Biografie Bulletin. Jaargang 10

[p. 79]

IJdelheid der ijdelheden
Het leven van modekoning Edgar Vos
Joke Linders

Maak me mooi. Het leven van Edgar Vos zoals verteld aan Mischa de Vreede laat zich niet makkelijk inpassen in de biografische traditie. Het bevat het levensverhaal van de couturier Vos zoals hij dat aan Mischa de Vreede uit de doeken deed, maar ook dat van de schrijfster. De autobiografie van Vos is geschreven in de taal en de optiek van Mischa de Vreede; die van Mischa de Vreede is geschreven door en vanuit haar zelf. Dat levert geen dubbelbiografie op maar een boek over Vos waarin De Vreede zichzelf vaak aan het woord laat.

Over modekoning Edgar Vos is in de loop der jaren heel wat aan het licht gekomen. In 1986, toen hij vijfentwintig jaar ‘in de mode zat’ kreeg hij van zijn vriend en levensgezel het boek Edgar Vos, de man, de mode, een uitgave met foto's en brieven van alle min of meer bekende Nederlanders waar hij tot dan ontwerpen voor had gemaakt. Naast de plakboeken die hij jaarlijks bijhoudt - van zijn shows, zijn successen en publieke optredens - zijn er de interviews in kranten en tijdschriften en geslaagde optredens in ‘De show van je leven’, ‘Villa Felderhof’ of een uitzending van Rondom Tien over zijn jaren in een Japans interneringskamp die zijn broer het leven kostte. Het Nederlandse publiek kan, als het dat wil, dus wel het een en ander van Edgar Vos weten, maar - en daar heeft Mischa de Vreede gelijk in - aan die feiten en feitjes ontbrak samenhang, een visie. Dat rechtvaardigde een nieuw boek dat zij zou schrijven. De mode-ontwerper kon dat niet, vanwege zijn woordblindheid en gebrek aan schrijfervaring.

Tot zover niets aan de hand. Iemand die zijn leven en werk voor de zoveelste keer in kaart gebracht wil zien en daar een auteur voor inhuurt, het lijkt een zinvolle vorm van werkverdeling. Een moderne vorm van mecenaat misschien zelfs.

Evenmin onverstandig is het om een voorwaarde te formuleren voor het schrijven van andermans biografie. In het journalistieke werk dat De Vreede tot dan toe had gedaan, had ze zichzelf altijd persoonlijk betrokken gevoeld. Anders kon ze het niet. ‘Het onderwerp moet me na aan het hart liggen, ik moet er verstand van hebben of willen krijgen en ik moet oprecht mee kunnen leven. Alleen dan kan ik goed luisteren en reageren op wat de ander tegen me zegt. Het gaat me om zijn verhaal dus ik laat hem praten, ik neem alles op, tik

[p. 80]

de tekst integraal uit en ga arrangeren,’ aldus haar toelichting op haar werkwijze. Een vorm van Oral history waar de startvoorwaarden redelijk gunstig voor waren.

Mischa de Vreede ontmoette Edgar Vos voor het eerst in een talkshow waar bekende Nederlanders over hun jeugd in Japanse interneringskampen kwamen vertellen. Dat leverde veel herkenning en een gevoel van verwantschap op. Maar hoe en waarom deze basis voor betrokkenheid moest omslaan in een onafgebroken zoektocht naar overeenkomsten is me niet duidelijk geworden. Bijna wanhopig wijst De Vreede op gelijkenissen in loopbaan, karaktereigenschappen of creativiteit. Zijn terloops spelen met randjes bont bij voorbeeld lijkt precies op haar spelen met woorden. Ze zijn alle twee ijdel en hebben alle twee oog voor details. Ze constateert verwantschap in tastzin, zowel sensueel als visueel, in behoefte aan schoonheid en waardering etc. Het woord ‘ook’ komt opvallend vaak voor. En hoewel hun levens overeenkomen ‘zoals de afdruk van een foto lijkt op zijn negatief’, - nogal verschillend dus - weet De Vreede ze toch steeds op elkaar te betrekken. ‘Jouw leven zit in dit boek van mij zoals mijn lijf in dat pak van jou zit.’

Had De Vreede vastgehouden aan haar oorspronkelijke uitgangspunt - omwille van de noodzakelijke betrokkenheid zou ze Edgar Vos iets beeldigs voor haar laten maken - dan had ze vast en zeker een informatief boek over de ontwerper van draagbare mode hebben kunnen leveren. ‘Hoe dat in zijn werk ging, zou ik beschrijven en dan kon ik terloops ook zijn beroep en zijn loopbaan belichten. Ik zou persoonlijk betrokken zijn maar geen al te diepgravende vragen hoeven te stellen; ik zou zijn verleden ondergeschikt kunnen maken aan zijn métier.’ Maar dat uitgangspunt was niet genoeg. Door beider vakmanschap uit te buiten zou er dubbele creativiteit ontstaan. Dat dan ook hun ijdelheid zou verdubbelen, was een risico dat Mischa de Vreede niet heeft weten te vermijden. De verweving van hun beider levens in het kader van de mode-ontwerper is een constant vertoon van kunstmatigheid. Want zijn niet alle mensen onzeker? Willen niet alle mensen aardig gevonden worden? En hebben niet velen last van hun moeder, hun vader, een overleden broer, eenzaamheid? Niet die verschijnselen als zodanig zijn interessant en ook niet de vaststelling dat zowel Vos als De Vreede ermee worstelen, maar de zoektocht naar oorzaak en gevolg, de verbinding tussen personen en culturen, tussen binnen- en buitenkant. En die verbindingen ontbreken nagenoeg.

Het aardigste deel van de ‘biografie’ van Vos zijn de foto's en de uiteenzettingen over het modevak, zijn keuze voor stoffen, zijn positie in de haute couture. Verrassend zijn de opvattingen van de mode-ontwerper over de behoefte van vrouwen zich mooi en ‘senang’ te voelen. Zijn door Mischa de Vreede bewonderde vertelkwaliteiten heb ik niet kunnen ontdekken. Maar het grootste gemis is toch dat het pak dat Mischa de Vreede aangemeten krijgt en dat de rode draad had moeten vormen in de levensbeschrijving van Edgar Vos,

[p. 81]

op geen enkele manier is afgebeeld. Een jammerlijke aanval van bescheidenheid. Ik vermoed dat ik niet de enige lezer ben die het resultaat graag met eigen ogen had willen zien.

Behalve in een aantal gemeenschappelijke (jeugd)ervaringen en hun ijdelheid leren we Edgar Vos en Mischa de Vreede nauwelijks kennen. Wat hen drijft in het leven. Of hun vriendschap op meer berust dan ‘elkaar nodig hebben’. Hoe het vijfentwintigjarig ‘huwelijksfeest’ van Edgar en zijn levensgezel zo'n fiasco kon worden; het blijven losse momenten tussen de glitter van zijden stoffen en etherische mannequins. En net iets te vaak valt de taal van Mischa de Vreede samen met de clichés van de modewereld waar ‘het modegebeuren’ regelmatig ‘een lust voor het oog’ is, kledingstukken ‘zorgvuldig worden vervaardigd’ en ontwerpen ‘razendsnel neergezet’.

Mischa de Vreede: Maak me mooi. Het leven van Edgar Vos zoals verteld aan Mischa de Vreede. De Geus, Breda 1999, 205 blz. fl. 39,90.