Biografie Bulletin. Jaargang 21

[p. 29]

Een tegendraadse dichter
Het moeizame leven van Noto Soeroto
Lidewey van Noord

Biografieën van autochtone Indonesiërs en Surinamers uit de koloniale tijd waren lange tijd zeldzaam in het Nederlandse taalgebied. Daarin komt de laatste tijd langzaam verandering: wie in PiCarta zoekt vindt ongeveer twaalf biografieën van Surinamers, gepubliceerd sinds 1993. Hoewel er onder de trefwoorden ‘Indonesië’ en ‘biografie’ meer titels te vinden zijn, gaan die vaker over blanke Nederlanders en Indo's dan over de autochtone bevolking. Een van de uitzonderingen daarop is René Karels' biografie van Noto Soeroto.

De Javaanse dichter en politicus Noto Soeroto (1888-1951) droeg aan het begin van de twintigste eeuw een politieke visie uit die maar weinigen met dezelfde afkomst deelden. Hij vond het onwenselijk dat Nederland en Nederlands-Indië van elkaar gescheiden zouden worden. Niet alleen had Nederland groot belang bij Indië als kolonie, het ‘kindsch geworden volk’ van Indië zou volgens Soeroto zonder het Nederlands bestuur verscheurd worden door burgeroorlogen en opstanden en uiteindelijk overheerst worden door verschillende andere staten. Hij doelde hiermee op een dreigende Japanse expansie. De bevolking van een onafhankelijk Indonesië zou zich hiertegen volgens Soeroto enkel kunnen verdedigen als zij zich eerst emancipeerde en ontwikkelde met behulp van westerse staatkundige en economische kennis.

Deze visie op de Nederlandse koloniale politiek is opmerkelijk. De roep van de inheemse bevolking om een onafhankelijke staat werd in de eerste decennia van de twintigste eeuw steeds luider. Dat de Javaanse Soeroto juist in die periode niet gevoelig leek voor nationalisme maar pleitte voor een blijvende hechte relatie met Nederland is een interessant en spannend gegeven, vooral omdat deze politieke visie onvermijdelijk leidde tot een controverse tussen hem en zijn nationalistische landgenoten.

[p. 30]

Afstand

De onlangs verschenen biografie van Soeroto, Mijn aardse leven vol moeite en strijd, is te droog geschreven om deze spanning daadwerkelijk voelbaar te maken. De auteur geeft in de inleiding te kennen dat ‘toegankelijkheid en leesbaarheid’ bij het schrijven voorop stonden. De reden hiervoor is dat hij een boek voor ogen had ‘dat niet alleen voor ingewijden aantrekkelijk zou kunnen zijn, maar ook voor hen die ik tot ingewijden wens te maken’. Helaas maakt hij het de niet-ingewijden niet bepaald gemakkelijk. De lezer krijgt zoveel feitelijke informatie te verwerken dat de aandacht voor Soeroto's persoonlijke belevingswereld ondergesneeuwd raakt. Bovendien werkt deze bijna zakelijke weergave van de gebeurtenissen uit Soeroto's leven in de hand dat er tussen de dichter en de lezer een grote afstand blijft bestaan. En dat terwijl hij genoeg meemaakte wat sympathie zou kunnen opwekken. Zo werd hij tijdens de Tweede Wereldoorlog gescheiden van zijn Nederlandse vrouw en hun kinderen. Terwijl Soeroto ‘in een getraliede kooi’ gevangen werd gehouden door de Japanners vanwege zijn sympathie voor Nederland, riskeerden zijn vrouw en kinderen in Nederland hun levens in het verzet. Zowel zijn oudste zoon Rawi als zijn vrouw Jo werden opgepakt; Jo werd op transport gesteld naar het vrouwenkamp Ravensbrück. Zowel Jo als Rawi werden ernstig ziek, en Rawi overleed vlak na de bevrijding aan tbc. Een schrijnende en pijnlijke episode, die ongetwijfeld een grote invloed heeft gehad op het leven van Soeroto. Zijn biograaf heeft er echter voor

Noto Soeroto in 1932

gekozen deze gebeurtenissen in slechts enkele pagina's te beschrijven, op louter informatieve wijze.

Voor wie graag meer te weten komt over het leven en werk van Noto Soeroto is Mijn aardse leven vol moeite en strijd een waardevol naslagwerk. De biografie wekt de indruk dat werkelijk alles wat er bekend is over het leven van de Javaanse dichter en politicus er uitputtend en correct in is gedocumenteerd. Maar dat is tegelijkertijd het grootste bezwaar: de auteur lijkt zich te hebben verloren in details, waardoor de toegankelijkheid en leesbaarheid in het geding zijn gekomen.

René Karels, Noto Soeroto, Mijn aardse leven vol moeite en strijd. Raden Mas Noto Soeroto, Javaan, dichter, politicus 1888-1951 (Leiden, kitlv Uitgeverij 2010)