Biografie Bulletin. Jaargang 17

[p. 25]

De waarheid weergeven
Peter van der Vorst over zijn biografie van Willem-Alexander
Eva Gerrits en Rob van Essen

Peter van der Vorst, die vooral bekend is van zijn werk als royaltywatcher voor rtl-Boulevard, werkt aan een biografie van kroonprins Willem-Alexander. Hoe schrijf je een biografie van iemand die nog leeft, voor wiens privéleven veel belangstelling bestaat en die nog aan zijn eigenlijke levenswerk moet beginnen? Ben je dan uitsluitend veroordeeld tot het bevredigen van voyeuristische behoeften of bestaat er toch een breder kader waarin je onderwerp geplaatst kan worden?

Journalist Peter van der Vorst (1971) schreef al twee boeken over de Oranjes: De Oranjes, net gewone mensen? (2006) en het op kinderen gerichte Paleisgeheimen (2007). Met zijn Willem-Alexander-biografie wil hij een volgende stap zetten in zijn ontwikkeling als schrijver. In zijn kantoor aan een Amsterdamse gracht spreken we met hem over zijn werkwijze, zijn eigen status als bekende Nederlander en natuurlijk over zijn onderwerp: Willem-Alexander.

Wat voor soort biografie wil je schrijven?

Het hoeft geen boek vol onthullingen te worden. Onthullingen zijn natuurlijk altijd leuk, maar dat is niet het eerste doel. Ik wil erachter komen hoe Willem-Alexander is geworden wie hij is, en wat de last van een aanstaand koningschap met je karakter doet. Dat is het thema van mijn biografie: wat doet het met je als je vanaf je geboorte weet dat je later koning wordt? Alles in het leven van Willem-Alexander staat in het teken van dat koningschap, wat dat betreft bevindt hij zich in een unieke positie. De kroonprinsen uit het buitenland vertonen dezelfde trekjes als Willem-Alexander: ze zijn nukkig en snel aangebrand. Ze mogen niet zeggen wat ze denken en zijn constant omgeven door een kordon van beveiligers, dus ik kan me voorstellen dat je daar een beetje narrig van wordt. Verder moet het meer worden dan een feitenopsomming. Dat soort boeken zijn er al genoeg. Een goede biografie moet ook de nodige anekdotes bevatten.

[p. 26]

Onthullingen staan dus niet centraal; maar ben je tijdens je onderzoek dingen tegengekomen die je niet had verwacht?

Ik kwam wel een paar dingen tegen die nieuw voor me waren, maar ik ga natuurlijk niet zeggen welke. Ik schrijf over iemand die we allemaal denken te kennen, en over wie al veel is geschreven. Het gaat erom wat je daaraan toe kan voegen.

Zijn er dingen die je niet zou noemen?

Alles wat ik niet kan verifiëren. Ik heb nu zo'n veertig personen geïnterviewd en die hadden er stuk voor stuk geen bezwaar tegen om met naam en toenaam genoemd te worden, ook al vertellen ze soms dingen die voor Willem-Alexander misschien minder leuk zijn. Als mensen anoniem willen blijven, zal ik dat erbij vermelden, en de informatie die ze geven zal ik natuurlijk checken bij andere bronnen. Zijn allerbeste vrienden doen niet mee. Ik heb ze wel gesproken. Ik kan wel begrijpen waarom ze niet wilden meewerken. Als iemand een biografie zou schrijven van een van mijn beste vrienden, zou ik hetzelfde doen, denk ik.

Je schrijft een biografie over iemand die nog leeft; houd je daar rekening mee?

Ik ga hem niet ontzien. Waarom zou ik? Het gaat mij niet om slaapkamergeheimen, daar draait mijn werk als royaltywatcher bij rtl-Boulevard tenslotte ook niet om, maar áls hij er naast zijn huwelijk drie vriendinnen op zou nahouden, moet je dat natuurlijk op de een of andere manier in je boek verwerken, het zou raar zijn als je dat niet deed. Willem-Alexander heeft nu eenmaal een voorbeeldfunctie, en vreemdgaan is in



zijn familie wel vaker voorgekomen, dus als hij zich daar schuldig aan zou maken, sluit dat aan bij een familietraditie. Ik zou het natuurlijk wel pas opschrijven als ik er honderd procent zeker van was, en het eerst voorleggen aan de familie zodat ze erop kunnen reageren.

Je bent zelf ook een bekende Nederlander. Is dat voor jou als biograaf een voordeel of een nadeel?

Ik was een beetje bang dat het een nadeel zou zijn, dat mensen me minder serieus zouden nemen, maar ik word door iedereen met open armen ontvangen. Het blijkt juist een voordeel te zijn dat mensen weten wie ik ben. De een ziet Boulevard als een leuk, luchtig programma, de ander ziet het als een platte roddelrubriek. Bij de laatste categorie kost het wat meer moeite, maar over het algemeen vinden mensen het

[p. 27]

spannend om iemand van zo'n programma te ontmoeten en nemen ze me serieus. Ze zien me niet als roddeljournalist en iedereen mag alles lezen voor het wordt gepubliceerd. Een ander voordeel is dat ik op tv kan vertellen waar ik mee bezig ben. Na zo'n uitzending bieden mensen vaak spontaan verhalen aan. Het kost trouwens sowieso weinig moeite om mensen te spreken te krijgen, zeker als het om mensen gaat die Willem-Alexander als kind hebben meegemaakt: klasgenoten, onderwijzers et cetera. Die vertellen leuke verhalen. Tot en met Willem-Alexanders legertijd en studie heb ik het inmiddels aardig rond, en de uitdaging is nu om ook over de latere jaren voldoende informatie boven water te krijgen. Dat is lastiger. Mensen die Willem-Alexander in die jaren hebben meegemaakt zijn vaak wat minder mededeelzaam, of willen niet met naam en toenaam genoemd worden.

Je bent bij Willem-Alexander zelf ook een tijdje uit de gratie geweest.

Ja, op een gegeven moment werd ik bij persconferenties totaal genegeerd. Ik mocht nog wel overal mee naartoe, maar ze zagen me niet staan. Ik weet niet precies wat daar nou de reden voor was. Mensen uit zijn directe omgeving zeiden dat er niets aan de hand was, maar hoe dan ook, sinds vorig jaar is alles weer goed en ben ik weer in de koninklijke gratie. Ik denk dat Willem-Alexander even moest wennen aan de losse toon die bij rtl-Boulevard wordt gehanteerd. Volgens mij heeft hij ondertussen wel door dat het helemaal niet verkeerd is om af en toe in zo'n programma op te duiken. Meestal zijn we positief, tenzij hij iets doms doet, dan zeggen we dat ook.

In hoeverre beïnvloedt je eigen mening over Willem-Alexander je bij het schrijven van de biografie?

Een paar jaar geleden dacht ik nog vrij negatief over hem. Op een gegeven moment sloeg ik daar zelfs een beetje in door, ik heb hem toen bij Boulevard regelmatig afgekat. Daar ben ik van teruggekomen. Ik vond dat ik niet te cynisch moest zijn. Hij is gewoon goed in wat hij doet; bij zijn openbare optredens weet hij waar hij het over heeft, hij is goed voorbereid. Dat zit in de familie, dat zie je bij zijn moeder ook. Of ik hem sympathiek vind weet ik niet, maar ik heb wel waardering voor hem. Ik ben geen kritiekloze bewonderaar, en dat is volgens mij wel een voordeel voor mijn werk als biograaf. Anders zit je al gauw een oranjeboek te schrijven, en dat wil ik niet. Het gaat mij er niet om de oranjefans te behagen. Ik wil gewoon de waarheid weergeven, zonder die mooier te maken dan zij is.

De eigenlijke taak van Willem-Alexander moet nog beginnen. Is het niet nog te vroeg voor een biografie?

Bij iedere andere veertiger zou het misschien inderdaad te vroeg zijn voor een complete biografie, maar Willem-Alexander is al vanaf zijn twaalfde bezig met openbare verplichtingen. Hij is zijn hele leven al in the picture, dus is dit wel een goed moment. Natuurlijk zou je dan over twintig jaar een tweede deel kunnen schrijven, maar het is niet zo dat hij nu niets doet: hij werkt volop, kijk maar naar wat hij bij het Internationaal Olympisch Comité doet, hoe druk hij het heeft met watermanagement. In het begin deed ik daar zelf ook een beetje denigrerend over, maar als je je er

[p. 28]

echt in verdiept, blijkt hij harder te werken dan we denken. Hij vliegt de hele wereld over. Dat hoeft hij niet te doen.

Hoe zie je deze biografie in vergelijking met je vorige boeken?

Paleisgeheimen is op kinderen gericht, maar wordt ook door oudere oranjefans gelezen. In De Oranjes, net gewone mensen? wordt met een knipoog naar de familie gekeken. Sommigen ging dat te ver, een programma als Blauw Bloed van de Evangelische Omroep besteedde er daarom geen aandacht aan, ze vonden het te kritisch. Een biografie schrijven is natuurlijk wat anders. Ik ben een fan van het genre, en heb nog andere personen in gedachten over wie ik graag zou schrijven. Ik noem geen namen, dan breng ik anderen alleen maar op ideeën, maar ik denk niet alleen aan royalty. Ik ben als schrijvend journalist begonnen, en schrijven vind ik het allerleukste om te doen. Op een gegeven moment kwam ik bij radio en tv terecht en is het er een beetje bij ingeschoten, maar door die twee boeken heb ik de smaak van het schrijven voor een breed publiek weer te pakken gekregen. Nu wil ik er meer mee gaan doen. Men kent mij van royaltyverslaggeving, dus dat is een goede ingang. Daarna kan ik ook andere onderwerpen aanpakken. Ik wil me als schrijver ontwikkelen, daar hangt redelijk wat van af en dat is best eng, zeker als je ook nog bekend bent.

Ben je als verslaggever dan min of meer toevallig bij de royalty terechtgekomen?

Ik ben er wel een beetje ingerold, ja. Ik begon voor rtl aan programma's als Van koninklijke huize mee te werken, daarna kwam Boulevard en nu sta ik alweer tien jaar bekend als royaltywatcher. Ik doe ook andere dingen, maar dit is waar de mensen mij van kennen. Inmiddels weet ik er zo veel van dat het stom zou zijn er nu mee op te houden, zeker met het oog op de komende troonswisseling. Ik heb politicologie gestudeerd en voor mij is Willem-Alexander een ideaal onderwerp: politiek, geschiedenis, amusement, het zit er allemaal in. Maar als ik over tien jaar terugkijk wil ik meer geschreven hebben dan alleen een rijtje royaltyboeken. Ik wil geen nieuwe Fred Lammers worden. Hoewel dat helemaal geen slechte journalist is. Hij heeft een beetje het imago van een oranjevolger, maar zijn verhalen in Trouw zijn best kritisch, en hebben vaak een ironische ondertoon. Elke krant heeft tegenwoordig zijn eigen royaltyverslaggever. Na het huwelijk van Willem-Alexander en Máxima is de belangstelling voor de Oranjes bij de kranten een stuk groter geworden, maar de meeste oranjejournalisten zijn vrij soft, eigenlijk is Lammers een van de weinige positieve uitzonderingen. Jan Hoedeman van de Volkskrant is op zich ook best goed, en ik heb veel geleerd van Mark van der Linden, met wie ik een aantal tv-programma's heb gemaakt. Verder zijn er niet zoveel goeien. Het is niet moeilijk om achter de familie aan te hobbelen en stukjes te schrijven, maar dat is natuurlijk niet de uitdaging.

Wat vind je van de Oranje-biografieën die tot nu toe zijn uitgekomen?

Eigenlijk zijn er maar weinig goede biografieën van het Nederlandse koningshuis verschenen. En er zijn er ook niet zoveel, misschien zijn mensen een beetje huiverig om

[p. 29]

aan zoiets te beginnen, er is al zo veel bekend. Er is maar één biografie van prins Claus. De biografie van M.G. Schenk over Juliana is eigenlijk vooral een opsomming. Het boekje dat Renate Rubinstein schreef toen Willem-Alexander achttien werd, kreeg veel kritiek, mensen vonden het tuttig, maar het is een goede informatiebron, vooral over de tijd dat Willem-Alexander op kostschool in Wales zat. Fasseur is wel een slippendrager van het koninklijk huis genoemd, maar zijn boeken zijn goed, vooral de Wilhelmina-biografie leest lekker weg. Hij had ook unieke bronnen, want hij mocht in het Koninklijk huisarchief. Ik heb daar ooit een rondleiding gekregen, verder ben ik nog niet gekomen. Ik zou graag wat jeugddingen over Willem-Alexander willen inzien, maar daarvoor heb je toestemming van Beatrix nodig. Ik wil graag dat archief in, als de familie me daarbij restricties oplegt kan ik daar wel mee leven. Maar het zou te ver gaan als ze van te voren het hele boek willen lezen.

Zit het hof met angst en beven op je boek te wachten?

Nee. Ik heb contact met het hof gehad en ze hebben er geen bezwaar tegen. Ze hebben ook niemand gewaarschuwd om er niet aan mee te werken of zo. Ze weten dat het geen afzeikboek wordt. Ik wil een leesbare biografie schrijven. Wie is de man die ons staatshoofd gaat worden? Als je daarbij tegen minder leuke dingen opbotst, begrijpen ze ook wel dat je die in je boek opneemt.

Hoe ga je je boek opzetten; thematisch, chronologisch?

Chronologisch, maar ik probeer er wel een paar rode draden in te verwerken. Ik zit nog in de researchfase en het gaat er nu om een goede stijl te vinden. Ik interview veel mensen, en de vraag is hoe je die gesprekken in het boek verwerkt: maak je er een lopend verhaal van of laat je het ene citaat volgen op het andere? Daar ben ik nog niet helemaal uit. Ik wil iets goeds afleveren, niet alleen qua inhoud, maar ook qua stijl.

Ga je Willem-Alexander nog psychologisch duiden?

Ik ben geen psycholoog, en ik ga ook geen psychologen interviewen. Ik wil ontdekken wat de invloed is die het aanstaande koningschap op het karakter van Willem-Alexander heeft, en daarbij ga ik vooral uit van de informatie die ik van anderen krijg. Verder kun je terugkijken naar het verleden: hoe deden zijn voorgangers het, wat hadden die voor karakter? Dat komt er natuurlijk allemaal wel in.

Beschouw je artikelen uit de roddelpers als serieuze bronnen?

Ik ga zeker ook aandacht besteden aan de beeldvorming in de roddelpers. ‘De bladen’ waren jarenlang zo'n beetje de enige nieuwsbron over het koninklijk huis, zeker wanneer het ging om de vriendinnen van Willem-Alexander. Ook zijn bijnaam Prins Pils is door de roddelpers verzonnen. In ieder geval ga ik een aantal verslaggevers en fotografen van die bladen interviewen over hun haat-liefdeverhouding met de prins. En ik ga ook in op de mediacode die een paar jaar geleden in het leven is geroepen en die inhoudt dat de pers zich tijdens koninklijke vakanties beperkt tot de officiële

[p. 30]

fotosessies, en daarna weer ophoepelt en de familie met rust laat. Verder zal ik jaargangen van Privé en Weekend doorwerken. Dat waren de bladen die het meest op de Oranjes gericht waren. Feiten die door de roddelpers worden genoemd, zal ik uiteraard proberen te checken. Als dat niet lukt, gebruik ik het niet, of vermeld ik er duidelijk bij dat het gaat om een niet-verifieerbaar gerucht.

Wanneer verschijnt de biografie?

De bedoeling is het boek in de aanloop van de troonswisseling te laten verschijnen. Dat is een beetje koffiedikkijken, want ik weet niet wanneer dat gaat gebeuren, maar een mooie datum zou 30 april 2009 zijn. Dat is de honderdste geboortedag van Juliana, qua stijl Willem-Alexanders grote voorbeeld. Bij het hof is die datum trouwens al bekend. Willem-Alexander doet alsof hij het niet weet, maar dat is bullshit. Erachter komen wat de datum van de troonswisseling is, dat zou pas een onthulling zijn.