Biografie Bulletin. Jaargang 21

[p. 20]

Wie en wat
Schrijven als interventie
Wie: Tanny Dobbelaar
Wat: Familieverhalen schrijven

Wat zijn de titel en het onderwerp van je nieuwe boek?

‘Familieverhalen. De kunst van het schrijven over je naasten.’

Waarom juist dit onderwerp?

Een paar maanden geleden reisde ik 400 kilometer om een feest bij te wonen van familieleden die ik in geen jaren had gezien. Het weerzien met deze familieleden vond ik vervreemdend. Aan de ene kant bevond ik me op vertrouwd terrein, al was het maar omdat ik in sommige familieleden fysieke trekken herkende: een bepaalde oogopslag, een manier van lopen. Aan de andere kant voelde ik me verloren, omdat ik zo weinig gemeenschappelijks terugvond. Ook verbaasde ik me over de manier waarop er over vroeger werd gesproken. Zo hoorde ik tijdens een speech dat wijlen mijn moeder zeer muzikaal was geweest, terwijl er bij ons thuis zelden naar muziek werd geluisterd. Na afloop van het feest vroeg mijn broer: ‘Wanneer ga je eens een boek schrijven over onze familie?’ Mijn antwoord: ‘Nooit’.

Toch zijn er veel mensen die wél graag over hun familie schrijven. Zij nemen hun familiegeschiedenis heel serieus. Waarom zij wel, en ik niet? Dat was de concrete aanleiding voor het schrijven van dit boek.

In een zevental essays verken ik het fami-

[p. 21]

lieverhaal als genre. Aan bod komen, onder andere, de volgende vragen: waarom is ‘familie’ zo'n populair onderwerp? Hierover kun je speculeren, en dat doe ik ook. Een tweede vraag is: hoe balanceer je op de grens tussen fictie en non-fictie? Deze vraag is ook relevant voor biografen, maar bij het schrijven van familieverhalen krijgt die een ander accent. Als schrijver zit je zó dicht op je onderwerp, dat erover fabuleren andere kwesties met zich meebrengt. Helemaal duidelijk is dat als je gaat schrijven over familietrauma's: zaken die jarenlang niet voor niets verzwegen zijn. Hier belanden we bij de ethiek van de vuile was. Wat kun je vertellen over pijnlijkheden in je familie?

Wat vind je het interessantste aspect van het onderwerp?

Schrijven over je eigen familie heeft psychologische, sociologische, historische en literaire elementen die van het familieverhaal een bijzonder genre maken. Ik onderscheid drie kenmerken. Ten eerste is het schrijven over je eigen familie een autobiografisch project. Je bent intens verbonden met je eigen onderwerp, omdat het ook zoveel over jezelf zal zeggen. Ik probeer ook te formuleren op welke manier zo'n verhaal iets over jezelf prijsgeeft. Ten tweede: het schrijven over je eigen familie is een interventie in diezelfde familie. Immers, je schrijft over andermans verleden en die beschrijvingen hebben invloed op de levens en op de zelfbeschrijvingen van je nog levende familieleden. Of anders gezegd: het familieverhaal is gemeenschappelijk bezit. Ten derde: een familieverhaal pretendeert hoe dan ook ‘waar’ te zijn. Het refereert aan een echt verleden, waar harde feiten voor te vinden zijn: foto's, geboortebewijzen en andere sporen in archieven die bewijzen dat je familie echt heeft bestaan. De vraag is natuurlijk hoe je die harde feiten ombuigt tot een aantrekkelijk verhaal. Ook biografen worstelen steevast met deze vraag, maar in het familieverhaal krijgt die een ander accent. Juist omdat er sprake is van een autobiografisch en interveniërend element.

Wanneer komt het boek uit?

Eind februari 2011.