Biografie Bulletin. Jaargang 16

[p. 59]

Het zal nooit volledig zijn
Gesprek met Geart de Vries over zijn biografie van Tiny Mulder
Karen Bies

Tiny Mulder, verzetsstrijdster, journaliste en schrijfster, is een van de meest bijzondere Friese vrouwen van de twintigste eeuw, vindt Geart de Vries, en daarom schreef hij haar biografie. Eind augustus kwam het boek uit: Foar alles is in tiid, it libbensferhaal fan Tiny Mulder. Een leven gevat in 232 bladzijden. Geart de Vries, historicus, journalist en zelf verzamelaar van biografieën: ‘Ik vind een biografie vaak te dik.’

Fietsen wilde ze na de oorlog nooit meer. Als koerierster had Tiny Mulder al genoeg kilometers gemaakt. Urenlang fietsen op eenzame weggetjes door Friesland met voedselbonnen, illegale persoonsbewijzen en brieven met bewapeningsinstructies.

Haar verzetswerk bestond ook uit het helpen ontsnappen van Engelse en Amerikaanse piloten. Ze bracht ze een eind weg met de trein. Gevaarlijk werk, maar ook avontuurlijk. Mulder bleef onderweg onverstoorbaar en voorzichtig. ‘Eenmaal onderweg kon ik zo koel zijn als een pak ijs.’ Mulder was in het Friese verzet terechtgekomen door haar werk bij het distributiekantoor in Drachten, geleid door Piter Wijbenga. Wijbenga zocht mensen die hij kon vertrouwen en had haar gevraagd. ‘Het was een homogene, betrouwbare groep mensen voor wie het helpen van anderen steeds verder ging.’ Het begon met het sjoemelen met distributiebonnen, later werd het onderduikers een plek geven, papieren vervalsen, piloten over de grens helpen.

In haar verslag over het verzetswerk dat ze op 15 juni 1945 opmaakte, schreef Mulder:

Ik ben een terroriste in hart en nieren. ‘Terrorist’ werd in die tijd door de Duitsers gebruikt voor iedereen die annex was met het verzet. Voor ons was het een geuzennaam. Ik hield ontzettend veel van het werk. Natuurlijk zijn er minder prettige dingen voorgevallen, vooral de laatste tijd, maar daar heb ik me steeds weinig aan gestoord en voor lief genomen. De ‘zaak’ was te groot, dan dat er een scheiding gemaakt kan worden tussen prettig en onprettig. Ik vond het prettig, hoewel dit een vreselijk lelijk woord is in dit verband.

[p. 60]

Tiny Mulder. Foto Teake Zuidema

Na de oorlog zou Mulder het wat rustiger aan gaan doen, maar ze werkte gewoon door. Ze werd verslaggeefster voor het christelijke Friesch Dagblad. In november 1945 was ze voor die krant aanwezig bij het proces tegen Anton Mussert, over wie ze schreef: ‘Een kleine, verre, vreemde man.’ Ze maakte de eerste bijeenkomst van de Verenigde Naties mee, met Eleanor Roosevelt, in Londen. In 1947 ging ze naar Amerika, en schreef een kritisch verhaal over rassendiscriminatie: ‘Het negervraagstuk in de Verenigde Staten.’ Terug in Friesland trouwde ze met Jildert Sudema, landbouwjournalist bij de Leeuwarder Courant. Allebei hebben ze veertig jaar gewerkt bij een Friese krant.

Bij het Friesch Dagblad was Mulder lange tijd de enige vrouw op de redactie. Na de geboorte van haar eerste kind in 1951 bleef ze werken. Ze startte een kinder- en vrouwenrubriek en maakte Friestalige versjes voor kinderen. Ook begon ze gedichten voor volwassenen te schrijven. In 1962 debuteerde ze met de bundel Oranje paraplu. Ze vertaalde kinderboeken en schreef boekrecensies. Voor de rono (Regionale Omroep Noord en Oost) maakte ze interviews en deed ze boekbesprekingen, en ze schreef voor Friese literaire tijdschriften. Was haar journalistieke werk meestal in het Nederlands, voor haar gedichten en verhalen gebruikte ze het liefst de Friese taal.

Haar oorlogservaringen beschreef ze in de roman Tin iis uit 1981, later vertaald in het Nederlands: Gevaarlijk ijs. De Gysbert Japicxpriis, de belangrijkste Friese literaire prijs, kreeg ze in 1986 voor haar dichtbundel Oh in stêd, ah in lân.

Toen Geart de Vries aan een biografie van Mulder begon, wilde hij zijn boek baseren op Mulders journalistieke carrière, haar oorlogservaringen en haar boeken. De Vries kende de naam Tiny Mulder uit zijn

[p. 61]

jeugd, van de kinderrubriek in het Friesch Dagblad, ‘Us eigen herntsje’ (Ons eigen hoekje). Net als zovele schoolkinderen schreef hij een brief aan ‘Nine’. Hij vertelde over de geboorte van een zusje na zes broers. Nine schreef in de krant terug: ‘Ja Geart, no kinne de seis broers it lytse suske mar moai bedjerre.’ (Ja Geart, nu kunnen de zes broers het kleine zusje maar fijn verwennen.)

De Vries wilde Mulders veelzijdigheid tonen: ‘Over haar verzetsactiviteiten is al veel bekend, maar over haar journalistieke werk nog niet. Annie M.G. Schmidt en Jeanne Roos schreven na de oorlog in Het Parool voor vrouwen en kinderen. Dat deed Tiny ook. Maar dat ze haar stukken gewoon ondertekende met “Tiny Mulder”, ook na haar huwelijk, was in het christelijke Friesch Dagblad toch wel heel geëmancipeerd. Net als het feit dat ze als getrouwde vrouw bleef werken. Het is nauwelijks te geloven dat tot nog maar vijftig jaar geleden de Nederlandse vrouw door te trouwen handelingsonbekwaam werd. Tiny trok zich daar niets van aan. Zij was gewend zichzelf te redden onder alle omstandigheden.’

Mulders poëzie werd door de critici niet meteen serieus genomen. Toen ze debuteerde als dichteres werd in recensies steeds de nadruk gelegd op het ‘speelse’ in haar werk en werd ze vergeleken met Annie Schmidt. Over haar kindergedichtjes werd gezegd dat ze, net als die andere Friese kinderboekenschrijfster Diet Huber, Annie Schmidt nadeed. Maar Mulder heeft een heel andere achtergrond. Ze is beïnvloed door Engelse en Amerikaanse dichters en door de Duitse kinderboekenschrijver James Krüss, afkomstig van Helgoland. Het begon met het vertalen van Helgolander wiegeliedjes in het Fries. Later vertaalde ze Krüss' bekroonde boek Mein Urgrossvater und ich in Myn oerpake en ik.

Geheimen

De Vries is historicus en werkt bij Omrop Fryslân als programmamaker. Eerst bij de radio, en nu al jarenlang bij de televisie. Hij is eindredacteur van de landelijke televisie-uitzendingen op zondagmiddag. In 1999 publiceerde hij Trochpaden over leven en werk van dichter Douwe Tamminga.

Voor de biografie van Mulder heeft De Vries twaalf lange gesprekken met haar gevoerd. Hij maakte ook gebruik van eerder gepubliceerde interviews. Daarnaast deed hij onderzoek in de archieven van het Friesch Dagblad en van Tresoar, het Fries historisch en letterkundig centrum in Leeuwarden. En natuurlijk vormden de vele publicaties van Mulder zelf een belangrijke bron.

De biografie is geschreven in de ik-vorm, alsof Mulder haar eigen geschiedenis beschrijft. De Vries: ‘Voor de leesbaarheid vind ik dat een mooie vorm. Ik heb natuurlijk wel invloed uitgeoefend. Ik heb mijn eigen woorden gebruikt om haar te laten vertellen, en haar herinneringen geverifieerd in documenten. Het is zeker geen vie romancée. Ik wilde geen roman schrijven met Tiny's leven als uitgangspunt. Ik heb me vrijheden gepermitteerd, maar de feiten kloppen, net als in een wetenschappelijke biografie.’

De protagoniste van Foar alles is in tiid leeft nog. Het is zeldzaam dat er van levende personen biografieën verschijnen, meent De Vries. ‘In Nederland zie je dat minder vaak dan in de ons omringende landen. Hier blijft dit genre toch vooral beperkt tot

[p. 62]

biografieën van artiesten, voetballers en muzikanten. Toch lijkt dat langzaam te veranderen, zie bijvoorbeeld de pas uitgekomen biografie over de weduwe van Gerrit Jan Heijn, De verzoening, opgetekend door Alex Verburg. Tiny's herinneringen waren mijn eerste bron. In die zin is zij verantwoordelijk voor de inhoud. Misschien geeft dat een gekleurd beeld. Maar gekleurdheid krijg je ook als je een biografie schrijft puur op basis van documenten, of na gesprekken met anderen. Wim Hazeu had bij het schrijven van de Vestdijk-biografie te maken met een weduwe, die hem zeer kritisch volgde.’

Het rijke leven van Mulder maakt nieuwsgierig. Hoe heeft ze de oorlog beleefd, en hoe heeft ze die kunnen verwerken? Heeft ze werkelijk alles verteld aan haar biograaf? De Vries: ‘Je weet nooit zeker of je alles er uit hebt gekregen in die twaalf gesprekken. De biograaf van Günther Grass heeft misschien wel honderd keer met hem gepraat, en nog vertelde Grass niet dat hij lid is geweest van de Waffen-ss.

Na drie maanden intensieve samenwerking krijg je natuurlijk een bepaalde relatie. Tegen mij is Tiny Mulder heel open geweest. Maar misschien heeft ze niet alles verteld. Haar dochter Rixt zei bij de presentatie van het boek: “Us mem hat ús noait mear ferteld as wat der yn dit boek stiet.” (Onze moeder heeft ons nooit meer verteld dan wat er in dit boek staat.) Haar geheimen houdt ze voor zichzelf. Maar dat mag ook, vind ik. Bepaalde privé-zaken hoef ik niet te weten. Bijvoorbeeld of er tijdens de oorlog iets gebeurd is tussen haar en zo'n piloot. Ik vraag er wel naar, maar als ze zegt van niet, dan is dat prima. Hoewel, als zoiets onderwerp in haar werk zou zijn geweest, in haar gedichten, dan had ik er alles over willen weten. Bij Douwe Tamminga was het verlies van zijn enige zoon een thema in zijn gedichten. Dat werd dan ook een belangrijk onderwerp in de biografie die ik van hem geschreven heb.

Het is iets van deze tijd dat we alles van iedereen willen weten. Alles moet gezegd worden, we zijn overal nieuwsgierig naar. Maar ik ben geen Story- of Privé-journalist. Ik vind dat mensen dingen voor zichzelf mogen houden.’

De Vries heeft de biografie niet als wetenschapper, maar als journalist geschreven. Het moest, zegt hij, vooral een prettig leesbaar boek worden, niet te omvangrijk. ‘Ik vind biografieën vaak te dik. Over Eddy du Perron, die eenenveertig is geworden, verscheen een biografie van twaalfhonderd bladzijden. Die van Simon Vestdijk telt duizend pagina's. Of neem de biografie van Hendrik de Vries die nu net uit is gekomen. Heel boeiend, maar heel dik. Dat wekt de suggestie dat alles gezegd is, dat het hele leven is verteld. Maar het zal nooit volledig zijn, er zullen altijd dingen ontbreken. Eigenlijk is het leven nooit te vatten in een biografie. Dat is een banale conclusie, maar wanneer heb je een compleet mens? Het laatste woord over een persoon is nooit gezegd. Tiny Mulder blijft in zekere zin ook raadselachtig. Hoe heeft die oorlog ingewerkt op haar leven? Dat ze na de oorlog zo hard aan het werk gegaan is, is dat misschien verdringing geweest? Maar dan begin je te psychologiseren. En dan nog, weet je het dan?’

Geart de Vries, Foar alles is in tiid, it libbensferhaal fan Tiny Mulder (Leeuwarden, Friese Pers Boekerij 2006)