Biografie Bulletin. Jaargang 18

[p. 46]

De memoires van een ‘executive nanny’
De auto/biografie van Phil Kaufman
Maarten Steenmeijer

De biografie is in de Verenigde Staten een goed verkocht genre. Dat geldt niet alleen voor de traditionele levensverhalen van beroemde mensen, maar ook voor de hybride variant die het midden houdt tussen een biografie en een autobiografie. Dat dit niet per definitie een opportunistisch gelegenheidswerk hoeft te zijn, bewijzen de door Colin White geschreven memoires van Phil Kaufman.

Amerikanen lezen meer biografieën en autobiografieën dan Nederlanders. Om hun grote verknochtheid aan deze genres vast te stellen hoef je alleen maar rond te kijken in een willekeurige boekhandel op een willekeurig vliegveld in de Verenigde Staten. De categorie ‘Biography’ omvat daar steevast een flinke kast, vergelijkbaar met die van categorieën als ‘History’ en ‘Politics’.

De biografie en de autobiografie zijn in de Verenigde Staten genres waaraan niet per se dezelfde eisen worden gesteld als hier. Bij ons moet je voor een biografie meestal wachten op enkelingen die bereid zijn vele jaren van hun leven op te offeren aan uitputtende research en die daarna nog jaren nodig hebben om de stapels materiaal te ordenen en te verwerken tot een verhaal. Voordat je het weet ben je zo tien jaar verder. En in het geval van een autobiografie is het maar afwachten of degenen die hun levensverhaal op papier willen zetten daar de capaciteiten voor hebben.

In de Verenigde Staten ontbreekt het natuurlijk niet aan biografieën en autobiografieën die op scrupuleuze wijze tot stand zijn gekomen. Maar je hebt daar ook een hybridische variant die het midden houdt tussen biografie en autobiografie en die we in Nederland afserveren als ‘opportunistisch gelegenheidswerk’. Ten onrechte, zo bewijst Road Mangler Deluxe van Phil Kaufman en Colin White. Het idee voor dit boek over het leven van een van de kleurrijkste road-managers uit de Noord-Amerikaanse popmuziek kwam van White, die onderzoek deed voor een boek over wat hij ‘the California lifestyle’ noemt (daarbij doelend op het spreekwoordelijke hedonisme in de Californische rock- en filmwereld) en daarbij

[p. 47]

op het spoor van Kaufman kwam. Hoewel Kaufman van oorsprong uit New York komt en een tijdlang in Nashville heeft gebivakkeerd, liggen de wortels van zijn loopbaan in de Californische popwereld.

Na hun eerste ontmoeting ontstond het idee van een boek over Kaufmans leven. De aanpak was even simpel als efficiënt: White zou een aantal gesprekken met Kaufman voeren en deze vervolgens omwerken tot een boek. De eerste editie daarvan verscheen in 1993, gevolgd door geactualiseerde en uitgebreide edities in 1998 en 2005. De samenwerking tussen Kaufman en White heeft geleid tot een levendig boek dat zo niet het beste, dan toch in elk geval veel goeds van twee genres combineert: de biografie en de autobiografie. Omdat het onderwerp zelf aan het woord is, zou je Road Mangler Deluxe een ‘echte’ autobiografie kunnen noemen. Maar omdat Kaufmans verhaal wordt gestuurd en gestileerd door een schrijver, heeft het boek ook nogal wat weg van een biografie. Daar draagt ook het laatste - en langste - hoofdstuk aan bij, ‘The Empire Strikes Back’, waarin een keur van mensen met wie Kaufman heeft gewerkt en gewoond hun zegje doet over een van de meest excentrieke figuren uit de dienstensector van de popwereld.

Macaber

Kaufmans carrière in de popwereld begon volkomen toevallig. Via een vriend kreeg hij een baantje bij de Rolling Stones toen die in 1968 in Los Angeles waren neergestreken om hun album Beggars Banquet te mixen. Kaufman, een jazzliefhebber die niet eens wist wie de Stones waren, kreeg de opdracht om zich voor honderd dollar per week over Mick Jagger te ontfermen: ‘Look after him, get him to the studio on time, get his medicine, keep him fed, keep him out of trouble and all that stuff [...].’ Kaufman voerde deze opdracht zó goed uit dat ze in de studio omvielen van verbazing toen hij de Stoneszanger daar op de afgesproken tijd afleverde: ‘Holy fuck, they're on time!’ Mick Jagger bedacht een passende bijnaam voor Kaufman die deze nooit meer zou vergeten: ‘He's our nanny, our Executive Nanny.’

Daarna werkte Kaufman onder meer voor grootheden als Gram Parsons, Etta James, Joe Cocker, Frank Zappa en Emmylou Harris. Ook beunde hij onder meer bij als platenproducer van Charles Manson en als Harley Davidson-oppasser in Engeland, terwijl hij vóór zijn popperiode onder meer in de horeca, bij de luchtmacht, in de drugshandel en als acteur zijn brood had verdiend.

In september 1973 haalde Kaufman de kranten door de rol die hij speelde in een van de macaberste verhalen uit de popmuziek. Hij werkte toen voor countryrockpionier Gram Parsons, de ex-Byrd en ex-Flying Burrito Brother die toen met vallen en opstaan bezig was om - geassisteerd door de toen nog volslagen onbekende Emmylou Harris - een solocarrière van de grond te krijgen. Op de begrafenis van Clarence White, ex-gitarist van de Byrds, sloot Kaufman een bizar pact met Parsons. Als een van hen zou overlijden, zou de ander diens lijk verbranden in Joshua Tree, een woestijnachtig gebied in de buurt van Palm Springs waarnaar Parsons regelmatig met Kaufman en andere vriend(inn)en (onder wie Keith Richards) reed om daar 's nachts te genieten van de stilte, de sterrenhemel, drank en drugs.

Een paar maanden later overleed Parsons

[p. 48]

aan een overdosis in een motel aan de rand van Joshua Tree. Zijn stiefvader wilde het lijk naar New Orleans laten overvliegen om het daar te laten begraven. Maar Kaufman besloot zijn belofte gestand te doen en maakte zich op het vliegveld van Los Angeles met vernuftig gebluf meester van Parsons stoffelijk overschot. Samen met een vriend reed hij, boordevol alcohol, naar Joshua Tree, waar hij het lijk met brandstof overgoot en in de fik stak, om het half verkoolde lijk daarna in de woestijn achter te laten.

Tientallen jaren later zijn de meningen over deze krankzinnige actie nog altijd sterk verdeeld, zo laat de mooie bbc-documentaire Gram Parsons. Fallen Angel uit 2004 zien. Maar over één ding bestaat geen twijfel: Kaufmans reputatie was met deze rituele lijkverbranding voorgoed gevestigd. Een paar jaar geleden was Kaufmans pact met Parsons zelfs onderwerp van de speelfilm Grand Theft Parsons.

Dubbelrol

De Parsons-episode is dan Kaufmans bekendste wapenfeit maar de rest van zijn carrière mag er ook zijn, getuige de lange reeks verhalen vol seks, drank, drugs en rock 'n roll die Kaufman op smakelijke wijze opdist. Hij speelt daar zelf een opmerkelijke dubbelrol in. Aan de ene kant lijkt hij geboren om alles te doen wat God heeft verboden: ‘I've always said there's no such thing as “too much”.’ Aan de andere kant moest hij er als executive nanny op toezien dat de dingen niet al te zeer uit de klauwen liepen, te beginnen bij hemzelf. Dat die precaire dubbelrol Kaufman uitstekend is afgegaan, blijkt uit het feit dat hij er decennialang in is geslaagd goed te blijven functioneren

Het door fans geïmproviseerde herdenkingsmonument onderaan Cap Rock (natuurpark Joshua Tree, Californië), waar Gram Parsons lijk werd verbrand door Phil Kaufman. Foto: Henriëtte Aronds

in een wereld waarin het alle dagen feest is.

Kenmerkend voor Kaufmans elasticiteit is ook dat hij voor zeer uiteenlopende soorten bazen heeft gewerkt, van hopeloze junkies (Gram Parsons), onmogelijke drankorgels (Joe Cocker) en scrupuleuze workaholics (Frank Zappa) tot dappere zangers als Etta Harris en de verafgoodde Emmylou Harris. Aan verhalen geen gebrek dus. Sommige daarvan zijn onvergetelijk, zoals het verhaal over de ‘chicken-shit award’ die hij uitreikte aan de medewerker van platenmaatschappij Warner Brothers die de hoesfoto met Emmylou Harris op eigen houtje had vervangen door een foto waarop alleen Parsons was te zien: ‘I bought 50 pounds of ave guano (“chicken shit”), took it to Warner Bros. in Burbank, poured it in Joe Smith's parking space and stuck the album cover in the middle of it.’ Huiveringwekkend is de toedracht van een voorval met Don Everly

[p. 49]

in Rotterdam. Vanuit zijn hotelraam zag Kaufman de donkere helft van de Everly Brothers op straat lopen. Voor de grap gooide hij een wc-rol naar de popster, die Everly op een haar na miste. Dat was maar goed ook, want het ding had de popster waarschijnlijk naar de andere wereld geholpen als het op diens hoofd terecht was gekomen, omdat het tijdens zijn lange tocht naar beneden loodzwaar was geworden door de regen.

En zo wemelt het van de vrolijke, verbijsterende, ontluisterende, tragische en ontroerende verhalen in de levensgeschiedenis van de man die in zijn jonge jaren al heel goed wist hoe hij zijn hachje kon reden, getuige zijn strategie als nieuweling in de gevangenis:

When you go to prison, everyone warns you, ‘When you get in prison, watch out. You're going to get fucked. You're going to get raped,’ and all that stuff. When I got into prison, the first thing I did was pick my nose and fart a lot. I remember one guy came up to me after I farted badly and said, ‘You got zero punk appeal,’ which meant, ‘Nobody wants to fuck you’.

Opvallend is de rol die Kaufman zichzelf toekent in deze verhalen: niet die van bescheiden dienaar maar die van hoofdrolspeler. Ik heb het niet precies geturfd maar durf er mijn hand voor in het vuur te steken dat ‘ik’ tot de vijf meest gebruikte woorden van het boek behoort. Typerend is ook dat Kaufman zonder blikken of blozen beweert dat Brian Jones in de zomer van 1969 niet zou zijn verdronken in zijn zwembad als de Stones hun executive nanny hadden meegenomen naar Engeland.

Ondanks dit egocentrisme is Road Mangler Deluxe niet ontaard in pathologische megalomanie. Dit is het verhaal van een ongeleid projectiel dat voor galg en rad dreigde op te groeien, zijn bestemming vond in de moordende wereld van de Amerikaanse rock 'n roll en het daarin dankzij zijn sociale intelligentie, grote empathische vermogen en verbijsterende uithoudingsvermogen ongewoon lang heeft volgehouden.

Kaufman zelf zou niet in staat zijn geweest zijn eigen verhaal fatsoenlijk op te schrijven, en Colin White zou in zijn eentje niet zo'n levendig boek uit zijn pen hebben gekregen. Samen maakten ze een autobiografie die vanwege het onderwerp en de levendige toonzetting veel wegheeft van een moderne schelmenroman.

Phil Kaufman en Colin White, Road Mangler Deluxe (Lafayette, Colorado, White Boucke 2005)