Biografie Bulletin. Jaargang 16

[p. 29]

Werk genoeg
Lies Wesseling en Helma van Lierop over nut en noodzaak van biografieën van kinderboekenauteurs
Monica Soeting

Is er een wezenlijk verschil tussen biografieën van kinderboekenauteurs en die van auteurs van boeken voor volwassenen? Lies Wesseling, werkzaam aan de Universiteit van Maastricht, en Helma van Lierop, hoogleraar in Leiden en Tilburg, hebben ieder hierover hun eigen opvattingen. Waar ze het in elk geval over eens zijn: biografieën kunnen de status van het onderzoek op het gebied van kinder- en jeugdliteratuur verhogen.

Lies Wesseling hoeft niet lang na te denken over een antwoord op de vraag waarom je een biografie van een kinder- of jeugdboekenauteur zou schrijven. Zittend in haar ietwat krappe kamer in het nog niet zo lang geleden gerestaureerde gebouw van de Faculteit der Cultuurwetenschappen van de Universiteit van Maastricht, geeft ze twee redenen: een cultuurhistorische en een psychologische.

Wesseling is cultuurwetenschapper en houdt zich onder andere bezig met de verhouding tussen literatuur en wetenschap, dat wil zeggen, kinderliteratuur en populair-wetenschappelijke opvoedingsvoorlichtingen tussen 1845 en 2000. Ze is niet de enige wetenschapper in Nederland die zich met kinderliteratuur bezighoudt. Er zijn in Nederland zelfs twee leerstoelen Kinder- en Jeugdliteratuur. Beide worden bezet door Helma van Lierop: de leerstoel Theorie en Geschiedenis van de Literatuur in Tilburg en de Annie M.G. Schmidt leerstoel in Leiden.

Wesseling en Van Lierop zetten zich in voor de erkenning van de kinder- en jeugdliteratuur als zelfstandig genre binnen de literatuur. Over de vraag in hoeverre biografieën daarbij een rol kunnen spelen, verschillen ze nauwelijks van mening.

‘Als je het kinderboek als cultuurtekst beschouwt’, zegt Wesseling, ‘dan kun je de kinderboekenschrijvers als resonans beschouwen. Zij geven immers weer hoe er in hun tijd over kinderen werd gedacht, terwijl de auteurs zelf ook invloed uitoefenden op de manier waarop hun tijdgenoten met kinderen omgingen. Kijk naar Lewis Caroll en J.M. Barrie, die vriendschappen sloten met kinderen - iets wat in onze ogen hoogst suspect is. Annie M.G. Schmidt verwoordt de hang naar het anti-autoritaire

[p. 30]

in de jaren vijftig en zestig, net als Willem Wilmink. Een biografie van een kinderboekenauteur heeft bovendien extra legitimering nodig, omdat kinderliteratuur steeds minder aanzien geniet dan Literatuur. Maar een biografie van een kinderboekenauteur is verder gewoon een auteursbiografie.’

Is Van Lierop het hier mee eens? Ja, zegt ze. Zij beschouwt een kinderboekenschrijver in de eerste plaats als auteur. Zijn of haar biografie zou daarom op dezelfde manier moeten worden aangepakt als de biografie van iedere andere schrijver: ‘Een biografie van een kinderboekenauteur is een schrijversbiografie.’ Van Lierop ziet echter juist daarom geen gemeenschappelijke factor in de levens van kinderboekenauteurs, of iets wat hen van auteurs van boeken van volwassenen zou onderscheiden, ook al erkent ze dat er kinderboekenschrijvers zijn die hun eigen jeugd willen herscheppen. Maar toch: ‘Er zijn net zoveel auteurs voor wie dat niet geldt en die om heel andere redenen besloten hebben om voor kinderen te schrijven. En er zijn auteurs die min of meer toevallig in de kinderboekenbranche terecht zijn gekomen. Ted van Lieshout bijvoorbeeld heeft dat in interviews in elk geval een paar keer aangegeven. Met andere woorden, ik geloof niet in een gemeenschappelijke wens van auteurs om kinderboekenschrijver te worden en dus ook niet in de biografie van kinderboekenschrijvers als afzonderlijk genre.’

Status

Wesselings tweede reden om een biografie van een kinderboekenauteur te schrijven, heeft juist wel met een gemene deler te maken. Wie het leven van een kinderboekenauteur beschrijft, zegt ze, moet zich afvragen waarom iemand nu juist voor kinderen wil schrijven. ‘Waarin schuilt het genoegen boeken voor kinderen te maken? Annie M.G. Schmidt zei altijd dat ze dat deed omdat ze zelf altijd kind gebleven was. Hans Andreus ging op zoek naar het kind in zichzelf. En wat ook niet onbelangrijk is: kinderboeken hebben een lage status - Annie M.G. Schmidt voelde zich daardoor altijd miskend. Dat zijn psychologische aspecten die in een biografie van een kinderauteur aan de orde moeten komen.’ Waarmee we weer terug zijn bij de positie van kinderboeken in Nederland. Op dit gebied zijn Wesseling en Van Lierop het wel met elkaar eens. Het kan geen kwaad er steeds op te wijzen dat kinder- en jeugdliteratuur een serieus studieobject is, vinden ze. En als biografieën van kinderboekenauteurs daaraan hun steentje bijdragen, dan is dat mooi meegenomen. Van Lierop benadrukt dat dergelijke biografieën meer inzicht kunnen geven in de literatuuropvattingen van auteurs, ‘iets waarvan we op dit moment nog betrekkelijk weinig weten. En dat verbreedt weer het inzicht in de wijze waarop het jeugdliteraire veld functioneert.’ Er is dus werk genoeg voor potentiële biografen van kinderboekenauteurs. Van Lierop heeft een lange lijst van auteurs die een biografie verdienen. ‘Een aantal van hen is echter nog in leven en actief, dus dat maakt het lastig om over hen een biografie te schrijven. Van de overleden auteurs denk ik aan mensen als Leonard Roggeveen, Top Naeff - die biografie is in voorbereiding -, Anne de Vries sr., Willem Wilmink en Thea Beckman. Van onder meer de volgende auteurs die nu nog leven zou ik later graag een biografie lezen: Imme Dros, Paul Biegel, Peter van Gestel, Els Pelgrom, Wim

[p. 31]

Hofman, Ted van Lieshout, Joke van Leeuwen en uit Vlaanderen Anne Provoost, Bart Moeyaert en Edward van de Vendel. Een aantal is gelukkig nog heel jong, dus het zal nog wel even duren voordat van hen een biografie verschijnt. Maar het zijn zonder uitzondering auteurs die een mooi oeuvre hebben en die ook een duidelijke en vooral interessante visie hebben op jeugdliteratuur.’ Van Lierop heeft nog een andere wens: ‘Laten we ook de illustratoren niet vergeten.’