmen

[p. 12]

van Godts Kruisgezanten en heil-verkondigers gadeslaen: ik smee geen andere gedachten als Iehovaehs geheimrolle zeer gestaeft leeraert door Iohannes of Christus zelfs Iohann. III:5.

Iehovahs onbesmette heiligheits Genadetroon. Zig met iemant vergemeenzaemen. In de peillooze wateren des swellende Zontvloet. Zich redden uit de gevaerelyke omswindelingen van dit aertsche doolplein. Ter ewiger vampsontworsteling. Waen van uitblaekende Godtvrucht. Ter gestaefder grontsteun van 't bloeient ryk. Die vreugdekreet galmt Zacharias. De onderdaenen brallen den Koning toe, ds Iehovah is onze Richter enz. Een ziel gerukt uit de snoode swadder van zyn zondenschult. Swadder der ziele. Swadder van zyn aengeboore besmeeting. Dootberokkende ongehoorzaemheit. Iammerpoel van ewigquynende gruwelstraf. Het schrikkelyk Tofet of altoosbrandende Hinnon.

Den rykdom magh den mensch aenbiddelyk scheppen, het bloet hun edel, en de schranderheit hem tot de onsterffelykheit opveizelen, maer de Godtzaligheit doet hem praele met een onverwelkbaere kroon bepeerelt met kleinodie van ewige en hemelsche rykdommen, waer door hy wort verheeve tot een geestelyk Koningk, of een Hemelkoningin om te staen aen de rechterhant des Koningks in 't synste gout van Ofir, enz.

Dus begint het werk: De gryze oudtheit, de daer op achtereen rollende Iaeren, en zelfs de noch tegenwoordige trotze eeuws-wisselingen leeraeren ons, dat het onder de doorluchtigste Vorsten, en 's weerelts-groote Perzoonagie gebruikelyk is, zullende zig spoeden om ten beste van het Ryk, of tot heil en nutte haers burgerstaet, alles tot een rechtschaepe reegering te vormen, alvoorens hun Herauten of Ryks-booden in last geeven den weg te berei-

[p. 13]

den en opteruimen, opdat de Vorst zyn intreede te luisterryker, en den Onderdaen zyn hulde te eerbiediger zy.

Dus is 'er eene plaets blatz: 34. Maer het Koningkryke van deze hooggeduchte Opperkoningk dat hier van Iohannes bedoelt wort is een Genaderyk, dat de onbegrypelyke mensch-lieventheit van deze Hemel-heer wist in zyn geheimkabinet uittevinden, in de eerste moederbelofte aen den verleegen zondaer, die door een val zyn doot berokkent hadde, te belooven, onder de Wet door de orakels der Profeeten te verkondigen, en onder 't glansryk Evangeli, ten spyt van weerbarstige Ioden, in weerwil van aendruyzende Duivel en Hel, heeft opgerecht en wel lynrecht overgeplaetst tegens dat Koningkryke der Duysternisse, gestaeft op ongerechtigheit, daer van de Duivel was de Gesachvoerder, de zonden desselfs Veltheer, gemetselt op wetten, die wel heuchelyk scheinen voor het vleesch, en tot een aertsche wellust toepracchen, maer te lydig zorgelyk en wis beschadigende dieze ten gebruik past. Wonderlyk vast gegront op een te wreede dwinglandy.

Dus vinde ik eene tegenstelling blatz. 288. Althans daer den eerst naer Godts beelt gevormden mensch door zyn dootberokkende verbonts-breuk door een Cherub met het vlamment omslingerent straflemmer het Eden wiert uyt gesweept, en dus (als 't waer) den Hemel vondt geslooten, daer vinden wy hier den Hemel geopent. op dat de tweede Adam een heilgerecht en Hemelsch zielsbanket voor de kerke zoude aenbrengen.

Dus eindight de Schryver: Iae als eens zoo een gelukkig keurling van Iehovah Godt, dat voorwerp van Godts welbehaege, naer de aengenaeme kalmte zyns leevens de stormbuien des doodts voelt

[p. 14]

opgestooken, zoo vindt hy haest den Hemel der Hemelen geopent, ende vrymachtige Opperheerschappy-voerder op zyn blinkende Zafier-troon, omschaduwt met zyn Zerafynen en Ryks-herauten, die met hun afschitterende Israël-glans het flonkerent diamant verdooven, om met de Prins der Engelen te zitten op zyn troon, gelyk hy eens overwinnende gezeeten is met den Vader op zyn troon. Amen.

Dus maeken wy hier een einde van, en geven het gansche werk en de manier van schryven aen het oordeel des Lezers over. En daerom UIT.