Biografie Bulletin. Jaargang 20

[p. 89]

Wie en wat
Een omstreden excentriekeling met uitgesproken ideeën

Wie: Anne-Marie Mreijen
Wat: Leven en werk van Marinus van der Goes van Naters (1900-2005), de rode Jonker

Wie was Marinus van der Goes van Naters? Marinus van der Goes van Naters was een sociaaldemocratische politicus die uit een adellijke familie stamde. Vandaar zijn bijnaam ‘de rode Jonker’. In de jaren dertig maakte hij deel uit van een generatie jonge, vernieuwingsgezinde politici die een belangrijke bijdrage leverde aan de transformatie van de sdap van een klassepartij naar een volkspartij. Nadat hij in de Tweede Wereldoorlog in het gijzelaarskamp St. Michielsgestel vast had gezeten, was Van der Goes van 1945 tot 1951 de eerste fractievoorzitter van de PvdA in de Tweede Kamer. Als jurist was hij geïnteresseerd in de betekenis en het organische karakter van de staat, de betekenis van instituties en het functioneren van het parlement. Ook hield hij zich bezig met de Europese integratie, natuurbescherming en de institutionele banden tussen Europa en Afrika.

Waarom juist een biografie van deze man?

Het leven van Van der Goes van Naters omvat meer dan een eeuw geschiedenis en

Jonkheer Van der Goes van Naters (rechts)

heeft niet alleen een nationale, maar ook een internationale component gezien zijn inspanningen voor de Europese integratie. Van der Goes was een excentriekeling met uitgesproken ideeën en daarom als politicus ook vaak omstreden. Tegelijkertijd was het een bevlogen sociaaldemocraat: niet zozeer de sociaaldemocratische partij als wel het socialisme an sich was voor hem een levensvervulling. Tot aan zijn dood geloofde hij in de maakbaarheid van de samenleving.

Wat is het uitgangspunt van de biografie? Welke vragen wil je beantwoorden?

[p. 90]

De biografie richt zich vooral op het politieke en publieke optreden van Van der Goes van Naters en valt daarmee onder de noemer ‘politieke biografie’. Toch acht ik de niet-politieke aspecten evengoed van belang, omdat deze factoren Van der Goes' publieke optreden inzichtelijker kunnen maken. Ik wil in mijn biografie laten zien wat voor persoon er schuilgaat achter het beeld van de vloekende, martinidrinkende politicus die vanuit zijn villa in Wassenaar tot op hoge leeftijd de actuele politiek becommentarieerde. Een van mijn onderzoeksvragen is dan ook in hoeverre zijn afkomst, het sociale milieu en de netwerken waarin hij verkeerde van invloed zijn geweest op zijn publieke optreden. Ik heb een grote hoeveelheid egodocumenten tot mijn beschikking. Dat is weliswaar ingewikkeld bronnenmateriaal, maar het illustreert de politieke, sociale en geestelijke wereld waarin Van der Goes leefde. Het geeft inzicht in zijn gezinsleven en zijn activiteiten buiten de politiek, en biedt ingang in zijn denkwereld.

Een andere vraag die me bezighoudt is: hoe kun je verklaren dat iemand als Van der Goes, met zijn eigenzinnige, dwarse karakter en zijn soms autocratische politieke optreden aan het eind van zijn leven toch werd beschouwd als ‘icoon van de sociaaldemocratie’? Wat zegt dit over Van der Goes, en wat zegt het over de Nederlandse sociaaldemocratie?

Wat zijn de knelpunten?

Het lastige aan het schrijven van een biografie is het vinden van een goede balans tussen de individuele aspecten van het leven en de historische context waarin de gebiografeerde geplaatst moet worden. Daarnaast is het soms moeilijk overzicht te houden over de grote hoeveelheid bronnen die ik tot mijn beschikking heb. De focus van het onderzoek ligt op de periode 1918-1973, de tijd waarin Van der Goes het actiefst was. Niettemin is dat meer dan vijftig jaar. Bovendien raakt het onderzoek aan uiteenlopende grote thema's als de Nederlandse en internationale sociaaldemocratie, de Tweede Wereldoorlog, de kolonisatie, Europese integratie, nationale en internationale natuurbescherming en milieubeleid. Ik zal deze onderwerpen moeten behandelen in de context van het leven van Van der Goes en toch moeten zorgen dat het een geheel blijft en niet in kleine brokjes uit elkaar valt. Tegelijkertijd ben ik me ervan bewust dat ik door bepaalde keuzes en selecties in het bronnenmateriaal mijn persoonlijke visie laat zien.

Wat zijn de hoogtepunten?

Ik ben voortdurend op zoek naar puzzelstukjes die het leven compleet maken. Tegelijkertijd is iemands leven vanzelfsprekend niet als een zuiver lineaire ontwikkeling te schetsen. Toeval en misschien ook onbedoelde gebeurtenissen hebben net zo goed een rol gespeeld, wat het onderzoek uitdagend en interessant maakt. Het werken aan de biografie zorgt ook vaak voor de welbekende historische sensatie. Zo stuitte ik bijvoorbeeld op een envelopje met een meer dan honderd jaar oude haarlok van de ‘babyjonker’. Het privéarchief waarin ik dit tegenkwam bevat een schat aan informatie. Bovendien word ik elke keer als ik daar onderzoek doe onthaald op heerlijke ‘Goesiaanse’ lunches en prachtige pianomuziek.