Boekzaal der geleerde wereld. Jaargang 1715

[p. 1]

Maendelyke uittreksels, of boekzael Der geleerde werelt. [September]

I. Hooftstuk.

Johannis d'Outrein, Ecclesiastae Amstelodamensis, de Clangore Euangelii Dissertationes Philologico-Theologicae XV. In quibus agitur de Oraculo Nathanis 2 Sam. VII. & Ethanis Psal. LXXXIX. & signate Comm. 16. De Tubis argenteis Num. X: 1-10. eorumque Clangore & usu vario, variisque temporibus & occasionibus adhibito, atque inde ad sensum spiritualem translato.
Accedunt Epistolae quaedam Viri illustris Gisberti Cuperi ad Auctorem, cum hujus Responsionibus, de rebus va-

[p. 2]

rii argumenti; praesertim de subjecto Psalmi CX. contra Anonymum, in Historiae Criticae Reip. Literariae Tom. I. II. & III.

Dat is:

JOHANNES d'OUTREINS, Predikant te Amsterdam, XV Redeneeringen over het GEKLANK VAN HET EVANGELI. Waer in gehandelt wordt van Nathans, 2 Sam. VII., ende van Ethans Godtspraeken. Ps. LXXXIX. inzonderheit vers 16. Ook van de zilvere Trompetten Num. 10:1-10. en haeren Klank en verscheiden gebruik in verscheidene tyden en geleegenheden: alles overgrebraght tot den Geestelyken zin.

Hier by koomen eenige Brieven van den Doorluchtigen Heere, GYSBRECHT KUIPER, aen den Auteur, nevens zyne antwoorden, over verscheide zaeken; inzonderheit over het Onderwerp van Ps. CX. tegen zekeren ongenoemden Schryver in de Oordeelkundige Historië van het Gemeenebest der Letteren, I, II, en III. Deel. t'Amsterdam by J. Boom 1714. groot 505 blad. in 8.

[p. 3]

ZOo 'er oit iemant was, het is deeze Schryver, die, onvermoeit in geduurigen arbeit, en op uur en tyt gezet,

Zyn' Tytgenooten te geval

Den vrekken Tyt den tyt ontstal.

De Godtgeleerde Schriften, die de Nederlantsche tael spreeken, raeken byna uit den tel. Onlangs quam 'er ook een Latynsch stuk schrifts te voorschyn: Dissertatio de Melchisedeco non-Henocho enz. Van Melchisedek geen Henoch, met Mengelwaerneemingen over uitgezochte Bybelplaetsen. Den Geleerden was dat niet onaengenaem en het lokte zyne Eerw. uit, om 'er dit op te laeten volgen.

In de Opdraght aen den vermaerden Heer Jakob Perisoon, onlangs ter onherstelbaere schade byna der Letterwerelt overleeden, verhaelt de Schryver den oirsprong van dit werkje. Op de Akademi, ten jaere 1683, deed Hy eens over de woorden van Ethan, Ps. LXXXIX:16. eene Predikaetsi. Zy luiden: Welgelukzaligh is het volk, dat het geklank kent. Van tyt tot tyt braght zyne Eerw. daer toe alles over, wat zy naderhant opmerkte van het Geklank, dat voormaels onder het Joodsche volk plaets had, en dat buiten twyfel in deeze Godtssprake bezinspeelt werdt. Te weeten; de Preekrede was op het papier gestelt, en des Mans aenmerkingen groeiden 'er zoo sterk aen, dat hy geraeden vondt, Professer geworden van de Doorluchtige Schoole te Dordrecht, in de

[p. 4]

Latynsche taele over dezelve eenige openbaere lessen te doen, die hy nu ook goet gevonden heeft aen de geleerde werelt mede te deelen.

Eens voor al moeten wy zeggen, dat ons niemant quaelyk hebbe af te neemen, zoo wy geduurigh geen tytelschrift bezigen. Dat zyne Ed., zyne Eerw. zyne Hoogeerw. wil niet wel uit onze pen vloeien. Naer onze taelkeurigheit zoude'er dan dikwils eene Zy voor eenen Hy op volgen moeten (hier in gesterkt door voorbeelden der beste Schryveren) en van mannen staet zulks te viesch.

Wat den Inhout zelven aengaet: XV Oefeningen of hooftdeelen zyn 'er in begreepen.

In de eerste Oefeninge of Redeneeringe wordt de Godtsspraek van Nathan verhandelt uit 2 Sam. VII:12-16. Hier verschilt de Schryver in gevoelen van Daniël Kramer en zulke, die van oordeel zyn, dat de Messias alleen, geen andere, het onderwerp is van die Profeetstaele.

In de tweede wordt Ethans Godtsspraek uit Ps. LXXXIX verklaert; en hier betoogt, dat de Psalm voornaementlyk en alleen op den Messias ziet, met andere gedachten (welke zedighlyk vertoont worden) dan 'er de vermaerde Heer van Til over gehadt heeft.

In de derde wordt de gansche Psalm ontleedt en opgeheldert.

In de vierde wordt het 16 vers verklaert van de woorden: Welgelukzaligh enz. Trouwens, zy staen al boven.

In de vyfde wordt onderstelt, dat 'er de

[p. 5]

Psalmist het oog mede heeft op het Geklank der zilvere Trompetten Num. X. Men opent de Wet en leit ze naer de letter uit.

In de zesde wordt de reden deezer ingestelde wet onderzocht, zoo met zicht op het aeloude Israëlytisch Godtsryk, als op de nieuwe Bedeeling. In alle deelen wordt 'er de geestelyke beduidenis van aengeweezen, en in het voorbygaen worden veele plaetsen opgeheldert. Iets, dat ons, wel gedaen, de Schriftuurwerken beminnen doet, en den Preeker lof kan geeven.

De zevende heeft het op Num. X. 10. aengeleit en het Geklank van alle de Israëlsfeesten overgebraght tot de Kerk of tyden des N.T.

Bezie de achtste en gy zult gesprooken vinden van het Geklank by en over de Offerhanden. Aen Ps. XXVII:6. en Openb. VIII:2, 3. wordt licht gegeeven.

Den negenden rang heeft het Geklank van het dagelyksch Offer met zynen omslagh; ook van het Reukwerk. Verscheide plaetsen krygen wederom haere klaerheit, als Filip. II. 17. Ps. CLXI:2. Openb. V:8. en VIII:3.

Voor de tiende heeft men te houden de Hooftplaets deezer stoffe, daer de Schrijver als tot zynen Textpsalm wederkeert en uitleit, wat het kennen van het Geklank al in hebbe.

Wat de elfde zy, doet zich dra op. Het Feest des Geklanks op den eersten van de zevende maent ofte den eersten dagh van het aeloude Jaer wordt afgehandelt, en de geestelyke zin met alle de omstandigheden uitgehaelt. Onze

[p. 6]

Schryver omhelst hier het gevoelen, waer by de werelt met den Herfsttyt het begin wordt gegeeven, te weeten in het Oosten, daer het Paradys was. Anders spreekt het van zelfs, dat het op verscheide plaetsen des Aerdkloots te gelyk is Lente, Zomer, Herfst en Winter. Zoo bestrydt hy nader in de Voorrede dier luider gedachten, welke de werelt met de Lente, of de Lente met de werelt beginnen. Dies, wierde het gevraegt, de Man zoude antwoorden: Het zy verre, dat ik het laatste gevoelen verdedigen zoude, gelykverkeerdelyk in zeker Uittreksel is opgegeeven.

Wy zien de Twaelfde over Levit. XXIII:23. en Num. XXIX:1-6 en het Geklank, dat 'er gemaekt werd op de Nieuwe Maens Feesten. De oirsprong en plechtigheden worden uit de H. Schrift en de Outheit getoont. Eenige redenen van Instellinge worden gegeeven, en onder die is de achtste Reden eene geestelyke Beduidenis 1. op Christus. 2 Op de N. Testament-Kerk en haere Leeraeren. 3. Op de verkondiging van Godts Woort en de Euangelische Waerheit.

Aengaende de Dertiende: Men geeft berecht van het Geklank des Sabbatdaghs voor den Sabbat, om dien aen te kondigen, en verklaert 2 Kon. XVI:11. (het deksel of dak des Sabbats) en het Sabbatoffer, als mede Openb. XV:3. Zoo vergeestelykt men ook den Sabbatklank.

Daer is noch een Geklank, in de Veertiende des Sabbat- en Jubeljaers. Ook een van het leezen der Wet op het Sabbatjaer, waer toe

[p. 7]

het volk door Trompettenklank werd samengeroepen, uit Deut. XXXI:10-13.

Laetstelyk vermelt de vyftiende van het Geklank des Hoogenpriesters door zyne goude Schellekens, en des Konings, by zyne inhuldiging, beide overgebraght tot den grooten Hoogenpriester en Koning Jesus, met ophelderinge van zeer veele Schriftuurteksten.

Tot een AENHANGSEL, dat dit Werkje niet weinigh versiert, koomen hier eenige Latynsche Brieven by, gewisselt met den alom vermaerden Gysbrecht Kuiper, eenen Heere, zoo beroemt in alle Geleertheit, als aenzienlyk in Staets- en Statsregeeringe. Over verscheide zaeken van letteren en bybelkennisse wordt hier vriendelyk geschreeven, en onder anderen ook van Melchisedek. Geen een gevoelen hebben beide de Briefwisselaers, en de Heer Kuiper kan niet wel in des Heeren d'Outreins gedachten overgaen, dat Melchisedek Gods Zoon zoude zyn in menschelyke gedaente; doch ook noch minder in des Tegenschryvers meening, de meening van den Heere van den Honert, dat die Priesterkoning een mensch zy, nooit gestorven, maer levendigh ten Hemel opgenoomen. Het is aengenaem om te leezen, hoe zoet en bescheiden dit heiligh bybelstuk aen wederzyden bebrieft wordt. Wenschelyk was het, dat onder luiden van Geleertheit, immers onder Godtsgeleerden, schoon van geene eene gedachte, de zedige Bescheidenheit, echte Dochter van Vrede, altoos naer de oogen gezien wierde.

[p. 8]

In de Histoire Critique, de Oordeelkundige of vittende Historië der letteren (menschryft 'er van op den Tytel) was over den CX Psalm eene verhandeling gezien, die den zelven geheel en al naer de letter op Koning David past en uitleit. De Heer Kuiper vroeg van onzen Schryver zyn oordeel en hy geeft het met dat gevoelen glat en gaer te verwerpen. Veele redenen zyn 'er, die het wederleggen ten genoegen van dien Geleerden, op wiens toestemming de Naemlooze zich beroepen had. Hoe verkeerdelyk en zonder gront, blykt by de stukken, terwyl zich deeze Heer, zoo oordeelkundigh als iemant, rondelyk verklaert: Dat hy ten volle overtuigt is, hoe 'er niets in dien Psalm op David passe, maer alles op Godt den Vader en zynen Zoon Jesus Christus. Hierom heeft ook de Walsche Synode deezes naemloozen Schryvers gevoelen bestreept en met een zwart kooltje gebranttekent; en in de Nederduitsche van Zuithollant is het overgenomen, om tegen dit en zulke Schriften te waeken.