Biografie Bulletin. Jaargang 16

[p. 47]

Gelegenheidswerkjes en hobbyboekjes
De Nederlandse popbiografie als ondergeschoven kindje
Maarten Steenmeijer

In Nederland is een goede popbiografie een zeldzaamheid. In het buitenland is het genre inmiddels tot grote bloei gekomen, maar ondanks een aantal goede publicaties wil het bij ons vooralsnog niet echt lukken. Volgens Maarten Steenmeijer ligt dat in ieder geval niet aan een gebrek aan onderwerpen: voortrekkers genoeg in de Nederlandse popgeschiedenis.

In maart 2006 werd De missie. De kruispunten van Harry ‘Cuby’ Muskee van Jeroen Wielaert uitgeroepen tot het beste popboek van Nederland en Vlaanderen. De verkiezing - een initiatief van popblad Oor en het Nationaal Pop Instituut naar aanleiding van het thema van de boekenweek van 2006 (‘Schrijvers en muziek’) - was in meerdere opzichten een curieuze aangelegenheid. Deze biografie van Harry Muskee - voorman van de legendarische jaren-zestiggroep Cuby and the Blizzards - was al in 2003 verschenen, en toen het boek werd bekroond was het inmiddels niet meer verkrijgbaar in de boekhandel. In feite gaf de jury dus een prijs aan een boek dat niet meer bestond (en nog steeds niet bestaat, want er is vanwege financieel gesteggel nog altijd geen nieuwe editie verschenen).

Maar het meest opmerkelijke is dat De missie niet zo'n bijzonder boek is. Misschien is het nog het best te omschrijven als een sympathieke maar ook wat onhandige poging leven en werk van de Drentse blueszanger in beeld te brengen. Neem de halve bladzijde ‘Bronnen’ achter in het boek, waarin naast ‘Harry's plakboeken’ en Het beste uit Hitweek 1965-1969 ook werken als Nederland in een handomdraai en Nederlandse minister-presidenten van de twintigste eeuw zijn opgenomen. Rekening houdend met het broodmagere bronnenmateriaal dat je overhoudt als je dit soort titels wegdenkt, moet Wielaerts biografie voornamelijk zijn gebaseerd op gesprekken met Harry Muskee. Maar daarover wordt op deze bronnenpagina niets vermeld. Een beetje onbeholpen is ook de stijl waarin het boek is geschreven, met veel zinnen die mooi of zelfs literair willen zijn, maar in werkelijkheid een clichématige, om niet te zeggen kitscherige indruk maken: ‘Op het kruis-

[p. 48]

Q65

punt vlak bij de rivier en de bruggen, in de bizarre overgangsmaanden van rauwe oorlog naar echte vrede, lag Rotterdam erbij als een stad zonder hart, onwezenlijk leeg, wreed uitgehold door de Duitse bommen van mei 1940, met een raamwerk van funderingen van huizen en gebouwen, zover ogen konden zien.’

Schoolkrantproza

Toch was de keuze van de jury geen echte misser, al was het alleen maar vanwege de beperkte keuze die ze had. Niet dat het in Nederland ontbreekt aan popboeken, maar op een handjevol uitzonderingen na gaat het om gelegenheidswerkjes en hobbyboekjes die boordevol plaatjes staan en zijn geschreven in opgewonden schoolkrantproza. Symptomatisch is dat serieuze biografieën vrijwel ontbreken. Wat dit betreft is De missie, wat er ook op aan te merken valt, inderdaad een gunstige uitzondering. Geen wonder dus dat de jury de hoop uitsprak dat het boek van Wielaert ‘een voorloper zal zijn van vele nog te verschijnen Nederlandse popbiografieën’.

Voordat het zover is moet er nog heel wat gebeuren. Aan het genre zelf ligt dat niet. In Amerika en Engeland verschijnt zo ongeveer elke dag wel een nieuwe serieuze popbiografie. Van de grote namen - Jimi Hendrix, Janis Joplin, Neil Young, Kurt Cobain - is inmiddels een handjevol biografieën voorhanden, van de allergrootsten - Elvis Presley, Bob Dylan, The Beatles, The Rolling Stones - zijn er zelfs vele tientallen. Natuurlijk, de Angelsaksische markt is vele malen groter dan de Nederlandse. Maar dat hoeft niet te betekenen dat er in Nederland helemaal geen publiek zou zijn voor serieuze popbiografieën. Er zijn, om maar wat te noemen, hele volksstammen popliefhebbers op leeftijd wier kinderen de deur uit zijn en die nu tijd en geld genoeg hebben om zich te verdiepen in de achtergronden van de muziek waarmee ze zijn opgegroeid.

[p. 49]

Ook het onderwerp is interessant genoeg. De wortels van de popmuziek liggen weliswaar in Amerika en Engeland, maar in de jaren zestig vond de Nedetlandse popmuziek dankzij baanbrekende groepen als The Outsiders, Q65, The Motions, The Golden Earrings (zoals ze toen nog heetten), de Ro-d-ys, Earth & Fire, Brainbox en Super Sister niet alleen publiek maar ook prestige. Nederlandse popmuziek was vanaf dat moment niet per se tweederangs meer. In veel kamers hingen de posters van The Outsiders en Q65 broederlijk naast die van The Stones en The Kinks. Ook het buitenlandse succes van sommige Nederbeatgroepen - met voorop Shocking Blue en Golden Earring - maakte duidelijk dat de popmuziek van eigen bodem iets voorstelde, niet alleen als sociologisch verschijnsel, maar ook als cultureel en muzikaal fenomeen.

Haring & Hawaii

Aan onderwerpen geen gebrek. Neem alleen al de jaren zestig. Een serieus boek over de legendarische Beatstad Den Haag is er nog altijd niet. De eerste echte biografie van Golden Earring moet nog worden geschreven. Over Wally Tax, de legendarische zanger/componist van de al even legendarische The Outsiders, is alleen maar een boek vol onbewerkte interviewcitaten verschenen, en supergitarist Jan Akkerman moet het doen met een boek dat is geschreven door een trouwe Engelse fan. Over Boudewijn de Groot en Robbie van Leeuwen - de grote man achter onder meer The Motions en Shocking Blue, die de wereldhit ‘Venus’ en ook ‘Love Buzz’ componeerde, de eerste single van Nirvana - is zelfs nooit een boek geschreven. En zo is er nog veel meer. Van liedjes als ‘Venus’ en George Bakers ‘Little Green Bag’ - een hit in Amerika en daar vele malen gerecycled, onder meer in Quentin Tarantino's film ‘Reservoir Dogs’ - zou je bijvoorbeeld een biografie kunnen schrijven in de trant van Dave Marsh' Louie Louie en Greil Marcus' Like A Rolling Stone. Ook zou er meer in het algemeen een mooie biografie te schrijven zijn over het wel en wee van de Nederlandse popmuziek in het buitenland.

Dat Nederlandse pop wel degelijk een serieus onderwerp kan zijn, bewijst het boek De eindeloze jaren zestig van de in 2001 op jonge leeftijd overleden Utrechtse hoogleraar politieke geschiedenis Hans Righart en de studies van Lutgard Mutsaers, auteur van onder meer Rockin' Ramona (over Indorock), Haring & Hawaii (over Hawaiianmuziek in Nederland), 25 Jaar Paradiso en Beat Crazy (over twist, disco en house in Nederland). Mutsaers is als docente Popular Music Studies verbonden aan de Universiteit Utrecht. Daaruit zou je kunnen afleiden dat de professionalisering van de Nederlandse popbiografie wellicht bij de universiteiten in de beste handen is. Op die bevoorrechte plek zou werk gemaakt kunnen worden van een serieuze beoefening van het genre, te beginnen met de systematische bestudering ervan. Zo kan het een institutionele status en, in het verlengde daarvan, een financiële basis krijgen die versterkt zou kunnen worden door de medewerking van gremia als het Nederlands Pop Instituut, de Werkgroep Biografie, het Biografie Instituut en Buma Cultuur (voorheen Conamus).

Dat er nog een lange weg is te gaan bewijst het verschil dat ook in dit opzicht tussen Nederland en Amerika bestaat. In de Verenigde Staten en ook in Groot-Brittannië kun je Popular Music Studies sinds een jaar

[p. 50]

of vijfentwintig als discipline op vele universiteiten vinden. In Nederland moeten we het doen met een bijzondere leerstoel met een omvang van één dag in de week, die aanvankelijk was gehuisvest in de Faculteit der Letteren van de Universiteit van Amsterdam maar inmiddels is overgeplant naar de Faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit Utrecht. Daarnaast is er op de Faculteit der Letteren van diezelfde universiteit een halve docentplaats, die wordt hezet door de al eerder genoemde Mutsaers. Op de andere Nederlandse universiteiten neemt het vak een nog marginalere plaats in.

Deze treurige stand van zaken is veelzeggend voor de opstelling van de Nederlandse universiteiten ten aanzien van een fenomeen dat inmiddels tot de basiselementen van onze cultuur behoort. Mede vanwege hun behoudzucht is de popbiografie in ons land nog altijd een ondergeschoven kindje.

Literatuur

Lutgard Mutsaers, 25 Jaar Paradiso (Amsterdam, Stichting Popmuziek Nederland, Jan Mets 1993); Beat Crazy (Utrecht, eml Books 1998); Haring & Hawaii (Amsterdam, Stichting Popmuziek Nederland, 1992); Rockin' Ramona (Den Haag, sdu 1989)

Hans Righart, De eindeloze jaren zestig (Amsterdam, De Arbeiderspers 1995)

Jeroen Wielaert, De missie. De kruispunten van Harry ‘Cuby’ Muskee (Amsterdam, uitgeverij 521 2003)