Biografie Bulletin. Jaargang 17

[p. 68]

Lekker aan de buitenkant
De biografie van Earth and Fire
Maarten Steenmeijer

Ook popgroepen kunnen onderwerp zijn van een biografie, zoals het onlangs verschenen boek over Earth and Fire laat zien. Deze groep ging te gronde aan zijn eigen succes. Weifelend tussen commercie en zelfexpressie speelden de bandleden nummers die weliswaar aansloegen bij een groot publiek, maar waarmee ze hun muzikale idealen verloochenden. De biografie van de band lijkt aan eenzelfde soort tweeslachtigheid te lijden.

De omslag is een drukke collage van memorabilia. In het boek zelf vind je bijna geen bladzijde waarop niet één of meer foto's zijn afgedrukt. De biografie van een van Nederlands bekendste popgroepen lijkt op een onderonsje van fans. Deze indruk wordt bevestigd door de nauwe band die de twee auteurs met de groep hebben. Hun vader was jarenlang de accountant van Earth and Fire, terwijl organist/componist Gerard Koerts hun zwager is. It's a family affair, kortom.

Moet je Earth and Fire beschouwen als een hebbedingetje of een serieuze biografie? Deze vraag laat zich even moeilijk beantwoorden als de vraag wat voor groep Earth and Fire precies was. Het begon allemaal met de tweelingbroers Chris en Gerard Koerts (‘The Singing Twins’). Zij formeerden in de jaren zestig een coverband die keurig in de pas liep met de stormachtige ontwikkelingen die de popmuziek destijds doormaakte. Ze begonnen in de stijl van Cliff Richard and the Shadows, liepen rond 1964 achter de Britse invasie aan (The Beatles, The Stones, The Who, The Kinks) en lieten zich vervolgens inspireren door de ontwikkelingen aan de andere kant van de oceaan: de folkrock van Bob Dylan en de Byrds, en de west coast-muziek van Jefferson Airplane en The Doors.

De Britse undergroundgroep Pink Floyd deed de twee broers echter beseffen dat ze geen muziek van anderen meer wilden spelen. Ze wilden hun eígen muziek maken. Uitgesponnen melodielijnen, ellenlange solo's en bloedserieuze gezichten: dat was hun ding. Daarom was het curieus dat de twee broers Jerney Kaagman vroegen de band te komen versterken. Kaagman had

[p. 69]

tijdens haar schooltijd in een top 40-bandje gezongen. Toen ze secretaresse werd, zong ze nauwelijks nog en bezocht ze geen popconcerten meer. Heel andere koek dus dan Grace Slick, de zangeres van Jefferson Airplane met wie Kaagman in de beginjaren van Earth and Fire werd vergeleken. Als je nagaat dat Kaagman geen instrument speelde, geen liedjes schreef en haar stem zo zijn beperkingen had, lijkt het aannemelijk dat ze niet in de laatste plaats vanwege haar verschijning werd gevraagd de gelederen van de groep te versterken. Earth and Fire had een blikvangster nodig die de introverte uitstraling van de overige bandleden - met voorop de achter hun lange manen en baarden verscholen tweelingbroers - moest opvangen.

Tweeslachtigheid

Deze start is typerend voor de tweeslachtigheid die zowel de kracht als de zwakte van Earth and Fire zou blijken te zijn. De keuze van de eerste single is een ander voorbeeld. De groep had met Chris en Gerard Koerts twee stevige componeertalenten in huis, maar gaf de voorkeur aan een nummer van George Kooymans van de Golden Earring. Dat was een veilige keuze, want Kooymans en mede-Earring (en zwager) Rinus Gerritsen hadden zich in die jaren ontpopt als de Nederlandse Lennon en McCartney. In die hoedanigheid hadden ze aan de basis gestaan van de carrière van de Haagse zangeres Bojoura (‘Everybody's Day’).

Deze beslissing pakte goed uit. Het prachtige ‘Seasons’ werd een dijk van een hit. Het nummer zette Earth and Fire in één klap op de kaart van Nederland, maar legde de gebroeders Koerts ook de zware verplichting op het stokje van Kooymans over te nemen en radiovriendelijke nummers te schrijven. De vele successen die volgden - ‘Ruby Is The One’, ‘Wild And Exciting’, ‘Storm And Thunder’, ‘Memories’, ‘Love Of Life’, ‘Maybe Tomorrow, Maybe Tonight’ - bewezen dat de twee broers zich uitstekend wisten te kwijten van deze taak. Maar de hits creërden een imagoprobleem en brachten de splijtzwam binnen de groep aan de oppervlakte. In oorsprong beschouwde Earth and Fire zich als een progressieve rockgroep. Ze traden weliswaar geregeld op bij Toppop, maar waren van een heel ander kaliber dan Mud, Sweet, Slade en al die andere bandjes die begin jaren zeventig de hitlijsten domineerden. Dat maakten ze duidelijk op hun albums en op het podium, waar ze lieten horen wat voor muziek ze ‘echt’ maakten. Toch zou Earth and Fire altijd geïdentificeerd worden met de hits, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Focus. Deze progressieve rockgroep rond Jan Akkerman en Thijs van Leer maakte aan het begin van de jaren zeventig singles die zich wel in lengte, maar niet in aard onderscheidden van wat ze op hun elpees en op het podium deden.

In de tweede helft van de jaren zeventig had Earth and Fire geen grote hits meer. De bandleden zochten naarstig naar nieuwe muziekvormen waarmee ze de draad van het oude succes weer wilden oppakken. Dat leidde aanvankelijk tot steriele, halfbakken mengsels van funk, jazz, disco en rock als ‘Only Time Will Tell’ en ‘Thanks For The Love’ die de vitaliteit van de grote successen ontbeerden. Maar in 1979, toen de groep op sterven na dood leek te zijn, was daar ineens ‘Weekend’, een onweerstaanbare, reggaeachtige meezinger die niet alleen in Nederland maar ook in Duitsland, Zwitserland en Portugal de hoogste

[p. 70]

regionen van de hitlijsten bereikte.

‘Weekend’ was zowel doorstart als zwanenzang. Het enorme succes van deze single deed de groep definitief kiezen voor de commercie. Dat was naar de zin van Kaagman, die deze periode als de mooiste uit de geschiedenis van de groep beschouwt. De broertjes Koerts daarentegen waren doodop van de spagaat die ze jarenlang hadden gemaakt tussen progressieve rock en commerciële pop, tussen elpee en single, tussen Pink Floyd en ABBA. Kort na elkaar pakten ze hun biezen om daarna alleen nog de muziek te spelen waar ze zin in hadden.

In het kielzog van ‘Weekend’ boerde de groep nog een paar jaar behoorlijk. Maar het uitblijven van een volwaardige opvolger van deze wereldhit eiste zijn tol. In 1983 viel de groep uit elkaar. Onder aanvoering van Kaagman kwam de band in de jaren daarna zo nu en dan bij elkaar voor een optreden of een tourneetje. Maar in 1995 viel het doek definitief.

Earth & Fire. Van links naar rechts: Chris Koerts, Ton van der Kleij, Jerney Kaagman, Hans Ziech en Gerard Koerts

Unieke eigenschappen

Fred en Dick Hermsen hebben werk gemaakt van hun onderneming. Ze verzamelden een schat aan materiaal, namen vele interviews af en snijden een scala aan onderwerpen aan: de geschiedenis van de groep, de context waarin deze zich afspeelde, de muziek, de zakelijke aspecten... Het resultaat is een - voor Nederlandse begrippen - grondige, maar toch amateuristische carrièrebiografie. Hinderlijk duidelijk is dat popmuziek voor de twee auteurs pas rond 1970 begint. Zo schrijven ze tot twee maal toe Jimmy Hendrix in plaats van Jimi Hendrix, dateren ze Dylans folkrock vóór in plaats van na de Britse invasie, weten ze kennelijk niet dat The Beatles op 6 juni 1964 niet één maar twee optredens gaven in het Noord-Hollandse Blokker en beweren ze dat Earth and Fire de eerste Nederlandse undergroundgroep was, zich niet realiserend dat de band in de jaren zestig al prominente voorgangers had in groepen als Dragonfly, The Zipps en Group 1850. Ook is het niet waar dat Earth and Fire de ‘progressieve muziek’ (ook wel symfonische rock genoemd) in Nederland introduceerde. Die eer komt Supersister toe, de Haagse band die eind jaren zestig furore maakte onder leiding van toetsenist Robert Jan Stips, de man die later bij Golden Earring en The Nits zou gaan spelen en sinds jaar en dag de muzikale steun en toeverlaat van Freek de Jonge is.

Jammer is ook dat de auteurs bepaalde onderwerpen niet hebben uitgewerkt. Zo had ik graag meer willen weten over Frits Hirschland, de kleurrijke manager die de groep eind jaren zeventig overnam van Wim Bosman. Waarom werd zijn spraakmakende buitenlandse investering van het in de succesvolle periode van ‘Weekend’ verdiende geld een fiasco? En waaraan is hij op vrij jonge leeftijd overleden? Ook hadden Hermsen en Hermsen de opmerking

[p. 71]

over het typisch Europese karakter van de muziek van Earth and Fire - die een Amerikaans succes in de weg zou hebben gestaan - wel wat meer mogen uitwerken. Nieuwsgierig ben ik ook naar de manier waarop de gebroeders Koerts hun brood hebben verdiend nadat ze Earth and Fire verlieten. En wat zijn nu precies de ‘inhoudelijke accenten’ in dit boek die Jerney Kaagman ertoe brachten haar medewerking aan dit project op te zeggen?

Verder telt het boek helaas nogal wat taalfouten (‘Muziek die niemand op voorhand had verwacht’; ‘te oordelen aan’) en protserige formuleringen (‘De mellotron bedwelmde Gerard zoals de Sirenen van Ovidius passerende zeelui betoverden’; ‘Ton van der Kleij beschrijft de sfeer rondom de opnamen vanuit een filosofisch standpunt, en betreedt daarmee een wat fundamenteler niveau’).

Echt mis gaat het wanneer de auteurs proberen de muziek van Earth Fire in beschrijvingen en analyses te vangen. ‘Earth and Fire maakte melodische muziek,’ zo lezen we in hoofdstuk zes, dat geheel aan de muziek is gewijd. ‘De melodieën zijn doorgaans welluidend: krachtig gecomponeerd, mooi geschreven, open, origineel, naar buiten gericht, met een zekere expressiviteit.’ Het citaat is te vinden onder het kopje ‘Dominantie van de melodie’, een van de vijftien ‘unieke eigenschappen’ van de muziek uit de beginperiode van de groep. De andere veertien zijn al even nietszeggendheid als de eerste:

2.	opbouw van de muziek in meerdere melodische lagen die je tegelijkertijd hoort
3.	de composities zijn ingedeeld in blokken
4.	verfijning in het arrangement
5.	organische structuur in de vorm van de muziek
6.	evenwicht in rust en spanning
7.	zoeken naar climaxwerking
8.	creativiteit in akkoordgebruik
9.	eigen kleur van de stemzetting
10.	instrumentale virtuositeit
11.	ingevlochten drumwerk
12.	variëteit in sounds
13.	energiek spel
14.	klassieke invloeden
15.	uitgewerkte tekstthema's op de concept-elpees

Het boek ontspoort opnieuw in de uitvoerige epiloog, waarin Fred Hermsen - de belangrijkste motor achter dit project, zo blijkt hier pas - uit de doeken doet hoe en waarom deze biografie tot stand is gekomen en daarbij zichzelf ineens op de voorgrond plaatst, zoals in deze passage: ‘Pas ver in de jaren negentig, toen ik mijn studie allang had afgerond, samen met mijn vriend Jeroen Maters een bedrijf van de grond tilde en een vrouw had gevonden met wie ik kinderen wilde krijgen, drong het langzaam tot me door dat de groep wel erg ver was weggezakt in het collectieve popgeheugen.’

Het is duidelijk dat deze biografie gebaat was geweest bij de intensieve begeleiding van een kritische redacteur met kennis van het onderwerp. Jammer dat de twee schrijvers die hulp niet hebben gekregen. Aan de andere kant weerspiegelt het boek in deze vorm op treffende wijze de groep die het portretteert: lekker aan de buitenkant, maar rommelig aan de binnenkant.

Fred Hermsen en Dick Hermsen, Earth and Fire. De biografie 1969-1983 (Delft, Eburon, 2006)