Biografie Bulletin. Jaargang 20

[p. 81]

De Parnassus is groot genoeg voor iedereen
Clare Brant over haar interesse in life writing
Monica Soeting

Drie jaar geleden werd aan het King's College in Londen het Centre for Life History and Life Writing Research opgericht. Een van de oprichters en directeuren is de literatuurwetenschapster Clare Brant (1961), auteur van boeken en artikelen over de meest uiteenlopende onderwerpen. Een gesprek met een bescheiden, maar vooral gepassioneerde wetenschapster over het bestuderen van teksten over mensenlevens.

Als je het niet kent, loop je er gemakkelijk aan voorbij. De buitenkant van King's College in Londen, een van de vijfentwintig beste universiteiten ter wereld, onderscheidt zich in niets van de andere onopvallende jaren zestig-gebouwen aan de Strand in Londen. Maar ben je eenmaal binnen en loop je de al even sobere hal door, dan sta je opeens in een negentiende-eeuwse ode aan de wetenschap: brede marmeren trappen leiden naar bont gekleurde collegezalen en bibliotheken, en op de eerste verdieping bevindt zich een uitbundig ingerichte kapel die niet onderdoet voor menig Victoriaans kerkgebouw. Maar de grootste verrassing komt als je een achterdeur uitstapt. Dan bevind je je opeens midden op de immense binnenplaats van Somerset House, een schitterend paleis uit de achttiende eeuw. De verrassingen die achter het bescheiden uiterlijk van de universiteit schuilgaan, zouden - als je een gebouw met een mens kunt vergelijken - een metafoor kunnen zijn voor Clare Brant, docent Engelse letterkunde aan King's College en een van de twee oprichters en directeuren van het Centre for Life History and Life Writing Research. Brants zachte stem en haar bescheiden voorkomen maskeren haar gevarieerde onderzoekservaring en haar brede belangstelling op het gebied van literatuur en cultuur. Ze schrijft over uiteenlopende onderwerpen als gender, achttiende-eeuwse brieven, het leven onderwater (zie haar artikel in het zomernummer van Biografie Bulletin 2010), reizen en doodsberichten. Ze publiceerde onder meer Women, Texts and Histories, 1575-1760 (samen met Diane Purkiss, 1992), Eighteenth-Century Letters and British Culture (2006), waarvoor ze in 2008

[p. 82]

de jaarlijkse boekenprijs van de European Society for the Study of English (esse) ontving, en Walking the Streets of Eighteenth-Century London: John Gray's Trivia (samen met Susan E. Whyman, 2007). Wat haar interesseert, zegt ze, is hoe literatuur, cultuur en gender elkaar vormen. Daarbij past het om te kijken hoe mensen over zichzelf vertellen en hoe mensen over elkaar schrijven. En daarom is Brant een van de wetenschappers die zich inzetten voor onderzoek op het gebied van life writing. In de internationale wereld van onderzoek naar life writing-onderzoek heeft ze zich terecht een belangrijke plaats verworven.

Academische ontledingen

Brant begon haar academische carrière als literatuurwetenschapster zo'n twintig jaar geleden. Ze specialiseerde zich op het gebied van vrouwenstudies. ‘Wat me destijds vooral interesseerde,’ zegt ze, ‘waren de verschillen die er worden gemaakt tussen persoonlijke en professionele geschriften, het dualisme van lichaam en bewustzijn,

Clare Brant

en tussen de academische wereld en de uitsluiting van vrouwen. Er is op dat gebied veel veranderd in de laatste twintig jaar, maar feministische analyses en kritiek blijven belangrijk. Ik hield en houd me vooral bezig met brieven van vrouwen, vooral uit de achttiende eeuw. Die worden nog steeds als louter persoonlijke documenten beschouwd. Maar de meeste brieven uit de achttiende eeuw, van mannen én vrouwen, moet je zien als onderdeel van het sociale discours. Beter gezegd, het persoonlijke en het sociale overlappen elkaar en kunnen daarom nooit los van elkaar worden gezien.’

Wanneer en waarom bent u zich voor life writing gaan interesseren?

‘Ik heb ooit juridische teksten bestudeerd die me nieuwsgierig maakten naar de levens van de individuen waarover die teksten gaan. Een van de gevallen - een jonge vrouw die al dan niet haar vader had vermoord op instigatie van haar minnaar - liet me niet los. Het probleem was hoe ik haar in de beschrijving van het proces dat tegen haar werd gevoerd als mens intact kon laten, want academische analyses lopen al gauw uit op ontledingen die het leven geen recht doen. Zo begon ik me te interesseren voor life writing, want life writing respecteert de complexiteit van het menselijk leven. Sindsdien houd ik me bezig met het bestuderen van de invloed die techniek of andersoortige omgevingen, zoals het leven onder water, hebben op ons bestaan. Ik werk momenteel aan een boek over achttiende-eeuwse ballonvaart; ik ga na hoe het vliegen door de lucht - in het echt of in de fantasie - ons leven verandert.’

[p. 83]

Wanneer werd het Centre for Life History and Life-Writing Research opgericht, en waar houdt het centrum zich mee bezig?

‘Max Saunders en ik hebben het centrum in 2007 opgericht. Het brengt wetenschappers samen die zich bezighouden met het bestuderen van teksten op het gebied van life writing: memoires, brieven, autobiografieën, maar ook biografieën, dagboeken, casestudies en alle andere teksten over mensenlevens. Verder richten we ons op het bestuderen van geschilderde portretten en poëzie. De wetenschappers die aan het centrum zijn verbonden, of er mee samenwerken, komen uit uiteenlopende disciplines, zoals de Amerikanistiek, muziek, literatuurwetenschap, medicijnen en geschiedenis. We zetten projecten op met instellingen als het Menzies Centre for Australian Sudies, en met onderzoeksgroepen als Queer@Kings, het Centre for Late Antique & Medieval Studies en het Cultural & Creative Industries programma. We organiseren dagconferenties met musea als bijvoorbeeld de National Portrait Gallery in Londen, met de Royal Society en met medische onderzoeksinstituten als Wellcome. Wat al die instellingen en mensen verbindt is een belangstelling in de theorie, geschiedenis en de praktijk van life writing.’

In Nederland kennen we vooral populaire Britse biografen als Richard Holmes, Claire Tomalin, Jenny Uglow, Hermione Lee en Michael Holroyd, die over het algemeen traditionele, literaire biografieën schrijven. Hoe kijkt u tegen deze vorm aan?

‘Op Parnassus is plaats genoeg voor iedereen. Er worden schitterende boeken gepubliceerd op het gebied van de populaire biografie. Er verschijnen ook minder geslaagde biografieën van wetenschappers die zich alleen op de droge feiten richten en het verhalende aspect uit het oog verliezen. Het gaat hier niet om een simpele tegenstelling tussen academisch en populair. De meeste professionele biografen schrijven fantastische boeken.

Ikzelf houd het meest van biografieën die zowel over iemands leven gaan als over de problemen die de biograaf zelf moest overwinnen bij het schrijven van het boek. Graham McCanns biografie van Marilyn Monroe is daarvan een mooi voorbeeld, net als Janet Malcolms The Silent Woman. Sylvia Plath & Ted Hughes.

En wat autobiografieën betreft - ah well. Ik heb letterlijk jaren gewijd aan het lezen van de verhalen die andere mensen over hun leven hebben geschreven en daardoor heel wat minder tijd besteed aan mijn eigen schrijven dan ik had gewild. Kort geleden heb ik de autobiografie van Benjamin Franklin gelezen. Daarin zegt hij: “Wat het dichtst bij het herleven van je eigen leven komt, is de herinnering aan je leven, en om die herinnering zo duurzaam mogelijk te maken, moet je die opschrijven.” Maar wat betekent dat? Wat mij intrigeert is de geschiedenis van het herinneren - de wijze waarop oude mensen zich hun jeugd weer heel levendig gaan herinneren of hoe jeugdherinneringen in een ander licht komen te staan naarmate je ouder wordt; hoe je ervaringen zich eerst aanpassen aan het culturele geheugen en dan aan de geschiedschrijving. En het allerinteressantste: hoe een ervaring op het moment dat die beleefd en beschreven werd authentiek leek, maar na verloop van tijd volkomen vreemd wordt.’