Biografie Bulletin. Jaargang 16

[p. 67]

Een overschot aan inspiratie
De autobiografie van Gay Talese
Sebastien Valkenberg

De literaire journalistiek bloeit in Nederland. Elke nieuwe Geert Mak lijkt een garantie voor een oplage van honderdduizend plus. Een auteur als Frank Westerman haalt niet alleen prachtige verkoopcijfers maar wordt ook gelauwerd met prijzen. De combinatie van journalistieke onderzoek en een literaire pen doet het goed. Maar het genre dat auteurs als Mak en Westerman zo succesvol bedrijven is door onder anderen de Amerikaan Gay Talese groot gemaakt. In zijn autobiografie legt hij uit hoe hij dat deed.

Truman Capote liet in 1966 met In Cold Blood zien hoe een krantenberichtje van driehonderd woorden in The New York Times over de moord op een boerengezin kon uitgroeien tot een ‘non-fiction novel’, zoals hij zijn boek omschreef. In de jaren zeventig evolueerde het genre tot new journalism onder invloed van Tom Wolfe, die met zijn artikelen in bladen als Rolling Stone wereldroem oogstte. Eenzelfde statuur heeft Gay Talese in de Verenigde Staten. Ondanks zijn succes in eigen land is hij in Nederland vrijwel onbekend.

Zijn meest recente boek verdient absoluut meer aandacht dan Talese tot nog toe heeft ontvangen. Dit voorjaar verscheen A Writer's Life, waarin hij terugblikt op zijn ruim veertigjarige journalistieke carrière. Behalve een innemend egodocument is dit boek een intellectuele autobiografie van een vakman, die daardoor een relevantie heeft die ver uitstijgt boven een particuliere levensloop. Waar biografieën en autobiografieën er doorgaans naar streven uiteen te zetten hoe iemand is geworden wie hij of zij is, laat A Writer's Life zien hoe verhalen worden zoals ze zijn.

Dat begint meteen op de eerste pagina. Een zaterdagmiddag in juli 1999. Al zappend stuit Talese op de finale van het wk voetbal voor vrouwen. Tegenover elkaar staan de elftallen van de Verenigde Staten en China, twee landen waartussen op dat moment de spanningen hoog zijn opgelopen. Eerder dat jaar was tijdens de Kosovo-oorlog de Chinese ambassade in Belgrado geraakt.

[p. 68]

Een vergissing volgens de Verenigde Staten, iets wat de Chinezen ernstig betwijfelden. Tegen deze geopolitieke achtergrond kijkt Talese naar de wedstrijd. Na de reguliere speeltijd is de stand nog steeds o-o. Als ook de verlenging daar geen verandering in brengt, volgen strafschoppen. Deze eindigen in een nipte 5-4 overwinning voor de Verenigde Staten. Maar Talese heeft vooral oog voor de enige Chinese die haar penalty heeft gemist: Liu Ying. Waar is ze nu, vraagt hij zich af. Wordt ze getroost door teamgenoten? Zal de communistische partij de coach vervangen die haar heeft geselecteerd? Waarop hij aan de uitgeverij Time Warner een voorstel voorlegt om Yings verhaal uit te werken.

Potje tennis

Zijn fascinatie voor Ying verraadt Talese's achtergrond als sportjournalist. Hij begon zijn loopbaan bij de schoolkrant en werkte later voor The New York Times. Hij prijst zich gelukkig dat hij daarnaast altijd fictie is blijven lezen. Had hij dit niet gedaan dan was hij waarschijnlijk een verdienstelijke sportjournalist geworden, meer niet. Ooit stuitte hij op een kort verhaal van John O'Hara over een potje tennis. De uiterst precieze detailbeschrijvingen (over de rare hoeken in het interieur van de New York Raquet & Tennis Club) maakten grote indruk op Talese. Hij had het gevoel dat hij op een bank in de tennisclub zat en het veld van daaruit overzag. Fictie heeft het vermogen lezers de ervaring te geven erbij aanwezig te zijn, en Talese ontdekte dat als beginnend reporter.

Hiermee had hij de poëtica gevonden waardoor hij zich de rest van zijn leven zou laten leiden. Naast vele artikelen heeft hij in totaal vier boeken geschreven, grofweg één per decennium. De passages over de totstandkoming hiervan zijn de intrigerendste uit A Writer's Life. Ze geven inzicht in het scheppingsproces, dat bij Talese moeizaam verloopt. Schrijven begint voor hem met het noteren van woorden op gele briefjes. Met die woorden bouwt hij vervolgens een zin op en pas als hij vindt dat die niet meer voor verbetering vatbaar is gaat hij verder met de volgende. Na een paar dagen, soms een week, heeft hij voldoende materiaal voor een paragraaf. Komt hij tijdens het uittypen een fout tegen dan begint hij helemaal opnieuw. Zo werkt het ook met de research die hij heeft verricht: tachtig procent belandt in de vuilnisbak. Maar, waarschuwt hij, deze inspanning was nodig voor de bruikbare twintig procent.

Talese's moeizame scheppingsproces heeft niets te maken met het ideaal van de op inspiratie wachtende kunstenaar die aan het eind in de negentiende eeuw werd verheerlijkt. Voor Talese geldt precies het omgekeerde als voor deze lijdende Baudelaire-achtige gestalte: voortdurend dreigt hij ten onder te gaan aan een overschot aan inspiratie. Zijn probleem is niet dat hij niet aan schrijven toekomt maar dat hij aan meerdere boeken tegelijk bezig is. Alles kan een aanleiding zijn voor een verhaal. Zie de julimiddag waarop hij toevallig Liu Ying haar strafschop zag missen, waarover tot op heden overigens nog geen boek is verschenen. Veel eenvoudiger was het toen hij nog als journalist bij de krant werkte. De redacteur zei wat er geschreven moest worden, hoe lang het stuk moest zijn en vooral wanneer de deadline was.

De boeken die Talese wel heeft gepubliceerd gaan zonder uitzondering over typische Amerikaanse onderwerpen, die hij

[p. 69]

ook nog eens vanuit een lokale invalshoek benadert. Zo vertelt hij in The Bridge uit 1964 over de bouw van de Verrazano-Narrows brug die Staten Island verbindt met Brooklyn, en al het politieke getouwtrek dat daarbij kwam kijken. Met Unto the Sons, verschenen in 1992, heeft Talese aan de hand van zijn persoonlijke levensverhaal - zijn vader emigreerde uit Italië - het verhaal van de Italiaanse immigratie naar de Verenigde Staten beschreven. Misschien komt het door zijn onderwerpskeuze en de uitwerking ervan dat Talese internationaal nauwelijks bekend is. Hij is te Amerikaans. A Writer's Life is de uitzondering op die regel.

Gay Talese, A Writer's Life (New York, Knopf 2006)