Biografie Bulletin. Jaargang 12

[p. 65]

Schrijvershuizen
Het huis van Dr. Johnson aan Gough Square, Londen
Monica Soeting

Tegenwoordig maakt het een verstilde indruk - de verschillende bezoekers fluisteren en lijken op hun tenen te lopen - maar zo'n tweehonderdvijftig jaar geleden was het in huis van de excentrieke schrijver en literator Dr. Samuel Johnson (1709-1784) aan Gough Square in Londen een drukte van belang. Johnson betrok het in 1700 gebouwde huis in 1748 samen met zijn vrouw Elizabeth (‘Tetty’), omdat het dicht in de buurt van de drukkerij van William Strahan lag - volgens Johnson de beste drukker van Londen.

Johnson richtte de zolderetage in als kantoor. Daar werkte hij met zes medewerkers aan het eerste woordenboek van de Engelse taal. De medewerkers - niet allemaal even competent, klaagde Johnson, hoewel een van hen een kenner van ruwe taal en gokkeruitdrukkingen was - zaten op krukjes achter schrijftafels; Johnson zelf zat op een oude stoel achter een nog oudere tafel. Omdat Johnson zijn lichaam voortdurend bewoog, verloor de stoel, schrijft biograaf Christopher Hibbert, uiteindelijk een poot en een arm, maar Johnson, ‘volkomen gewend aan de tekortkomingen van het meubelstuk’, wist altijd in balans te blijven.

Met de medewerkers kwamen bedienden, een luxe die Johnson en zijn vrouw zich eindelijk konden veroorloven. Voor die tijd, vertelt Hibbert, deed Tetty het huishouden alleen. Tot verdriet van haar man. ‘Mijn vrouw’, zei hij, ‘heeft een grote eerbied voor reinheid, en ze wilde graag worden geprezen voor de netheid van haar uiterlijk en haar meubels, zoals zo veel vrouwen dat willen, tot ze hun beste vrienden ermee tot last worden, slaven van hun eigen inborst, en alleen nog maar naar het moment verlangen waarop ze hun mannen als vuile en nutteloze rommel het huis uit kunnen vegen. Een schone vloer is zo aangenaam, zei ze verwijtend, tot ik opmerkte dat we nu genoeg over de vloer hadden gepraat en het tijd werd enige aandacht aan het plafond te wijden.’

Tetty stierf in 1752. Hoewel ze door Johnsons verschillende biografen als een moeilijke, aan alcohol en opium verslaafde vrouw wordt beschreven, moet Johnson haar vreselijk hebben gemist. Om de eenzaamheid te verdrijven, vroeg hij Anna Williams bij hem te komen wonen. Williams was de dochter van een verarmde apotheker. Toen die vanwege zijn schulden in het armenhuis terechtkwam, weigerde zijn dochter hem in de steek te laten. Het echtpaar Johnson was zo ontroerd door dit verhaal, dat ze Anna min of meer adop-

[p. 66]

Samuel Johnson. Sir Joshua Reynolds, ca. 1756

teerden. Anna was goed opgeleid - ze had een uitstekende kennis van het Frans en het Italiaans - maar ze was bijna blind, en had daarom de hulp van de Johnsons hard nodig.

Ook Francis Barber, de tienjarige zoon van een zwarte slaaf, deed zijn intrede in het huis aan Gough Square. Als oudere man herinnerde Barber zich de vele mensen die Johnson in Gough Square na de dood van Tetty kwamen troosten: Strahan de drukker, de boekhandelaar Dodsley, de historica Catherine Macaulay, de toneelspeler

[p. 67]

17 Gough Square, Londen

David Garrick, de ‘blauwkous’ Mary Masters en de schilder Joshua Reynolds, onder anderen. Geen avond moet voorbij zijn gegaan zonder bezoek.

In 1754 was het woordenboek voltooid. Johnson begon aan een nieuw project: de roman Rasselas. Toen ook de roman klaar was, besloot Johnson het huis aan Gough Street te verlaten. Zonder vrouw en zonder zijn medewerkers - die na de voltooiing van het woordenboek waren ontslagen - was het huis hem te groot geworden. Barber was inmiddels voor de zoveelste keer weggelopen, omdat hij niet met Williams kon opschieten en hij, volgens Johnsons beroemdste biograaf James Boswell, een hekel aan het huis had. Johnson betrok een aantal kamers in Staple Inn; Williams verhuisde naar een huis in de buurt, en Barber keerde naar Johnson terug. Nog later verhuisde Johnson naar een huis in Johnson's Court, Fleet Street, waar Williams, ongetwijfeld tot ergernis van Barber, weer bij hem introk. Verschillende nieuwe bedienden werden aangenomen en Johnson's huis werd weer een middelpunt van schrijvers, acteurs en bewonderaars.

In het huis aan Gough Street zijn verschillende voorwerpen uit het leven van Dr. Johnson te bezichtigen; exemplaren van het woordenboek, natuurlijk, maar ook trivialia zoals de stoel waarop hij zat te werken en het kopje waaruit Anna Williams haar thee dronk. Het huis is behalve op zondag open van 11.00 tot 17.30 uur in de maanden mei tot en met september, en van 11.00 tot 17.00 uur van oktober tot april.

Adres: 17 Gough Square, Londen EC4A 3 DE.

Telefoon: (44) 020 - 7353 3745.

Literatuur:

James Boswell, The Life of Samuel Johnson (Londen, Penguin)

Christopher Hibbert, The personal life of Samuel Johnson (Londen, Penguin)