Biografie Bulletin. Jaargang 14

[p. 40]

De Earring zonder blad voor de mond
Maarten Steenmeijers pop-biografie
Thomas Verbogt

Een goede rock 'n' roll-biografie leest idealiter als rock 'n' roll, vindt Thomas Verbogt. Maarten Steenmeijers biografie van de Golden Earing is accuraat, boeiend, openhartig en uitputtend. Maar is ze zelf ook rock 'n' roll?

Zo'n veertig jaren geleden kwam de eerste plaat van Golden Earring uit: Please Go. Toen heetten ze nog de Golden Earrings. Sinds 1969 is het Golden Earring. Enkelvoud. Zonder lidwoord. Een naam waar niemand meer over nadenkt. Voor de fans gewoon de Earring. Veertig jaar een instituut, met internationale allure, maar toch ook zo Nederlands als de Afsluitdijk en het oneindig laagland met hoge pluimen aan de einder. Pas in 1992 verscheen het eerste boek over de band: Haags(ch)e Bluf, van de journalist Pieter Franssen. Een boek van een liefhebber, niet bepaald fascinerend geschreven, nogal een rommeltje, maar wat kan dat de andere liefhebbers schelen? Die willen álles weten. En wat ze al wisten nóg een keer weten.

Ik heb veel rock- en popbiografieën. Ik ben liefhebber en ik ben geïnteresseerd. Maar ik ben ook lezer, en dan heb ik het in dit genre vaak moeilijk. Ik lees graag boeken die goed geschreven zijn. Goed is misschien een versleten kwalificatie, maar in dit verband bedoel ik dat ik graag een boek heb waarin vorm en inhoud met elkaar te maken hebben. Peter Guralnick schreef twee boeken over Elvis Presley: Last Train to Memphis (1994) en Careless Love (1999). Waarom zijn die boeken zo uitstekend? Niet alleen omdat Guralnick precies weet over wie en wat hij het heeft en in staat is meeslepend te vertellen, maar ook omdat Elvis Presley zich in het boek manifesteert. Het gáát niet alleen over hem, hij ís het. Dat is Bart Chabot in zijn boeken over Herman Brood ook gelukt, maar die roepen ook de vraag op of het onderwerp al die tekst en moeite wel waard is. Je kunt zeggen dat ze maar kort over een rock 'n' roller gaan en heel lang over een beperkt kunstschilder, een nog beperktere performer, een onbeperkt aansteller en een nog onbeperktere drammer, maar dat is een ander probleem.

Rockbiografieën, welke zijn nog meer voorbeeldig? Misschien juist die de sterren zelf schrijven, maar meestal moet je je hart dan vasthouden. Slechts een enkeling kan het: Bob Dylan bijvoorbeeld, van wie onlangs het eerste deel van zijn Chronicles verscheen. Ray Davis van The Kinks, maar dat kan moeilijk anders als je zulke goede nummers geschreven hebt; Gene Simmons, de bassist van Kiss met Kiss and Make-Up, een nogal vervelend

[p. 41]

boek, maar daarin staat precies waar het de band om te doen is, en dat is pas op de allerlaatste plaats de muziek. Het boek is even naar als de groep. Dat heeft Simmons goed gedaan.

Pompeus etaleren

Laat ik me beperken tot de boeken óver, terwijl ik de synthese van vorm en inhoud als maatstaf blijf nemen. Misschien No One Here Get's Out Alive van Jerry Hopkins and Danny Sugerman, een spectaculair en opgefokt boek over Jim Morrison die ook spectaculair en opgefokt was. Of Prisoner of Woodstock van Dallas Taylor, de drummer van Crosby, Stills, Nash and Young, een wat tragische man die echter wel goed kon kijken en luisteren én schrijven. Er zijn meer voorbeelden te noemen, maar niet zo veel. De meeste schrijvers van dit soort boeken zijn trots op het materiaal dat ze ontdekt en verzameld hebben en echt veel verder dan het wat pompeus etaleren van dat materiaal komen ze niet. Terug naar de Earring. Ik zag de band eind jaren zestig optreden in Nijmegen, de stad waar ik geboren en opgegroeid ben. Ik weet niet meer precies waar ik ze zag, ik meen op Plein 1944. Wat ik niet vergeten ben is de volstrekt verpletterende indruk die ze op me maakten. Ik had platen van de Beatles, de Who, de Kinks en de Stones en die draaide ik een keer of tien per dag, maar dit waren jongens uit Nederland, dit was beatmuziek uit Den Haag. Sindsdien ben ik ze blijven volgen. Bijna al hun platen heb ik, en als ze bij mij in de buurt optreden ga ik kijken. Niet alleen omdat ik dit aangenaam en opwindend vind, maar ook omdat ik het gevoel heb dat ik dit aan de band verplicht ben. Ik ben met ze opgegroeid. Hun muziek was altijd wel ergens in mijn leven. Een soort familie, dat zijn ze. Ik vind niet alles goed wat de band maakt, maar dat doet er nauwelijks toe. Als je teleurgesteld bent, denk je gewoon: volgende keer beter. En je weet dat er nog heel veel keren komen.

Geen rock 'n' roll

Dit stuk gaat over het boek dat Maarten Steenmeijer over Golden Earring schreef: Golden Earring. Een andere titel had waarschijnlijk niet gepast en moet je ook niet willen. De ondertitel luidt Rock die niet roest, en die had niet per se gehoeven.

Ik had al eens iets van Maarten Steenmeijer over de Earring gelezen en dat stemde me zeer tevreden. Hij is een liefhebber. Ik kom hem ook weleens tegen op bijeenkomsten waar het over rockmuziek gaat, en dan hebben we het vaak over de Earring. In mijn omgeving bevindt zich helaas niet veel aanhang meer van de band, en dat betreur ik soms. Af en toe wil je het er even over hebben.

Ik wist dus dat er een boek over de Earring op komst was en daar zag ik naar uit. Erg benieuwd was ik naar de aanpak van Steenmeijer. En helaas moet ik zeggen: het boek zelf is geen rock 'n' roll. Het gáát er wel over, maar het ís het niet. En toen ik dat vaststelde, vroeg ik me af of het wel kan. Wil je dan niet iets wat je onderwerp ook zou kunnen verstikken? Ik weet het niet. Ik zou het wel moeten weten, want ik ben zelf ook bezig aan een boek over een Nederlandse band, De Dijk. En ik vind dat mijn boek moet horen bij de grotestadsblues van deze band, maar hoe dat moet? Nog geen idee.

Vind ik het boek van Maarten Steenmeijer een goed boek? Ja, dat vind ik zeker. Hij kent het werk van The Earring door en door, hij kent hun

[p. 42]

George Kooijmans (1.) en Rinus Gerristen. Foto: Kees Tabak

geschiedenis tot in alle uithoeken en sprak bovendien langdurig met de mannen zelf. Ik hoorde altijd, niet van Steenmeijer overigens, dat dit nogal ingewikkeld was. De bandleden houden niet zo van pottenkijkers. Steenmeijer is het echter gelukt met ze te praten en heeft ook de juiste vragen gesteld. Misschien weet hij onderhand wel alles wat er over de band te weten valt en daarvan heeft hij een degelijk boek gemaakt. Het woord degelijk voegt zich niet naadloos in de gedachten die rock ‘n’ roll bij je losmaken, maar het is een keuze, en als je keuze voor een degelijke aanpak hand in hand gaat met een onstuitbaar enthousiasme voor het onderwerp, wat hier zonder meer het geval is, dan werkt die gang van zaken toch uitstekend. Ik mag wel zeggen dat dat een uiterst serieus boek heeft opgeleverd. Misschien kan ik beter spreken van een aandachtig boek.

Geen kunstjes

Steenmeijer is niet chronologisch te werk gegaan. Hij heeft zijn boek onderverdeeld in elf items. Ik noem er een paar: ‘Vriendschap’, ‘Het bedrijf’, ‘Amerika’ en ‘Zijlijnen’.

Kwam ik veel tegen dat ik niet wist? Nee, maar door de ordening die Steenmeijer in zijn materiaal heeft aangebracht, is er wel degelijk een portret ontstaan dat ik misschien wel in mijn hoofd had, maar toch nog niet daadwerkelijk kende: werkers, vrienden die elkaar tegen alle klippen op respecteren, doorzetters, muziekmannen in hart en nieren, voor wie Nederland vaak te klein is, maar die eenmaal ver weg al snel heimwee krijgen en die heimwee ook niet onder stoelen of banken steken. Dat is trouwens ook erg goed in dit boek: Maarten Steenmeijer heeft ervoor gezorgd dat de Earring geen blad voor de mond neemt. De leden van de band zijn hier wie ze zijn en maken nergens een kunstje van, wat in

[p. 43]

vele interviews vaak wel het geval is. Het gaat daarom ook waarover het moet gaan, over de muziek en over de manier waarop die tot stand komt. Daaromheen voltrekt hun geschiedenis zich. Met de successen en mislukkingen, van alles even veel.

Van de hoofdpersonen komen we vooral te weten wat en wie ze in de band zijn. Er onstaan geen diepmenselijke individuele portretten, maar daar is het Maarten Steenmeijer niet om te doen. Het is de band.

Steenmeijer kraakt weinig kritische noten, zoals dat heet, maar misschien heeft hij die wel helemaal niet te kraken. Hij noemt het vorig jaar verschenen Millbrook U.S.A. het beste album uit hun carrière. Dat ben ik niet met hem eens. Integendeel, ik vind het een van de mindere. Ik heb echter geen last van de afstand tussen onze oordelen. Liefhebbers mogen van mening verschillen. Dat is zelfs heel goed. Daar moet je ruzie over kunnen maken. Wat ik in dit verband jammer vind is dat Steenmeijer niet uitlegt waarom hij Millbrook U.S.A. zo enorm waardeert. En dan kom ik bij iets wat ik als het enige minpunt van dit boek beschouw: de auteur is afwezig. Een levenslange verknochtheid aan de Earring zegt ook iets over je eigen leven. Maar het kan zijn dat zijn bewondering hem naar de achtergrond heeft gejaagd. Het kan ook zijn dat hij dacht: dan wordt het een ander boek. Komt misschien nog.

Maarten Steenmeijer, Golden Earring. Rock die niet roest (Amsterdam, Wereldbibliotheek 2004)