De blijde inkomst van de hertogen van Brabant Johanna en Wenceslas

[p. 114]

Bijlage II
Latijnse vertaling der Blijde Inkomst van 3 januari 1356

H. Loyens, Brevis et succincta synopsis, 1672; blz. 39-45.

Joanna Dei gratia, Ducissa Lucenburgensis, Lotharingiae, Brabantiae, Limburgi, ac S. Imperii Marchionissa, & Wenceslaus Bohemus, Dei quoque gratia earundem Provinciarum Dux, ac Marchio S. Imperii ejus conjux, ac legitimus tutor. Universis praesentes litteras visuris, aut audituris, palam constare volumus. Quoniam aequum et rationi consonum est, prodesse et gratificari iis, qui Principibus fidem suam, operam studiumque probarunt. Nos consideratis et expensis compluribus et fidelibus meritis et officiis, quae dilecti ac fideles subjecti nostri ducatus Brabantiae, Domino et Patri nostro, plurimum colendo, nostrisque Majoribus piae memoriae, saepenumero benigne et favorabiliter praestiterunt, et praestituros deinceps confidimus, prout fidos cives decet: eis ex liberali affectu, et peculiari gratia donavimus et donamus in inauguratione nostra, nostro posterorumque nostrorum nomine, ejusmodi capita, qualia inferius descripta, quae promisimus, et conceptis verbis juravimus nostro nomine, haeredum et successorum nostrorum, servaturos, rataque habituros, neque ullo modo infringi passuros.

(1) Ac primum quidem spondemus municipibus et bonis subjectis nostris, sororibus nostris attributuros ejusmodi bona, qualia ipsi arbitrabuntur, nunquam a corpore Brabantiae sejungenda.

(2) Ad haec promittimus, tabulas et monumenta privilegiorum, ad carissimum Dominum et parentem nostrum, religiosae commemorationis, Nosque et Rempublicam spectantia, quae nunc Lovanii condita sunt, quaeque Nos et Respublica nanciscemur in posterum, sub

[p. 115]

tutela Urbium Brabantiae mansura, communi regionis bono et commodo; neque ea inde amoturos, absque voluntate et assensu earundem Urbium: Eaque tribus clavibus asservaturos quarum una in nostra, altera in Lovaniensium, tertia in Bruxellensium erit potestate: ita ut uni absque altera, ad ea non pateat aditus. Fasque erit cum Nobis, tum Urbibus eorundem Privilegiorum exemplum, in nostrum ac earum usum exscribere.

(3) Porro promittimus nunquam Nos obstricturos, citra Urbium et Reipublicae placitum et assensum: nec tabulas, aut codicillos ullos obsignaturos majori Sigillo nostro, quibus ditionibus, aut finibus Brabantiae, cis ultraque Mosam, aliquid, quocumque pacto decedat, aut detrahatur. Idque Sigillum volumus asservari sub tutela urbis Bruxellensis, tribus itidem clavibus, uti superius memoratum est de Privilegiis jam Lovanii depositis.

(4) Pollicemur insuper neminem in Concilium nostrum juratum coöptaturos, nisi virum probum, in Brabantia ex justis nuptiis natum, ibidem incolentem et praediatum. Ditionesque nostras Limburgum, Dalhemum, Spremontem, Rodam et Carpos, cum omnibus eo spectantibus, tutas Brabantiae praestituros, inque ejus potestatem tradituros, quandocumque usus flagitarit, datis idoneis cis Mosam praedibus: neque alio praesidio munituros, quam Brabantorum, aut earundem ditionum incolarum, qui datis similiter citra Mosam, justis Sponsoribus, Nobis et Reipublicae cavebunt, eas ullo pacto a corpore Brabantiae fore separandas. Quod pari etiam ratione cum Hoesdinensi ditione, arce ac oppido fiet, similibus praesidiis muniendo, et de securitate cavendo: atque insuper Wassenburgum Brabantiae rursus annexuros, uti par est.

(5) Ad haec spondemus, praestituros, ut ipsis fas sit pacate navigare et commeare per quascumque Regiones soluto vectigali sueto, tanquam absolutis a debitis et chirographis a Nobis, aut Decessoribus nostris contractis, aut signatis, aut deinceps contrahendis subscribendisve cum publico detrimento, citraque Urbium ac Reipublicae assensum, de quibus, deque omni prorsus damno, subjectis nostris cavebimus, juxta argumentum tabularum Gallicarum.

[p. 116]

(6) Dolo malo procul amoto, vias omnes publicas eatenus tutas et securas praestituros, quatenus id nobis incumbit, ut unusquisque, quavis vice meare et remeare possit, justo persoluto telonio. Exceptis casibus aeris alieni, Chirographi, multae, aut noxae, qua quispiam se obstrinxisset.

(7) Promittimus praeterea, Ditiones integras et indivulsas servaturos neque eas pignori opposituros, aut quocumque pacto abalienaturos. Insuper haec Nos Wenceslaus, post obitum dilectae conjugis nostrae Joannae Ducissae, eas indivisas, non immunitas, aut distractas haeraedibus Brabantiae transmissuros, excepto Nobis dumtaxat usufructu, si Joannam sine prole priorem emori contingat.

(8) Pollicemur Nos pacem, vernacule dictam Landt-vrede, in omnibus suis capitibus interposito Jurejurando, servaturos.

(9) Recipimus pariter nos Ducissa Duxque sanctissime observare pacta cum Brabantiae Urbibus invicem conventa, uti et foedus cum Dioecesi Leodiensi percussum.

(10) Bellum nunquam suscepturos, neque pignerationem facturos, aut fieri permissuros, insciis et non consentientibus Urbibus Brabantiae, nisi Nobis bellum prius motum, aut pigneratio facta esset: idque intelligendum, quatenus parens noster felicis recordationis, Ditiones suas possidebat cis ultraque Mosam.

(11) Spondemus Praetores, quos deinceps creabimus, ipsos Praeturam obituros, eamque elocari, aut jure cesso transcribi, non laturos.

(12) Neminem in Brabantia captum, inde captivum avehi permissuros.

(13) Nummum procudi non curaturos aut ei auctoritatem daturos, absque Urbium communi consilio: et si contingat illum publice exponi, monetalis fabricae praefectum corpore fortunisque culpam luiturum absque ulla dilatione: neque aliud ejusdem notae numisma, typo nostro, percussuros, aut percuti curaturos, sine evidenti signo, quo unum ab altero dignosci valeat; nec alibi, quam in Urbibus libe-

[p. 117]

ris, cusuros; eique nummo pretium et aestimationem indituros ex praescripto tabularum Gallicarum saepius memoratarum.

(14) Neminem in Ordinem Senatorium allecturos, Drossardum, aut juridicum in Brabantia dicturos, aut Praefecturis praeposituros, nisi ex justo legitimoque toro natum: atque quotannis Drossardum, Majores, Ammanos, Baillivos et Schultetos commutaturos.

(15) Insuper promittimus, quotannis quaestionem habituros, nomine totius Ditionis, omnesque juridicos singulis annis gestorum rationem dicturos, eaque reddita Magistratu abituros: eamque in Urbem secessuros, in qua jus dixere aut Magistratum gessere; ac Lovanii coram duobus e Magistratu; atque in aliis quinque Urbibus primariis, coram duobus Scabinis, obligaturos se inde non recessuros mense solido. Deinde per singulas paroecias illius territorii, in quo munus administrarunt, promulgaturos, ut unicuique liceat de illata sibi injuria conqueri, quam si apud aequum judicem, neutram in partem propensum, probare potest, id, quod illi inique ablatum fuisse comperietur, ex ejusdem juridici facultatibus confestim restituturos, aut earum defectu, eatenus attinebitur, donec rem rependerit. Caeterum inquisitores, auditis querimoniis primo anno convenient Lovanii, proximo Bruxellae, et ita vicissim in perpetuum, in eoque conventu interposito Sacramento ex fide referent ab se comperta, eaque sumptibus nostris aestimabunt intra quatuordecim noctes. Si vero contingat illos in censendis multis nostris, inter se diffidere, alios duos viros bonos ad eam rem assumemus, qui dicto Sacramento, dependendam nobis pro noxa multam aestimabunt, iisque summam tribuimus potestatem adigendi nostro nomine ad jusjurandum, qui de injuria queruntur, et quicquid illi decernent, nobis auctoribus utentur. Quod si vero aliquis, necessitate cogente, huic muneri operam navare non possit, in ejus locum substituetur alius ejusdem oppidi, cujus is civis est. Qui insontes reperti erunt, officiis suis reddentur, si nobis libet; qui vero multam incurrerunt, ea in Urbe attinebuntur, aut sponsore cavebunt, de multae luitione: Haec porro inquisitio capiet exordium die proximo Divo Joanni Baptistae sacro, et sic deinceps annuatim in perpetuum. Et si contingeret Juridicos testibus, aut quaestori minas intentare, negotiumque facessere, et de eo liquido constaret, hujusmodi Juridici capite fortunisque multabuntur. Porro

[p. 118]

enuntiamus mentem nostram esse, ut quaestor noster aerarius, ac Drossardus Brabantiae huic inquisitioni intersint, primo anno Lovanii, anno insequente Bruxellae, et ita deinceps quotannis perpetuo.

(16) Si in memorata provincia aliqua oriatur contentio, aut pugna, omnes culpae exsortes firma solidaque pace fruentur a tempore exortae contentionis, aut pugnae, usque ad meridiem diei insequentis, et si quis interim aliquid committet, eum pacis infractorem pronuntiamus.

(17) Promittimus homicidas lare et patria non donaturos, nisi cum interempti consanguineis in gratiam redierint.

(18) Si quis ex provincialibus Brabantiae, Hoesdenae, aut Ditionis transmosanae, consulto et animi destinatione quempiam extra fines regionis ad monomachiam provocaverit, aut compellare praesumpserit, nec illi noxae gratia sit facta, ei necis et fortunarum omnium multam dicimus, haud secus ac si hominem interimisset, eique solum patrium perpetuo interdictum volumus, si vero ad larem revertatur, tanquam in nefarium et sceleratum jus dicemus.

[= art. 19] Similiter si quis ex municipibus nostris concivem suum extra regionem in jus trahet, eadem poena obnoxium edicimus. Caeterum impertimur et concedimus, quod nemo indigenarum extra ditionis fines in jus vocari possit, quacumque demum ex causa, exceptis dumtaxat causis testamentorum, pactorum matrimonialium et piarum donationum: qui secus fecerit, poenam bonorum et corporis incurret, neque eum patrio solo unquam restituemus.⁽¹⁾

(19) [=20] Extorres et relegatos ob seditiones, homicidia, furta, aut stupra in perpetuum a Brabantia exulare jubemus.

(20) [=21] Si ingenuae feminae, aut virgini, reluctanti, vis illata sit eaque non nolens cum stupratore cohabitet, res omnes mobiles nobis committet; res vero soli eatenus, quoad vivet, quae post ejus obitum

(1) Hier werd, evenals in de oude uitgaven, artikel 19 met artikel 18 samengenomen. Wij zullen tussen vierkante haken de oveenkomende nummering uit de Nederlandse tekst aangeven.

[p. 119]

ad haeredes recident. Si vero a viro quocum consueverat, se abstraxerit, bonis suis universis utetur fruetur. Stupratorem autem qui tali flagitio se implicuit, capitali poena et bonorum multa damnamus. Parem poenam decernimus in eum, qui virginem impuberem rapuerit.

(21) [=22] Concedimus ad haec, quod nemo vulneris, aut homicidii arcessi poterit qui paratus est innocentiam suam probare, crimenque a se amoliri, donec judicio sit convictus.

(22) [=23] Promittimus praeterea, quod omnes et singuli in postrema inquisitione a Duce parente nostro, venerandae commemorationis (cujus animae Deus sit propitius) instituta ac habita, nomine universae regionis, judicio multati, absque ulla condonatione damnati manebunt, nosque praestituros unicuique quod sibi adjudicatum est.

(23) [=24] Terras, oppida, municipia, ditiones, aut arces bello quaesitas et subactas, Brabantiae in perpetuum annexuros, nec ab ea ullo pacto avulsuros.

(24) [=25] Petentibus contiguos inter agros limites constitui, tam adversus nosmetipsos, quam alios, eorum postulationi spondemus subscripturos.

(25) [=26] Coenobiorum omnium privilegia et tabulas, cujusmodi a Domino parente nostro, ejusque Patre ac Majoribus nostris (quorum animabus Deus sit propitius) consignatas habent, ratas ac fixas habituros, et in perpetuum servaturos.

(26) [=27] Municipes Brabantiae Antverpiam in jus non evocabuntur, neque juxta ejusdem civitatis leges et statuta condemnari poterunt, nisi prius judicio convicti.

(27) [=28] Clientibus ad homagium Sti Petri pertinentibus, jura sua servaturos, eosque habituros prout ab antiquo suetum est.

(28) [=29] Lite inter duos Laïcos orta, de bonis in Brabantia sitis, eaque dijudicata; si is, qui causa cecidit, Clerico jus suum transcribit

[p. 120]

ut adversario apud extraneum judicem negotium facescat, capite et bonis multator.

(29) [=30] Unicuique fas erit praedia sua canibus, unguibus non truncatis, tueri, absque ulla offensa: et si contingat feras a canibus morsu necari, aut laedi, jubemus feram derelictui haberi; si vero a canibus adedatur, culpae exortes edicimus. Ad haec indulgemus, ut unusquisque lepores vulpesque tota Brabantia, sine reprehensione, venari possit.

(30) [=31] Viris equestris ordinis, militibus, municipibus et incolis urbium Brabantiae, ferarum nobilium venationem concedimus, praeterquam in silvis et roborariis, quae enumerabuntur Codicillis hac de re edendis.

(31) [=32] Qui Capellae Montium, Hulpae aut Merchtenae in cives recipiuntur, curabunt in commentarium referri annum et diem suae receptionis et nihilominus erunt obnoxii, oneribus ac consuetudinibus perinde ac si cives non essent.

(32) [=33] Baillivum Gallo-Brabantiae, cum Actuario, omnibusque Officiariis, qui illi subsunt, ex solis indigenis constituemus: Curiamque Genapiensem instaurabimus, ut penitentibus jus, uti assolet dicatur.

(33) [=34] Denique promittimus et juramus, Nos firma ac rata habituros, omnia et singula privilegia, immunitates, jura, ac tabulas, praesertim Cortebergenses et Gallicas, aliasque, consuetudines, veteresque usus, ac privilegia, quae Urbes, Municipia, Coenobia, Ditioque Brabantiae donata, et consignata habent et usurpant.

Et quoniam omnia ac singula jam memorata capita, statuta et privilegia intemerata et absque fraude in perpetuum servari volumus, Deo teste spondemus et juramus, nostro nomine posterorumque nostrorum, nos omnia et singula capita, indulta, confirmationes, aliaque quae hisce pactis continentur, perpetuo rata atque inviolata habituros. Etsi contingat nos, haeredes, posterosve nostros, quid hisce contrarium committere, aut moliri, Subjectos nostros, eousque obse-

[p. 121]

quio ac fide erga Nos posterosque nostros solutos edicimus, dum ea in pristinum statum sint restituta. Ad firmandam fidem, cosignavimus has literas appenso sigillo nostro, inque uberiorem firmitatem ac certitudinem, rogamus et rogavimus Proceres nostros, ut ipsi sigillorum suorum munimine ea quoque roborent.

Quorum nomina erant, Theodorus ab Horne, Dominus de Peruweys & de Cranenborch; Henricus de Berthout, D. Duffelae, Vorselariae, & Vicecomes Geldoniae, Joannes de Bouchout; Bernardus D. de Bourgvael, Drossardus Brabantiae, Equites. Datum Lovanii tertio Nonas Januarii, anno a nato Christo, quinquagesimo quinto, supra millesimum trecentesimum.