Biografie Bulletin. Jaargang 9

[p. 184]

Afscheid van Pierre Dubois
Wam de Moor

Kort voor Pasen lazen we dat Pierre H. Dubois gestorven was. Heel zijn leven wijdde hij met overgave aan de kunsten, in het bijzonder de literatuur. Als biograaf van Emants en - samen met zijn levenslange metgezellin Simone de Bruyn - Belle van Zuylen, als journalist, in het bijzonder bij Het Vaderland, literair criticus, jurylid en jarenlang voorzitter van de Jan Campertstichting, redacteur van verschillende tijdschriften zoals De Vlaamse Gids en zijn heel eigen Komma, als essayist, romanschrijver en als vertaler.

‘Een ander hoeft aan mij geen boodschap te hebben’ zei hij mij eens, terugblikkend op zijn leven en op de aandacht - of soms het gebrek daaraan - die zijn werk gehad had in de kritiek, maar natuurlijk was hij niet ontevreden met de eerbewijzen die hij kort na zijn pensionering in 1982 ontving, zoals het Utrechtse eredoctoraat en de Constantijn Huygensprijs 1985. De grote verdiensten van Dubois voor onze literatuur zijn velerlei. Emants werd door hem onder het stof vandaan gehaald. De uitgave van de verzamelde werken van Couperus, Jonckheere, Slauerhoff, Bordewijk en Debrot werd door zijn toedoen gerealiseerd en de editie van de Oeuvres complètes die hij samen met zijn vrouw ondernam markeerde eens te meer zijn specifieke liefde voor de Franstalige cultuur en beider innige relatie met Belle.

Persoonlijk zal ik mij hem behalve als een aimabel man vooral herinneren als de biograaf die, meer dan Borgers en Endt met hun biografische documentaires, mij de weg heeft gewezen naar de biografie als verhaal, en niet mij alleen maar de hele generatie biografen die in deze jaren negentig de biografie als genre een gezicht heeft gegeven. Marcellus Emants, een schrijversleven uit 1964 is nog altijd een van de beste biografieën in onze literatuur en met Zonder vaandel hebben Pierre en Simone Dubois een bijzondere vrouw op een bijzonder intense en inspirerende wijze tot leven gebracht.

Dezer dagen bladerend in zijn werk werd ik getroffen door de opening van zijn roman De ontmoeting uit 1953, en ik citeer dit omdat het mij kenmerkend lijkt voor de geest van waaruit Pierre Dubois geleefd heeft. ‘Een van de verwijten die mij in mijn leven het zwaarst getroffen hebben, is het verwijt geweest dat alles wat ik alleen of met anderen beleefd heb, enkel maar dienst kon doen als de materie voor een boek. Zij die mij dit verweet, bedoelde niets anders dan dat ieder die met mij in aanraking kwam, alles wat mij door de vingers, de ogen of het hart gleed, bestemd was opgeofferd te worden aan die ijdelste van alle passies, de literatuur. Dit verwijt heeft mij niet

[p. 185]

slechts zwaar getroffen, het heeft mij ook voorgoed doen beseffen dat ik het vermogen miste om voluit, zonder zorgen, zonder wantrouwen, ja, zonder wanhoop te leven. Het heeft het besef in mij wakker geroepen dat ik nooit het onmiddellijke leven leven kan, maar mij zal moeten beperken tot de weerspiegeling ervan; niet bijvoorbeeld de vrouw liefhebben als vrouw, maar alleen als het beeld waarin zij zich voor mij transformeert. En zo is het met alle leven; dat is mij sedertdien duidelijk geworden. En steeds meer. Sinds ik mij van deze verdubbeling van de ervaring bewust geworden ben, ben ik een verscheurd mens. Ik zoek onophoudelijk, onaflaatbaar, zelfs onvermoeibaar, de klare eenvoud en directheid terug. Als ik “ja” zeg, wil ik dat dit “ja” ook niets anders betékent, en als ik zeg: “ik houd van je”, dat ik dan, al is het maar op dat ene ogenblik, ook werkelijk liefheb, volledig, met heel mijn hart, mijn ziel en mijn lichaam. Maar ik weet dat ik niet meer ondeelbaar zijn kan. Elke werkelijkheid is veelzijdig en van elke zijde ken ik tenminste het bestaan.’

Wie proza als dit van Pierre Dubois kent, waarin de hoofdfiguren op zoek zijn naar de eenvoudige waarheid en de authenticiteit binnen hun bestaan, en wie zijn voorkeur kent voor de naturalistisch-realistisch literatuur met haar zware

Pierre H. Dubois (foto: David Samyn)

schuldgevoelens, kan vermoeden dat Pierre in zijn jonge jaren een katholieke beklemming van zich af heeft moeten schudden, maar zoekend naar een houding in het leven en in de tijd behalve zijn ingetogenheid ook een zekere blijmoedigheid behouden heeft. Die laatste vooral, mét zijn intense en intelligente liefde voor de literatuur, heeft hem tot op het laatst de immense werkkracht gegeven waarmee hij op zoveel manieren de vaderlandse literatuur heeft gediend.

Hij blijve ons ten voorbeeld.