Biografie Bulletin. Jaargang 5

[p. 39]

De biografie in Vlaanderen
Een kennismaking
Pieter Jan Verstraete

Een op twee Vlamingen leest nimmer een boek. Daarmee heeft Vlaanderen (=Nederlandstalig België) op Nederland een grote achterstand wat betreft leescultuur. Uiteraard heeft dat ook zijn weerslag wat betreft het boekenaanbod, en meer speciaal op het genre dat ons hier interesseert. In hun verdienstelijk werk vermelden Harry Poeze en Martin Ros, voor de tijdspanne 1991-1992, 21 (op een totaal van 244 titels) gepubliceerde biografieën in Vlaanderen.¹ Weliswaar vergat het auteursduo een aantal titels (biografieën verschenen bij kleine uitgeverijen en in eigen beheer) op te nemen maar grosso modo kunnen we stellen, dat er in Vlaanderen jaarlijks niet meer dan zo'n 15 à 20 biografische werken het daglicht zien. Op biografisch gebied is Vlaanderen het tengere en zwakke broertje van Nederland.

Vooralsnog is de biografische rage in Vlaanderen niet doorgebroken. In het Nederlandstalige deel van België wordt het genre nog te weinig beoefend en gewaardeerd. Dat vindt ook zijn weerslag in de pers. Een toonaangevende krant als De Standaard, en dit in tegenstelling met het NRC-Handelsblad en De Volkskrant, bespreekt slechts met mondjesmaat biografische boeken. De enkele nog zelfstandig opererende Vlaamse uitgeverijen behandelen levensbeschrijvingen eerder op stiefmoederlijke wijze. Het Davidsfonds in Leuven publiceert zelden biografieën (minder dan een op een jaar), en uitgeverij Lannoo zal ze uitgeven als op voorhand blijkt dat het commercieel succes vast staat. Het meest recente voorbeeld hiervan is de in 1994 verschenen lijvige (meer dan 1.000 bladzijden) biografie van koning Leopold III.

De allesomvattende, zogenaamde Angelsaksische biografie, is in Vlaanderen een grote zeldzaamheid. Toch zal de doorsnee biografie-lezer ook hier de opmerking maken dat er meer dan genoeg biografieën verschijnen. Enerzijds moeten we hem gelijk geven maar anderzijds blijkt uit nader onderzoek, dat de meeste van deze zogenaamde ‘biografieën’ bestaan uit monografieën, biografische essays, hulde- en gedenkboeken. We geven een voorbeeld om dit te staven. Over de Vlaamse Beweging - met de geschiedschrijving ervan houden we ons speciaal bezig - verschenen er in onze eeuw enkele honderden biografische werken. Wanneer we nu al die werken stuk per stuk onderzoeken dan blijven er amper een paar tientallen over die als allesomvattende biografieën gecatalogeerd kunnen worden. Neen, een biografische ‘school’ bezit Vlaanderen niet. Wel tracht men, en dat in navolging van Nederland, het genre te stimuleren. Zo stichtte de Vereniging ter Bevordering van het Vlaamse Boekwezen in 1991 een Prijs voor het Geschreven Leven. Er bestaat een reële kans dat vanaf dit jaar biografen eindelijk van staatswege een werkbeurs zullen kunnen bekomen. Werk is er genoeg op de plank als men bedenkt dat schrijvers als Hendrik Conscience, Felix Timmermans, Paul van Ostayen, Louis Paul Boon, August Vermeylen, Ernest Claes, Domien Sleecx, ... nog steeds op hun biograaf wachten. En dan hebben we ons alleen nog maar beperkt tot die enkele schrijvers zonder

1 H. Poeze en M. Ros. De biografie in Nederland en België, 1991-1992: overzicht en bibliografie. (Kampen, 1993), p. 24.

[p. 40]

te reppen over de talloze politici, Vlaamse Bewegers, wetenschappers, heemkundigen, ... die het tot nu toe zonder biografie dienen te stellen.

Zoals Nederland zijn Biografisch Woordenboek bezit, bestaat in Vlaanderen sinds 1964 al het door het Paleis der Academiën uitgegeven Nationaal Biografisch Woordenboek (NBW), dat naar analogie van het veel oudere Franstalige Biographie Nationale verschijnt. Tot nu toe verschenen er al 15 delen van het NBW².

Om onze korte kennismaking af te ronden, geven we hieronder een summier overzicht van de in 1994 in Vlaanderen verschenen biografische werken.

Als zogenaamde beverbiografieën kunnen we het hierboven al aangestipte boek over de Belgische koning Leopold III door het duo Jan Velaers en Herman van Goethem beschouwen *. Hetzelfde geldt voor het werk van historicus Jan de Maeyer over de katholieke politicus en architect Arthur Verhaegen (1847-19170 * Het gepubliceerde boek is een herwerking van zijn doctoraat. In De

Stijn Streuvels, zoals afgebeeld op zijn grafmonument in Ingooigem (foto: Gé Vaartjes)

eeuw van de ekster publiceerde Brigitte Raskin de levensgeschiedenis van haar oom Joseph Raskin, missionaris-avonturier in China en aalmoezenier van Leopold III *. Met zijn De Breugel van het beeldverhaal publiceerde Peter van Hooydonck het keurige en bibliofiel uitgegeven levensverhaal van de veelzijdige striptekenaar (o.a. Suske en Wiske) Willy Vandersteen. Dichter-essayist Hedwig Speliers wijdde een lijvige en boeiende biografie aan Stijn Streuvels *. Met zijn Dag Streuvels vulde hij een lancune op. Over de bekende letterkundige Willem Elsschot schreef Jean Surmont een niet overal even gunstig onthaalde literaire ‘biografie’. Het boek is veeleer een poging om het literaire werk van de schrijver van Villa des Roses te toetsen aan feiten uit zijn leven. Meer verdienstelijk is het boek dat journalist Ludwig Verduyn aan meesteroplichter en politieke outlaw, Jean-Pierre van Rossem: opkomst en val van een financieel stroman wijdde. Hiermee zouden we ons lijstje van biografieën kunnen afronden. We voegen er echter ook nog de monografieën en biografische essays aan toe. Daarvoor komen in aanmerking: Geert Lernout, James Joyce: schrijver; Frans van Campenhout over de dichter en flamingant Bert Peleman, Lode Wils over de Grootnederlander en leider van het op fascistische basis geschoeide Verdinaso, Joris van Severen: een aristocraat verdwaald in de politiek; Willem Janssens met zijn monografie over de Vlaamsgezinde industrieel Lieven Gevaert: momenten uit zijn leven en Ludo Martens die een apologie over Stalin schreef, en zijn werk Een andere kijk op Stalin betitelde. Het boek van Fernand van de Velde over Edward Poppe en de Vlaamse Beweging hoort ook in dit rijtje thuis. De auteur publiceerde echter in de jaren tachtig al een vierdelige uitputtende biografie (in totaal meer dan 2.000 bladzij-

2 In de provincie West-Vlaanderen verschijnt met steun van het provinciebestuur een meerdelig Lexicon van Westvlaamse beeldende kunstenaars. Tot nu toe verschenen er al twee delen. De met een * aangeduide biografieën worden in volgende nummers van Biografie Bulletin nader aan de lezer voorgesteld.

[p. 41]

den voor 34 levensjaren) van de voor veel Vlamingen heilige priester Poppe.

Met zijn Elvis A. Presley: muziek-mens-mythe schreef Mare Hendrickx een mooi uitgegeven hommage over zijn idool. Ida de Ridder stelde een aantal levensherinneringen aan haar vader Alfons de Ridder te boek, en publiceerde het onder de titel Willem Elsschot: mijn vader. Tot slot besteedde TV-journalist Jan Segers een boek aan autorenner Senna: de rechtervoet van God.. Het boek kende vier drukken in drie maanden tijd.

In totaal levert dit zestien biografische werken op waarvan er slechts zeven als min of meer allesomvattende biografieën beschouwd kunnen worden.

Kortom op biografisch gebied is er in Vlaanderen nog heel wat werk te verrichten.

Pieter Jan Verstraete is bibliothecaris van de stadsbibliotheek te Kortrijk, publicist en redacteur van het Nationaal Biografisch Woordenboek en de Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging.