Biografie Bulletin. Jaargang 5

[p. 162]

Waarom?
Willem Huberts

Dit jaar gedenken wij de vijftigste verjaardag van onze bevrijding van de nationaal-socialistische overheersers. Tien jaar geleden vierden wij dat feest voor de veertigste keer. En midden in dat feestgewoel begon ik te schrijven aan een biografie van George Kettmann. Een fel nationaal-socialist en antisemiet. Een letterkundige, uitgever en journalist wiens invloed en macht in de jaren 1940-1945 nauwelijks overschat kan worden, bleek mij al snel na het begin van mijn onderzoekingen. In 1987 verscheen het boek. Ik heb mijzelf nooit rekenschap gegeven van het waarom van die biografie. Of mijzelf andere vragen gesteld. Zoals: waarom lees ik graag biografieën? waarom heb ik die van Kettmann willen schrijven? Lastig. Ik weet het eigenlijk niet. Laat ik eens gaan graven.

* * *

Toen ik nog jong en onbezonnen was had het werk van literatoren (kunstenaars) voor mij absolute prioriteit. Iedereen die iets vertelde of op papier zette over het leven van schrijvers kon op mijn onverdeelde minachting en hoon rekenen. Wat konden Simon Vestdijks depressies nu met zijn romans te maken hebben? En wat geeft het wanneer Louis-Ferdinand Céline in het ‘echte leven’ al dan niet antisemiet was? Slechts het literaire oeuvre telt, want dát lezen wij en dát raakt en boeit ons.

Toen ik iets ouder werd verloor Merlyn zijn verlammende greep en kon ik mijzelf toestaan in het leven van degene wiens werk mij had geraakt, geïnteresseerd te raken. Meer dan nieuwsgierigheid was het echter (nog) niet. Een relatie tussen werk en leven kon ik niet accepteren. Dat kwam nóg weer later.

George Kettmann, 1943

[p. 163]

En nu beschouw ik biografieën als noodzakelijk en onmisbaar voor een beter begrip van literaire (en meer in het algemeen: artistieke) produkten. Die omslag in mijn denken heeft onder meer te maken met de al genoemde Kettmann. Het probleem ligt natuurlijk een beetje voor de hand: wat moet je als onderzoeker met een evident anti-semitisch getint verhaal? Dat interpreteer je natuurlijk in de context van de tijd waarin het geschreven is, want anders doe je geen recht aan het verhaal. Of - maar dat is een wel heel persoonlijke mening - anders ben je geen integer onderzoeker. Ander voorbeeld. Wie iets wil snappen van de boeken van Céline (en ieder die zich bezig houdt met de geestelijke en culturele aspecten en waarden van de negentiende en twintigste eeuw doet er goed aan dat te willen) kan niet om het leven van de man heen. Of je dat nou leuk vindt of niet.

Ook ik ben gaan inzien dat literaire produkten bestaan bij de gratie van producenten en consumenten. En eigenlijk (heb ik mijzelf moeten bekennen) word ik dus geraakt door produkten van mensen. Niet het artistiek produkt heeft langer het primaat voor mij, maar de mens er achter.

Daarom lees ik biografieën. En heb ik er eentje geschreven. Denk ik.