Bijdragen en Mededelingen van het Historisch Genootschap. Deel 78

[p. 75]

Bijdragen en Mededelingen

[p. 77]

Het financiële beheer van de stad Zutphen in 1445/46 op grondslag van de oudste overrentmeestersrekening en de bijbehorende onderrentmeestersrekening medegedeeld door Dr. W. Jappe Alberts

Van de Overrentmeestersrekeningen van stad Zutphen is de hier gepubliceerde, die de inkomsten en uitgaven van Zutphen in het van 22 februari 1445 tot 22 februari 1446 lopende rekeningsjaar omvat, de oudst bewaard geblevene. Anders dan de vroeger gepubliceerde Overrentmeestersrekening over het jaar 1472/73¹ geeft deze rekening ons het beeld van een betrekkelijk rustig en normaal jaar. Het jaar 1472/73 immers ging vooraf aan de eerste Bourgondische bezetting van Gelre en Zutphen door Karel de Stoute², en weerspiegelde de onrust in het territorium en de pogingen om het dreigende Bourgondische gevaar voor de Gelderse zelfstandigheid af te wenden.

Ten einde het beeld van het betrekkelijk rustige en normale jaar 1445/46 zo duidelijk en volledig mogelijk te doen zijn is de bij de Overrentmeestersrekening van dit jaar behorende Onderrentmeestersrekening als bijlage toegevoegd. Een tweede reden voor deze combinatie is, dat wij hier voor het eerst gelegenheid krijgen om een Onderrentmeestersrekening tesamen met een Overrentmeestersrekening van hetzelfde jaar in beschouwing te nemen.

Beide rekeningen bevinden zich in het Gemeente-Archief van Zutphen, inventaris-nummers onderscheidenlijk 1033 en 876. De rekeningen zijn op papier geschreven. De Overrentmeestersrekening is in een nieuwe band gebonden en omvat 29 quarto-bladen, aan beide zijden beschreven; de afmetingen zijn 29 × 20 cm.; bladzijde 7^v is blanco. De Onderrentmeestersrekening is vervat in een katern van 20 half-folio bladen, aan beide zijden beschreven, afmetingen 29 × 10 cm.; bl. 1^r en 1^v zijn blanco.

1 Bijdragen en Mededelingen van het Hist. Genootschap, Dl. 71, Groningen, 1957, blz. 1-159.

2 Vergel. W. Jappe Alberts, De Staten van Gelre en Zutphen, Deel II; Bijdr. van het Inst. v.M.E. Gesch., Dl. XXIX, Groningen, 1956, blz. 89 e.v. en voorts Dez., De eerste Bourgondische bezetting van Gelre, 1473-1477; Bijdr. v.h. Inst v.M.E. Gesch., Dl. XXVII, 1954, blz. 49 e v.

[p. 78]

Voor de betekenis van stedelijke rekeningen uit de Middeleeuwen moge verwezen worden naar hetgeen daaromtrent vermeld is in de inleidingen van de edities van de Overrentmeesters-rekeningen van Zutphen over de jaren 1472/73 en 1457/58, die in vorige delen van deze ‘Bijdragen en Mededelingen’ zijn opgenomen¹, alsmede naar de aldaar geciteerde litteratuur².

De hier gepubliceerde rekeningen bevestigen in elk opzicht de mening, dat de stedelijke rekeningen kostelijk en belangrijk materiaal bevatten voor de bestudering van de betekenis der Middeleeuwse stad, voor bestuur en positie in het territorium, voor leven en bedrijf der inwoners, alsmede voor de topografie en demografie. Het is met belangrijke delen van dergelijke rekeningen bepaald niet zó, dat zij in hoofdzaak slechts kunnen beschouwd worden als het jachtterrein van locale historici, die aardige en interessante bijzonderheden verzamelen.

De in de aanvang van de vorige alinea weergegeven opvatting over de betekenis der stedelijke rekeningen geldt in zoverre in sterkere mate voor de Noord-Nederlandse steden dan voor verscheidene steden in de ons omringende landen, als eerstbedoelde steden over een naar verhouding groter aantal bewaard gebleven rekeningen uit de tweede helft van de 14de eeuw en uit de vijftiende eeuw beschikken dan de laatstbedoelde steden. Vroegere rekeningen zijn hier te lande even zeldzaam als elders³. De betekenis der Noord-Nederlandse stadsrekeningen wordt nog vergroot door de omstandigheid, dat in ons vaderland Middeleeuwse stadskronieken en stadsbeschrijvingen vrijwel ontbreken. De oudste stadsbeschrijvingen en stadskronieken van Noord-Nederlandse steden dateren uit de 16de eeuw en eerst in de 17de en 18de eeuw worden zij talrijk. Een der oudste stadsbeschrijvingen is die van Maastricht; kort na 1500 publiceerde de Maastrichtse humanist Mattheus Herbenus zijn ‘De Traiecto instaurato’, waarin hij een beeld geeft van het toenmalige Trajectum ad Mosam⁴. Een van de weinige stadsbeschrijvingen uit de Middeleeuwen danken wij aan Arnoldus Heymerick, kanunnik van

1 Zie blz. 77, noot 1 en voorts Bijdragen en Mededelingen van het Hist. Genootschap, Dl. 77, Groningen, 1963, blz. 51-189.

2 Zie de inleidingen tot de beide vorige edities, bedoeld in noot 1 en blz. 77, noot 1.

3 Vergel. W. Jappe Alberts, Mittelalterliche Stadtrechnungen als Geschichtsquellen, Rheinische Vierteljahrsblätter, 23, 1958, S. 75-96.

4 Vergel. H.H.E. Wouters, Mattheus Herbenus Traiectensis, een humanist van het eerste uur; in ‘Miscellanea Traiectensia’, Maastricht, 1962, blz. 263 e.v., met name blz. 283-287.

[p. 79]

St. Victor te Xanten, die ons in zijn ‘Vita Davidis episcopi Traiectini’¹ een beschouwing over Deventer omstreeks 1450 heeft nagelaten.

Wij moeten derhalve veel met stadsrekeningen doen, al is het dan ook niet zó, dat zij onze enige bron zijn om inzicht te verkrijgen in het leven en in de toestanden in onze Middeleeuwse steden. Naast de rekeningen zijn er de stadsrechten, de verordeningen en beschikkingen van de stedelijke raad, rechterlijke uitspraken, burgerboeken, brieven, en gildekeuren, bronnen waarvan sommige steden bijzonder uitvoerige verzamelingen bezitten. De stad Zutphen bezit naast haar verzameling keurboeken² o.a. een respectabele serie Overrentmeestersrekeningen en Onderrentmeestersrekeningen³, onderscheidenlijk aanvangende met het jaar 1445/46 en 1381/82. De series zijn helaas niet volledig⁴, maar door de uitvoerigheid der afzonderlijke rekeningen wordt dit gemis ten dele vergoed. Die uitvoerigheid stelt ons in staat om de vele facetten van het stedelijk leven te onderscheiden en verscheidene ervan te benaderen.

Allereerst geven de rekeningen een beeld van de stedelijke financiën en van het beheer daarvan. Dit beheer was toevertrouwd aan een tweetal rentmeesters, de overrentmeester en de onderrentmeester. Laatstgenoemde functionaris stond niet in een ondergeschikte verhouding tot de overrentmeester, gelijk de benaming der functies zou kunnen doen vermoeden: integendeel zij stonden naast elkaar en waren doorgaans beiden, hetzij als schepen, hetzij als raad, lid van het stedelijk bestuurscollege. De relatie tussen de beide rentmeesters bestaat hierin, dat de onderrentmeester eventueel batige saldi van zijn rekening bij de over-

1 Deze Vita is opgenomen in een door Heymerick aan de Utrechtse domdeken Ludolphus de Veno opgedragen geschrift. Vergel. Dumbar, Analecta (1719), Deel I, blz. 349 e.v. en ook de door F.W. Oediger uitgegeven ‘Schriften des Arnold Heymerick’, Publ. der Gesellschaft für Rhein. Geschichtskunde, XCIX, Bonn, 1939, blz. 33/34 en blz. 108 e.v. Dumbar geeft de tekst van het ms. van de Athenaeum-bibliotheek te Deventer, Oediger volgt de tekst van Hs. H.I. van het Archief van het Stift te Xanten.

2 Vergel. C. Pijnacker Hordijk, Rechtsbronnen der stad Zutphen (begin 14de - 2de helft 16de eeuw); Werken O.V.R., 1e Reeks, no. 2, 's Gravenhage, 1881.

3 Vergel. W.E. Smelt, Het Oud-Archief der gemeente Zutphen, Utrecht, 1951, Deel I, no. 865 e.v. Een goed overzicht over de bewaard gebleven rekeningen geeft J. Gimberg, in zijn artikel over ‘Het Kapitaal en het beheer der geldmiddelen van Zutphen in de Middeleeuwen’, Bijdragen en Mededelingen ‘Gelre’, Dl. 32, 1929, blz. 171/73 (Bijlage X).

4 Zie vorige noot.

[p. 80]

rentmeester stort, terwijl eventuele nadelige saldi hem door deze functionaris uitgekeerd worden ten laste van de Overrentmeestersrekening. De beide rekeningen zijn gesplitst in een verantwoording der inkomsten en der uitgaven. Zij lopen over een vol rekeningsjaar, dat op Petri ad Cathedram (22 februari) aanvangt en op 21 februari d.a.v. eindigt.

De rekening van de onderrentmeester verantwoordt eerst de uitgaven en daarna de inkomsten. Dit heeft een goede reden en wel deze, dat de taak van de onderrentmeester in de eerste en voornaamste plaats bestond uit de betaling van de halfjaarlijkse uitkeringen van rentebedragen, die de stad Zutphen aan de daartoe gerechtigden schuldig was krachtens met haar gesloten lijf- en erfrenteovereenkomsten, waarmede betrekkelijk grote bedragen gemoeid waren. Ter dekking daarvan - en van enkele bijna te verwaarlozen onkosten - waren bepaalde inkomsten aangewezen, die eveneens door de onderrentmeester werden beheerd. Daartoe behoorden in hoofdzaak de opbrengst der accijnzen, de pachtsommen van de stadslanderijen, visserijen en enkele andere stedelijke eigendommen en geldswaardige rechten (b.v. het veer over de Yssel), alsmede de opbrengst van retributies (b.v. de waag, de maat, de kraan, het telambt). Over deze opbrengsten en over het beheer daarvan zal hieronder nog nader worden gesproken. Reeds thans echter zij vermeld, dat niet alle opbrengsten van de stadslanderijen door de onderrentmeester ontvangen werden; een deel er van beheerde, gelijk wij zullen zien, de overrentmeester.

In de Overrentmeestersrekening worden - anders dan in de Onderrentmeestersrekening - eerst de inkomsten en daarna de uitgaven vermeld. Deze volgorde is in overeenstemming met het algemeen karakter der rekening en met de taak van de overrentmeester, die niet - zoals de onderrentmeester - in hoofdzaak belast was met het betalen van speciale uitgaven en met het beheer van fondsen of inkomsten, die voor de betaling van dergelijke uitgaven (en dat zijn dan vrijwel uitsluitend de door de stad verschuldigde rente-uitkeringen) waren aangewezen.

De inkomsten, die de overrentmeester moet verantwoorden, bestaan in hoofdzaak uit de opbrengst van de molens, de betalingen voor het laten weiden van vee in de stedelijke weilanden, de weggelden, die bij de drie belangrijkste stadspoorten¹ geheven werden, de grondrenten en huren van huizen en kleine

1 Te weten: de Laerpoort, de Nieuwstadspoort en de Spittaalspoort.

[p. 81]

percelen land, betalingen van geldboeten, betalingen wegens verlening van burgerrecht, alsmede enige inkomsten van diverse aard en toevallige baten, die van geringe grootte waren. Bovendien ontving de overrentmeester de bedragen waarvoor de stad lijf- en erfrenten verkocht, en de opbrengst van stadslanderijen, voorzover deze niet door de onderrentmeester ontvangen werden. Over verschillende van deze inkomsten, alsmede over enkele van de hierna te noemen uitgaven zal in het tweede deel van deze inleiding nader worden gesproken.

De uitgaven van de overrentmeester betreffen allereerst het onderhoud, de verbetering en eventuele aanleg van wegen, waterkeringen, bruggen, grachten en straten, alsmede van omheiningen, begrenzingen, beplantingen, hekken en afsluitingen van landerijen. De Zutphense Overrentmeestersrekeningen kenmerken zich door een betrekkelijk grote uitvoerigheid inzake de verantwoording van de bedragen, die voor de hiervóór omschreven onderhoudswerkzaamheden werden uitgegeven. De in den regel over één week lopende posten geven uiteraard een omschrijving van de werkzaamheden waarvoor het in de betrekkelijke post vermelde bedrag is betaald. Bovendien vermelden zij de namen der arbeiders, behoudens in de enkele gevallen, waarin er mede volstaan wordt de leider der werkzaamheden bij name te noemen onder mededeling van het aantal arbeiders, dat daaraan deelnam. Voorts worden voor elke arbeider vermeld het aantal dagen, dat hij in de week waarover de post loopt, gewerkt heeft, alsmede zijn dagloon. Aan deze posten zijn herhaaldelijk toegevoegd de gespecificeerde transportkosten van het verwerkte materiaal; de bedragen voor de aankoop daarvan voorzover het bestond uit zand, aarde, teenhout, e.d. zijn in de rekening niet verantwoord omdat de stad zelf over dat materiaal beschikte. Anders was dit met het materiaal, dat nodig was voor onderhoud en verbetering, eventueel nieuwbouw, van stedelijke gebouwen en verdedigingswerken. Hieromtrent vindt men in een afzonderlijke afdeling der rekening met het opschrift ‘Van tymmeringhen’ een nauwkeurige verantwoording. Daar treft men tevens de namen der arbeiders en de opgaven omtrent hun arbeidsdagen en lonen aan op een wijze, die ongeveer overeenkomt met die voor de werkzaamheden aan de landelijke bezittingen der stad.

Een tweede reeks van posten in de Overrentmeestersrekening betreft de reizen van schepenen en raden in dienst der stad; deze posten lichten ons in over de politieke en economische

[p. 82]

geschiedenis der stad en over de relaties met andere steden en met de landsheer. De uit deze posten blijkende activiteit van het stedelijk bestuur houdt verband met één der specifieke kenmerken van een Middeleeuwse stad, namelijk dat haar burgers op grondslag van de privileges en van de daaruit voortvloeiende bestuursinstellingen een rechtsgemeenschap vormden, die tevens een economische belangengemeenschap was. Daarop berustten ook de verschillende vormen van het stedelijk leven en de noodzaak voor het stedelijk bestuur om - gelijk telkens weer blijkt - naast algemeen stedelijke belangen ook particuliere belangen van de burgers tegenover derden buiten de stad te vertegenwoordigen en daadwerkelijk te behartigen. Let men op de data en de frequentie dezer reizen, dan ziet men, dat het ambt van stedelijk bestuurder geen sinecure was; men kan dan ook constateren, dat er ten deze een soort taakverdeling bestond in die zin, dat bepaalde zaken, waarvan de behandeling zich over een langere periode uitstrekte en waarvoor dus verscheidene reizen gemaakt moesten worden, zoveel mogelijk door dezelfde personen behandeld werden. Een verder gevolg van deze uitvoerigheid is, dat men op grond van de vermeldingen der namen vrijwel complete lijsten van schepenen en raden kan opstellen, die eveneens afgeleid kunnen worden uit de posten omtrent de afrekening der boeten door schepenen opgelegd, en soms ook in extenso in de hierna te bespreken posten betreffende toelagen en salarissen vermeld worden. De betekenis van de posten betreffende reiskosten van schepenen en raden verkrijgt nog meer reliëf, indien men ter aanvulling en ter interpretatie daarvan gebruik maakt van de overeenkomstige posten uit ongeveer gelijktijdige rekeningen van andere steden, in de eerste plaats van de in de Zutphense posten genoemde steden. Zo ligt voor Zutphen vergelijking met de rekeningen van Deventer, Doesburg en Arnhem en van enkele nog aanwezige rekeningen van andere naburige steden voor de hand.

Bij de posten betreffende reiskosten van schepenen en raden sluiten zich nauw aan de posten, die de bodelonen verantwoorden. Deze posten zijn niet alleen van belang omdat zij voor een deel verband houden met posten uit de vorige groep, maar ook omdat niet weinige van de bodeloon-posten korte omschrijvingen van of aanduidingen omtrent de inhoud van de overgebrachte boodschap inhouden, b.v. ‘Des maendags na Ascensio Domini Willem van Veenhusen toe Aernhem an her Henric onsen secretario toe huys toe comen...’ of ‘Des maendages

[p. 83]

daer na Gerit ten Winckel toe Deventer an den raet myt een brieve omme der antwurden wille van Nijmegen en van Aernhem alse omme dat vervolch van Munster van der hanse...’. Juist door hun enigszins breedvoerige omschrijvingen stellen deze posten omtrent bodeloon ons in staat om op grondslag van de bestemming der brieven en boodschappen en de frequentie der bodereizen enig inzicht te verkrijgen omtrent de relaties der stad. Brengt men de aan deze posten ontleende gegevens in verband met de gelijksoortige gegevens uit de groep posten betreffende de reizen van schepenen en raden alsmede met die uit de posten, welke betrekking hebben op ontvangst van gasten door het stedelijk bestuur, dan verkrijgt men het volgende beeld.

Arnhem	33	vermeldingen
Nijmegen	10	vermeldingen
Deventer	28	vermeldingen
Lochem	15	vermeldingen
Doetinchem	2	vermeldingen
Doesburg	7	vermeldingen
Groenlo	2	vermeldingen
Roermond	5	vermeldingen
Goch	3	vermeldingen
Erckelens	2	vermeldingen
Elburg	1	vermeldingen
Harderwijk	1	vermeldingen
Kampen	2	vermeldingen
Ruurlo	1	vermeldingen
Borculo	1	vermeldingen
Ulft	2	vermeldingen
Terborg	5	vermeldingen
Brummen	3	vermeldingen
Dieren	1	vermeldingen
Zevenaar	1	vermeldingen
Olst	1	vermeldingen
Keppel	2	vermeldingen
Elten	2	vermeldingen

Voorts worden genoemd:

Utrecht (stad)	1	vermelding
Amsterdam	1	vermelding
Dordrecht	1	vermelding

[p. 84]

alsmede

Munster	4	vermeldingen
Bremen	2	vermeldingen
Emmerik	1	vermeldingen
Keulen	1	vermeldingen

terwijl er uiteraard ook relaties zijn met de landsheer en verschillende wereldlijke heren en geestelijke instellingen buiten Zutphen en wel de volgende:

Hertog van Gelre	18	vermeldingen
Hertog van Kleef	8	vermeldingen
Willem van Egmond	8	vermeldingen
Catharina van Gelre	1	vermeldingen
Walraven van Meurs	4	vermeldingen
Vincentius van Meurs	2	vermeldingen
Jonker van Bronckhorst	6	vermeldingen
Drost van het kwartier van Zutphen	12	vermeldingen
Bytter van Raesvelt	2	vermeldingen
Abdis van Vreden	4	vermeldingen
Proost van Bethlehem	1	vermeldingen

en ten slotte

ridderschap en kleine steden van het kwartier Zutphen
13 vermeldingen

Deze vermeldingen, die slechts op één rekeningsjaar betrekking hebben, laten uiteraard geen algemene conclusies toe voor de relaties van Zutphen gedurende een langer tijdvak. Daartoe zou men een overeenkomstige opstelling over een reeks van jaren moeten maken. Toch laten de cijfers van één jaar wel een voorlopige conclusie toe. Telt men namelijk bij de 8 vermeldingen van Bremen, Munster, Emmerik en Keulen de 20 vermeldingen van de hertog van Kleef, van Walraven en Vincentius van Meurs, van Bytter van Raesvelt en de abdis van Vreden, dan staan tegenover deze 28 vermeldingen, die op de oostelijk aangrenzende gebieden van Gelre en Zutphen wijzen, slechts drie vermeldingen van west-Nederlandse steden. Een gelijke tendentie vertonen de Zutphense rekeningen van 1457/58 en 1472/73, terwijl de kameraarsrekeningen van Deventer over de jaren 1447 en 1448 voor deze stad in dezelfde richting wij-

[p. 85]

zen¹. De hier gesignaleerde situatie is dus geen specifiek Zutphens verschijnsel; de rekeningen van Arnhem uit het midden der 15de eeuw bevestigen dit.

De stad Zutphen had drie rijdende boden in dienst, en daarnaast nog boden, die incidenteel dienst deden, soms te paard, soms te voet, met name voor kleinere afstanden. De boden ontvingen een vergoeding per reis, terwijl aan de vaste boden nog een jaargeld, vermeerderd met toelage voor kleding en schoeisel uitbetaald werd, afgezien van extra-beloningen, die b.v. gegeven werden bij reizen, die in spoedgevallen 's nachts gemaakt werden, of onder bijzondere slechte omstandigheden als ijsgang op de rivieren en overstromingen. Ook de hier uitgegeven rekeningen vermelden herhaaldelijk overstromingen in de Achterhoek en de Lijmers, een situatie, die de herinnering oproept aan de uit die tijden stammende zegswijze:

Wenn to Bislich² dör geht die dicke
Do schreien die kinder to Herderwicke.

Het is ook niet te verwonderen, dat de waterstaatsvoorzieningen in de Zutphense rekeningen een rol spelen; zij betreffen in de eerste plaats de bescherming van de stad en haar onmiddellijke omgeving, maar zij hebben daarnaast ook, b.v. door stroomregulering, een wijdere strekking.

Een volgende groep van uitgaven betreft de aan schepenen en raden te betalen vergoedingen en toelagen, alsmede de salarissen, jaarlonen en toelagen aan de stedelijke ambtenaren. Reeds dadelijk blijkt uit vergelijking van de bedragen voor ‘der scepenen presencium’ met de bedragen, die vermeld worden voor de jaarlonen van een aantal beambten, dat wij met betrekking tot schepenen en raden niet met salarissen, doch met jaarlijkse toelagen te doen hebben, 24 lb. voor elk der 12 schepenen en 18 lb. voor elk der 6 raden. Daarbij komen voor de beide oudste schepenen, die het stadszegel bewaren en de rentmeester extra-toelagen. Hiermede zijn de emolumenten van de leden van de stedelijke raad nog niet alle opgesomd. Bij de voornoemde bedragen komen nog de onder het opschrift ‘Hoechtijtswijn’ verantwoorde, elk jaar gelijke bedragen aan wijnpenningen, die op kerkelijke hoogtijdagen aan schepenen

1 Vergel. W. Jappe Alberts. Beiträge zur Geschichte der ostniederländischen Stadt im Spätmittelalter, Westfälische Forschungen, Bd. 13, 1950, S. 50/51.

2 Bij Emmerik, aan de Rijn.

[p. 86]

en raden, en ook aan enkele ambtenaren, werden uitgekeerd¹, alsmede de vergoedingen voor reis- en verblijfkosten en de emolumenten in de vorm van maaltijden met inbegrip van de vaak niet onbelangrijke hoeveelheid bier en wijn.

In de meeste overige Oost-Nederlandse steden, b.v. in Deventer en Arnhem bestonden ongeveer overeenkomstige regelingen. In Arnhem was - gelijk de 15de-eeuwse rekeningen aantonen - de betaling zó geregeld, dat schepenen en raden jaarlijks 4 lb., de burgemeesters 8 lb. ontvingen, maar daarboven werd hen voor elke zitting of vergadering presentiegeld uitbetaald. In Doesburg ontvingen schepenen en raden in hoofdzaak emolumenten in de vorm van maaltijden en wijnpenningen², en zó zal het ook wel in enkele andere kleine steden van het Zutphense kwartier geweest zijn. Dit systeem bestond ook in verschillende Westfaalse steden (b.v. in Munster, Osnabrück en Soest), waar betalingen in geld in veel mindere mate worden aangetroffen dan uitkeringen in de vorm van spijs en drank³.

De posten betreffende de salarissen, lonen en toelagen aan stedelijke ambtenaren zijn om verschillende redenen belangwekkend. Vooreerst omdat daaruit - althans voor een belangrijk deel - de samenstelling van het ambtelijk apparaat blijkt. Zo treden ons als ambtenaren o.m. tegemoet een stadssecretaris, een tevens met de verzorging van de uurklok belaste onderschrijver, rijdende boden, gerechtsdienaren, marktmeesters, weide- en wegemeesters, poortwachters en stadswakers en voorts een medicus, een apotheker en speellieden, die bij feestelijke gelegenheden in en ook buiten de stad vertier brachten en daarbij menigmaal geassisteerd werden door muzikanten, die incidenteel van elders kwamen. Voor allerlei werkzaamheden ten behoeve van de stad had men lieden aangesteld, die meestal ter verkrijging van bijverdiensten bepaalde functies waarnamen; b.v. het innen van bepaalde retributies, het schoonhouden van straten en pleinen, of van gebouwen, het houden van toezicht op de stedelijke zwanen in de stadsgrachten en op het vee in de stadsweiden, en dergelijke bezigheden, die geen volle dagtaak

1 Zie de volgende alinea. Vergel. ook de edities van de Overrentmeestersrekeningen 1457/58 en 1472/73, onderscheidenlijk blz. 140 en blz. 82.

2 Vergel. R.A.D. Renting, De stadsrekeningen van Doesburg betreffende de jaren 1400/1401 en 1402/1403; Fontes Minores Medii Aevi, XV, Groningen, 1964; en voorts ook A.J. van de Ven en L.S. Meihuizen, De oudste stadsrekening van Doesburg, Bijdragen en Mededelingen van ‘Gelre’, Dl. 46, 1943, blz. 103 e.v.

3 Zie blz. 85, noot 1.

[p. 87]

uitmaakten. In het algemeen was er cumulatie van dergelijke bezigheden, ook al omdat de kosten van het beheer daardoor verminderd werden. Zo was één der rijdende boden belast met het openen en sluiten van de Spittaalsbinnenpoort, en een in de buurt van de Marschpoort wonende schoenmaker had op zich genomen die aan de rivierzijde van de stad gelegen poort te bewaken. Voorts blijkt uit deze posten-reeks, dat een deel van de tot deze groep behorende personen boven hun eigenlijke beloning in geld nog een kledingtoelage kreeg. Zo ontving b.v. de stadssecretaris een stuk zwart laken en met betrekking tot verschillende andere beambten is vermeld, dat voor hun ‘rocke’ een bedrag is uitgetrokken, bestemd voor aankoop van laken, zij het - naarmate het om een hogere of een lagere beambte gaat - van stukken van verschillende lengte en kwaliteit. Beschouwt men deze posten betreffende lakentoedelingen nader, dan doet zich de vraag voor op welke wijze b.v. de mededeling, luidende: ‘den selven (het gaat hier om Henric Krede, één der rijdende boden) voer sijn rocke van 6 ellen 10 lb. 16 s.’, een mededeling, die elk jaar terugkeert, geinterpreteerd moet worden. Kreeg de betrekkelijke beambte inderdaad elk jaar laken voor nieuwe kleding of kreeg hij het vermelde bedrag in geld uitgekeerd, en was het aldus te beschouwen als onderdeel van het in contant geld uitgekeerde salaris? Tegen de eerste veronderstelling spreekt de degelijke kwaliteit van het toenmaals vervaardigde laken, dat zeker niet na één jaar gebruik versleten was, en wat deed de beambte dan met een hele reeks jassen? Tegen de tweede en vóór de eerste veronderstelling spreekt echter, dat niet alleen lengtesoort en kleur, maar soms ook de plaats van vervaardiging van het laken precies omschreven is. Zo b.v. de vermelding, dat Leids, Amsterdams, Roermonds of Bommels laken verstrekt werd. Zo b.v. in de Kämmereirechnungen van Münster over de jaren 1447, 1448 en 1458¹, waar niet alleen Amsterdams, Roermonds, Wesels en Leids laken van diverse kleuren vermeld is, maar ook, dat er laken ‘naghehalt’ werd², d.w.z., dat de stad laken moest bijkopen, omdat de aanvankelijk gekochte hoeveelheid ontoereikend voor de uitdeling was. Bovendien blijkt uit genoemde rekeningen, dat er

1 Vergel. W. Jappe Alberts, Die Kämmereirechnungen der Stadt Münster über die Jahre 1447, 1448, und 1458, Fontes Minores Medii Aevi, XI, Groningen, 1960, blz. 20, 43, 52 en 78.

2 B.v.: ‘Item ½ ellen groen ramundesch 7 ellen myn 1 quartes zwartes ramundesche 2 ellen zwartes Amsterdamsche nagehalt’.

[p. 88]

kosten voor de uit dit laken te vervaardigen kleding verantwoord werden. De stadsrekeningen van Arnhem wijzen in dezelfde richting; aldaar wordt o.m. een lakenuitdeling aan de burgemeesters vermeld met de toevoeging: ‘Ende van der burgermeisters covelen te maken 6 vleems,...’¹. Het ziet er derhalve naar uit, dat er inderdaad laken uitgedeeld werd², doch de mogelijkheid blijft, dat het verkregen laken door de beambte werd verkocht, voor zoverre hij het zelf niet nodig had.

Overziet men het geheel van de hier behandelde groep van posten, dan komt men tot de conclusie, dat het aantal stedelijke beambten niet zeer groot was. Zij vormden een kleine kern, die voor bepaalde werkzaamheden werd uitgebreid met personen, die naast andere, particuliere bezigheden, loondiensten verrichtten voor de stad. Tot laatstbedoelde groep behoorden ook de meeste arbeiders, die onder leiding en toezicht van de weidemeesters werkzaamheden van agrarische aard verrichtten, alsmede de timmerlieden, metselaars, smeden, molenmakers, leidekkers en andere handwerkslieden, die aan het onderhoud en herstel van stedelijke gebouwen werkten. De Middeleeuwse stadsbestuurders behoorden - gelijk ook hier blijkt - tot de belangrijkste opdrachtgevers van het stedelijk handwerk.

*_**

In het bovenstaande overzicht van de inhoud der beide, hier uitgegeven rekeningen werd er reeds de aandacht op gevestigd, dat die inhoud hier en daar gelegenheid geeft nader in te gaan op enkele vraagstukken, die niet alleen voor de geschiedenis van de stad Zutphen, maar ook voor de historie van andere steden, zowel in als buiten Gelderland, belangrijk zijn of kunnen zijn. Het is uiteraard niet de bedoeling van deze inleiding om deze problemen uitvoerig te behandelen, maar wèl om enkele daarvan nader te omschrijven en daarbij na te gaan in hoeverre de hier uitgegeven rekeningen aan de verdere bestudering daarvan kunnen bijdragen. Met I.H. Gosses moet men toch steeds weer aannemen, dat de studie van locale en gewestelijke historie belangrijk is voor het historisch onderzoek³ met betrek-

1 Arnh. Stadsrek. 1461/62; G.A., Inventaris nr. 1246. Ook omtrent de uitmonstering der ambtskleding met ‘engels roets’ en ‘engels blaeuws’, en zilver, verschaffen de Arnh. rekeningen nadere gegevens.

2 Te meer omdat b.v. de Arnh. Stadsrek. van 1461/62 o.a. vermeldt dat bij het uitmeten van het laken bij de uitdeling 1½ vierdel laken verloren werd.

3 Vergelijk de recensie van S.J. Fockema Andreae van het proefschrift van W.J. Wieringa, Het Aduarder zijlvest in het Ommelander waterschapswezen, in ‘Bijdragen voor de Geschiedenis der Nederlanden’, II, 1948, blz. 152: ‘Bij het neerleggen van dit boek stelt men met voldoening vast, dat de invloed van wijlen den hoogleraar Gosses in het opwekken van gewestelijke geschiedvorsching in academisch verband nawerkt en aan de Groninger hoogeschool nieuwe vertegenwoordigers heeft gevonden’.

[p. 89]

king tot een groter geheel, ja, niet zelden daartoe onmisbaar is.

Vestigen wij eerst onze aandacht op de inkomsten der stad Zutphen, dan blijkt, dat de belangrijkste inkomstenbronnen waren: de inkomsten uit agrarisch bezit, de accijnzen, de poortgelden en de retributies, en de inkomsten uit de verkoop van lijf- en erfrenten, die als buitengewone, niet elk jaar ontvangen inkomsten te beschouwen zijn. Het zijn deze inkomstenbronnen, die in vele andere steden ook op de voorgrond treden, en het verdient derhalve aanbeveling om te onderzoeken in hoeverre hier verschillen in omvang en betekenis optreden, verschillen, die samenhangen met het uiteenlopend karakter der steden, met haar verschillende ontwikkeling, met haar ligging en economische betekenis. Allereerst iets over de inkomsten uit agrarisch bezit. Met een beschouwing hieromtrent betreedt men niet alleen het terrein der stedelijke vermogensvorming, maar ook dat van de vorming van particuliere vermogens.

De stad Zutphen was in de loop der eeuwen, met name na 1300, ten dele door overeenkomsten van diverse aard (schenkingen, koop- en pandovereenkomsten) met de landsheer in het bezit gekomen van een omvangrijk complex landerijen, dat in de onmiddellijke nabijheid van de stad lag¹. Deze landerijen, waarvan een deel geschikt was voor akkerbouw, een ander deel meer voor veeteelt (wei- en hooilanden), waren grotendeels verpacht aan Zutphense burgers, die er òf zelf het agrarische bedrijf uitoefenden, òf dat door derden lieten doen. Een klein

1 Een bijzonder fraaie verzameling kaarten van dit landerijenbezit bevindt zich in het Gemeente-archief te Zutphen. Het behoort tot het Archief van de Rekenkamer te Arnhem (inv. nr. 7200^a). Dit ‘Caertenboek’ is vervaardigd door de landmeter Thomas Witteroos in 1573 nadat de stad Zutphen door de Spaanse troepen bezet was. Op de kaarten is de ligging der percelen en soms ook van de boerderijen en landhuizen aangegeven, terwijl in de toelichtingen op de kaart zijn vermeld de grootte, de naam van de pachter of gebruiker alsmede - in vele gevallen - de aard van de bebouwing of gebruik, (b.v. bouwland met rogge of een ander product, weiland etc.); ook is aangegeven of men met ‘onland’ (niet in cultuur gebracht land) te doen heeft. Een blad van dit ‘Caertenboek’ is afgebeeld in de editie van de Overrentmeestersrekening 1457/58 (zie aldaar blz. 64). Een facsimile-editie van dit interessante boek zou bijzonder nuttig zijn, te meer, omdat dergelijke verzamelingen uit de 16de eeuw betrekkelijk zeldzaam zijn.

[p. 90]

deel van de weidegronden was opengesteld voor het laten weiden van vee, veelal slachtvee, tegen een jaarlijkse vergoeding per os, stier, of paard. Melkvee kwam op laatstbedoelde percelen, die in hoofdzaak voor vetweiderij¹ gebruikt werden, niet voor. De opbrengsten van deze landerijen vindt men ten dele verantwoord in de Overrentmeestersrekening, ten dele in de Onderrentmeestersrekening. Telt men deze opbrengsten in het hier in beschouwing genomen jaar bijeen, dan blijkt - indien men de huren van kleine stukjes land, die veelal als moestuinen in gebruik geweest zullen zijn, buiten beschouwing laat - het totale bedrag aan pacht en weidegeld bedragen te hebben 2500 lb. Daarbij komen de opbrengst van de verpachting van viswater en de opbrengst van de molens, respectievelijk 447 lb. en 1500 lb., zodat het totaal van de agrarische inkomsten heeft bedragen 4447 lb. Het bedrag aan totale ontvangsten van de overrentmeester bedroeg 4256 lb., dat van de onderrentmeester 6752 lb., tesamen ruim 11000 lb. De ontvangsten van agrarische aard bedroegen derhalve 40% van de totale ontvangsten. Uit deze min of meer globale opstelling blijkt duidelijk, dat de stad Zutphen voor een zeer belangrijk deel aangewezen was op agrarische inkomsten en dat de agrarische bindingen zeer sterk waren. Nog meer blijkt dit, als men bedenkt, dat de pachters burgers waren, die voor een deel het agrarische bedrijf zelf uitoefenden. Voor een ander deel waren de pachters aanzienlijke burgers, niet zelden schepenen of raden der stad, die het bedrijf lieten uitoefenen door andere burgers. De hier gegeven opstelling, die slechts op de cijfers van één rekeningsjaar berust, is uiteraard niet zonder meer maatgevend voor een conclusie, die voor de gehele 15de eeuw geldt. Maar indien men de overeenkomstige cijfers van een later jaar, b.v. 1457/58 opstelt, dan ziet men, dat de tendentie gelijk gebleven is. Er is, gezien het constante karakter van het grondbezit en de daarop berustende agrarische samenleving niet veel aanleiding om aan te nemen, dat in de tussenliggende jaren veel veranderd is. Toch zou een nauw-

1 De vetweiderij was een bedrijf, dat in de Ysselweiden op vrij grote schaal werd uitgeoefend. Op de veemarkt te Arnhem (St. Lucasmarkt) en de veemarkten te Kampen, die twee maal per jaar gehouden werden, voerde men, behalve Fries en Gronings vee, Ysselvee aan, dat in wijde omtrek verhandeld werd, met name naar het Rijnland en Brabant. Te Kampen werd bovendien nog driemaal per jaar een ossenmarkt gehouden. Vergel. W. Jappe Alberts en H.P.H. Jansen, Welvaart in Wording, 's Gravenhage, 1964, blz. 157 e.v. De vetweiderij is in de Ysselvallei tot op onze dagen in stand gebleven.

[p. 91]

keurig onderzoek over een reeks van jaren en vergelijking daarvan met andere steden de moeite waard zijn. Vooruitlopend op een onderzoek mag men voor een stad als Zutphen wel aannemen, dat binnen de stad, en zeker in de Spittaalsvoorstad en in de Nieuwstad een aantal boerenbedrijven gevestigd waren. Een niet onbelangrijk deel van de agrarische inkomsten bestond uit de opbrengst der molens. Deze opbrengst werd soms ongunstig beinvloed door de weersomstandigheden. Gebrek aan wind bracht de windmolens tot stilstand¹, overstromingen stelden blijkens de Overrentmeestersrekening de watermolens buiten werking².

Een tweede groep van inkomsten vormen de indirecte belastingen, vrijwel de enige belasting, die de Middeleeuwse steden in ons vaderland kenden. Zij werden geheven in de vorm van accijnzen, wier aantal van stad tot stad sterk verschilde. In Deventer - om slechts enkele voorbeelden te noemen - beperkte zich de accijnsheffing hoofdzakelijk tot bier- en wijnaccijns en zo was het ook in Kampen. In Utrecht kende men een tiental accijnzen. In Arnhem³ begint de accijnsheffing reeds vrij vroeg, reeds omstreeks 1350 wordt daar van ‘novae accisae’ gesproken. In de loop der tijd breidt zich het Arnhemse accijnssysteem verder uit, zodat men in het midden der 15de eeuw in Arnhem ongeveer 12 verschillende accijnzen kent. Behalve bieren wijnaccijns treft men daar aan accijnzen op vlees, boter, brood, varkens, hop, laken, leder, benevens enkele kleinere accijnzen. In dit opzicht sloot de Arnhemse situatie zich aan bij die in enkele steden aan de Nederrijn, waar men in Keulen ongeveer 20 verschillende accijnzen kende, terwijl ook Duisburg en Wesel een vrij groot aantal accijnzen hieven. In Munster kende men in hoofdzaak een tweetal accijnzen, n.l. de bier- en wijnaccijns. In Zutphen werd volgens de Onderrentmeestersrekeningen van 1403/04 en volgende jaren tot 1446/47 een viertal accijnzen geheven, namelijk de broodaccijns, de wijnaccijns, de hopaccijns (brouwaccijns) en de bieraccijns (tapaccijns); daarna komen slechts drie verschillende accijnzen voor, omdat

1 Een voorbeeld hiervan in de Overrentmeestersrekening van 1457/58, blz. 68.

2 Zie b.v. hierna, blz. 112: Des Sondages op Paelmendach nyet want die molen verdroncken waren.

3 Vergel. W. Jappe Alberts, Bijdrage tot de geschiedenis van de accijnzen te Arnhem in de Middeleeuwen, Tijdschrift voor Geschiedenis, 64, 1951, blz. 333 e.v. Vergel. ook Id. Beiträge zur Geschichte der ostniederländischen Stadt im Spätmittelalter, Westf. Forschungen, 13, 1960, blz. 46 e.v.

[p. 92]

de broodaccijns na 1446/47 niet meer vermeld wordt. In 1445/46 brengen de vier genoemde heffingen tesamen rond 3900 lb. op, derhalve ongeveer 35½% van de totale inkomsten van 11000 lb. Berekent men het overeenkomstige percentage voor Arnhem, dan blijkt, dat dit aldaar in 1460/61 ongeveer 88% bedroeg. Er is derhalve voldoende aanleiding om de accijnsopbrengsten der verschillende steden aan een nadere beschouwing te onderwerpen en die opbrengsten o.m. in verband te brengen met de omvang van het agrarisch bezit der steden en daarbij na te gaan in hoeverre er een relatie bestond tussen de grootte van het agrarisch bezit en de omvang der accijnsheffing. Ten einde met betrekking tot Zutphen een beeld te geven van deze omvang in de 15de eeuw zijn de opbrengsten van de accijnzen - voorzover deze uit de bewaard gebleven Onderrentmeestersrekeningen kunnen blijken - opgenomen in Bijlage II. Deze cijfers geven enkele opvallende bijzonderheden. Vooreerst ziet men in de jaren na 1430 de hopaccijns (brouwaccijns) steeds de wijnaccijns overtreffen, hetwelk in de jaren vóór 1430 - met uitzondering van het jaar 1403/04 - niet het geval was. Telt men de bieraccijns (biertapaccijns) en de hopaccijns (brouwaccijns) tesamen, dan wordt dit verschil nog geaccentueerd en naar een vroeger tijdstip verschoven. De opbrengst van de broodaccijns is zó gering, dat zij nauwelijks een rol speelt; zij verdwijnt dan ook na 1446/47. Voorts blijkt uit de tekst der rekening¹, dat de laatstgenoemde accijns niet verpacht was, in tegenstelling tot de andere accijnzen, die vrijwel steeds verpacht waren. Alleen de brouwaccijns is soms in beheer bij de stad gebleven, gelijk blijkt uit een afzonderlijke vermelding aan het slot van de Onderrentmeestersrekening van het betrekkelijke jaar, waar een uitvoerige afrekening is toegevoegd, waarin het bruto- en het nettosaldo wordt vermeld. Als pachters der accijnzen treden niet zelden leden van het stedelijk bestuur op, schepenen of raden. In het jaar waarover de hier uitgegeven Onderrentmeestersrekening loopt, waren de wijnaccijns en de brouwaccijns door twee schepenen gepacht, n.l. door Andries Yseren Geritssoen, en door Gerit Ulrix². Ook in andere jaren ziet men ‘de heren van den Raad’ regelmatig als pachters en als borgen optreden, en men mag aannemen, dat deze activiteit hen geen windeieren heeft gelegd. Een aanwijzing daartoe levert o.m. de

1 Er worden namelijk geen pachters en borgen vermeld, gelijk dit bij de andere accijnzen vrijwel steeds het geval is.

2 Vergel. hierna, blz. 198.

[p. 93]

vergelijking van de bruto-opbrengst van de brouwaccijns uit een jaar, waarin de stad de accijnsheffing niet verpacht heeft, met de opbrengst uit een jaar, waarin verpachting plaatsvindt en dus alléén de pachtsom vermeld wordt. Ook bij de verpachtingen der stadslanderijen kunnen wij vaststellen, dat schepenen en raden zich van een niet onbelangrijk deel van deze landerijen verzekerden; bij de verpachtingen van de visserijen was het niet veel anders¹. Op te merken valt nog, dat in Zutphen bij vrijwel alle verpachtingen borgen met hoofdelijke aansprakelijkheid voor het geheel optreden, terwijl voorts nog te constateren valt, dat wijnkooppenningen niet vermeld worden, wat elders - b.v. te Arnhem - gewoonte was². De mogelijkheid bestaat, dat dit ontbreken van wijnkooppenningen mag worden gezien in verband met het stellen van borgen.

Het lijdt geen twijfel, of deze transacties, die bevorderd werden door de omstandigheid, dat de heren dichtbij het vuur zaten, hebben in sterke mate bijgedragen tot de vermogensvorming van een aantal stedelijke geslachten, die mede daardoor tot een zeker aanzien kwamen. Dit is b.v. duidelijk het geval met de families Kreyng, Schimmelpenninck en Yseren. Een der leden van laatstgenoemde familie, de schepen Andries Yseren Thonissoen was gehuwd met een bastaarddochter van Willem van Egmont, de broeder van hertog Arnold. Geheel zonder financiële achtergrond zal dit huwelijk niet geweest zijn, want de hertog was aan Andries Yseren grote sommen schuldig en zelfs de huwelijksgift van de hertog voor zijn nicht moest Andries Yseren zelf voorschieten, waarvoor - en tevens voor andere vorderingen, die hij op de hertog had - hem de tol te Zutphen in pand gegeven werd, die hij eerst uit het pandbezit van de stad Zutphen moest lossen. Dat dit pandbezit voor de pandhouder bijzonder voordelig was, blijkt reeds uit de nadrukkelijke pogingen, die Andries Yseren - gebruik makende van zijn relaties aan het hertogelijke hof - aanwendt om de termijn van 5 jaar, waarvoor het pand hem in handen gesteld was, verlengd te krijgen³. Ook de stad Zutphen leende den hertog herhaaldelijk

1 Vergel. hierna, blz. 199.

2 Vergel. W. Jappe Alberts, De oudste stadsrekeningen van Arnhem, Fontes Minores Medii Aevi, III, Groningen, 1955, blz. 2 en blz. 34, en voorts Dez., De oudste stadsrekeningen van Arnhem, Bijdr. v.d. Gesch. der Nederl., IX, 1955, blz. 49 e.v.

3 Vergel. Inventaris Oud-Archief van Zutphen, II, (1951), regist. nrs. 635, 636, 637, 638, 643, 644, 666.

[p. 94]

niet onbelangrijke geldsommen. Deze en dergelijke transacties geven enig inzicht in de landsheerlijke financiën in de 15de eeuw, een inzicht, dat aangevuld kan worden met gegevens uit de rekeningen en andere stedelijke bronnen. In andere Gelderse steden, b.v. in Arnhem, was de situatie in dit opzicht niet veel anders. Het zou belangwekkend zijn, indien omtrent deze en dergelijke financiële transacties en omtrent de achtergronden daarvan een nader onderzoek werd ingesteld, het bestek van deze inleiding zou daarmede ver worden overschreden.

Van de overige, hiervóórgenoemde inkomsten der stad, de poortgelden (weggelden), de retributies en de lijf- en erfrenteverkoop, verdient in het bijzonder de laatstgenoemde inkomstenbron nog een nadere beschouwing; over de weggelden en retributies (waag, munt, telambt, etc.) zijn in de annotatie bij de betrekkelijke posten toelichtingen gegeven. Deze inkomsten waren - voorzover te zien is - ten dele wèl, ten dele niet verpacht.

Overziet men de lijst van de rentebetalingen in de Onderrentmeestersrekeningen, dan valt allereerst de omvang van deze betalingen op, zowel wat de bedragen, als wat de kring der gerechtigden tot de rente betreft. Wat de bedragen aangaat, kan vastgesteld worden, dat in het eerste halfjaar van het rekeningsjaar 1445/46 een bedrag van rond 2300 lb. aan lijfrente werd uitbetaald. In de tweede helft van dit rekeningsjaar werd rond 2400 lb. aan lijfrente uitbetaald. Laatstgenoemd bedrag is iets groter dan het eerstgenoemde, omdat er enkele nieuwe betalingen zijn bijgekomen. In totaal bedroeg de uitbetaling van lijfrenten dus rond 4700 lb. Daarbij kwam nog een bedrag van ongeveer 500 lb. aan betalingen van erf-renten. De stad betaalde dus in 1445/46 5200 lb. aan renten. Indien men aanneemt, dat de rentevoet gemiddeld 12½% bedroeg¹ (d.w.z. de veelal gebruikelijke ‘penning 8’), dan betekent dit, dat de stad Zutphen alléén uit hoofde van de renten-verkoop, waarvan de verschuldigde jaarrente in het onderhavige rekeningsjaar uitbetaald werd, een kapitaal van bijna 42.000 lb. had ontvangen. Dit bedrag kan groter geweest zijn, omdat de rentevoet lager geweest kan zijn. Het bedrag van 42.000 lb. (of het grotere bedrag) is te beschouwen als een schuld, die door rentebetaling gedelgd werd;

1 Er wordt echter herhaaldelijk een lagere rentevoet vermeld, in het bijzonder bij de erfrenten, waar men de ‘penning 16’ aantreft. (Zie b.v. editie Overrentm. rek. 1457/58, blz. 66). Ook de rentevoet van 10% komt voor, b.v. in 1472 (zie de editie van de Overrentm. rek. 1472/73, blz. 12/13). Bij de erfrenten is de rentevoet altijd lager, soms zelfs bedraagt hij 5%.

[p. 95]

het als hoofdsom te beschouwen gestorte kapitaal behoefde niet teruggegeven te worden, terwijl bij het overlijden van de gerechtigden tot de rente ook de rentebetaling eindigde. Niettemin kon de rentelast zó drukkend worden, dat financiële moeilijkheden ontstonden. Daarvan blijkt in Zutphen ook, met name uit de briefwisseling der stad. De opbrengst der rente-verkopen paraisseert in de rekeningen der Overrentmeesters. Alleen door deze opbrengsten kon de stad zich bijzondere uitgaven veroorloven, als b.v. stedelijke gebouwen, verdedigingswerken, krijgsverrichtingen en pondschattingen aan de landsheer. Een nader onderzoek van de stedelijke financiën, en het beheer daarvan zal met deze inkomsten uit rente-verkoop in het bijzonder rekening moeten houden.

Wat de kring der rente-gerechtigden betreft, het volgende. In de eerste plaats is het opvallend, dat een groot deel der lijfrente-verkopen plaatsvindt aan leden van de stedelijke raad, hun familieleden en hun personeel. Voorts komen als kopers voor: geestelijken, burgers van Zutphen uit, wat wij zouden noemen, de middenstand, en enkele stedelijke ambtenaren. Kopers, waarvan met zekerheid vast te stellen is, dat zij buiten Zutphen wonen, zijn geringer in aantal¹; dit is een belangrijk verschil met de situatie in vele andere steden, b.v. in Deventer en in Arnhem, waar de rentebrieven voor een niet onbelangrijk deel naar elders verkocht werden. Ook in de Hollandse steden was dit veelal het geval. Uit de verkoop naar buiten kwamen niet zelden moeilijkheden voort, wanneer de rentebetaling stokte; in Zutphen bemerkt men daarvan weinig. De erfrenten waren vaak verkocht aan te Zutphen gevestigde geestelijke instellingen.

De betrekkelijk grote spreiding van de rentekopers over de bevolking van Zutphen, de geringe verkoop van rentebrieven ten laste van de stad naar elders en de nogal omvangrijke deelname van lieden, die tot de kring van de stedelijke raad behoorden, zouden er niet alleen op kunnen wijzen, dat de Zutphense burgers de rentekoop een goede geldbelegging achtten, maar ook dat zij geld hadden om te beleggen. Daarom geeft de belangstelling voor deze wijze van kapitaalbelegging aanleiding tot de vraag in hoeverre die belangstelling verband hield met een zekere welvaart in de stad. Dit geldt ook met betrekking tot de

1 B.v. ‘Gerit ende Aelbert de Rycke van Nymagen’ of ‘Aerent aen gen Ende van Zancten’ (Xanten).

[p. 96]

verpachtingen der stedelijke accijnzen en stadslanderijen. Zeer duidelijk komt dit verschijnsel naar voren bij de verhuur der stedelijke weilanden voor de uitoefening van de vetweiderij en de daarmede samengaande paardenfokkerij. Gaat men de daaromtrent in de Overrentmeestersrekening in de afdeling ‘Van perden ende van beesten toe weyden in den Ossenwert’ verantwoorde inkomsten na, dan kan men al spoedig vaststellen, dat aan deze agrarische bedrijven werd deelgenomen door een zeer gemengd gezelschap, namelijk zowel door leden van het stedelijk bestuur, als door een aantal gewone burgers, waarvan verscheidene ons bekend zijn uit andere posten van deze Overrentmeestersrekening, waar zij voorkomen als arbeiders, handwerkslieden, of vervoerders van materiaal. Andere deelnemers zullen in de stad gevestigde boeren geweest zijn, terwijl er bovendien enkele leden van de ridderschap voorkomen, alsmede enkele stedelijke beambten en geestelijke zusters. Het geheel overziende verkrijgt men de indruk, dat deze agrarische inkomsten in den regel beschouwd werden als supplementair inkomen of bijverdiensten. Een groep lieden, die uit anderen hoofde reeds een zeker inkomen genoten, kon van de gelegenheid deze extra-inkomsten te verwerven, gebruik maken, omdat zij over geld beschikten. Dit geldt niet slechts voor de leden van de stedelijke raad, maar ook voor de arbeiders en handwerkslieden. Vergelijkt men de namen van hen, die in de hierbedoelde afdeling der rekening voorkomen (zie hierna, blz. 114 e.v.) met de namen, die voorkomen in een groot aantal posten waarin diverse uitgaven voor onder leiding van de weidemeesters verrichte werkzaamheden verantwoord worden (zie hierna, blz. 120 e.v.), dan ziet men verscheidene namen, die in beide afdelingen genoemd worden, zo b.v. Gerit Saelken, Conrat Borchgart, Gerit van Eme, Engelbert Dageraet, en Johan Hake. Voorts wordt een aantal handwerkers en kleine beambten als veehouders vermeld.

Men mag aannemen, dat deze groep van arbeiders, handwerkers en kleine beambten met hun eigenlijke werkzaamheden zóveel verdienden, dat zij aan deze weinig arbeidsintensieve, doch enig kapitaal vereisende vetweiderij en paardenfokkerij konden deelnemen.

Hiermede komen wij aan een probleem, dat enige nadere beschouwing verdient. Daartoe moeten wij uitgaan van de in de Overrentmeestersrekening vermelde uitgaven voor onderhoudswerkzaamheden aan de landelijke eigendommen van de stad Zutphen (zie blz. 120 e.v.). Daaraan zijn gegevens te ont-

[p. 97]

lenen omtrent aantal werkdagen en daglonen voor arbeiders, die in hoofdzaak als ongeschoolde arbeidskrachten kunnen gelden. De rekening vermeldt voor de aldaar genoemde personen een nogal uiteenlopend aantal werkdagen. Voor sommige is een aantal van meer dan 100 werkdagen (zelden meer dan 150 dagen) vermeld. Voor de meesten echter belangrijk minder. Gerit van Eme, de weidemeester, werkt 157 dagen, Conraet Boggync 85 dagen, Conraet Brochgart 28 dagen. Het dagloon is steeds voor allen gelijk, namelijk 4½ s. (1 leuwe = 1 s.; 20 leuwen = 1 lb.) Gerit van Eme komt dus op een loon van ruim 35 lb. voor het gehele rekeningsjaar, waarbij nog komt een toelage van 12 lb., zodat hij van stadswege ruim 47 lb. ontvangt. Conraet Boggync ontvangt ongeveer 20 lb., en Conraet Brochgart ruim 6 lb.¹ De eerste vraag is nu, wat deze lieden, voor wie slechts gedurende een kleiner of groter deel van het jaar daglonen verantwoord zijn, de overige dagen van het jaar deden. Hoewel hieromtrent vrijwel elk exact gegeven ontbreekt, mag men aannemen, dat de meeste van deze lieden gedurende het grootste deel van de overblijvende dagen gewerkt hebben. Of er gesproken mag worden van een arbeidersreserve, waaruit de stad naar behoefte kon beschikken, blijkt niet. Het is ook mogelijk, dat lieden van buiten de stad tijdelijk aangetrokken werden. Wèl is het opvallend, dat in 1457, als de Bourgonjetoren gebouwd wordt, veel extra-arbeidskrachten beschikbaar zijn². Stelt men het aantal arbeidsdagen van de in den aanvang van deze alinea bedoelde groep op rond 300, dan moet b.v. Conraet Bogging nog ruim 200 dagen elders gewerkt hebben, mogelijk ten dele voor eigen rekening, maar vermoedelijk grotendeels in loondienst. De gelegenheid daartoe was zonder twijfel aanwezig, want op de verpachte stadslanderijen - het gaat hier in hoofdzaak om agrarische arbeiders - was uiteraard ook, en wel gelijksoortig, werk te verrichten. De spreiding van de werkdagen wijst in dezelfde richting. Genoemde Conraet Boggync zou op een jaarloon van stadswege van 20 lb. komen, vermeerderd met het loon van ongeveer 200 dagen in dienst van derden. Neemt men aan, dat daar het dagloon ook 4½ s. bedroeg, dan zou zijn totale jaarloon ongeveer 67 lb. geweest zijn, en zo zal het wel ongeveer ook met de meeste andere in de

1 Deze bedragen van 20 lb. en 6 lb. kunnen iets hoger zijn omdat er enkele posten zijn, waarin wel het aantal der arbeiders vermeld is, maar niet hun namen; b.v. ‘Gerit van Eme self achtenden’.

2 Zie de editie van de Overrentmeestersrekening van dat jaar, blz. 96 e.v.

[p. 98]

rekening genoemde arbeiders geweest zijn. Men zou aldus voor deze groep van arbeiders komen op een jaarloon van 60 à 70 lb., bij een dagloon van 4½ s.

De volgende vraag is uiteraard: wat betekent dat bedrag voor de welstand van deze groep van arbeiders? Wat konden ze ermede doen? Het meest voor de hand liggende antwoord kan verkregen worden door na te gaan, wat zij er voor konden kopen. Doet men dit - om een globaal en voorlopig inzicht te verkrijgen - aan de hand van enkele prijzen van levensmiddelen, die in de rekening genoemd worden, dan blijkt b.v., dat het dagloon van 4½ s. voldoende was om 4 pond vlees te kopen, of 1 spynt¹ erwten, of 1 quart wijn, of 2 pond kaarsen, of 1 spynt zout, of 1 vette kapoen, terwijl men voor aankoop van een lam ongeveer 6 daglonen nodig had; voor laken van de soort en kwaliteit, die aan lagere stadsbeambten werd uitgedeeld (cort laken), moest men per el 4 daglonen betalen. Voor betere kwaliteiten ongeveer het dubbele. De uitgaven voor huishuur zullen - blijkens enkele in de aanvang der rekening vermelde huurbedragen - wel minimaal geweest zijn. Uiteraard zou men - om tot verder inzicht te komen, nog een aantal andere prijzen van levensbenodigdheden in de uiteenzetting moeten betrekken, doch voor een inleiding, die geen ander doel heeft dan het probleem aan te geven, zou dit te ver gaan².

Met betrekking tot de lonen van handwerkslieden en van hun gezellen zijn aan de onderhavige rekening ook enkele gegevens te ontlenen. Johan Hellenbreker, die blijkbaar als stadstimmerman fungeert, ontvangt - als hij voor de stad werkt - een dagloon van 8 s. (4 vl. = 8 leuwen = 8 s.), bovendien krijgt hij nog 10 lb. 16 s. als kledingtoelage. Zijn gezellen ontvangen soms hetzelfde dagloon, soms iets minder, n.l. 6 s. Daarnaast komen echter posten voor, waaruit slechts blijkt, dat aan timmerlieden, smeden of andere ambachtslieden voor bepaalde werkzaamheden een bedrag in eens is uitbetaald, b.v. ‘Johan Hellenbreker voer syn loen dat hy die molen over jaer werwaert ende betert wes daer an gebrect, 36 lb.’, of ‘gegeven van enen molenassen... den holtsnyders daer af toe snyden, 1 lb. 16 s.’.

1 1 spynt = ¼ schepel.

2 Vergelijkt men de hiergenoemde cijfers met de daglonen van hedendaagse ongeschoolde arbeiders, dan zijn de verschillen op het eerste gezicht niet hemelsbreed. Voor een nadere vergelijking zou men echter - met name wegens de geheel gewijzigde levensomstandigheden - uiteraard over veel meer gegevens moeten beschikken.

[p. 99]

In deze gevallen worden de afzonderlijke arbeidslonen niet zichtbaar en kan de totale jaarlijkse loonsom of het jaarinkomen uit arbeid niet berekend worden. Het is echter waarschijnlijk, dat de inkomens van dergelijke ambachtslieden ten minste het dubbele bedragen van de arbeidsinkomens der voornoemde agrarische arbeiders, die men als ongeschoolde arbeiders zou kunnen beschouwen, terwijl de ambachtslieden als geschoolde arbeiders kunnen gelden. Bij beide groepen blijft uiteraard de mogelijkheid bestaan, dat zij nog boven het aldus globaal berekende jaarloon of jaarinkomen uit komen, n.l. door het verrichten van nevenarbeid, seizoenarbeid, of door leveranties van materiaal of beschikbaar stellen van transportmiddelen. Al met al ziet het er voor de tot voormelde groepen stedelijke bewoners niet somber uit; bij deze groepen zou men inderdaad een aantal lieden kunnen aantreffen, die in staat waren te sparen en aan een bescheiden kapitaal-vorming te denken, te meer omdat men onder hen ook kopers van stedelijke rentebrieven aantreft. Toch zou een dergelijke voorlopige uitspraak slechts als werkhypothese kunnen dienen voor een niet alléén tot Zutphen beperkt onderzoek, dat zich over een reeks van jaren zou moeten uitstrekken. Vermoedelijk zal dan ook blijken, dat er in de loop van de 15de eeuw verschil gaat ontstaan tussen steden, waar zich een tot industrie uitgroeiende nijverheid vestigt enerzijds, en steden waar dit niet of nauwelijks het geval is (b.v. in Zutphen), anderzijds.

De voor de beambten vermelde jaarlonen zijn lager dan de voor de beide vorige groepen berekende jaarinkomens. Maar ook hier geldt, dat dit jaarloon werd aangevuld met bijverdiensten en emolumenten, zowel van stadswege als door arbeidsverrichtingen ten behoeve van derden, gelijk b.v. waarschijnlijk is bij ‘der stat medicus’, die van de stad slechts 48 lb. per jaar ontving, of bij de stedelijke boden¹.

Een tweetal groepen van burgers, die in deze en andere Zutphense rekeningen duidelijk naar voren komen zijn die van de slagers en van de vervoerders van materiaal, transportondernemers. De slagers zijn vermoedelijk tevens veehandelaren geweest. Hun aantal en hun namen worden nauwkeurig vermeld². In het onderhavige rekeningsjaar waren er in Zutphen

1 Zo b.v. de stadssecretaris Hinric van Zedem (Zeddam), die tevens vicaris van de St. Walburgkerk was; zie hierna, blz. 100, noot 1.

2 Zie hierna, blz. 110. Zie ook de edities der Overrentmeestersrekeningen van 1457/58, blz. 67, en 1472/73, blz. 11.

[p. 100]

13 slagers. Zij behoorden - reeds naar de enkele gegevens in deze rekening te oordelen - tot de burgers, die enig vermogen hadden en enig aanzien genoten. De vleeshouwer Gerit Muser was voor 69 lb. per jaar pachter van stadslanderijen; andere percelen zijn door enkele vakgenoten gepacht. De slager Gerrit Knolle verkocht in 1436 een huis in de Beukerstraat aan Henric van Zedem, vicaris in de St. Walburgkerk, en tevens secretaris van de stad¹. De slager Poppync blijkt eigenaar te zijn van een perceel land in Zelhem, dat hij in 1447 verkoopt². De slagers Gerit Taste en Dirc Mennich komen voor onder de aanvoerders van de stedelijke krijgsmacht, die in dit jaar in Gulik ageert. Vervoerders van voornamelijk voor bouw- en onderhoudswerkzaamheden bestemd materiaal worden herhaaldelijk in de hier uitgegeven rekening bij name genoemd. Zij verrichtten deze diensten met schepen, wagens en karren, en werden daarvoor per werkdag betaald. Bij deze betaling is de vergoeding voor het gebruik van het transportmiddel inbegrepen. De betalingen per arbeidsdag lopen nogal uiteen; zij liggen tussen 5 s. en 12 s., vermoedelijk al naar gelang de capaciteit van het gebruikte transportmiddel. Een der op de voorgrond tredende vervoerders is Thijs die Bere, die niet maar als een gewone karrevoerder te beschouwen is, want hij is ook pachter van het veer over de Yssel, waarvoor hij per jaar 230 lb. betaalt. Daarbij treden enkele leden van Zutphense raadsfamilies als hoofdelijk en voor de gehele pachtsom aansprakelijke borgen op. Een en ander toont wel aan, dat Thijs de Beer, van wie ook nog andere financiële transacties bekend zijn, enig aanzien had en tot de welgestelde lieden behoorde. Te vermelden is nog, dat als medeborg optreedt Gerit Saelken, eveneens een transportondernemer, die herhaaldelijk als zodanig in de rekening voorkomt.

Uit hetgeen omtrent de inkomsten van de hier besproken bevolkingsgroepen is medegedeeld, mag worden vastgesteld, dat er in Zutphen naast het aanzienlijke en vermogende, in hoofdzaak door regeringskringen gevormde patriciaat een niet onbelangrijke middelklasse bestond. Men krijgt, vooral wanneer men tracht om de financiële positie van die middelklasse nader te leren kennen, de indruk, dat de grens naar boven vrij scherp geweest is, die naar beneden weinig scherp. Toch was de regeringsklasse niet geheel afgesloten; er zijn verschillende per-

1 Gem. Arch. Zutphen, Inventaris, Deel II, regest, no. 625, 5 januari 1436.

2 Gem. Arch. Zutphen, Inv., deel II, regest. no. 710.

[p. 101]

sonen in de loop der jaren uit de middenklasse opgestegen in de regeringskringen. Met betrekking tot de bevolking van de stad Zutphen kan derhalve van een zekere sociale mobiliteit gesproken worden, die zich het sterkste geldend maakte op de grens tussen de middenklasse en hen, die tot de armen of de minvermogenden behoorden. Een groep van armen en minvermogenden was uiteraard aanwezig, gelijk reeds blijkt uit de stichting van armenhuizen en giften voor bedelaars en misdeelden¹. Tot een nader onderzoek omtrent de mate van sociale mobiliteit zullen de gegevens uit de stedelijke rekeningen over een reeks van jaren in belangrijke mate kunnen bijdragen, o.a. omdat zij ons kunnen inlichten over de welstand en de vermogenspositie van belangrijke groepen der stedelijke bevolking.

De inleiding tot de publikatie van de Over- en Onderrentmeestersrekeningen van Zutphen over het jaar 1445/46 is omvangrijker geworden dan een normale inleiding geweest zou zijn. De reden hiervan is niet slechts dat in gemeld jaar voor het eerst gelegenheid is om de beide rekeningen tesamen in beschouwing te nemen, en aldus een zo breed mogelijk overzicht over de stedelijke financiën te verkrijgen, maar ook de wens om van een goede gelegenheid als de hier gebodene gebruik te maken om te trachten zo duidelijk mogelijk te laten zien waartoe en hoe de in stedelijke rekeningen vervatte gegevens gebruikt kunnen worden. Uiteraard kon hier slechts een deel van die gegevens worden verwerkt. Verdere publikatie der teksten en voortgezette bewerking daarvan zullen zonder twijfel het beeld, dat men zich van de Middeleeuwse stad en van het leven in die stad kan vormen, verlevendigen en duidelijker maken.

Bijzondere dank ben ik de archivaris van Zutphen, Mevrouw M.M. Doornink-Hoogenraad, verschuldigd voor haar bereidheid, ook deze keer mij behulpzaam te zijn.

1 B.v. Gem. Arch. Zutphen, Inv. deel II, regest. 679.

[p. 102]

Overrentmeestersrekening van Zutphen over 1445/46

Rekeninge Wermbolt Stuvenberchs Rentmeyster der stat Zutphen van alle sinen opboren ende uytgeven van sunte Peters dage ad Cathedram in den jaer ons Heren M^oCCCC^o ende vyfenveertich totten selven sente Peter toe in den jaer ons Heren M^oCCCC^o sessenveertich, vor een pont gerekent 20 leuen

Ierst van opbueren

Truden Baex huys wilneer 10 s.¹

Jutten huys wilneer Andries Plonys wyff was 16 s.

Scollen thoren niet²

Clossen thoren niet³

Been Coppers huys wilneer op sente Iacob 15 s.

Goyken Kremers erfgenamen gademe by der Laerpoerten⁴ 2 lb. 14 s.

Wendel Sprong ende oer kinder van horen cleinen huysken jaerlix 1 lb.

Die selve van oren anderen huysken daer naest gelegen op sente Marten 16 s.

Lodewychs kinder huysken jaerlix op sente Maerten 16 s. die selve van enen boegen⁵ jaerlix 8 s.

Tydeman van Ense van den twien boegen die Johan van Vieracker toe hebben plach jaerlix op sente Marten 1 lb.

Des buedels thoren heft Geryd Colkinc van gracien⁶

1 Zie voor de hier voorkomende namen de annotatie van de overrentmeestersrekeningen 1457/58 en 1472/73. Bijdr. en Med. van het Hist. Gen. Dl. 77, 1963 en Dl. 71, 1957, blz. 51-189 en blz. 1-159.

2 Scollentoren was een muurtoren in de Nieuwstad.

3 De ligging van deze toren is niet bekend. De naam is vermoedelijk ontleend aan de bewoner van de toren.

4 De Laerpoort lag aan de oostzijde van de stad. Vergl. J. Gimberg, Zutphense poorten, Bijdr. en Med. van ‘Gelre’, X, 1907, blz. 185 e.v.

5 Een boog in de stadsmuur; hier staat ‘boegen’, zodat de veronderstelling waartoe het woord ‘bage’ of ‘vage’ in de overrentmeestersrekening van 1457/8 aanleiding gaf, vervalt. Vergl. Bijdr. en Med. Hist. Gen., 77, blz. 58, noot 5.

6 De ‘Buedelstoren’ komt hier, gelijk in de annotatie van de overrentmeestersrekening 1457/8 - noot 6, blz. 58 - aangegeven, gewoon voor onder de rubriek ‘Upboeren’.

Buten der Laerporten

Melys erfgenamen ter Buten van enen garden gelegen an die Beke jaerlix vor 10 s⁷.

7 ‘Beek’ is een andere naam voor de Berkel.

[p. 103]

Dat cleine huysken an der Vyscheporten¹ heft Villem^a Johans zoen van der porte toe vervaren

1 De Vischpoort lag aan de Ysselzijde van de stad, bij 's Gravenhof. Zie Gimberg, o.c., blz. 186 en 196. Zie ook de post hierna op blz. 168, waar uitdrukkelijk gesproken wordt van de ‘Vysschepoerten aen des hertigen hoef’. Daar lag ook de Vischmarkt.

a In het Hs. zijn de v en de w door elkaar gebruikt; b.v. vater i.p.v. water, vagen i.p.v. wagen, etc. In deze editie is het Hs. ten deze nauwkeurig gevolgd.

Garden op Wessen²

Henric Thonys erfgenamen van wilneer Gosen Wenemars garden ten erftiense jaerlix voor 1 lb.

Johan Daems zoen die porte heft den garden die wilneer Johan Slipmeyers vas van der porten toe vorwaren.

Grieten erfgenamen van Ansem geven van enen garden jarlyx 2 lb.

Lambert Luykens zoen die smit van enen halven garden die wilneer Johans ten Mersche vas voer 2 lb. 4 s.

Die tiecheler heft den garden die Heyne Ryeme hadde ende mede den Moelenberch die Kunne van Helbergen hadde van gracien.

Huge erfgenamen van Grole geven jarlix van Johan Cloevers huese 2 lb. 5 s.

Conrat Bogginc von enen cleinen stucke landes dat wilneer Egbert ten Broeke hadde jarlix vor 12 s.

Gerit Reyners zoen uyt synen huysken ende steden gelegen tusschen Hugen huys van Groele ende onss stat porthuys ten erftinse jaerlix op sente Maerten voer 1 lb.

Marten Sweynen erfgenamen van enen garden die wilneer Geertrut Knollen vas jaerlix voer 10 s.

Harman Dreyer uyt wylneer Aleyten garden van Baeke vas jaerlix voer 29 s.

2 De hier volgende 12 posten komen ongeveer met dezelfde namen en bedragen in de overrentmeestersrekening van 1457/8 voor (blz. 59), maar niet onder het hoofd: Garden op Wessen. Wesse was een landerijencomplex aan de Zuidoostzijde van de stad, dus buiten de Spittaalspoort gelegen. Daarom is met ‘onsser stat porthuys’ in de 8ste post de Spittaalsbuitenpoort bedoeld. Ook de ‘Molenberch’ (de 5de post) was een perceel buiten de Spittaalspoort.

[p. 104]

(folio 1^v).

Wermbolt Stuvenberch van Hunynx dijck langes sinen garden gelegen noch 11 jaer lanc iarlix voer 1 lb. 10 s.¹

Engelbert Dagerat van den garden gelegen by Hunynx dijck noch 10 iaer lanc iaerlix op sente Peter ad Cathedram voer 2 lb.²

1 Dit perceel was blijkbaar verpacht voor een bepaalde termijn, die in 1456 afliep. Daarna is de pacht vermoedelijk gecontinueerd (vergel. Rekening 1457/58, blz. 59).

2 Ook dit perceel was voor een bepaalde termijn verpacht, die in 1455 afliep. In 1456 is de pacht gecontinueerd, gelijk blijkt uit de Rekening 1457/58, blz. 59.

Huere buten Hospitales porte³

Jacobs erfgenamen van Zantten uyt oren huse dat sy in wonen ten erftinse jaerlix op Paeschen 2 lb. 5 s.

Elsen Exsen uyt oren huse daer sij in voent half op Paeschen ende half Victoris 2 lb. 1 s.

Henric Reyners zoen die hoeffsleger uyt synen huse iaerlix haelf op Paeschen en half Victoris 2 lb. 2 s.

Henric Bunync uyt synen huse ende steden gelegen an onser stat grave daer hy die more langes der stede altos op synen coste af stoppen ende oendervaren⁴ alse des noet is ten erftinse iaerlix op sente Peter ad Cathedram 2 lb. 10 s.

3 Hier is bedoeld de Spittaalsbinnenpoort.

4 Ondervaren heeft waarschijnlijk de betekenis van: onderhouden.

Van garden op ten Mersche⁵

Johan Slipmeyers erfgenamen iaerlix 5 s. Fenne Gerits Ludensuster iaerlix 12 s.

Metten erfgenamen van Rosbeke iaerlix 24 s.

Dye Elshorst⁶ ende dese nabescreven erfenisse is noch verpach dit iaer lanc van sente Martens dage in den vynter voerleden vor datum des boex an to rekenen

Den iersten ende den anderen slach hebben Henric Tympe ende Derick ter Marsche vor 31 lb., or borge Deric Ebbync Den derden slach heft Cele Keppelman vor 22 lb. syn borge Andries Iseren Alphartszoen

5 Vergel. de editie van de overrentmeestersrekening van 1457/58, blz. 60, noot 2. De Marsch lag aan de oostzijde van de Yssel, aan de noordzijde van de stad. Toegang tot de Marsch gaf de Marschpoort.

6 De ‘Elshorst’ lag ten N. van de stad.

[p. 105]

Den vierden heft Andris Yseren Alpharts zoen vor 26 lb. syn boerge Sele Keppelman

Der stat lant an Helbergen¹ heft Gelys Iseren to gebruken tot alre slachter not² vor 24 lb. syn burge Andris syn brueder

Dat lant by der Luescoppenlen³ hebben Goykens erfgenamen van Ratingen vor 5 lb., or borge Deric van Ratingen; die Bobbelbiesen⁴ heft Gerit Ulrix to gebruken tot alre slachter not vor 40 lb. syn borge Henric Hegelinc

Sveder ten Zieve geeft jaerlix uyt Wessermat⁵ toe tense 1 olt butken maket 1 s. 5 d.

Dat geerken landes gelegen by sente Valborgemaet heft Johan Kreinc iarlix vor 1 lb. 10 s.

Her Asse Buelken gevet jaerlix toe erftinse van der stede dar syn acter huys op steet dat Engelbert Poetgieters vas op sente Marten 1 lb.

Jacob Terbruggen gevet van enen cleynen stucke laendes gelegen by den Oelden dyepen⁶ and der stat grave ten erftinse jaerlix op sente Peter 10 s.

(folio 2^r).

Onser stat weert gelegen an Holthuser vert⁷ noch 2 iaer lanc op sente Merten voerleden an to rekenen ende des toe gebrueken to alre slachter not Arns erfgenamen ten Vaelle iaerlix op sente Marten vor 32 lb.

Steven toe Averenck toe Wychmonde⁸ heft een cleine stucke laendes gelegen an Blotencamps laende ter scepen vederseggen jaerlix voer 2 lb.

Wermbolt Stuvenberch geeft van enen cleynen stucke laendes gelegen aen den dijcke by Jacobs huys ten Marsche ter scepen vederseggen iaerlix 4 lb.

1 Helbergen, grond-complex aan de Zuidzijde van de stad; zie ook Overrentmeestersrekening 1457/58, blz. 60, noot 2.

2 D.w.z. tot allerlei doeleinden.

3 Vergel. de editie van de Overrentmeestersrekening 1457/58, blz. 60, noot 5 en noot 2.

4 Landerij-naam; ligging onbekend.

5 Wessermaat was een deel van het complex land, dat met de naam Wesse werd aangeduid. Zie pag. 103, noot 2.

6 Oude arm van de Berkel, ook Polbeek genaamd; dit water liep aan de Noordzijde van de stad en stroomde daar in de Yssel uit.

7 Holthuser Weert lag aan de linkeroever van de Yssel, tussen Zutphen en Brummen.

8 Wichmond, ten Zuiden van de stad.

[p. 106]

Evert Hunyc heft uter gruythuys enen staetsketel toe hueren die woech 25 lb. copers dat hij der stat jaerlix af gevet op sente Peter ad Cathedram 1 lb.

Dagvoerts veyde heeft die ticheler om niet

Onser stat oly molen ekemoelen ende walkemoelen metter nyer wrieve molen heft Henric Kaelsac noch dit iaer lanc van sente Walburgen dage vorleden an toe rekenen ende dier toe gebrueken na uytwisen der cedelen van sente Katrinen dage toe toe sente Walburgendage toe iaerlix vor C ende XXX lb. syn burge Johan Blochof ende hy elc vor al.¹

Thys die Bere² geft van den cleynen ryseweertken by sijn huys iaerlix 2 lb.

Den graeve acter Gers huys ter [Voerst] metten molencollic heft Deric van Drienen toe samen vor 12 lb.

Den graeve in der scuttebane metten myddiel walle hebben die schuetten van gracien om nyet³

1 Vergel. de editie van de Overrentmeestersrekening 1457/58, blz. 61, noot 5, 6 en 7. De term ‘hy elc vor al’ betekent, dat de borg met betrekking tot elk van de molens geheel aansprakelijk was. De term is ontleend aan het instituut van de hoofdelijke aansprakelijkheid. Zie ook Bijlage I, blz. 204, waar twee borgen, die hoofdelijk en voor het geheel aansprakelijk zijn, optreden met de aanduiding: ‘elc vor al’

2 Thijs de Beer is vervoerder van bouwmateriaal; hij komt in deze rekening als zodanig herhaaldelijk voor; zie hierna, blz. 121 e.v.

3 Vergel. J. Gimberg, Een Geldersche stad in de M.E.; Bijdr. en Med. v. ‘Gelre’, III, 1900, blz. 25.

Van pensen uyt husen

Ierst uyt Gerijt Krucmans husynge gelegen an die Engeportstrate⁴ 4½ olden scilt ende 2 s. maket 13 lb. 12 s.

Item uyt Deric Weggenbeckers huys in der Nyerstat⁵ iaerlix 2 lb.

Item uyt Jacobs huys ter Bruggen in der Nyerstat iaerlix 10 s.

Item uyt Johan Spans huys buten der Laerporten⁶ iaerlix 1 lb. 10 s.

Item uyt Gosen Pelsers huys iaerlix 15 s.

Item uyt Lambert Ekers huys iaerlix 5 s.

Item uyt Henric Buedinx huse buten der Laerporten iaerlix 10 s.

Summa prima 387 lb. 17 s. 5 d.

4 Deze straat heet thans Turfstraat.

5 De ‘Nyerstat’ is het aanvankelijk buiten de stad gelegen stadsdeel, dat in 1312 met de stad onder een bestuur verenigd werd; het lag aan de N.O.zijde van de stad.

6 Zie pag. 102, noot 4.

[p. 107]

(folio 2^v).

Van mennigerhande opcomingen

Ierst Johan Meyerinc van onser stat wissel¹ iaerlix noch drie iaer lanc op sente Peter ad Cathedram 6 olde scilde maken 18 lb.

Item Johans Kemerlinc van onser stat tinse 6 lb. 5 s.

Op sente Mathias avent do die scepen op Vreden² eten bruecken uter buyssen verterden dat liep doe over 7 s.

Ontfangen van die van Lochem voer enen moelenstien die op ten Mersche onder der wyndemolen stont 24 rienssche gulden maken 57 lb. 12 s.

Ontfangen van Gosen Pelser uyt synen huyse van verseten vorleden pensien 2 lb. 4 s.

Ontfangen van baernegelde der koen vor der smyetten³ ende mede van eenre varen op ten Overmarssche⁴ verhuert 26 lb. Ontfangen van perdegelde dat in die kieste⁵ gescreven vaert. Ierst Evert Asse van enen halven perde 10 rinssche gulden, Esse Zottinges van enen halven perde 10 rinssche gulden, item Henric van Dorsten die hoefsleger halven perde 10 rinssche gulden, Griet van Vesel van enen dardel van enen perde 7 rinssche gulden Stiene Naggen van enen vierdel van enen perde 5 rinssche gulden, Aernt Kievit van enen vierdel van enen perde 5 rinssche gulden Deric Wullinc van enen vierdel vaen enen perde 5 rinssche gulden, dit beloept toe samen op 52 rinssche gulden vor elken gulden 68 leuwen maken 124 lb. 16 s.

1 Ten onrechte is op pag. 62, noot 4, van de editie der overrentmeestersrekening 1457/58 vermeld, dat Johan Meyerinc sedert 1447 de wissel pachtte; uit deze post blijkt, dat hij reeds vòòr dat jaar de wissel in pacht had. De verpachting vond telkens plaats voor 6 jaren (zie inv. G.A. Zutphen, reg. nr. 709). In 1445 was er nog 3 jaar van de pachttermijn over.

2 ‘Vreden’ is het stadswijnhuis, aan de tegenwoordige Groenmarkt.

3 Geld, dat ontvangen werd voor het recht om vee te laten weiden in de stadslanderijen. Ten blijke van de betaling werd een merk in de horens van dit vee gebrand. Zie ook de editie van de Overrentm.rek. 1457/58 en 1472/73, resp. blz. 63, noot 4 en blz. 123, noot 7.

4 De Overmarsch lag aan de linker-Ysseloever tegenover de stad, tussen Zutphen en Voorst. Zij werd aan de Oost- en Noordzijde begrensd door een Ysselarm, waarin bij Emperbrug de Emperbeek uitstroomde. Het meest westelijke deel van de Overmarsch is afgebeeld op een blad uit het ‘Caertenboeck’ van Thomas Witteroos; zie de editie van de Overrentm.rek. 1457/58 tegenover blz. 64.

5 Omtrent de bestemming en de administratie van dit ‘peerdegeld’ blijkt niets anders. De vermelding van een ‘kieste’ (kist, geldkist) geeft aanleiding tot het vermoeden, dat het hier gaat om fondsvorming voor de aankoop van paarden voor de dienst van de stad.

[p. 108]

Des Sondages na sente Johansdage Baptiste ontfangen van den veydemeesters van holte uten woerde 14 lb. 10 s.

Des Sondages na Margarieten ontfangen van veydemeysters van riese uten verde 10 lb. 3 s.

Des Sondages op onser Vrouwen dach Assumpcio ontfangen van veydemeysters van risen uten werde 10 lb. 4 s.

Ontfangen van Gelys Iseren perde dat uten lande van Gulic quam 8 rinssche gulden vor den gulden 69 leuen maket 19 lb. 12 s.

Des Sondages na sente Katerinen ontfangen van den veydemeisters uten verde 8 lb.

Ontfangen van Gosen den clumpper¹ van 14 schoetvilgen uten verde 12½ arnemsche gulden maket 14 lb. 7 s. 6 d.

Ontfangen van Henric ter Sormen den clumpper van 14 schoetvilgen 12½ aernemsche gulden maken 14 lb. 7 s. 6 d.

Ontfangen van Andries Yseren den tolner toe den reyseners behof 15 rinssche gulden aen postulaets gulden maken 36 lb. 15 s.

(folio 3^r).

Ontfangen van Evert van der Voerst van synen pensieampt alse Evert dar af rekenscap gedaen hevet daer over liep na uytwisen syns boex 785 lb. 12 s. 2 d. vor ellic lb. 20 leuen maket deser ponde 765 lb. 19 s. 2 d.²

Ontfangen van den vake gelde³ dat die vake over iaer geovert heft 6 lb. 8 s. 6d.

Ontfangen van Claeues trympmaker van 26 scoetvilgen uten verde 18 aernemsche gulden maken 20 lb. 14 s.

Ontfangen van Henric Loeman van 13 scoetvilgen uten verde 9½ aernemsche gulden. Ende van Venemar Jacobs zoen van 13

1 Clumper = klomper, klompenmaker. Behalve klompen werden ook schoenen of pantoffels met houten zolen gemaakt. De makers van laatstbedoeld schoeisel heetten trip- of trimpmakers. In deze rekening komen twee clumpers en één tripmaker voor en bovendien nog twee andere kopers van wilgenhout, die vermoedelijk ook clumpers of tripmakers zijn. Zij kopen wilgenhout, omdat dit speciaal geschikt is voor schoeisel.

2 Deze post geeft weer het overschot van het voorafgaande rekeningsjaar, dat door de onderrentmeester wordt verantwoord en afgedragen. Zie hierboven, Inleiding, blz. 79, 80. Een specificatie van de renteverkopen komt in deze Overrentmeestersrekening niet voor. In latere rekeningen (bijv. in 1457/58) wèl.

3 Voor waakgeld werd een zeker bedrag beschikbaar gesteld. Werd dit bedrag niet geheel besteed, dan bleef een overschot als ontvangst te boeken. Vergel. de editie van de Overrentmeestersrekening 1457/58, blz. 161.

[p. 109]

scoetvilgen 9½ aernemsche gulden dit maket tosamen 20 lb 14 s. Ontfangen van den veydemeisters uten verde op sente Petersavent ad Cathedram van risenen 15 lb.

Ontfangen van Andries Yseren van pensionyere van sinen pensiampt toe drien terminen 600 lb.¹

1 Hier is bedoeld, dat de onderrentmeester van dit jaar, Andries Yseren, 600 lb. gestort heeft bij de overrentmeester. Deze post is te vergelijken met die van de Overrentmeestersrek. 1457/58, waar de onderrentmeester Andries Yseren Thoniss. een bedrag van 600 lb. stort (editie Overrentm.rek. 1457/58, blz. 63). In het onderhavige jaar verantwoordt de onderrentmeester deze betaling als volgt: ‘Gegeven Wermbolt Stuvenberch in sinen groten rentmeyster ampt toe drien termynen 600 lb.’ (zie Bijlage I, blz. 197, en voorts de Inleiding, blz. 79 en 80).

Van burgerscap²

Ierst Evert Abellen zoen burger van gracien ende dede syn recht dar toe

Renken Vesselinc burger van gracien ende dede dar syn recht toe

Johan van Vermoder burger van gracien

Gerit Yseren Gerit natuerlicke zoen burger van gracien ende dede dar syn recht toe

2 In dit jaar worden geen inkomsten uit de verlening van burgerschap verantwoord; de verleningen vonden blijkbaar plaats zonder tegenprestatie.

Van vegelde³

Ierst ontfangen van Aelbert Toeben in der Nyerstat over iaer^a toe samen 13 lb. 10 s.

Item ontfangen van Vyllem Lubberts zoen bueten der Laerpoerten over iaer toe samen 75 lb. 12 s. 3 d.

Item ontfangen van Henric Reyners zoen bueten dye Hospitaels porte over jaer toe samen 19 lb. 14 s. 6 d.

3 Poortgeld van het binnenkomende asverkeer. Ook hier blijkt dit bedrag het grootst te zijn voor het door de Laerpoort, uit het Oosten, komende verkeer. Maar het bedrag is aanzienlijk lager dan in 1457/58, toen het 164 lb. 15 s. 3 d. bedroeg. Zie ook de editie van de Overrentm.rek. 1472/73, blz. 15, n. 2.

a In Hs. ontbreekt: iaer.

[p. 110]

Van den 6 gericten¹

Item aen den iersten gericte doe Iacob Scimmelpenninck ende Andries Yseren Gelis zoen dat aefrekenden ontbrac^a aen der presencien als in den uytgeven gescreven steet

Aen den anderen gericte doe Wermbolt Stuvenberch ende Deric van Drienen dar af rekende dar liep over die presencie 5 s.

Aen den daerden gericht doe Johan Kreing ende Rense Kreyng dar af rekende ontbrac^b an der presencie als in den uytgeven^c gescreven steet

An den vierde gericte doe Gerit Ulrix ende Andries Yseren dar af rekende ontbrac an der precensien als in den uytgeven gescreven steet

In den vyften gericte doe Wermbolt Sturman ende Alfert Yseren dar af gerekende ontbrac an der presencien als in den uytgeven gescreven stiet

An den sesten gericte doe Johan Huernyc ende Andries Yseren Anthonijs zoen dar af rekende ontbrac an der presencien als in den uytgeven gescreven stiet²

(folio 3^v).

1 Er zijn in deze rekening, evenals in de Overrentmeestersrek. 1457/58 twee reeksen posten, die de rechtspraak betreffen en die met elkaar verband houden. De eerste reeks is voorzien van het opschrift ‘Van den sess gerichten’, de tweede van het opschrift ‘Van kueren ende vor brueken’. De eerste reeks posten betreft vermoedelijk de bedragen van de gerechtskosten, die veelal ontoereikend waren om de presentiegelden te betalen. Het tekort werd dan onder de uitgaven geboekt. In de hier uitgegeven rekening geschiedde dit op fol. 25^r, 25^v en 26^r (blz. 164 e.v.). Uit deze reeksen van posten blijken ook de namen van de twaalf schepenen. De tweede reeks van posten vermeldt de opgelegde boeten. Opvallend is het geringe aantal van deze boeten.

a Hs.: ontbarc.

b Hs.: ontbarc.

c Hs.: uyt.

2 Zie hierna, blz. 169.

Van den vleyschouwers³

Ierst Herman Taste 32 s.

Johan Taste

Reyner Mennyg

3 De namen van de ‘vleyschouwers’, die ook in de rekeningen van 1472/73 en 1457/58 voorkomen (zie aldaar blz. 11 en blz. 67) zijn ten dele dezelfde in de periode 1445/46 - 1472/73. Duidelijk blijkt dat dit beroep van vader op zoon over gaat. Het aantal slagers heeft in Zutphen dus 13 bedragen; in 1472/73 was het 10. Deze en dergelijke cijfers kunnen een bijdrage leveren tot de kennis van de bevolkingscijfers en bevolkingsgeschiedenis van de stad. Zie ook de editie van de Overrentm.rek. 1457/58, blz. 67 n. 2.

[p. 111]

Mennyg syn zoen

Henric Poppinc

Poppinc syn zoen

Deric Ewync

Evert Sele

Jacob Vedinc

Johan Veessel

Gerit Muser

Gerit Muser zoen

Gerit Knolle

Dyt synt 13 personen ende ellic persone 32 s. maket toesamen 20 lb. 16 s.

Summa secunda 1931 lb. 16 s. 5 d.

Van onser stat vatermolen¹

Ierst des sondages op Oculi vant doe die molen verdroenken varen van twe dagen 7 lb. 15 s.

1 Zie editie Overrentm. rek. 1457/58, blz. 67 n. 3, en editie Overrentm. rek. 1472/73, blz. 17 n. 1. In de hier uitgegeven rekening gaat het - blijkens de uitdrukkelijke vermelding - om water- en windmolens, die - blijkens de ontvangen bedragen - dezelfde zijn als in de rekening 1457/58. In laatstgenoemde rekening worden de posten echter niet gesplitst in die over windmolens, enerzijds, en over watermolens, anderzijds. Naast deze molens zijn er nog de molens, vermeld op fol. 2^r, die aan Henrick Kaelsac verpacht waren (zie blz. 106). Het bedrag, dat in 1445/46 in totaal voor de molens door de stad ontvangen werd, nl. 130 lb. en 1352 lb. 13 s. 10 d. = 1482 lb. 13 s. 10 d., is in dat jaar ruim 30% van de totale stedelijke ontvangsten. In 1457/58 maakte het pachtbedrag van de molens slechts ongeveer 11½% van de stedelijke inkomsten uit. Dit verschil is te verklaren door de sterk uiteenlopende omvang van de bedragen der verkochte lijfen erfrenten (in 1457/58: 7325 lb). Trekt men dit bedrag af van de totale inkomsten over 1457/58 ad 11659 lb., dan blijft 4334 lb. over, een bedrag dat ongeveer overeenkomt met het totaal bedrag van 1445/46, een jaar waarin door de onderrentmeester slechts betrekkelijk geringe bedragen uit rentenverkoop aan de overrentmeester afgedragen werden. Dan zouden ook in 1457/58 de inkomsten uit de stadsmolens ongeveer 30% van de totale - met de opbrengst van de rentenverkoop verminderde - inkomsten bedragen hebben. Het molenbezit was dus voor de stedelijke financiën uiterst belangrijk. Blijkens de post van zondag na Dertienden waren er twee watermolens, men zou geneigd zijn te besluiten tot één windmolen. In 1472/73 is de situatie anders; dan vindt men naast de posten betreffende de molens, ook een reeks posten met het opschrift: Van den molleners. Zie Overrentm. rek. 1472/73, blz. 17 n. 1.

[p. 112]

Des sondages op Letare 39 lb. 16 s.

Des sondages op Judica van vier dagen vant die molen verdroncken varen 26 lb. 2 s.

Des sondages op Paelmendach nyet want die molen verdroncken varen

Des sondages op Paeschavent nyet want die molen verdroncken varen

Des sondages op belaeken Paeschen nyet vant dye molen verdroncken waren

Des sondages op Misericordia Domini nyet want dye molen verdroncken varen

Des sondages op Jubilate nyet vant dye molen verdroncken varen

Des sondages op Cantate 40 lb.

Des sondages op Vocem Jocunditatis 27 lb. 13 s. 6 d.

Des sondages na Assencio Domini 20 lb.

Des sondages op Pynxsteren avent 31 lb. 6 s.

Des sondages na Pynxsteren van drien dagen vant die ander hilge dage varen 16 lb. 2 s.

Des sondages na Sacramenti 26 lb.

(folio 4^r).

Des sondages na Bonifacii 27 lb. 7 s.

Des sondages na Odulphii 33 lb. 5 s.

Des sondages na sante Vite 41 lb.

Des sondages na sente Johan Baptiste 34 lb.

Des sondages op Translatio Martini 24 lb. 19 s.

Des sondages na Translatio Martini 26 lb. 3 s.

Des sondages na Margarete virginis 25 lb. 3 s.

Des sondages op sente Jacob dach 31 lb. 3 s.

Des sondages op Vincula Petri 34 lb.

Des sondages na Vincula Petri want men dat vater lope liete want die Berkel so groet was van vier dagen 23 lb. 2 s.

Des sondages op onser Vrouwen dach Assumpcio want dat water groet vas 19 lb. 2 s.

Des saterdages op onsen aflaetes avont want dat vater alle die veke groet vas 13 lb. 15 s.

Des sondages op Decollatio Johannis 27 lb. 1 s.

Des sondages na Egidii 26 lb. 17 s. 9 d.

Des sondages na Nativitas Marie 26 lb. 7 s.

Des sondages na Lamberti 38 lb. 8 s. 6 d.

[p. 113]

Des sondages na Mathii 32 lb. 2 s.

Des sondages na Remigii 33 lb. 5 s. 3 d.

Des sondages op sente Victoersdach 33 lb. 14 s.

Des sondages na sente Gallendage 33 lb.

Des sondages na der XI M Megedendage vant men an die molen tymmerde 27 lb. 5 s.

Des sondages op alle Heiligen avont 31 lb. 17 s.

Des sondages op Wilbrordusdach 34 lb. 15 s. 7 d.

Des sondages na Mertini 34 lb. 3 s.

Des sondages na octavo Mertini 32 lb. 8 s.

Des sondages na Katrine nyet want die molen alle die weke verdroncken waren

Des sondages op sente Claes avont nyet want dye molen verdroncken waren

Des sondages op sente Lucien avont nyet want die molen verdroncken waren

(folio 4^v).

Des sondages na Lucie 19 lb. 15 s.

Des sondages na Kersdage nyet want die molen verdroncken waren

Des sondages na nye jaers dage nyet vant die molen verdroncken varen

Des sondages na dertienden dage van beyden molen van den oversten raden want die nedersten verdroncken waren 17 lb. 3 s. 9 d.

Des sondages na Ponciani van den nyen raeden vant dye ander molen verdroncken waren 12 lb. 3 s.

Des sondages na Agnetis 27 lb. 17 s.

Des sondages na Conversio Pauli 25 lb. 18 s.

Des sondages na Purificatio Marie 23 lb. 1 s.

Des sondages na octavo Purificationis Marie 31 lb. 3 s.

Des sondages na Valentini martiris 41 lb. 6 s.

Van onser stat wyndemolen

Des sondages op Judica wan twie dagen want dye molen verdroncken varen 4 lb. 3 s.

Des sondages op Palmen 25 lb. 15 s.

Des saterdages op Paeschavont 16 lb. 7 s.

Des sondages op Misericordia Domini 21 lb. 12 s.

[p. 114]

Des sondages op Jubilate 16 lb. 3 s.

Des saterdages op onsen aflates avont 11 lb. 6 s.

Des sondages na Katrine 4 lb. 3 s.

Des sondages op senter Claes avont 12 lb.

Des sondages op Lucien avont 25 lb. 3 s.

Des sondages na Kersdage vant dat nye raet mede genc 2 dage 25 lb. 14 s.

Des sondages na nyenjaersdage 6 lb. 3 s. 6 d.

Ontfangen van eke toe maken toe twen tieden 7 lb.

Summa tercia 1352 lb. 13 s. 10 d.

(folio 5^r).

Van perden ende van beesten toe weyden in den Ossenweert¹

Ierst Willem van Kraenleider van drie stieren ende vier calver 6 lb. 10 s.

Wermbolt Stuvenberch² van twee ossen ende vier stierken 11 lb.

Tydeman Hyncke van achte stieren 16 lb.

Johan Uterdinc twe stier ende twe calver 4 lb. 10 s.

Berent van Boerle³ vier stier ende vier calver 11 lb.

Johan Sturman Gerlochs zoen⁴ van twe stieren 5 lb.

1 De ‘Ossenweert’ lag aan de westzijde van de Yssel, ten Noorden van de ‘Overmarsch’. Deze werd aan de zuidzijde begrensd door de oude Ysseltak, die om de ‘Overmarsch’ heen stroomde en die de Emperbeek opnam. De ‘Ossenweert’ strekte zich uit van de Emperbrug tot aan de Yssel. Het oostelijke deel heette ook ‘Sluzeweide’. Evenals in de rekening 1457/58 is hier een uitvoerige lijst opgenomen van burgers en van instellingen, die vee lieten weiden in de ‘Ossenweert’. Deze lijst bevat interessante gegevens, o.m. voor de behandeling van vragen van demografische aard, b.v. de samenstelling der bevolking, omvang der agrarische elementen in de stad, etc. De grote aantallen ossen en stieren wijzen op uitoefening van het in de Ysselvallei zeer verbreide vetweiderijbedrijf. Zie ook editie Overrentm.rek. 1457/58, blz. 69 e.v. Van verscheidene in deze lijst vermelde personen kan hun sociale status worden aangegeven. Zie de noten bij de hieronder volgende posten.

2 Schepen der stad Zutphen.

3 Berent van Boerle was raad van Zutphen in het onderhavige rekeningsjaar; een lid van de familie van Boerlo was in het begin der 15de eeuw secretaris van de stad Zutphen.

4 De hier genoemde Johan Sturman was in het onderhavige rekeningsaar raad van Zutphen. Hij komt in deze rekening ook voor als houthandelaar (fol. 21^r). Een ander lid van de familie Sturman, nl. Wermbolt Sturman was in hetzelfde jaar schepen van de stad Zutphen.

[p. 115]

Henric Kaelsac¹ van vier stieren 9 lb.

Gerit Saelken² twe stier ende 1 callef 5 lb.

Johan Kreyng³ 21 stiere 31 lb.

Johan Hurnync⁴ twe stiere 4 lb.

Werner Heyenric twe stier ende twe calver 5 lb. 10 s.

Andries Kreyng⁵ twe ossen seven stier 18 lb.

Deric ter Cappellen⁶ twe swarte ossen 5 lb.

Herman ter Luere enen osse 3 lb.

Johan op den Candeler vyf stierken 6 lb.

Herman Rodebaert 1 stier 2 lb.

Willem van Halfvasten enen stier 2 lb. 10 s.

Wynolt Paede een twejaerich voel 4 lb.

Dye suesteren in den hospytael⁷ vier stiere ende vyf zomer calver 9 lb. 10 s.

Johan dye Coninck een twejaerich vol voer 4 lb.

Andries Yseren⁸ dye tolner drie voelen 10 lb. 10 s.

Engelbert Dagerat⁹ twe ewintercalver 1 lb. 10 s.

Henric Leuwe dye stienhouwer enen stier 2 lb. 10 s.

Henric van Essen twe stier 4 lb. 10 s.

Deric dye tiecheler¹⁰ vyer stierken vor 5 lb.

1 De familie Kaelsac behoorde tot de gezeten burgers. Henric Kaelsac was in het onderhavige jaar raad van Zutphen. Ook later komen leden van deze familie als schepenen en raden voor. (Bijv. in 1457/58).

2 Gerrit Saelken komt in deze rekening voor als vervoerder van bouwmateriaal.

3 De familie Kreyng was een aanzienlijke familie, waarvan verscheidene leden in de 15de eeuw en later deel uitmaakten van het stedelijk bestuur van Zutphen. Johan Kreyng was in dit jaar schepen, evenals Rense Kreyng.

4 Schepen van Zutphen.

5 Zie noot 3. Andries Kreyng was in dit jaar geen lid van de stedelijke raad; hij komt wèl voor als aanvoerder van een afdeling der stedelijke krijgsmacht, die naar het Land van Gulik trekt. Hij woonde aan de Zoutmarkt, bij de Drogenapstoren.

6 Leden van de familie van der Cappellen komen in de 15de eeuw als schepenen van Zutphen voor (b.v. in 1457/58).

7 Het z.g. ‘Spittael’, gelegen aan de Zaadmarkt. Zie over het ‘Spittael’ J. Gimberg, Bijdrage tot de geschiedenis van het geestelijk leven te Zutphen in de Middeleeuwen; B. en M. ‘Gelre’, XXX, 1927, blz. 71 e.v. en blz. 74. De zusters van het ‘Spittael’ traden omstreeks 1400 tot de derde regel van St. Franciscus toe. Zie Monasticon Batavum, I, Suppl., Amsterdam, 1942, blz. 175.

8 Van de familie Yseren komen verscheidene leden in dit jaar en ook later als schepenen voor.

9 Engelbert Dageraet was o.m. vervoerder van bouwmateriaal.

10 Eén der stedelijke steenbakkers.

[p. 116]

Lambert Sturman¹ twe ewinter stierken 2 lb.

Tonijs Iseren² drie ewinter stierken 3 lb.

Henric Baedinc twe wollen 10 lb.

Evert Badinc een driejarich vol 6 lb.

Meyster Henric van Meer die stienhouwer een ewinter voel 3 lb.

Harman van Diepenbroch twe driejarich voel 12 lb.

Her Derik Schouwer van Boecholt en grot driejarich voel voer 7 lb.

Eevert ter Voerst³ een tweejaerich voel ende twe stier voer 8 lb.

Haerman Spieker drie ossen ende twe stier vor 9 lb. 10 s.

(folio 5^v).

Rolof van Vyeracker een twejaerich voele 4 lb.

Her Johan Assinc een driejarich voel 6 lb.

Willen Broechuys een groet twejaerich voel enen stier ende een calf vor 6 lb. 10 s.

Claeus Bernoldync een twejaerich voel voer 4 lb.

Her Evert van Wielpe⁴ een twejaerich voel voer 4 lb.

Wyllem clumpper⁵ een cleine voelken 2 lb.

Henric Sykinc een ewinter vol voer 3 lb.

Berends knecht van Boerle vyer stier 8 lb.

Voelter ten Oldenberge een roene vijf ewinter stierken twe somer kalver voer 12 lb.

Jonker Henric van Wyssche⁶ vyer driejaerige vollen 24 lb.

Stiene des Beren⁷ een ewinter stierken 1 lb.

Andries Glaesemaker twe stier 4 lb.

Henric Gerwerdync twe vollen 7 lb.

Claeus Trympemaker⁸ een stierken ende drie somer calver voer 2 lb. 10 s.

1 Zie blz. 114, noot 4.

2 Zie blz. 115, noot 8.

3 Raad van Zutphen in dit rekeningsjaar.

4 Evert van Wilp, lid van de Gelderse ridderschap van het Veluwse kwartier; zie W. Jappe Alberts, De Staten van Gelre en Zutphen, I, Groningen, 1950, blz. 246. Zie ook J.M. van Winter, Ministerialiteit en Ridderschap in Gelre en Zutphen, Groningen, 1962, blz. 309.

5 Klompenmaker, zie blz. 108, noot 1.

6 Hendrik van Wisch, drost van het land van Zutphen.

7 Thijs de Bere komt in deze rekening veelvuldig voor als vervoerder van bouwmateriaal. Stiene kan zijn vrouw geweest zijn. Zijn zoon Dirck de Beer komt in de rekening 1457/58 als vervoerder voor.

8 Claeus Trympemaker komt in deze rekening voor als koper van wilgenhout voor het maken van schoeisel, zie hiervóór, pag. 108, noot 1.

[p. 117]

Willem Lubbers zoen een cleyne voelken ende twe somer calver 3 lb. 10 s.

Conrat Brochgart¹ twe somer calver^a 1 lb. 4 s.

Henric Sturman² enen stier 2 lb. 10 s.

Gerit Ylmerinc een twejaerich voel 3 lb.

Her Gerit Mychelinc een cleyne rone dye op sente Johan in quam 3 lb. 12 s.

Duwe Bernolts een stierken 1 lb. 10 s.

Gerit Stravinc een cleyne ewynter voel 2 lb. 10 s.

Volter Dempinc drie twejaerige volle 12 lb.

Deric Vige³ van Nymegen 2 drie driejarige vollen ende een twiejarich vol vor 22 lb.

Johan Clinge twe calver 1 lb. 17 s.

Gertruet Stuvenbarchs⁴ twe zoemercalver ende een stierken 2 lb. 10 s.

Ernst die Keutenbrouwer⁵ een ewinter voel 3 lb.

Berent Yckync een driejarich vol 6 lb.

Marten Cannemaker een somers calf 10 s.

Gerit van Eme⁶ een stierken 1 lb.

(folio 6^r).

Henric Nyeenhuys⁷ twe somercalver 1 lb.

Wermbolt Sturman⁸ twe ewinter stierken 2 lb.

Conraet ten Hoen twe somer calver 1 lb.

Rolof Scadevelt een twejaerich voel 3 lb. 14 s.

Meyncken Bitters amptman van Raesvelt een driejarich voel 6 lb.

Lambert ten Velde een cleyne driejarich voel 5 lb.

Gerit en Jacob van Hacforden⁹ gebrueder twe vollen 9 lb.

1 Conrat Borghgart wordt in deze rekening herhaaldelijk vermeld als arbeider bij dijk- en wegenaanleg.

a Hs.: clalver.

2 Zie hiervóór, pag. 114, noot 4.

3 Deze Dirc Vige moet een lid zijn van het geslacht Vige, dat te Nijmegen gevestigd was en aldaar verschillende ambten bekleedde.

4 Zie hiervóór, blz. 114, noot 2.

5 Ernst die Keutenbrouwer kan naar zijn naam te oordelen bierbrouwer zijn, maar hij komt in deze rekening herhaaldelijk voor als houtleverancier, b.v. van houten ribben voor weeframen (blz. 155.).

6 Gerit van Eme is in deze rekening vermeld als weidemeester en wegemeester; vergel. hierna blz. 120 e.v.

7 Henric Nyenhuys is raad van Zutphen.

8 Zie hiervóór, pag. 114, noot 4.

9 Leden van het geslacht van Hacfort (bij Vorden). Zie J.M. van Winter, Ministerialiteit en ridderschap, blz. 285.

[p. 118]

Henric Vyllickendey twie stier 4 lb.

Aelbert Bisscop een cleine twejarich voel 3 lb. 14 s.

Henric Bruyns zoen Brune een driejarich voel 6 lb.

Gerit toe Hoenerdync een driejaerich voel 6 lb.

Gerit Lewinc van Vyeracker¹ een cleine twejarix vol 3 lb. 15 s.

Henric Snavekinc een cleyne twejarich voel 3 lb. 15 s.

Hugo van Cammic een stier ende drie calver 3 lb.

Jacob Schimmelpenninck² een twejarich voel ende twe stier 7 lb. 10 s.

Evert ten Valle een cleyne rone 5 lb.

Johan Hake³ een stierken 1 lb. 10 s.

Henric Thonijs Yseren⁴ knech vier ewinter stier 5 lb. 10 s.

1 Vierakker, buurtschap ten Zuiden van Zutphen.

2 Schepen van Zutphen. Zie J.M. van Winter, Ministerialiteit en ridderschap, blz. 336.

3 Johan Hake is o.a. weidemeester en wegemeester en bovendien bewaarder van de Ossenweerd.

4 Zie hiervóór, blz. 115, noot 8.

Van vercochten^a varen

Ierst Johan Taste⁵ vant syn oelders Helbergen mede gecoeft hebben 8 lb.

Summa quarta 487 lb. 1 s.

(folio 6^v).

a Hs.: vercochen.

5 Johan Taste was vleeshouwer in Zutphen; zie blz. 110, noot 3.

Van kueren ende vor brucken⁶

Rekeninge Iacob Scimmelpenninck Andries Yseren Gerit zoen van den yerster gerichte

Ierst Goyken ter Regden van den derden termine 10 lb.

Gerit Muser van den iersten termyne van den nederslage 10 lb.

Henric Clepel 1 lb.

Johan ter Luere 1 lb.

6 Zie hiervóór, blz. 110, noot 1. Deze reeks van posten correspondeert met de reeks posten onder het opschrift: ‘Van den sess gerichten’. Uit deze posten blijkt o.m. dat de opgelegde boeten in termijnen konden worden voldaan. Het geringe aantal der boeten zou er op kunnen wijzen, dat de omvang van de criminele rechtspraak niet groot was. Er werd wel recht gedaan zonder aanziens des persoons, gelijk blijkt uit de vermelding van verscheidene namen van leden van de stedelijke raad, die blijkbaar strafbare feiten gepleegd hebben.

[p. 119]

Deric tychelers zoen Brune 10 s.

Rense Kreyng^a 1 lb.

Rabe Terynde 1 lb.

Rekenynge Wermbolt Stuvenberch ende Deric van Drienen van den anderen gericte

Ierst Johan van Holthusen 5 s.

Gerit Assac 5 s.

Deric Mennich 1 lb.

Bertolt Vorkync 5 s.

Johan Nusync 5 s.

Gerit ter Borch 5 s.

Johan Nusync noch 5 s.

Gelys Yseren 1 lb.

Volter ten Oldenberge 10 s.

Volter ten Oldenberge noch 2 lb.

Stiene dye dreyer 5 s.

Gelijs Yseren noch 6 lb.

Rekeninge Johan Kreyngs^a ende Rense Kreynges van den derden gericte

Ierst Henric Sturman 1 lb.

Jacob van Selst 1 lb.

Dye jonge Henric Poppync 10 lb.

Rekeninge Gerit Ulrix ende Andries Yserens van den vierden gericte

Ierst Henric Tympe 10 s.

Henric Picke 10 s.

Johan Sturman 1 lb.

Reynolt ter Brake Arns zoen 5 s.

Rekeninge Wermbolt Sturmans ende Alpharts Yserens van den vieften gericte

Ierst Henric Ronneboem 5 lb.

(folio 7^r).

Hermen Willemes zoen dye vatscuere 5 s.

Gerberich syn wyf 5 s.

Deric Mennich 5 s.

Guedert Derix zoen 1 lb.

Verner Oden 5 lb.

Berent Schere 5 lb.

Andries Yseren Alpharts zoen 10 s.

a Hs.: Keyngs.

a Hs.: Keyngs.

[p. 120]

Gyiesken Corten 5 s.

Rekeninge Johans Huerninx ende Andries Yserens Anthonijs zoen van den sesten gericte

Ierst Arnt Wolters knechte ten Oldenberge vas 2 lb.

Geertruet Tyesinx 1 lb.

Villem van Baeke Goykens zoen 5 lb.

Johan van Giestern 10 lb.

Villem Lieferinc 10 lb.

Jacob Scimmelpenninck 5 s.

Jutte Scimmelpenninck 5 s.

Summa quinta 96 lb. 5 s.

Summa summarum van allen opbueren 4255 lb. 13 s. 8 d.

(folio 7^v blanco).

(folio 8^r).

Van veder uytgeven

Ierst den weydemeysters ende wegemeisters alse Gerit van Eme ende Johan Hake in oren ampt buten die Merscheporte¹

Des sondages op Letare verloent van knoeten ende tunen an den Ossenweert Gerit van Eme 5 dage Conrat Boggync 5 dage Gerit Kun 5 dage Deric Hute 5 dage Johan van Haere 5 dage Renken ter Hoffstede² 5 dage Gerit Pyppinc 2½ dach ende elken des dages 4½ leue maket 7 lb. 6 s. 3 d.

1 Zie editie Overrentm.rek. 1457/58, blz. 74, noot 1 en noot 2. De indeling der werkzaamheden is gelijk aan die in 1457/58, n.l. ‘buten die Merscheporte’, ‘buten der Nyestat’, ‘buten die Laerporte’ en ‘buten dye Hospitaelspoerte’. De namen der arbeiders zijn in de originele rekening niet steeds op dezelfde wijze gespeld. In de hier gegeven editie is steeds de schrijfwijze van het handschrift gevolgd. De afwijkende spellingen zijn mogelijk ontstaan door dat de rekening uit de kladrekening of uit kladaantekeningen gedicteerd werd. Opvallend is het, dat de weidemeester Gerit van Eme, die toch blijkbaar de leider van het werk is en ook steeds het eerst genoemd wordt, hetzelfde dagloon heeft als de andere arbeiders. In de vier groepen vinden de werkzaamheden het gehele jaar door plaats. De gegevens omtrent de namen der arbeiders openen o.m. de mogelijkheid om enig inzicht te verkrijgen omtrent het aantal van hen die bij het onderhoud van de landelijke eigendommen van de stad betrokken waren. Zie voorts de Inleiding, blz. 81.

2 Renken ter Hoffstede is in 1457/58 weidemeester (zie editie Overrentm. rek. 1457/58, blz. 74). De in deze en de volgende posten vermelde werkzaamheden van ‘knoten ende tunen’ betreffen het maken en herstellen van omheiningen; voorts betreffen zij het onderhoud - eventueel aanleg - van waterkeringen (‘dycken’). Omtrent de sociale status van Renken ter Hoffstede blijkt uit de Onderrentmeestersrekening van dit jaar, dat zijn dochter Armgart dienstbode was bij Thonys Yseren, één der schepenen: ‘Armgart ter Hoffstede, Thonys Yseren maget 2 olden scilt, maket 6 lb.’

[p. 121]

Des sondages op Beloken Paschen verloent van knoten ende van tuenen an den Ossenvert Gerit van Eme 4 dage Renken ter Hofstede 3 dage Gerit Kuen 3 dage Johan Hungerinc 3 dage Gerit Pyppinc drie dage Gerit Gruenvelt 3 dage Johan van Haere 3 dage Deric Huete 3 dage Conrat Brochgart 3 dage Conrat Boggync 3 dage Johan van Lymbergen 3 dage Lambert ten Marsche 3 dage. Ende elken des dages 4½ leue. Item Thijs die Bere met synen vagen 3 dage holt toe voeren des dages 11 leuen maket toe samen 10 lb.

Des sondages op Yubilate verloent van knoeten ende van tunen an den Ossenveret Gerit van Eme 6 dage Renken ter Hofstede 4 dage Gerit Kuen 6 dage Johan Hungerinc 6 dage Gerit Pippync 6 dage Gerit Grunevelt 6 dage Johan van Haere 6 dage Conraet Brochgrat 6 dage Conrat Boggync 6 dage Johan Lymbergen 6 dage Laembert ten Marsche 6 dage. Ende elken des dages 4½ leuwe. Item des Beren scip 6 dage dat holt mede an thoe voeren an den tuen des dages 5 leuwen, dyt maket toe samen 15 lb. 18 s.

Des sondages op Cantate verloent van knoten ende van tunen an den Ossenveret Gerit van Eme 6 dage Renken ter Hofstede 6 dage Gerit Kuen 6 dage Johan Hungerinc 6 dage Gerit Pippync 6 dage Gerit Gruenevelt 6 dage Johan van Haere 6 dage Conraet Borchgart 6 dage Conraet Buggync 6 dage Johan van Lymbergen 6 dage Lambert ten Marsche 6 dage Deric Hute 5 dage ende elken des dages 4½ leue. Item Thijs dye Bere met synen vagen 5 dage des dages 11 leuen. Maket toe samen 18 lb. 14 s. 6 d.

Des sondages na Assencio Domini verloent van dycken ende van tunen an den Riesevert¹ Garit Kuen 4 dage Garit Pippync 4 dage Gerit Gruenevelt 4 dage Johan van Haere 4 dage Conraet Borchgart 3 dage ende elken des dages 4½ leue. Item Thijs vagen enen dach dye riese an den tun toe woeren des dages 11 leuen. Maket toe samen 4 lb. 16 s. 6 d.

Des saterdages opten Hilgen Pynxster avent verloent van tunen an den Ossenveert ende van holte toe bynden Gerit Kuen 4

1 De Rijsweert lag aan de linkeroever van de Yssel, ten Oosten van de Overmarsch.

[p. 122]

dage Gerit Gruenevelt 4 dage Johan van Haere 4 dage Conraet Boggync 4 dage ende elken des dages 4½ leue maket 3 lb. 12 s. Des sondages na Pynxsteren verloent van tunen ende van holte toe bynden Gerit Kuen drie dage Gerit Gruenevelt 3 dage Johan van Haere 3 dage Conraet Bogginc 3 dage Gerit Pippinc 3 dage ende elken des dages 4½ leue. Item Thijs wagen dye riese an den tuen toe voeren 2 dage des dages 11 leuen. Maket toe samen 4 lb. 9 s. 6 d.

(folio 8^v).

Des sondages na Sacramenti verloent van tunen an den Ossenvert Gerit van Eme 5 dage Renken ter Hofstede 5 dage Gerit Kuen 5 dage Gerit Gruenevelt 5 dage Johan van Haere 5 dage Deric Huete 5 dage Conraet Boggync 5 dage ende elken des dages 4½ lewe. Maket 7 lb. 17 s. 6 d.

Des sondages na Octava Sacramenti verlont van doren toe hoeuwen opten Marsche ende voert opten tuen toe vlechten om dye vyndemolen Lambert Smedync ende Berent Smedync elken 7 dage ende elken des dages 4 leuen ende Berent Esselinc mit synen vagen 2 dage dye doer toe vueren des dages 10 leuen maket toe samen 3 lb. 16 s.

Des sondages na Odulphi verloent van den dijke an den Ossenvert toe verbetere ende toe hoegen Gerit van Eme self sevenden elken 5 dage des dages 4½ lewen maket 7 lb. 17 s. 6 d.

Des sondages na sente Vitis dage verloent van diken toe hoegen an den Ossenvert Gerit van Eme 5 dage Renken ter Hofstede 4 dage Gerit Kuen 5 dage Gerit Gruenevelt 5 dage Johan van Haer 5 dage Deric Huete 3 dage Conraet Boeggync 5 dage ende elken des dages 4½ lewe. Ende Berent Esselinc myt syere kerren erde an den dic toe voeren 5 dage Berent Salikens kerre 5 dage Aelbert Hungerinc met syenre kerren 5 dage ende elker kerren des dages 6 leuen maket toe samen 11 lb. 15 s.

Des sondages na sente Johans dage Baptiste verloent van dyken ende van hogen voer den Ossenvert Gerit van Eme 4 dage Gerit Kuen 4 dage Renken ter Hofstede 4 dage Gerit Grunevelt 4 dage Johan van Haere 4 dage Conraet Boeggync 4 dage Deric Hute 3 dage ende elken des dages 4½ lewe. Ende Berent Esselync myt synre kerren 4 dage erde op den dyec toe voeren Aelbert Hungerinc meyt syenre kaerren 4 dage Berent Saelken myt synre kerren 4 dage ende elker kerren des dages 6 leuwen maket toe samen 9 lb. 13 s.

[p. 123]

Des sondages op Translatio Martini verloent van dijcken an den Ossenveert Gerit van Eme self achtenden elken 4 dage ende elken des dages 4½ leuwe. Ende Bernt Esselync myt synre kerren erde op den dyec to voere myt Aelbert Hungeringe ende Bernt Saelkens kerren elker kerren 4 dage ende des dages 6 leuwen maket toe samen 10 lb. 15 s.

Des sondages na Translacio Martini verloent van dyecke toe maken dye van den veerstaet¹ gaet an den Tuege Gerit van Eme self achtenden elken 6 dage ende elken des dages 4½ leuwe ende Bernt Esselync myt synre kerren erde opten dyec toe voeren 6 dage Aelbert Hungerinc myt synre kerren 6 dage Gerit Saelken myt synre kerren 5½ dage elker kerren des dages 6 leuwen. Item Thijs dye Bere myt synen wagen ½ dach die ris an toe vueren 5½ leuwe dyt maket toe samen 16 lb. 9 s. 6 d.

(folio 9r)

Des sondages na Margariete verloent van dijke toe maken toe Tonden² toe beyden syeden Gerit van Eme 5 dage Gerit Kuen 5 dage Reenken ter Hofstede 5 dage Gerit Gruenevelt 5 dage Johan van Haere 5 dage Deric Huete 5 dage Gerit Pippync 7½ dach. Conraet Boggync 4 dage ende elken des dages 4½ leuwe. Ende Bernt Esselync myt synre kerren erde an toe voeren 5 dage Aelbert Hungerinc myt sinre kerren 5 dage Gerit Saelken myt synre kerren 4 dage. Ende elker kerren des dages 6 leuwen. Maket toe samen 12 lb. 17 s. 3 d.

Des sondages op sente Jacobdach verloent van dyke toe maken voer der bruggen vurscreven³ Gerit van Eme 5 dage Gerit Kuen 5 dage Gerit Pyppync 5 dage Johan van Haere 5 dage Deric Huete 5 dage Gerit Gruenevelt 5 dage Conraet Boggync 3 dage Renken ter Hofstede 4 dage ende elken des dages 4½

1 Het veer naar de overzijde van de Yssel lag bij de plaats waar in 1457 de Bourgonjetoren gebouwd werd, in de nabijheid van 's Gravenhof. Blijkens de in deze post vermelde dijk die van de ‘veerstat’ naar de aan de linkeroever gelegen ‘Tuege’ gaat, is hier sprake van de veerplaats aan de overkant van de stad. De ‘Tuege’ was een landerijen-complex, dat op op korte afstand stroomopwaarts van Zutphen aan de linkeroever van de Yssel lag; het behoorde ten dele toe aan de stad, ten dele aan het convent ‘Isendoorn’; vergl. het op blz. 115, noot 7, geciteerde artikel van Gimberg.

2 Een buurtschap aan de linkeroever van de Yssel, ten Zuiden van Voorst. Het gaat hier waarschijnlijk om een dijk of verhoogde weg, die het water van de Ysseltak, die langs Tonden en het huis Empe liep (zie hiervóór, blz. 107, noot 4) moest keren.

3 Er wordt in het voorgaande niet over een brug gesproken; mogelijk is bedoeld een brug, die bij Tonden over de Tondense beek lag.

[p. 124]

leuwe. Ende Bernt Esselync myt synre kerren erde opten dyec toe voeren 5 dage Aelbert Hunggerync myt synre kerren 5 dage Gerit Saelken myt synre kerren 5 dage ende elker kerren des dages 6 leuwen, maket toe samen 12 lb. 16 s. 6 d.

Des saterdages op onsen Aflaets avont verloent van dyke toe hogen voer den Ossenvert voer dat groete vater Gerit van Eme self achtenden elken 6 dage ende elken des dages 4½ leuwe ende Bernt Esselync myt synre kerren erde op den dyc toe voeren 6 dage Aelbert Hungerinc myt synre kerren 6 dage ende elker kerren des dages 6 leuwen, maket toe samen 14 lb. 8 s.

Des sondages na der XI M Megedendage verloent van ryse toe meyen langes den hanck¹ bij den Toege daer dye schepen ende die erfgenoten op comen sollen Gerit Pyppinc ende Deric Huete elken 6 dage ende elken des dages 4½ leuwe maket 2 lb. 14 s.

Des sondages op alle Hyeligen avent verloent van rysen toe meyen bi den Thoge langes den hanck Gerit Pyppinc ende Deric Huete elken 5 dage ende elken des dages 4½ leuwe maket toe samen 2 lb. 5 s.

Des sondages op Vylbordusdach verloent van ryse toe meyen by den Toege Gerit Pyppync 4½ dach Johan van Haere 4½ dach Conraet Boggync 4½ dach Gerit Gruenevelt 4½ dach ende elken des dages 4½ leuwe maket toe samen 4 lb. 1 s.

Des sonnendages na Martini verloent van rysen toe meyen by den Toge Gerit Pyppinc self vierden elken 4 dage ende elken des dages 4½ leuwe maket 3 lb. 12 s.

Des sondages na octava Martini verlont van rise toe meyen by den Toege Gerit Pyppinc 5½ dach Johan van Haere 5½ dach Conraet Boggync 5½ dach Gerit Grunevelt 5½ dach ende elken des dages 4½ lewe maket toe samen 4 lb. 19 s.

(folio 9^v).

1 Een ‘hanck’ is een door natuurlijke of kunstmatige afdamming ontstane waterkolk, soms eertijds deel uitmakende van een rivierbed. Veelal is de oever begroeid met riet en wilgenhout.

Van hoefde²

Des sondages op sente Thomas avont verlont van maken an dat veerste hoeft dar dat vater doer breken volde Gerit van Eme 4 dage Gerit Pyppinc 4 dage Johan van Haere 4 dage Johan

2 Stroomhoofden in de Yssel. Deze hoofden dienden o.m. om de bevaarbaarheid van de rivier in stand te houden.

[p. 125]

Haeke 3 dage Henric Blotecamp 3 dage Henric van Stralen 3 dage Deric Huete 3 dage Conraet Boggync 3 dage Wyllem die Porter 3 dage Johan Stien 3 dage Renken ter Hofstede 3 dage Gerit Kuen 3 dage ende elken des dages 4½ leuwe. Ende Albert Hungerinc myt synre kerre erde op dat hoeft toe voren 3 dage Bernt Esselinc myt sinre kerre 3 dage. Ende Aerent Berens zoen met 1 kerre 3 dage Berent Salken meyt synre kerren 3 dage Werner Eker myt synre kerren 1½ dach ende elker kerren des dages 6 leuwen. Ende Thijs die Bere meyt synen vagen holt op dat vater toe voeren 2 dage des dages 6 leuwen maket toe samen 13 lb. 18 s. 6 d.

Den selven veydemeysters in oren ampt buten der Nyestat

Ierst des sondages na sente Gallen dage gegeven Ernst dy Keutebrouwer voer twe grote balken dar men plancken af sneet toe der slusen voer der hameyden 4 rinssche gulden ende 1 oret voer den gulden 49 leuwen. Ende Johan Boesman ende Herman synen gesellen van den balken toe schiden elken 2½ dach ende elken des dages 8 leuwen, maket toe samen 12 lb. 8 s. 3 d.

Des sondages op Alle Hilgen avont verlont van tymmeren an dye oly moelen, ende an dat cleine sluysken Deric Engelbertszoen 2 dage Johan Hellenbreker 1 dach ende Mathijs sijn knech 1 dach elken des dages 4 vleems ende Gerit Salken myt synen vagen holt an toe voeren ende vort metten schepe over in dat Olde Dyepe¹ toe trecken toe samen 11 vlems. Gegeven voer een voeder plancken dar men dye olij molen mede dych makede an dye vatersyde 3½ arnemse gulden. Ende vor een voeder kantholts des een del vor dye olymole quam to onderlagen dar men dye brugge voer den stuetten af makede 20 vlems ende voer 2 stiele daer dye sluese op liggen solde ende daer dye stuetten in staen solden 2 arnemse gulden, dyt maket toe samen 11 lb. 6 d. Des sondages op senter Claeus avont verlont Aelbert Hongerinc erde myt synre kerren toe voeren daer mede dycke in den groten vater² ½ dach 3 s.

(folio 10^r).

Des sondages op Judica verlont van den sluysken toe leggen vor

1 De Berkel.

[p. 126]

der hameyden by der olymolen vant Wermbolt Stuvenberch dar voer bynnen synen rentmeesterampt becostiget haedde dar dat toe hoerde soe heft hij die sluse na maken laten. Gegeven Johan Hellenbreker van tymmeren 4½ dach Engelbert syn knecht 5 dage Johan den Hoege 4 dage ende elken des dages 4 vlems. Ende 2 holtscieders van holte toe schiden toe samen 6 vlems. Ende Gerit Kuen toe graven an dye sluse 3 dage Albert Bensync 3 dage Gerit Splinter drie dage Villem Sebart 3 dage Aelbert Toebe 3 dage Henric Toeben knape 2 dage Herman Schomaker 2 dage Sweder ten Oerden 3 dage Bernt Hoen 1½ dach Herman Voncke 2 dage ende elken des dages 4½ leuwe. Ende Gerit Saelken van 3 voer hoelts toe voeren 9 leuwen. Item voer drie dicke plancken ende 2 stiele ende daer die toe voeren toe hoep 51 leuven. Gegeven Johan ter Brugen voer schalen 18 leuwen, dyt maket toe samen 15 lb. 13 s.

Den veydemeisters in oren ampt buten dye Laerporte

Ierst des sondages op Oculi verloent van tunen langes den diecke dye van der porten gaet an dye hameyde Gerit van Eme self vyften elken 2 dage ende elken des dages 4½ leuwen maket 2 lb. 5 s.

Des sondages op Vyncula Petri verloent van den dijcke toe maken tuesschen der Laerporten ende der hameyden ende van rise toe meyen daer toe. Ende erde myt schepen daer toe vuren. Ende Gerit van Eme self achtenden den dick toe maken ellyc 6 dage ende elken des dages 4½ leuwe. Ende van den scepe over den dijcke toe halen ende in dye Berkel toe brengen myt achte perden 8 vlems, maket toe samen 11 lb. 12 s.

Des sondages na Vyncula Petri verlont van dijcke toe maken tusschen der porten ende hameyden ende van rise toe meyen ende dar toe brengen Gerit van Eme self achtenden elken 6 dage ende elken des dages 4½ leuwe ende Thijs die Bere myt synen vagen 2 dage dye ryse toe voeren des dages 11 lewen ende metten schepe dye rise over toe voeren 3 dage des dages 5 leuwen. Ende Bernt Esselync myt synen vagen dye ryse van den verstaet toe voeren bueten dye Laerporte 2 dage des dages 11 leuwen maket toe samen 13 lb. 16 s.

(folio 10^v).

Des sondages na Assumpcio Marie verlont van vurscreven dyke

[p. 127]

toe maken Gerit van Eme 5 dage Gerit Kuen 5 dage Gerit Gruenevelt 5 dage Gerit Pyppync 4½ dach. Johan van Haere 4½ dach Conraet Boggync 4½ dach Deric Huete 4½ dach Renken ter Hofstede 3 dage ende elken des dages 4½ leuwe, maket toe samen 7 lb. 17 s. 6 d.

Des sondages na Decollatio Johannis verlont van dycken ende van rise toe meyen ende daer toe voeren Gerit van Eme self achtenden elken 4 dage ende elken des dages 4½ leuwe. Ende des Beren wagen 2 dage dye rise uyt den verde toe voeren op dat vater des dages 11 leuwen. Ende des Beren scip twe dage die rise mede aver toe voeren des dages 5 leuwen. Item Bernt Esselync myt synen vagen die riese van den vater toe voeren bueten die Laerporte 2 dage des dages 11 leuwen, dyt maket toe samen 9 lb. 18 s.

Des sondages na Egidii verlont van vurscreven dyke toe maken Gerit van Eme self achtenden ende elken 4 dage ende elken des dages 4½ leuwe ende des Beren vagen 1 dach dat holt op dat vater toe voeren des dages 11 lewe. Ende des Beren scip 1 dach dat berneholt over toe voeren 5 leuwen. Item Bernt Esselync myt sinen vagen van 9 voeren berneholts vor der schepen hof toe voeren, ende van ryse toe voeren bueten dye Laerporte van elker voer 2 leuwen maket 8 lb. 18 s.

Des sondages na Nativitas Marie verloent van den dicke toe maken Gerit van Eme 5 dage Gerit Pyppync 5 dage Renken ter Hofstede 5 dage Gerit Kuen 5 dage, Gerit Gruenevelt 5 dage Deric Huete 5 dage Johan von Haere 5 dage, Conraet Boggync 5 dage, ende elken des dages 4½ leuwe ende Aelbert Hongerync myt synre kerren 2 dage des dages 6 leuwen maket toe samen 10 lb. 12 s.

Gegeven Gerit Saelken van eenre plancken toe voeren op Wernsvelder bruggen¹ 3 s.

(folio 11^r).

1 De brug in de weg, die door de Laerpoort naar Warnsveld liep; deze brug lag even vóór het dorp Warnsveld.

Den selven in oren ampt bueten dye Hospitaelspoerte

Ierst des sondages na Lamberti verlont van den dijcke toe maken an geen syde van der cleynen slusen Gerit van Eme self achtenden elken 4 dage ende elken des dages 4½ leuwen.

[p. 128]

Ende Albert Hongerinc myt synre kerre eerde toe vueren opten dyck 4 dage Bernt Salken myt synre kerren 4 dage Bernt Esselinc myt synre kerren 4 dage. Ende eelker kerren des dages 6 leuwen, maket toe samen 10 lb. 16 s.

Des sondages na Mathii verloent van dijke ende van vege toe maken an gene syde der cleynen slusen Gerit van Eme self achtenden elken 4 dage ende elken des dages 4½ leuwe. Ende Aelbert Hungerinc myt synre kerren 4 dage erde toe vueren Bernt Esselync zoen Conraet myt synre kerren 4 dage Bernt Salken myt synre kerren 4 dage, elker kerren des dages 6 leuwen. Ende Bernt Esselync selve myt synen vagen 2 dach dye rise an toe vueren 11 leuwen dyt maket toe samen 11 lb. 7 s.

Des sondages na Remigii verloent van den vurscreven dycke ende wege toe maken Gerit van Eme self achtenden elken 4 dage. Ende elken des dages 4½ leuwe. Item Aelbert Hungerinc myt synre kerren 4 dage eerde mede opten dick toe vueren Bernt Esselinx kerre 4 dage Bernt Salken myt synre kerren 4 dage ende elker kerren des dages 6 leuwen, maket toe samen 10 lb. 16 s.

Des sondages op sente Victoers dach verloent van vurscreven dijke ende wege toe maken Gerit van Eme self vyrden elken 6 dage ende elken des dages 4½ leuwe. Item Aelbert Hungerync myt synre kerren erde toe woeren opten dijcke 6 dage Bernt Esselync myt synre kerren 6 dage Bernt Salken myt synre kerren 6 dage ende elken des dages 6 leuwen, maket toe samen 10 lb. 16 s.

Des sondages na sente Gaellendage verloent van vurscreven dijcke toe maken Gerit van Eme self vyerden elken 5 dage ende elken des dages 4½ leuwe. Ende Aelbert Hungerinc myt synre kerren erde toe vueren 5 dage opten dijcke Bernt Esselync myt synre kerren 5 dage Bernt Saelken myt synre kerren 5 dage. Ende elker kerren des dages 6 leuwen maket toe samen 9 lb.

Des sondages na Katherine verloent van den dijke dye toe der vyndemolen genc buten dye Hospytaelsporte toe huegen in den groten vater dat men toe der vyndemolen comen mocht Gerit van Eme ende Johan Hake elc ½ dach des dages 4½ leuwe. Ende Gerit Salken myt twen kerren ellic ½ dach 6 leuwen maket toe samen 10 s. 6 d.

Des sondages op sente Claeus avont verloent van ryse toe verleggen dye en wech driven volden Gerit van Eme self vyrden ellyc 1 dach. Ende elken des dages 4½ leuwe maket 18 s.

[p. 129]

(folio 11^v).

Des sondages na Purificatio Marie verloent van tunen langes des dijck an des tichelers weyde Gerit van Eme self sesten elken 3 dage ende elken des dages 4½ leuwe. Ende Bernt Esselync myt synen vagen ryse van den Marsche toe halen ende dar toe brengen 1½ dach des dages 11½ leuwe. Ende hem gegeven toe liefnisse 4 leuwen, maket toe samen 5 lb. 2 s. 3 d.

Des sondages na octava Purificacionis Marie verloent van tunen langes den tychelaven Gerit van Eme self achtenden elken 6 dage ende elken des dages 4½ leuwe. Ende Bernt Esselync myt synen wagen ryse van den Marsche toe halen 2 dage des dages 12 leuwen maket toe samen 12 lb.

Des sondages na Valentini verloent van vurscreven dyke aen des tichellers veyde toe hogen ende besyden toe tunen Gerit van Eme selfs negenden elken 6 dage ende elken des dages 4½ leuwe. Ende Deric dye ticheler myt twen kerren ellic kerre 6 dage zant opten dijck toe vueren Bernt Salken myt synre kerren 6 dage Bernt Esselync myt synre kerren 6 dage Aelbert Hungerync myt synre kerren 6 dage. Ende elker kerren des dages 6 leuwen, maket toe samen 21 lb. 19 s.

Van den.......^a an Helbergen¹.

Ierst des sondages op Vocem Jocunditatis verloent van knoten ende tuenen op Helbergen Gerit van Eme self twelften elken 5 dage ende elken des dages 4½ leuwe. Ende des Beren vagen dat holt by den tuen toe woeren 2 dage ende des dages 11 leuwen, dijt maket toe samen 14 lb. 12 s.

a In Hs. één woord onleesbaar.

1 Helbergen, een landerijen-complex ten Zuiden en ten Zuid-Oosten van de stad.

Van dijken toe Hellevoerde²

Ierst des sondages op Oculi verloent van den dijck toe maken ende toe hogen voer dat groete vater Gerit van Eme self viften elken 1 dach. Ende elken des dages 4½ leuwe. Ende Gerit Salken myt synre kerren 1 dach erde opten dijck toe wueren, dye ticheller myt synre kerren 1 dach ende elker kerren des dages 5½ leuwe maket 1 lb. 13 s. 6 d.

2 Hellevoort, een goed in het kerspel Wichmond, ten Zuiden van Zutphen.

[p. 130]

Des sondages op Paelmen dach verloent van twe weken wan dijken toe Hillevoerde voer dat grote water Gerit van Eme 11 dage Gerit Pyppync 11 dage Deric Huete 11 dage Gerit Kuen 11 dage Renken ter Hofstede 10 dage Conraet Boggync 10 dage Gerit Gruenevelt 10 dage Johan van Haere 10 dage Johan Hungerync 10 dage Conrat Borchgart 10 dage Johan van Lymbergen 10 dage Lambert ten Marsche 4 dage Johan Hake 8 dage Villem Poerter 5½ dach ende elken des dages 4½ leuwe. Ende Gerit Salken myt twe kerren ende ellyc kerre 7½ dach erde opten dijck toe woren Bernt Salken myt twen kerren ellyc kerre 8 dage Deryc Weggenbecker myt enre kerren 7 dage Willem Ylsinc myt synre kerren 7 dage Bernt Esselync myt synre kerren 5 dage end elker

(folio 12^r).

kerren des dages 1 oert. Ende Gerit Salken myt synen wagen 7 voeren ryse ende pale to vueren voer 6 leuwen, dit maket toe samen 43 lb. 18 s. 3 d.

Den Weydemeysters Gerit van Eme voer sijn loen 12 lb.

Johan Hake den Weydemeyster voer sijn loen ende dat hij den veert vorvaert ende mede toe den beesten syet 13 lb.

Summa prima 486 lb. 6 s. 3 d.

Van riden over jaer¹

Ierst des dynsdages op sente Mathijs avont Gerit Ulrix ende Deric van Drinen tot Aernhem soe onse here van Gelre ons hadde doen scriven tegen dye van Nymegen ende dye van Arnhem om der antvarden wille van Ruermunde ende varen uyt enen nacht myt wyer perden, hem mede gedaen 4 rinssche gulden ende daer toe doe sij weder quamen 30 leuwen, maket toe samen metter presencien 11 lb. 4 s.²

1 Zie Inleiding, pag. 81. Zie voor de namen der schepenen en raden, hiervóór, pag. 110. Het gaat in een deel van deze posten om overleg met de landsheer en over het regelen van bestuursaangelegenheden, over moeilijkheden, die omtrent het bestuur van hertog Arnold gerezen waren, over het toestaan en betalen van een bede, over geschillen tussen Gelre en Gulik, alsmede over de behartiging van de individuele belangen van burgers.

2 Zie voor deze post en voor enkele volgende, daarmede samenhangende posten W. Jappe Alberts, De Staten van Gelre en Zutphen I, Groningen, 1950, blz. 195 e.v. Met deze posten corresponderen diverse posten uit de stadsrek. van Arnhem 1445/46.

[p. 131]

Des sondages op Oculi Henric Nyenhuys toe Deventer op dach Wyllems van Dorsten to presencien 5 s.

Des Vredages daer na Henric Nyenhuys ende Deric van Drynen tot Aernhem daer ons heren genaden van Gelre ons hadden doen scriven ende varen uyt 1 nacht myt drien perden, verteert metter presencien 5 lb. 6 s. 6 d.

Des sondages na Letare Henric Nyenhuys ende Deric van Drinen toe Deventer an dye Ryen¹ op dach Andris Yserens Alphart zoens toe presencien 10 s.

Des Voensdages daer na Johan Kreyng ende Deric van Drinen toe Aernhem daer ons onse here van Gelre hadde doen scriven omme dye drie hoeftstede op toe ryden toe Ruermunde ende varen uyt enen nacht myt drien perden, verteert mytter presencien 2 rinssche gulden 32 leuwen maket 6 lb. 8 s.

Des dynsdages na Iudica Henric Nyenhuys ende Deric van Drinen toe Ruermunde daer onse here van Gelre enen dach gegaet hadde den vyer hoeftsteden omme der schattinge wille ende varen uyt 10 dage myt 4 perden, vertert mytter presencien 52 lb. 7 s.

(folio 12^v).

Des dynsedages na Beloken Paeschen Henric Nyenhuys ende Deric van Drinen toe Lochem op dach Johan Leyendeckers toe presencien myt Henric Crede² 12 s. 6 d.

Des saterdages daer na Henric Nyenhuys ende Johan Huerninc toe Deventer aen den raet om der saken wille van Wonderinge toe vercallen^a, alse hem dat bevolen was, verteert mytter presencien 3 lb. 16 s.

Des maenedages na Misericordia Domini Deric van Drinen ende Johan Hurninc toe Aernhem daer onse here van Gelre ons hadde doen scriven ende waren 1 nacht uyt myt vier perden, vertert mytter presencien 7 lb. 10 s. 6 d.

1 Grens van de Deventer Teuge, bij het Koerhuis, ten Zuiden van de stad Deventer. Zie de editie van de Overrentmeestersrekening 1457/58, blz. 57.

2 Henric Crede was rijdende bode van Zutphen. Hij had een jaarloon van 33 lb. benevens een toelage voor laken en laarzen. Hij moet een iets hogere positie gehad hebben, dan andere rijdende boden als b.v. Willem van Veenhusen en Gerit toe Wynckel (zie hierna, op bladzijde 173), want hij vergezelt herhaaldelijk schepenen en raden op hun reizen, wat de evengenoemde boden, die ook bereden waren, niet deden. Hun jaarloon was ook veel lager (zie hierna, blz. 173), het werd echter aangevuld met kledingtoelagen en met bodeloon voor iedere reis. Zie voorts Inleiding, blz. 85 en 86.

a Hs.: vercalen.

[p. 132]

Des maendages na Jubilate Johan Hurninc toe Aernhem omme toe vervaren ofte dye yerste reyse voert ginge toe trecken int lant van Gullic dye vederboet waert, vertert mytter presencien 3 lb. 4 s.

Des sondages na Cantate Henric Nyenhuys ende Johan Hurninc toe Lochem op Johan Leyendeckers anderwerf toe presencien myt Henric Crede 12 s. 6 d.

Des sondages op Vocem Yocunditatis Henric Nyenhuys ende Rense Kreyng toe Aernhem omme der antwarden wille dye men den hertoge van Cleve weder schryven solde ende varen uyt 1 nacht myt vier perden, verteert mytter presencien 7 lb. 6 s.

Den woendages daer na Jacob Scimmelpenninck ende Johan Sturman toe Brummen op dach Willems van Dorsten toe presencien 10 s.

Des donredages daer na Henric Nyenhuys myt onsen burgeren een dele op geen syde van Lochem an dat Vytte Sant¹ daer sy dye waerde hielden op onse vyande, verdroncken ende mytter presencien 1 lb.

Des voensdages na Assencio Domini Jacob Scimmelpenninck ende Rense Kreyng toe Nymegen daer dye vier hoeftstede vergadert solden hebben omme der antwarden ville dyie men den hertoge van Cleve geven solde van den bystande ende varen uyt 1 nacht verteert mitter presencien 6 lb. 11 s. 6 d.²

Des donredages daer na Henric Nyenhuys ende Johan Huerninc veder toe Deventer om Wonderinx zoenen wille ende golden daer 1 gelach van 10 quarten ellic quarte 4 Deventer penningen. Ende daer voert toe verteert metter presencien to samen 4 lb. 16 s.

Des dinsdages na Pynsterdage Gerit Ulrix Henric Nyenhuys ende Henric Kaelsach tot Aernhem ende Gerit quam des anderen dages weder toe huys ende dye ander twie reden woert toe Goch daer dye ander hoeftstede vergadert varen. Ende reden vort metten raetsvrienden der ander hoftsteden an den hertoge van Cleve om syns vervolges dat hij an den steden gedaen hadde omme des verbondes wille³. Ende varen uyt 5 dage so voer ende na myt 7 perden verterden metter presencien 26 lb. 3 s. 6 d.

1 Veen- en moerascomplex ten N. van Lochem, langs de grens met het Oversticht.

2 Deze post en de tweede post hierna houden verband met de voorbereiding van een verbond tussen Gelre en Kleef, waarvan ook sprake is in de z.g. ‘Nye Ordinancie’ van 1448. Vergel. W. Jappe Alberts, De Staten van Gelre en Zutphen, I, blz. 212. Ook hier vergelijke men de posten der Arnh. Stadsrek. 1445/46 en 1448/49.

3 Zie noot 2.

[p. 133]

Des Woensdages daer na Cele Keppelman ende Andries Yseren dye tolner toe Zeven¹ daer her Valraven van Morse² hadde doen scriven tegen hem toe comen toe dage. Ende varen daer met 5 perden ende verterden 52 leuwen ende hadden mede 4 quarten vijns ende 1 pynt maket toe samen metter presencien 3 lb. 14 s. 3d.

(folio 13^r).

Des sondages na Beloken Pinxsteren Cele Keppelman ende Evert ter Voerst tot Vildenborch³ op dach Wolter Dempinges daer oer perde verterden 9 leuwen ende metter presencien toe samen 1 lb. 1 s. 6 d.

Des sondages na Sacramenti Henric Kaelsac ende Rense Kreyng toe Loebede⁴ daer dye hoftstede vergadert varen daer men enen dach geholden solde hebben metter hertoge van Cleve dye ghevarst waert. Ende varen uyt twe nacht myt 4 perden verteert metter presencien 6 lb.

Des maendages daer na Henric Nyenhuys toe Deventer myt Wonderinx zoene brieve vertert metter presencien 11 s.

Des sondages na Odulphi Henric Kalsac toe Deventer daer ene van den rade van Munster tegen vas toe presencien 6 s.

Des dinsdages daer na Henric Kaelsac ende Rense Kreing toe Cleve an den hertoge van Cleve daer die vier hoftstede oer raetsvriende hadden ende reden voertt van daer toe Gelre daer onsse here van Gelre was.⁵ Ende varen uyt 5 dage ende 4 nacht myt vyer perden, verteert metter presencien 19 lb. 17 s.

Op ten selven dach Henric Nyenhuys ende Andris Yseren Geris zoen toe Duetinchen op dach Andris Yserens Alpharts zoens toe presencien 10 s.

Des donredages daer na Henric Nyenhuys ende Johan Hurninc toe Deventer metten zoenbrieve van Wonderinc ende mede op dach Gelys Yserens, vertert metter presencien 3 lb.

Des saterdages daer^a na Johan Huerninc^b ende Andris Yseren

1 Zevenaar.

2 Zie W. Jappe Alberts, De Staten van Gelre en Zutphen, I, blz. 208.

3 De Wildenborch, versterkt huis ongeveer halverwegen tussen Vorden en Lochem.

4 Lobith.

5 Zie blz. 132, noot 3.

a In Hs. ontbreekt dit woord.

b Hs.: Henric.

[p. 134]

dye tolner op dach Gelys Yserens toe Deventer toe presencien 10 s.

Des maendages na Viti Johan Hurninc toe Bronchorst op dach Johans wives van Doren toe presencien myt Henric Crede 7 s. 6 d.

Opten selven dach^a Johan Kreing toe Aernhem an onsen here van Gelre ome een zonebrief toe verwerven dye hij mede bracht ende die Wonderinc voert hebben solde metten oncost van segellen ende verteret metter presencien 3 lb.

Des saterdages na sente Johansdage Baptiste Henric Kalsac toe Deventer myt Wonderinx zoenbrieve vervaren ende verteert metter presencien myt Henric Crede 9 s.

Des mandages op sente Peter ende Pauwels avont Bernt van Borle ende Johan Hurninc toe Deventer veder metten zoenbrieve van Wonderinge dat doe daer gededinget vaert, verteert metter presencien 4 lb. 3 s. 6 d.

Des vonsdages daer na Johan Hurninc ende Rense Kreing toe Campen op dach Vulberts van Harven toe presencien myt Henric Crede 12 s. 6 d.

Des saterdages na Visitatio Marie Gerit Ulrix ende Johan Sturman toe Loebede daer dye wier hoeftsteden vergadert varen mytten raede van Cleve dage toe holden omme des verbondes wille.¹ Ende varen uyt myt vyer perden 3 nacht vertert metter presencien 12 lb.

(folio 13^v).

Des dinsedages daer na Rense Kreyng toe Tonden om toe vervaren daer van des mans saken dye hyer in den stocke sat in des scolten hof toe presencien 5 s.

Des manendages op sente Merten avont Translacio Bernt van Boerle tot Wildenborch an den drost² om des knechten wille dye hier in des scolten hoef sat dat men dyen versuecken wolde ende hadde mede 4 quarten wyns ende 1 pynt die quarte 6 leuwen ende vort vertert toe samen metter presencien 2 lb. 11 s. 6 d.

Des maendages na Margariete Gerit Ulrix ende Andris Yseren toe Diederen op dach Alphars Yserens toe presencien 10 s.

Des donredages op sente Marie Magdalene dach Bernt van Borle veder toe Vildenborch an den drost om des knechtes

a In Hs. ontbreekt dit woord.

1 Zie blz. 132, bij noot 3.

2 Hendrik van Wisch.

[p. 135]

wille van Lochem dye hier in des scolten hof saet, mede genomen 4 quarten roedes wyns ende 1 pynt dye quart 3½ leuwe ende vertert metter presencien toe samen 1 lb. 13 s.

Des mandages na Jacobi Bernt van Borle ende Johan Huerninc toe Campen op dach Henric Kaelsax toe presencien 10 s.

Des donredages daer na Gerit Ulrix ende Sele Keppelman toe Aernhem daer onse here van Gelre ons hadde doen scriven by den anderen hoftsteden ende varen uyt 2 nacht myt 5 perden verteert metter presencien 9 lb. 10 s.

Des saterdages daer na Johan Huerninc ende Henric Kaelsac toe Deventer op dach Gelys Yseren toe presencien 10 s.

Des dinsdages na Vincula Petri Gerit Ulrix ende Bernt van Boerle toe Aernhem daer onse herre van Gelre ons hadde doen scriven om der gulicker reysen¹ wille ende daer mede voer onsen heren op toe doen onser stat saken dye hem bevalen waren ende waren uyt twe nacht myt 4 perden, verterden mytter presencien 9 lb. 4 s. 6 d.

Des donredages daer nae Gerit Ulrix ende Andris Yseren^a, Geris zoen tot ter Borch² an den drost ende op dach Andris Yserens Alphars zoens toe presencien metten twe ride boeden³ 15 s.

Des dynsdages na Assumpcio Marie Gerit Ulrix, Deric van Drinen ende Johan Hurninc toe Lochem myt oren rade toe spreken omme Boevynges wille dye hier brieve gesant hadde an onse burgers, oer perde verteert myt twen knechten toe presencien 1 lb. 19 s.

Des donredages na Bertholomei Gerit Ulrix, Bernt⁴, Andris Yseren Gerits zoen dye uyt gereden varen toe Aernhem^b daer twe van hen voert gereden solden hebben toe Goch daer onse vrouwe van Gelre⁵ ons hadde doen scriven ende quamen alle drie van Aernhem veder toe huys ende hadden 1 nacht uyt geweest ende 2 dage myt 7 perden vertert mytter presencien 15 lb. 17 s. 6 d.

1 Vergel. de posten over ‘heervart’ op blz. 161 e.v.

a Hs.: Geris.

2 Terborg.

3 Deze beide rijdende boden zijn vermoedelijk geweest: Henric Crede en Herman Gijse.

4 Bernt van Boerle.

b In Hs. ontbreekt dit woord.

5 Hertogin Catharina van Gelre.

[p. 136]

(folio 14^r).

Op den selven dach Sele Keppelman ende Johan Hurninc by Keppel aen Brake Hecke¹ daer onse scepen den drost gescreven hadden tegen toe coemen om gebreke der abdyssen van Vreden² ende van anderen gebreken ende hadden 1 vlessche mede van 2 quarten ende ½ pynt romayen de quart 11 leuwen met orre presencien toe samen 1 lb. 16 s. 6 d.

Des saterdages op Decollacio^a Johannis Johan Hurninc ende Andris Yseren Gerits zoen toe Goch daer onse here van Gelre hadde doen schriven by dye ridderscap ende dye ander hoftstede toe comen ende varen uyt 2 nacht myt 4 perden vertert metter presencien 12 lb. 10 s.

Des sondages daer nae Sele Keppelman ende Evert ter Voerst Bernt van Boerle toe Deventer om saken wille dye Wolter Dempync daer voer den raet toe doen hadde dar hem dye scepen hem toe lyefnisse deden verteert metter presencien 5 lb. 15 s. 6 d.

Des vonsdages daer nae waren een dele van onsen scepen gegaen toe Wernsvelt tegen dye van Lochem myt Bovync toe......^b doe sy weder quamen vertert metten scepen van Lochem 10 quarten wyns dye quarte 6 leuwen maket 3 lb.

Des maendages op sente Mathijs avont Wermbolt Sturman ende Deric van Drinen toe Lochem op dach Johan Bernyers toe presencien myt Henric Crede 12 s. 6 d.

Des vriedages daer na Jacob Scimmelpenninck ende Johan Hurninc toe Voerst op dach Conraets ten Hoeve toe presencien 10 s.

Des dinsdages op sente Michielis avont Jacob Scimmelpenninck ende Henric Nyenhuys toe Lochem op dach Gyseberts van Olde toe presencien myt Harman Gise 12 s. 6 d.

Des donredages daer na Jacob Scimmelpenninck ende Deric van Drinen toe Lochem op dach Johan Bernyers toe presencien myt Harman Gise 12 s. 6 d.

Des maendages na Remigii Jacob Scimmelpenninck ende Johan Sturman toe Aernhem daer die raetsvriende van Nymegen

1 Brake Hecke is vermoedelijk de tussen Laag Keppel en Hummelo gelegen plaats waar terechtstellingen plaats vonden. ‘Brake’ betekent: misdaad.

2 Vreden, in Westfalen; ten N.O. van Winterswijk.

a Hs.: decolacie.

b In Hs. één woord onleesbaar.

[p. 137]

tegen varen ende daer op deden van Vinsencius saken van Morse¹ ende waren uuyt 1 nacht myt 4 perden verteert mytter presencien 6 lb. 10 s.

Des voensdages daer na Jacob Scimmelpenninck ende Johan Sturman toe Brummen op dach Villems van Dorsten toe presencien 10 s.

Des vonsdages na Victoris Jacob Scimmelpenninck ende Evert ter Voerst ende Johan Hurninc aen Brake Hecke by Keppel daer dye joncker van Wyssche een dach geraemt hadde tusschen Frederic van Ulleft omme onsse vurgenoemde boulude wille dye deselve Frederic oer koen genomen hadde² ende hadden mede 4 quarten wyns ende 1 pynt dye quart 5 leuwen ende toe brode 1 leuwe ende an dye vleschen 2 nye ryeme voer 4 leuwen ende 17½ leuwe toe presencien, maket 2 lb. 3 s.

Des sondages na sente Gallen dage Jacob Scimmelpenninck ende Wermbolt Sturman toe Voerstonden³ op dach der susteren in den hospitael om hoer lant toe palen, toe presencien 10 s.

(folio 14^v).

Des dinsdages daer na Jacob Scimmelpenninck ende Johan Hurninc toe Deventer op dach bruder Gerits des grauwen monix toe presencien 10 s.

Des vridages daer na Jacob Scimmelpenninck ende Johan Sturman toe Aernhem daer ons die raet van Nymegen ende van

1 Vincentius van Meurs was een zwager van Willem van Egmont, de broeder van hertog Arnold. Hij mengde zich, evenals Walraven van Meurs in de Gelderse aangelegenheden en doet zich in deze jarèn kennen als een aanhanger van de hertogin van Gelre en haar zoon Adolf, die naar een ruwaardschap van Gelre en Zutpen streeft met steun van Nijmegen en van Bourgondië. Hertog Arnold beklaagde zich dan ook over het gedrag van Vincentius bij de steden, o.a. bij Arnhem; deze stad schrijft op 21 dec. 1447 aan Vincentius een brief, ‘inholdende wye onsse genedige here des avents daer te voir sich op der camer van hem had geclaghet’. Juist in de jaren 1445-1448 worden de partij-verhoudingen in Gelre iets duidelijker, gelijk o.m. uit de stadsrekeningen van Arnhem en Zutphen blijkt. Op te merken is hierbij nog, dat uit het voorgaande volgt dat Vincentius van Meurs, de leider van de antibourgondische politiek in latere jaren, geenszins van den beginne af anti-bourgondisch is geweest. Zie voorts W. Jappe Alberts, De Staten van Gelre en Zutphen, I blz. 199/200.

2 Uit deze post blijkt o.m. van de door de Zutphenaren gedreven veehandel op het westelijke Munsterland (Bocholt) en eventueel verder naar Keulen.

3 Voerstonden was een versterkt huis, gelegen in de nabijheid van de Yssel, tussen Voorst en Brummen.

[p. 138]

Aernhem hadden doen scriven om Vinsencius saken wille dye men daer op doen solde ende^a meyr anderen gebreken ende varen 1 nacht uyt, verteert mytter presencien 9 lb. 14 s.

Des maendages op Alle Hilgen dach Bernt van Borle toe Aernhem ende des vondages dar na reet hem Andris Yseren Gerits zoen na toe Aernhem dae dye ridder ende dye knecht ende dye hoeftstede vergadert varen omme der beden wille dye her Willem van Egmont ons heren brueder van Gelre¹ ende her Evert van Wilpe² gedaen hadden omme der halve schattinge wille dye men sculdich vas ende daer een halve schattinge toe omme dat sy metten gewangen toe bet in bestant quemen. Ende varen uyt myt wyer perden 6 nacht verteert metter presencien 20 lb.

Des sondages dar na Jacob Scimmelpenninck ende Andris Yseren Anthonijs zoen an dye Ryen toe Deventer daer dye raet van Deventer tegen quam daer sie op deden Wolter Dempinx ende Andris Yseren Alphars zoens saken, toe presencien myt Henric Creden 12 s. 6 d.

Des anderen dages daer na Jacob Scimmelpenninck ende Johan Hurninc toe Doesborch op dach Gerit Broexkens toe presencien myt Henric Crede 12 s. 6 d.

Op sente Mertens dage Gerit Ulrix tot Aernhem daer onse here van Gelre ons hadde doen scriven oem der schattingen wille toe becallen ende vas uyt 1 nacht ende 2 dage, verteret metter presencien 4 lb. 12 s.

Des saterdages daer na Jacob Scimmelpenninck ende Henric Nyenhuys toe Lochem op dach der abdyssen van Vreden om des mans wille die hoer Evert van Olde afgevangen hadde in dye meye merct dye hij doe quijt scolt, verteert metter presencien 2 lb. 4 s.

Des vonsdages na Martini Sele Keppelman, Bernt van Boerle ende Andris Yseren Gerits zoen toe Deventer an den raet om Andris Yseren Alpharts zoens saken wille toe presencien myt Henric Crede 17 s. 6 d.

a Dit woord ontbreekt in Hs.

1 Willem van Egmond was een jongere broeder van hertog Arnold. Hij was in deze jaren geneigd de wensen van Nijmegen en Adolf inzake de bestuursoverdracht aan laatstgenoemde te steunen. Zijn houding is echter niet steeds duidelijk. In deze post gaat het om de betaling van een door de steden toegezegde bede aan de hertog, waarbij echter moeilijkheden gerezen zijn, omdat de steden eerst herstel van grieven wensen, de hertog min of meer terecht stelt, dat voor verbetering in het bestuur en herstel van grieven geld nodig is.

2 Zie hiervóór, blz. 116, noot 4.

[p. 139]

Des vonsdages na Lucie Andris Yseren Gerits zoen toe Deventer om Guedert onses ondersaten wille dye hyer in den Apenstart¹ sat, to presencien 5 s.

Op sente Thomasdach Johan Hurninc ende Andris Yseren Thonys zoen toe Aernhem daer her Willem van Eggemont ons hadde doen scriven om dat bestant besegelen van den hertoge van Berge² daer dye anderen hoeftsteden mede gescreven waren. Ende waren uyt 2 nacht myt 4 perden, verteert mytter presencien 13 lb. 7 s.

Des sondages na Conversio Paulij Jacob Scimmelpenninck ende Andris Yseren Thonijs zoen toe Aernhem daer onse here van Gelre ons hadde doen scriven omme dye ridderscap toe hoeren van der vorschattingen ende waren uyt 5 nacht myt vyer

(folio 15^r).

perden, verteert metter presencien daer Harman Gyse mede vas 18 lb. 10 s.

Des wonsdages na Purificacio Marie Jacob Scimmelpenninck ende Andris Yseren in den bos an Deric van der Bulen, toe presencien 10 s.

Des wonsdages na Valentini Jacob Scimmelpenninck ende Andris Yseren Thonijs zoen toe Brummen op onser burger dach dye daer toe doen hadden toe presencien 10 s.

Des donredages daer na Sele Keppelman ende Henric Nyenhuys tot Aernhem daer onse here van Gelre dye veir hoftsteden hadde doen schriven om der schattingen wille ende ander gebreke dye uyt toe setten. Ende waren uyt 4 nacht meyt vier perden verteert metter presencien 17 lb. 1 s. 6 d.

Summa secunda 361 lb. 17 s. 3 d.

1 Het gebouw, dat in Zutphen dienst deed als gevangenis. Zie J. Gimberg, Een Gelderse Stad in de Middeleeuwen, B en M. ‘Gelre’, III, 1900, blz. 20.
De ‘Apenstert’ was een toren in de stadsmuur ter hoogte van het Dominicanenklooster (thans Museum en Archief, aan de Rozengracht).

2 Deze post betreft de beeindiging van de oorlog met de hertog van Berg over het bezit van het hertogdom Gulik.

Van gesanden wyne

Ierst des saterdages na Oculi den scepenen van Deventer Henric Bruens myt synen geselle dye hier waren 4 quarten die quart 5 leuwen

[p. 140]

Des dynsdages na Judica her Hubert dye onse here van Gelre hyer gesant hadde ende dye baetscap in der scepencameren dede, hem geschenct een gelach toe Ververs huys van Kraneborch van 19 quarten wyns dye quart 5 leuwen

Op Paeschedach den deken 2 quarten dye quaert 5½ leuwe

Des dynsdages na Beloken Paeschen Bytter van Raesvelt¹ 4 quarten dye quarte 5½ leuwe

Des donredages daer na her Walravens gesynde van Muerse dye hyer een credencie brief brachten 4 quarten dye quarte 5½ leuwe Des sondages op Misericordia Domini den monicken² op oer kermysse 8 quarten dye quarte 6 leuwen

Des vonsdages na Cantate der ridderscap ende der cleinen steden in den lande van Zutphen³ dye hyer gescreven waren 10 quarten dye quarte 6 leuwen

Des dynsdages na Vocem Jocunditatis der ridderscap ende cleynen steden^a dye hyer doe weder gescreven waren 8 quarten dye quart 6 leuwen

Op Pinxster dach den deken 2 quarten, dye quart 5 leuwen

Des dynsdages na Pynxsteren den scepenen van Deventer dye hyer waren hen geschenct ende wor hen gegolden 7 quarten dye quarte 6 leuwen

Op Sacramentsdage den deken⁴ 2 quarten dye quart 6 leuwen

(folio 15^v).

Des saterdages na Sacramenti den scepenen van Aernhem dye hyer waren om oer ordele⁵ 4 quarten dye quarte 6 leuwen

1 Het geslacht van Raesfelt was een met verscheidene Gelderse adellijke geslachten (Wisch, Hacfort, Middachten) verwant geslacht uit Westfalen. Het - nog bestaande - slot Raesfelt ligt ten Zuiden van Bocholt.

2 Hiermede zijn bedoeld de Dominicanen, wier klooster ook ‘To Monnicken’ genoemd werd. Vergel. J.H. Hofman, Het Broerenklooster te Zutphen, Arch. Aartsb. Utr., II, 1875, blz. 126 e.v. en Arch. Aartsb. Utr., XXXI, 1956, blz. 427. Zie ook de editie van de Overrentmeestersrekening 1472/73, blz. 70. ‘Der Kermysse’ betekent: Kerkwijdingsdag (11 april).

3 Doesburg, Lochem, Doetinchem, Groenlo.

a Dit woord ontbreekt in Hs.

4 Deken van St. Walburg. De deken van St. Lebuinus was belast met het houden van de bisschoppelijke seend. Vergel. De ordinarii van Kampen uit de 15de en 16de eeuw, ed. W. Jappe Alberts, Fontes Minores Medii Aevi, XII, 1961, blz. 15/16.

5 Arnhem had hoofdvaart op Zutphen, d.w.z. in twijfelachtige of moeilijke gevallen vroegen de Arnhemse schepenen rechtsadvies aan schepenen van Zutphen.

[p. 141]

Des sondages na Sacramenti den proest van Bilheme¹ 4 quarten ende dye quarte 6 leuwen

Des sondages na Odulphi den jongen schutten van der Nyerstat dye oer papegaye schoeten 4 quarten

Ende den olden schutten van der Buedicker straten² dy doe oer papegaye mede schoeten 4 quarten

Item den schutten van der Laerpoerten 4 quarten

Ende den schutten van der Hospytaels porten 4 quarten alle dese schutten quarten sijn ellic quarte 6 leuwen

Den sciplueden doe sy oer papegaye schoeten 4 quarten dye quarte 5 leuwen

Des saterdages na Visitatio Marie den scepenen van Aernhem dye hijr oer ordel haelden 4 quarten dye quarte 6 leuwen

Op sente Mathijs avont Translacio den officiael ende den scholaster van Deventer³ des avonts ende des anderen dages op sente

Matuys dach toe samen 8 quarten dye quarte 6 leuwen

Op onse Vrouwe Assumpcio den deken 2 quarten dye quarte 5½ leuwe

Des dynsdages na Assumpcio Marie Herman van Boetbergen 4 quarten dye quarte 5½ leuwe

Des saterdages daer na den officiale van der predicker orden 4 quarten dye quarte 5½ leuwe

Op onse aflaetsdach den deken⁴ 2 quarten dye quarte 5½ leuwe

Des vriedages na Nativitas Marie den duchteren van Hacforden⁵ dye hijer comen waren 4 quarten dye quarte 6 leuwen

Des saterdages daer na den cleynen steden dye doe hyer waren op dach der scepen van Duetinchem 4 quarten dye quarte 6 leuwen

Des sondages na Nativitas Marie ons heren rentmeyster van Gelre dye doe hier vas omme der brake wille 8 quarten die quarte 6 leuwen

Des sondages daer na Henric ten Vater van Swolle 4 quarten dye quarte 6 leuwen

1 Klooster Bethlehem, van de Regulieren van St. Augustinus, bij Doetinchem. Vergl. Monasticon Batavum, II, 1941, blz. 56. Zie over Bethlehem: W.L. Bouwmeester, Het Klooster Bethlehem bij Doetinchem, diss. Amsterdam, 1903, en F. Ketner, De oudste oorkonden van het klooster Bethlehem bij Doetinchem, Utr. diss., 1932.

2 Tegenwoordig Beukerstraat.

3 Van St. Lebuinus te Deventer. Over de naam van de deken bestaat geen zekerheid. Zie Dumbar, Kerkelijk en Wereltlijk Deventer, I, 1732, blz. 338, kolom 2. De naam van de scholaster is niet bekend.

4 Deken van St. Walburg.

5 Zie hiervóór, blz. 117, noot 9.

[p. 142]

Des maendages na der XI M Megeden dage der ridderscap ende den cleynen steden ons vierdels dye hijer ghescreven waren 8 quarten dye quarte 6½ leuwe

Des selven avonts her Willem van Egmont ende her Evert van Wilpe 8 quarten dye quarte 6½ leuwe

Des dinsdages daer na her Willem van Egmont ende her Evert van Wilpe des myddages 1 gelach van 67 quarten dye quarte 6½ leuwe

Des saterdages daer na der ridderscap ende cleynen steden dye hyer veder ghescreven waren ons vyerdels 8 quarten dye quart 6½ leuwe

Des woensdages na Allehilgen den scepenen van Herderwyc 4 quaerten romanyen want hyer doe gien wijn vas dye quarte 8 leuwen

Op Kersdage den deken 2 quarten dye quarte 6½ leuwe

(folio 16^r).

Op sente Stevens dach enen brueder dye toe Monicken syn ierste mysse sanck¹ 4 quarten dye quarte 6½ leuwe

Op ten selven dach des avonttys den jonker van Homoet² 16 quarten dye quarte 6½ leuwe

Op Alre Kynder dach des avonts her Willem van Egmont 12 quarten dye quarte 6½ leuwe

Des wonsdages na Alre Kynder dach her Willem van Egmont des myddages ende des avonts 16 quarten dye quarte 6½ leuwe

Des donredages daer na her Willem van Egmont ende den joncker van Homoet des myddages 8 quarten dye quarte 6½ leuwe

Des dinsdages na Dertinen Bytter van Raesvelt 4 quarten die quarte 6 leuwen

Des maendages na Ponciani Willem van den Collic ende Aelbert syn geselle burgermeysters van Deventer myt oren burgeren dye hyer toe bruloft 5 quarten vyns. Ende van Gerit ter Voerst 3½ quarten ellic quarte 6 leuwen

Des vonsdages na Conversio Pauly doe dye scepenen in der

1 De eerste mis, die de pas gewijde priester opdraagt. Vergel. R. Post, Kerkelijke verhoudingen in Nederland vóór de Reformatie, Utrecht, 1954, blz. 68/69. Zie ook De Ordinarii van Kampen in de 15de en 16de eeuw, Fontes Minores Medii Aevi, blz. 1 en 18.

2 Over het geslacht Homoet, vergel. J.M. van Winter, Ministerialiteit en Ridderschap, blz. 315/16.

[p. 143]

gerwecameren privilegien oversagen verdroncken sy daer 2 quarten dye quarte 6 leuwen

Des vriedages daer na den scepenen van Doesborch dye hyer doe waren omme Gerit Zerbolts saken¹ wille hen geschenct 4 quarten Ende voer hem gegolden 3 quarten dye quarte 6 leuwen

Des saterdages na Purificatio^a Marie den scolten van Holten dye hyer vas 4 quarten dye quarte 6 leuwen

Des wonsdages na Valentini der ridderscap ende den cleynen steden dye hier gescreven waren 8 quarten die quarte 6 leuwen

Des wonsdages na octava Purificationis den richter van Aernhem 4 quarten dye quarte 6 leuwen

Dit beloept over al op 316½ quarten soe vurscreven steet, maket toe samen 96 lb. 15 s. 6 d.

(folio 16^v).

1 Gerard Zerbolt van Zutphen, de beroemde schrijver van theologische en mystieke geschriften was in 1398 overleden. De hier bedoelde Gerit Zerbolt behoort mogelijk tot zijn familie. Een ander lid van de familie Zerbolt was getrouwd met Jacob Schimmelpenninck, gelijk blijkt uit de Onderrentmeestersrek, van dit jaar, zie Bijlage I, blz. 179: Jacob Schimmelpenninck ende Gertrut Zerbolt 2½ olde schilt, alse oerre ein sterft so sijn se halff quyt, 7 lb. 10 s.

a Hs.: Purificatione.

Oncost van wijne

Ierst op sente Mathys avont doe dye scepenen op Vreden eten ende oer brueken uter buyssen verteerden doe ontbrach daer an dat dye rentmeyster daer in lede van der stat wegen 19 quarten dye quarte 5 leuwen, maket 4 lb. 15 s.

Des dynsdages na Judica doe her Hubert hyer vas gesant ons heren wegen van Gelre ende syn boescap dede in der scepenen cameren verteert an wine ende an brode 6 s.

Des dynsdages na ons Heren Hemelvaerts dage den rade van Ruermunde alse Johan van der Kraeken self 13 geschenct 8 quarten vyns dye quarte 6 leuwen ende voer ellyc toe gelage gegolden 4 leuwen, maket toe samen 5 lb.

Des sondages na Odulphi enen ridder uyt Sofoyen² dye hier vas omme dye lande toe besyen ende dye stede hoen geschenct des

2 Savoye. Dergelijke reizigers komen meer voor. Een goed voorbeeld is de reis van de Tsjechische edelman Hugo von Rožmital, die omstreeks 1465 een reis maakte door Europa, waarbij hij o.m. het overkwartier van Gelre bezocht. Vergel. C.A. Rutgers, in B. en M. ‘Gelre’, Deel 58, 1959, blz. 227. De stadsrekeningen bevatten ook herhaaldelijk posten, waaruit blijkt van de ontvangst van lieden, die het Heilige Land bezocht hebben. De zin van deze ontvangsten is o.m., dat de heren wel eens iets willen horen over vreemde landen.

[p. 144]

sondages avonts een glach van 37 quarten wyns ende des anderen myddages 1 glach van 32 quarten ende dye quarte 6 leuwen. Ende Gysebert apteker gegeven voer scukerkoeken 20 leuwen. Ende Thijs dye Bere van synen veerstede¹ gegeven 14 leuwen, maket toe samen 22 lb. 8 s.

Des wonsdages na Odulphi den scepenen van der Elborch dye hyer waren toe vragen omme treflicke saken et cetera 4 quarten ende voer hen gegolden toe gelage 10 leuwen dye quarte 6 leuwen maket toe samen 1 lb. 14 s.

Op Alre Kynder dage gegolden voer her Willem van Egmonde syn gesynde der 6 vas voer elken 6 leuwen. Ende des donredages daer na toe myddage gegolden voer her Willem van Egmont. Ende den joncker van Homoet^a ende oerre beyder gesynde dier 10 vas voer elken 5 leuwen toe gelage, maket toe samen 4 lb.^b

38 lb. 3 s.

(folio 17^r).

1 Thijs de Bere, die in deze rekening gewoonlijk als vervoerder van bouwmateriaal optreedt, is blijkbaar ook pachter van het veer over de Yssel geweest. Zie hierna, blz. 203.

a Hs.: Homot.

b Hierna wordt in Hs. abusievelijk de totalisering herhaald, die onderaan folio 16^r (blz. 143, r. 13 en 14) voorkomt (‘Dit beloept over al op 316½ quarten soe vurscreven steet, maket toe samen 96 lb. 15 s. 6 d.’).

Van hoecthijts wyne²

Ierst op onser Vrouwendach Annunciationis 20½ quarten ellic quarte 5 leuwen over al

Op Paeschen 21 quarten

Op sente Walburgen 20½ quarten

Op ons Heren Hemelwaerts dage 20½ quarten

Op Pinxsteren 21 quarten

Op Sacramenti 20½ quarten

Op Assumpcio Marie 21 quarten

Op onsen aflaet 20½ quarten

2 In dit hoofdstuk worden de wijnpenningen verantwoord, die op kerkelijke hoogtijdagen aan schepenen en raden en aan enkele hogere ambtenaren werden uitgekeerd. Het bedrag van die uitkeringen en de aequivalente hoeveelheid wijn zijn in dit rekeningsjaar onderscheidenlijk 82 lb. 10 s. en 330 quarten. Deze cijfers ondergaan blijkbaar geen enkele wijziging, want in 1457/58 en 1472/73 zijn zij precies dezelfde. Vergel. de editie van de Overrentmeestersrekening 1472/73, blz. 82/83. Ook hier doet zich de vraag voor - evenals bij de toedeling van laken (zie hierna, blz. 172, noot 4) - in hoeverre deze uitkeringen in geld of in natura plaats vonden.

[p. 145]

Op onse Vrouwe Nativitas 20½ quarten

Op Alle Heylgen 20½ quarten

Op sente Merten 20½ quarten

Op onse Vrouwe Concepcio 20½ quarten

Op Kersavont 21 quarten

Op Nyenjaersdage 20½ quarten

Op Derthienden dage 20½ quarten

Op Purificacio Marie 20½ quarten

Dyt belopet op 300 ende 30 quarten ellic quarte 5 leuwen, maket 82 lb. 10 s.

Summa tertia 217 lb. 8 s. 6 d.

Van der maeltyt op sente Petersdage ad Cathedram ende des anderen dages¹

Ierst gegeven voer schoen broet ende voer pasteyden coppe to samen 5 lb.

Gegeven voer 90 quarten wyns toe den galentijn ende toe den twen maeltijden opter tafelen gedroncken dye quarte 5 leuwen, maket 27 lb.

Item voer 5 quarten dranckes dye de olde apteker gemaket hadde ellic quarte 5 leuwen ende voer daet cruyt toe elker quarten 3 leuwen, maket toe samen 2 lb.

Item voer drie vierdel ponts sofferaens toe den galentijn ende toe der spisen 4 rinssche guldens

Ende voer 2 pont genwerss 1 rinssche gulden. Item voer en pont pepers 13 leuwen. Ende voer ½ pont negel 20 leuwen. Item voer 7 loet greyns 10½ leuwe. Ende 8 loet caneels voer 10 leuwen ende 7 loet galigaens 9 leuwen. Ende 3 loet musschaten 2 leuwen, dyt maket toe samen 15 lb. 14 s. 6 d.

Seger voer sucker koeken 40 leuwen ende voer 25 poent rosinen to den posteyden 25 leuwen ende voer 40 pont rosinen vleysches van Evert Sele dat pont 18 groet belopet op 45 leuwen, dyt maket toe samen 5 lb. 10 s.

Item voer 8 paer vetter capone dat paer 10 leuwen, maket 4 lb.

1 Kosten van de jaarlijkse raadsmaaltijd, ter gelegenheid van het begin van het nieuwe bestuursjaar. Vergel. J. Gimberg, Feesten en maaltijden te Zutphen in de Middeleeuwen, B. en M. ‘Gelre’, XII, 1909, blz. 247. Zie ook G. van Hasselt, Bijdragen voor d'Oude Geldersche Maaltijden, 1805, en W.S. Unger, De levensmiddelenvoorziening der Hollandsche steden in de M.E., 1916.

[p. 146]

Item voer 1½ lamme 36 leuwen, maket 1 lb. 16 s.

Item voer snoeke ende carper ende zeelt 13 lb. 8 s.

(folio 17^v).

Item voer 4 rakelvische¹ 20 leuwen ende voer herinc 15 leuwen.

Item voer 3 spynt erweyten 12 leuwen ende voer botter 20 leuwen.

Item voer hoppenbyer 20 leuwen maket toe samen 4 lb. 7 s.

Item voer twe beerschencken ende enen beerscop ende 3 ryme beerswilles² toe samen voer 40 leuwen. Ende 2 waltkesen voer 20 leuwen. Item den gesynde toe bellensier 10 leuwen, maket toe samen 3 lb. 10 s.

Item voer 24 pont vleisches der staet dyenres ellic pont 18 groet belopet op 27 leuwen ende voer broet 14 leuwen. Item voer ½ vaet keuten 20 leuwen, maket toe samen 3 lb. 1 s.

1 Rakelvisch = gedroogde en gezouten vis.

2 Varkenszwoerd.

Van boede loen³

Ierst des wonsdages na Cathedra Petri Gerit ten Wynckel toe Lochem an den raet myt brieve omme Bovynges wille ende vas daer gereden want groet water was hem gegeven mytter perdeshuere 10 s.

Des donredages daer na gegeven Luyken den boede van Aernhem dye hier enen brief bracht 5 s.

Des vridages na Judica Willem van Wenhusen myt enen brive toe Aernhem an den raet, 6 s.

Des vriedages na Paeschen Gerit toe Winckel myt enen brieve toe ter Borch an den drost van Johans saken wegen van Buloe in den groten water 8 s.

Des wonsdages na Beloken Paeschen Henric Sticker Terborch myt enen zoenbrieve an Johan van Buloe ende vas 2 nacht uyt 9 s.

Des vonsdages na Misericordia Domini Willem van Veenhusen Terborch an den drost myt enen brieve omme der ridderscap ende cleyne steden hier toe scriven 6 s.

3 Zie Inleiding, blz. 85. Zie ook de hoofdstukken ‘Van riden over jaer’ en ‘Van gesanden wyne’. De bodereizen - evenals de reizen van schepenen en raden - wijzen in hoofdzaak op territoriale relaties binnen Gelre en Zutphen. Daarnaast op relaties met het Oversticht (vnl. Deventer), Westfalen, Rijnland en de Hanze. Met de Westelijke territoria zijn er nauwelijks betrekkingen.

[p. 147]

Des saterdages daer na Henric Sticker toe Aernhem aen den raet van Nymegen om des dyenstes wille daer hen dye hertoge van Cleve af gescreven hadde 8 s.

Des wonsdages na Jubilate Willem van Veenhusen myt^a een brieve aen Luyken Ter Ryt toe Olst om syns perdes wille dat hij der stat holden solde 6 s.

Des maendages na Cantate Seyne dye dreyer an dye ridderscap ende cleyne stede in onsen vierdel myt briven hyer toe comen omme der saken wille van Lochem 12 s.

(folio 18^r).

Des anderen dages daer na Wolter Momme toe Aernhem myt^a een brieve omme des verwolges wille van den hertoge van Cleve 6 s.

Des wonsdages daer na Claeus Otten zoen toe Deventer myt een brieve an den raet 4 s.

Des donredages daer na Seyne dye dreyer toe Borckel¹ an den jonker van Bronchorst myt^a een brieve dye de ridderscap metten cleynen steden ons vierdels van hyer sanden 6 s.

Des mandages na Vocem Jocunditatis Wouter Mumme toe Doeseborch ende toe Duetinchen myt brieven hyer toe comen om des overdrages wille van den holde 6 s.

Op den selven dach Willem van Veenhusen toe Lochem ende ter Wildenborch an den drost myt brieven hier toe comen omme des holdes wille op onse vyande 6 s.

Des maendages na Assencio Domini Willem van Veenhusen toe Aernhem an her Henric onsen secretario² toe huys toe comen 6 s.

Des anderen dages daer na Willem van Veenhusen toe Deventer omme den scarpen richter³ ende bracht dyen weder om an dat koerhuys⁴ weder ende woert 8 s.

Des wonsdages na Pinxsteren gegeven den bade van Aerhem dye

a Hs.: my.

a Hs.: my.

1 Borculo.

a Hs.: my.

2 Henric van Zedem (Zeddam). Er wordt hier van Heer Henric gesproken, omdat hij - merkwaardig genoeg voor een stadssecretaris - geestelijke is (zie blz. 165, waar vermeld is, dat ‘Heer Henric onser stat secretarius sijn ierste misse sanck’)

3 Zutphen had in dit jaar blijkbaar geen eigen scherprechter, en leende die elders.

4 Het Koerhuis lag vlak bij Deventer even buiten de stad aan de grens van Gelre en het Oversticht.

[p. 148]

onse scepenen hier by nacht sanden dye daer waren om der gevangen wille dye toe Doesborch saten, dubbelt gelt alse 12 s. Des vridages daer na Willem Beticker toe Aernhem an onse scepenen dye daer waren myt een brieve by nacht om der van Doesborch wille ende om ander saken 8 s.

Des maendages na beloken Pinxsteren Willem van Veenhusen toe Deventer an den raet myt een breve 4 s.

Des anderen dages daer na Willem Beticker myt een brieve toe Aernhem an Henrico den Roede ons heren scriver van Gelre ende lach daer 1 nacht na der antwarden, vertert myt synen loen 10 s.

Des vridages na octava Sacramenti Wolter Momme toe Bare an her Walraven van Muerse ende van daer voert ter Wildenborch an den drost myt brieven 14 s.

Des donredages op sente Odulfs avont Willem van Veenhusen toe Baere an her Walraven van Murse myt een brieve 7 s.

Des anderen dages daer na Wolter Momme toe Grole aen den pape van Besten myt een brieve 7 s.

Item Gerit toe Wynckel toe Bremen daer aen den raet myt brieven ende mede an her Herman Graepinc om der saken wille van Henric van Vorsten ende lach daer 8 dage lanc eer dye saken daer geeyndet worden tusschen Henric van Vorsten ende Willem Byscops erfgenamen, hem gegeven voer syn teringe ende woer syn loen 8 lb.

Des sondages daer na Gerit toe Winckel toe Deventer an Henric Kaelsac om des sendeboeden ville dye van Munster daer vas, 4 s.

Des anderen dages daer na Gerit toe Winckel toe Aernhem myt een brieve an den raet om oers ordel wille toe versten 6 s.

(folio 18^v).

Des wonsdages na Odulphi Villem van Veenhusen toe Deventer metten zoenbrieve van Wonderinge 4 s.

Des vridages daer na Willem van Veenhusen to Deventer an den raet myt een brieve omme Wonderinges wille 4 s.

Des maendages op sente Martens avont Translacio Gerit toe Wynckel toe Nymegen aen den raet myt een brieve omme der stat wille van Munster dye vervolch dede van der hanse 10 s.

Des anderen dages daer na Henric Sticker myt een brieve tot Wilderborch an den drost om des knechts wille dye hyer in des scolten hoef sat 4 s.

[p. 149]

Des sondages daer na Johan Maerken toe Erclens¹ na onse burgers omme tydinge toe vernemen 1 lb. 12 s.

Des maendages daer na Gerit ten Winckel toe Deventer an den raet myt een brieve omme der antwarden wille van Nymegen ende van Aernhem alse omme dat vervolch van Munster van der hanse 4 s.

Des anderen dages daer na Gerit ten Wynckel gesant onse burgeren na toe Arclant² hem mede gegeven 1 lb.

Item Wouter Mumme toe twen tiden gesant toe Aernhem om tidinge toe vernemen van onsen vrenden dye in den lande van Gulic waren, toe samen 12 s.

Des manendages na sente Margarieten dage Henric Sticker toe Aernhem om den scarpen richter hyer toe halen ende weder toe Aernhem toe brengen³, toe samen myt synre terrynge 15 s.

Des maendages na Jacobi Gerit toe Wynckel tot Ruermunde an onser burger weert daer myt alsoedanen alse Jacob Scimmelpenninck ende onse burger daer werteert hadden ende mede om des harnasches wille dat onse burger daer gelaten hadde 2 lb.⁴

Des sondages daer na Gerit toe Winckel toe Eertbeke aen den joncker van Bronchorst om meyster Henric onses nyen schrivers wille myt een brieve 4 s.

Des wonsdages na Vyncula Petri Wolter Momme toe Aernhem myt een brieve an den drost dye doe daer vas omme der ebdissen gebreke wille van Vreden. Ende seynde den boeden wort myt den brieve an Evert van Olde toe Roederloe⁵ dat hij daer antwarde op geven solde 10 s.

Des saterdages op onsen Vrouwen avont Assumpcio Gerit to Vinckel toe Embric aen den raet myt^a een brieve om Derix gebreke wille van den Steenhuys van der maget dye hem ontgaen vas metten synen ende dye bode wachte na der antwarden 1 nacht, verteert myt synen loen 10 s.

Item soe Gerit toe Wynckel toe Bremen gewest hadde omme der saken wille gaende tusschen Werner Tolners wyf ende Henric van Voersten daer hij na der antwarden soe lange wachten moest,

1 Erckelenz, Gelderse enclave in Gulik, ten Oosten van Roermond. Deze post hangt samen met de elders in deze rekening vermelde expeditie naar het Land van Gulik (zie blz. 162).

2 Erckelenz, zie vorige noot en ook de volgende post.

3 Zie blz. 147, noot 3.

4 Ook deze post betreft de expeditie naar het Land van Gulik. Zie ook blz. 162.

5 Ruurlo.

a Hs.: my.

[p. 150]

dat hij werterde 2 rinssche guldens dye hem Werner Tolner gegeven heft ende dye stat hem gaf voer syn loen 1 lb. 16 s.

(folio 19^r).

Des dinsdages na Assumpcio Marie Johan Maerken toe Lochem aen den raet myt een brieve hen toe condigen dat onse vrienden des anderen dages by hem comen solden 4 s.

Opten selven dach Henric Sticker toe Deventer an den scholten myt een brieve om heymeliker saken wille 4 s.

Des woensdages na Bartholomei Willem van Veenhusen ter Borch aen den drost myt een brieve tegen onsen scepen toe comen aen Brake Hecke by Keppel 6 s.

Item Herman Gyse onsen ridenden boede gesant toe Borckel ende daer omlant omme des perdes wille dat daer den Heydenschen heren¹ genomen vas verteert myt synen loen 14 s.

Des saterdages daer na Willem van Veenhusen toe Lochem myt een brieve dye scepen om Bovinges wille dat sy dage myt hem holden wolden 4 s.

Des maendages na Decollacio Johannis Henric Stycker toe Deventer an den raet myt een brieve hen toe condigen dat onse scepen des anderen dages daer comen wolde om Wolter Dempinx saken wille 4 s.

Des sondages daer na Gerit toe Wynckel to Utrech myt brieven an des regents brueder van Hollant² om Johan Heynen zoens geldes wille dat hij sculdich was^a der stat van Zutphen van synre gevencnisse 1 lb.

Opten selven dach Wolter Momme tot Aernhem an den olden Gelys Yseren dye hij daer nyet en vant ende ginc thent hij en vant om Johan Heynen zoens saken wylle 18 s.

Des wonsdages na Nativitas Marie Herman Gise myt een brieve toe Wychmonden³ aen Wolter Dempinc 3 s.

Des saterdages na Mathei Herman Gise toe Aernhem myt een brieve an onsen here van Gelre daer hij dien brief af over leverde in die canselire⁴ 6 s.

Des saterdages na Michaelis Henric Sticker toe Nymegen aen den raet myt een brieve onsen burgeren mede boven geleyde toe werven 11 s.

1 Heiden, in Westfalen; zetel van een veemgericht.

2 Met ‘regent’ zal bedoeld zijn de stadhouder van Holland.

a Hs.: as.

3 Wichmond, buurtschap ten Zuiden van Zutphen.

4 Kanselarij van de hertog van Gelre.

[p. 151]

Des dinsdages na Remigii Willem van Veenhusen toe Dordrecht aen den raet omme den zoenebrief den hij daer haelde¹ ende lach daer 2 dage verteert myt synen loen 2 lb. 6 s.

Des saterdages daer na Willem vurscreven toe Lochem myt een brieve aen Evert van Olde omme der vrouwen wille van Vreden 4 s.

Des saterdages op sente Victoers avont Henric Sticker myt een brieve toe Amstelredam aen Henric Keppel 1 lb. 16 s.

Opten selven dach Henric ter Bruggen toe Grolle aen den raet myt een brieve omme Gerits saken wille van Bernsvelt 9 s.

Des vriedages op sente Gallen avont Gerit toe Wynckel dye Ysel sijde op an dye rydderscap ende cleyne stede myt brieve hijr toe comen ende voert toe Uuelft ende ten Berge 14 s.²

(folio 19^v).

Opten selven dach Wolter Momme dye Berkelsyde langes an dye ridderscap ende cleyne stede myt brieve hijr toe comen² 10 s. Henric Sticker toe Eertbeke an den joncker van Bronchorst myt een brieve 4 s.

Des donredages na sente Lucasdage Herman Gise myt een brieve toe Aernhem an den raet van Nymegen ende van Aernhem om toe wederboeden dat onse scepen daer op die tijt niet ende quemen ende vas 1 nacht uyt, verteert myt sinen loen 8 s.

Op sente Symon Juden avont Gerit toe Winckel dye Yselsyde op an dye ridderscap ende cleyne stede² myt brieven hijr toe comen ende vort ten Berge, 14 s.

Opten selven dach Villem van Veenhusen dye Berkelsyde langes an dye ridderscap ende cleyne stede myt brieven hijr toe comen 10 s.

Opten selven dach Henric Sticker myt een brieve toe Eertbeke na den joncker van Bronchorst ende van daer toe Bronchorst 4 s.

Des sondages op Alle Heiligen avont Gerit toe Wynckel toe

1 Deze post houdt verband met de beeindiging van het conflict tussen Dordrecht en de Gelderse en Nederrijnse steden. Vergel. J.F. Niermeyer, Een handelsoorlog tussen Dordrecht en de bovenlandse steden, B. en M. Hist. Genootschap, deel 66, 1948, blz. 13 e.v.

2 De boden, die de brieven rondbrachten om ridderschap en kleine steden tot de Zutphense kwartierdag te convoceren, hadden een vaste route. De ene bode ging van Zutphen naar Doesburg en vervolgens stroomopwaarts langs de Oude Yssel. De andere bode ging van Zutphen uit stroomopwaarts de Berkel langs.

2 De boden, die de brieven rondbrachten om ridderschap en kleine steden tot de Zutphense kwartierdag te convoceren, hadden een vaste route. De ene bode ging van Zutphen naar Doesburg en vervolgens stroomopwaarts langs de Oude Yssel. De andere bode ging van Zutphen uit stroomopwaarts de Berkel langs.

2 De boden, die de brieven rondbrachten om ridderschap en kleine steden tot de Zutphense kwartierdag te convoceren, hadden een vaste route. De ene bode ging van Zutphen naar Doesburg en vervolgens stroomopwaarts langs de Oude Yssel. De andere bode ging van Zutphen uit stroomopwaarts de Berkel langs.

[p. 152]

Ulleft an Vrederic van Richteren myt een brieve om des beloefs wille tegen Willem van Bake ende hem ende van daer voert toe Elten myt een brieve om der onbehoerlicker tolle wille dy sy daer van onsen burgerren genomen hadden 12 s.

Des vridages na Alle Hilgen Willem van Veenhusen toe Deventer myt een brieve ende lach daer na der antwarden 1 nacht voer syn loen ende teringe 6 s.

Des woensdages op sente Mateus avont Momme toe Aernhem myt een brieve na her Willem van Egmont 8 s.

Item Wolter Momme toe Doeseborch myt een brieve om Gerit Serbolts saken wille.¹ Ende van daer woert ter Borch aen den drost myt een brieve om der van Elten wille 8 s.

Des dinsdages daerna Willem van Veenhusen ter Borch an den drost myt 1 brieve om der tolle wille toe Nederelten ende voert toe Ulleft om der schelingen wille tusschen Vrederic ende Willem van Bake 9 s.

Des wonsdages daer na Wolter Momme ter Borch an den drost myt een brieve 6 s.

Op Alre Kinder dach Gerit toe Winckel toe Aernhem ende toe Nymegen myt brieve om des jonckeren wille van Homot. Ende vas 4 nacht uyt want water groet vas ende dye dijken in Betouwen ingegaen waren vervaren ende verteert 9 vlems ende voer syn^a loen 5 vlems, maket 1 lb. 8 s.

Des anderen dages daer na Willem van Veenhusen toe Doesborch ende toe Duetinchem myt Haex bode van den Wollefsberge dye daer ende hier was om dye pense, in den groten water 8 s.

Dye selve Willem toe Lochem daer en Johan Kreing gesant hadde om des gelts wille dat hij hen verlecht had an Haeke van den Wollefsberge 4 s.

(folio 20^r).

Des sondages na Dertinden Willem van Veenhusen tot Aernhem myt een brieve om des gebrekes wille dat onse burgeren in Brabant hebben dij over leverde in ons heren canselire van Gelre, want in den groten water was 8 s.

Des sondages na Agnetis Wyllem van Veenhusen toe Aernhem an den rentmeyster om onser burgeren tijnsguede wille daer hij

1 Zie hiervóór, blz. 143, noot 1.

a Hs.: sy.

[p. 153]

aen gepeint hadde¹ omme den verseten tijns ende lach daer l nacht na der antwarden, werteert myt synen boedenloen 10 s. 6 d.

Des sondages daer na Willem van Veenhusen toe Coelen ende solde voert op getogen hebben aen Andris Yseren Gerits zoen hem enen wete toe doen tegen sente Peter toe huys toe comen verteert myt synen loen 5 lb.

Item Seyne die Dreyer to Bronchorst an den joncker myt enen brieve hem dye reyse toe weder boeden dye ter Borch gewest solde hebben 3 s.

Des maendages op sente Valentijns dach Willem van Veenhusen dye Yselsyde op aen dye ridderscap ende cleyne stede myt brieven hier toe comen 15 s.

Opten selven dach Herman Gyse dy Berkelsyde langes aen dye ridderscap ende cleyne steden myt brieven hyer toe comen 15 s.

Opten selven dach Wolter Momme toe Bronchorst myt een brieve an den joncker hier toe comen 3 s.

1 Zie over deze moeilijkheden W. Jappe Alberts, De Staten van Gelre en Zutphen, I, 1950, blz. 195.

Liefnysse van boedeloen

Ierst op sente Mathijs avont der stat drie speelluden van Munster 1 postulaets gulden, maket 1 lb. 16 s.

Des dynsdages na Palmen sande Johan van Eerde hyr enen boede om Gysken Scrueders saken wille 4 s.

Des saterdages na Paeschen den boede van den Bossche dye Heyne Spicker hyer sande van den ossen dye onssen burgeren genomen waren 10 s.²

Des dinsdages na Vocem Jocunditatis doe dye ridderscap ende dye cleine stede hyr varen ende een brief sanden an Gerit van Bernsvelt³ gegeven des drosten segeler van dien brieve toe besegellen 12 s.

Des vridages na sente Servaes dage enen boede van Bremen dye hier Herman Graepync hier sande alse van den saken gaende tusschen Henric Vorsten ende^a Gosen Tolners daer Herman den boeden af geloeft hadde 2 rinssche guldens ende hij lach hier en

2 Deze post wijst wederom op de veehandel van Zutphense burgers.

3 Gerit van Bernsfelt maakte met een groep vrijbuiters de Achterhoek onveilig. Zie ook de post na de volgende post. Dergelijke vrijbuiterij is geen uitzondering. Een voorbeeld vermeldt nog de Overrentmeestersrek. 1472/73, blz. 121.

a In Hs. ontbreekt: ende.

[p. 154]

wachte na der antwarden langer dan 8 dage. Ende hem voer synen cost gegeven ende geschenct 1½ rinssche guldens ende 1 oert, maket toe samen 9 lb. 3 s.

Gegeven Henric Crede dat hij myt onsen burgeren gereden vas toe Lochem daer sy hielden op Gerit van Bernsvelt to presencien 2 s. 6 d.

Des vriedages na Sacramenti des jonckeren boede van Wische dye hyer den zonebrief bracte dye Bernt Wonderinc weer hebben solde 6 s.

Des maendages na der Elfdusent Megedendage des bysscops drie speelluden van Utrecht dye hyer waren 1 postulaetsgulden 1 lb. 17 s.

(folio 20^v).

Des wonsdages op Katherinen avont enen bode van Deventer dye hier enen brief van den dage toe ramen van Andris Iseren Alphers zoen saken 4 s.

Gegeven den boede toe liefnisse die hier vas om Haekes gelt van den Wollelfsberge 4 s.

Des dinsdages na Dertiendendage des bysscops speelluden van Munster 1 postulaets gulden maket 1 lb. 17 s.

Van tymmeryngen

Ierst gegeven Deric Bredebile van vensteren toe maken aen des poerters huysken buten dye Laerpoerte 1 dach 8 leuwen. Ende vor 2 corte plancken daer men dye venster af makede 12 leuwen, dit maket 1 lb.

Gegeven Jacob Scimmelpenninc toe vollest den cantholt dat hij van Splinter Loef gecoft hadde daer men dye wollenwevers ramen¹ af maken solde 18 arnemse guldens voer den gulden 23 leuwen, maket 20 lb. 14 s.

Item daer op gegolden 2 quarten vijns toe vijncop² dye quarte 6½ leuwe ende 1½ leuwe toe onrade, maket 14 s. 6 d.

1 Deze post en de volgende posten geven concrete inlichtingen over de Zutphense lakennijverheid, die echter geen grote omvang gehad heeft. Zie W. Jappe Alberts en H.P.H. Jansen, Welvaart in Wording, 's Gravenhage, 1964, blz. 131.

2 Wijnkoop, zie De oudste stadsrekeningen van Arnhem, ed. W. Jappe Alberts, Fontes Minores Medii Aevi, III, blz. 2, en voorts de editie der Overrentmeestersrek. 1457/58, blz. 90, noot 2.

[p. 155]

Item dit heft Johan Hellenbreker na in gebracht^a van den wollenwevers ramen.

Ierst van Ernst Keutenbrouwer van ribben 56 leuwen, Deric den smyt van den clauwyeren ende yservarch toe den rame van der stat yser gemaket waert 60 leuwen ende Gerit Saelken van dien holte van den Marsche in dat gruythuys¹ toe woeren ende weder buten dye Nyestatporte daer men dye ramen sette, 18 leuwen. Ende des tichelers 3 knecht van graven ende van dycken aen den ramen elken 15 leuwen dat belopet op 45 leuwen. Ende Hellenbreker van 12 dagen dye ramen toe maken des dages 4 vlems belopt op 48 vlems. Ende Johan dye Hogen sinen geselle 14 dage des dages 3 vlems belopt op 42 vlems. Ende Johan dye Hoge na sente Peter 10 dage des dages 4 vlems beloept op 40 vlems. Ende Kortken 5 dage des dages 3 vlems belopt op 15 vlems, dyt maket toe samen 23 lb. 9 s.

Summa quarta 200 lb. 4 s.

(folio 21^r)

a Hs.: ingegracht.

1 Het gruithuis lag op de hoek van het Rijkenhagen bij de brug over de Berkel naar de Nieuwstad. Zie J. Gimberg, Een Geldersche stad in de Middeleeuwen, Bijdr. en Med. ‘Gelre’, III, blz. 22.

Oncost van Molen

Ierst den heren van Bylheme² voer 3 molder weytes ellic molder 40 leuwen maket 6 lb.

Gegeven Johan Hellenbreker voer syn loen dat hij die molen over jaer werwaert ende betert wes daer an gebrect 36 lb.

Gegeven Duwe Andries zoen van den molengelde over iaer toe bueren 30 lb.

Den selven voer sijn rock van 6 ellen cortes laekens 5 lb. 11 s. Gegeven van enen molen assen dye Jacob Scimmelpenninc gecoft hadde dye bynnen nyet guet en vas doe sij beslagen vaert, daer Wermbolt dye rentmeyster plancken af scyeden liet, den holtsnyders daer af toe snyden 1 lb. 16 s.³

Des sondages op Vocem Yocunditatis gegeven voer 52 ellen seyle doek voer ellic elle 3 leuwen maket 7 lb. 16 s.

2 Klooster Bethlehem, zie hiervóór, blz. 141, noot 1.

3 Deze post levert een interessant voorbeeld op van de nauwkeurigheid waarmede het gebruik van stadsgelden verantwoord werd. Hier blijkt, dat het voor een bepaald doel aangekocht materiaal na afkeuring voor een ander doel gebruikt werd.

[p. 156]

Gegeven voer 5 corte plancken dye an dye molen ende an Wernsvelder brugge quamen 25 leuwen. Ende Gerit Callen voer ene wronge dye onder die pynne van der assen geleget waert in der watermolen 20 leuwen maket toe samen 2 lb. 5 s.

Item noch gegeven voer 24 ellen seyle doex 4 aernemsche guldens maket 4 lb. 10 s.

Gegeven enen tymmerman van Haerlem voer 1 molenasse 6 enkel^a rinssche guldens. Ende van deser assen toe woeren uten Brake Evert Kaerman 1 oert gulden ende 6 leuwen. Gegeven Wolbert ter Regden myt synen geselle van der assen toe stalen ende toe snyden ende een ballic toe snyden toe stuetteposten elken 3 dage ende elken des dages 8 leuwen ende voer dye vurscreven balc gegeven 1 aernemsche gulden ende 2 leuwen dyt maket toe samen 20 lb. 2 s.

Des sondages na Mathei Ewangeliste gegeven Henric Tympen voer 2 holter daer men armen af makede in dye assen 3½ aernemsche guldens. Ende voer een holt gegeven dat voer der molen lach daer men noch een arme in der assen af makede 1 aernemsche gulden voer elken aernemsche gulden 23 leuwen. Gegeven Mensen Smeyken voer een rinchoelt 38 leuwen. Ende Johan Sturman Gerlofs zoen voer een ruitholt 18 leuwen ende Johan Hellenbreker voer een rincholt 37 leuwen. Ende van der assen toe beslaen ende dye gate toe maken daer dye arme doer gingen ende van een nyer schuerren toe maken Johan Hellenbreker 5 dage ende syn knecht 7 dage elken des dages 4 vlems. Item Herman ende Johan den holtsniders van holte toe snyden elken 2 dage ende elken des dages 8 leuwen, dyt maket toe samen 16 lb. 3 s. 6 d.

Gegeven Aernt den Swarten van der straten voer der molen toe maken 5 leuwen. Ende Henric Vyssche van sande ende leme toe vueren dat men voer der bruggen an den watermolen in dat grontwerck stiet alse 8 kerren leems ende 4 kerren sandes daer dye strate mede gemaket waert, maket toe samen 13 s.

Gegeven Mense Smeyken voer een coert block plancken 1½ rinssche gulden ende een oert daer men dye brugge by der molen een dele mede makede voer den gulden 49 leuwen. Ende voer 1 ballic dye half voer der moelen geleget waert daer men tege strate. Ende dye ander helft quam op windemolen buten dye Hospitaelspoerte, coste 1 aernemsche gulden ende 2 leuwen, maket toe samen 5 lb. 10 s. 9 d.

a Hs.: elkel.

[p. 157]

(folio 21^v).

Des sondages na Remigii verloent Johan Hellenbreker van rade toe maken 4 dage ende Mathijs sijn knecht 4 dage elken des dages 4 vlems maket toe samen 3 lb. 4 s.

Des sondages op sente Vyctoersdach gegeven voer 1 voeder plancken daer men schoffelen af makede an dat rat ende voer ribben daer men dye voest af makede toe samen 3½ aernemsche gulden. Ende Johan Hellenbreker ende sijn knecht van dyen rade toe maken elken 2½ dach, ende Deric Bredebile 6 dage elken des dages 8 leuwen, maket toe samen 8 lb. 8 s. 6 d.

Des sondages na sente Gallen dage Johan Hellenbreker van den rade toe maken ende dye molen buten toe beschaeren 5 dage Matheus syn knecht 5 dage Deric Engelberts zoen 5 dage ende elken des dages 4 vlems. Ende voer 3 stucke holts daer men dye opstilen buten dye molen af makede ende daer men dye wrongen mede huegede 3 aernemsche guldens ende 2 holtsniders van een holt daer toe snyden 4 leuwen. Ende Thonijs dye kaerman van twe voren toe vueren 2 leuwen maket toe samen 9 lb. 15 s. Des sondages na der XI M Megeden dage verloent van tymmeren an dye watermolen Johan Hellenbreker 2 dage. Ende Meus sinen knape 5 dage Deric Bredebile 6 dage. Ende elken des dages 4 vlems maket 5 lb. 4 s.

Gegeven Henric Kaelsac voer enen molensteen geheiten 16^re 22 rinssche gulden voer den gulden 50 leuwen maket 55 lb.

Item Henric Kaelsac noch voer enen molensteen geheiten 15^re 16 rinssche guldens voer den gulden 50 leuwen maket 40 lb.

Gegeven Aernt Blome myt sinre selscap van dyen 15^re van Deventer hier toe brengen¹ ende Gerit Salken van dyen steen myt synen vagen in dye vatermolen toe vueren toe samen 20 leuwen ende Herman Spiker van beyde dye molenstenen meyt synen gesellen van den kraen voer dye watermolen toe brengen 22 leuwen. Ende Deric Ratinc van vueren 6 leuwen, dyt maket toe samen 2 lb. 8 s.

Gegeven Johan Brans van den molensteen alse van den 16^re toe gerwen ende rede toe maken 4 lb.

Gegeven Henric Hoen den molner van den molensteen gheheiten een 15^re toe gerwen ende rede toe maken 4 lb.

1 De molenstenen kwamen uit het gebied van Mayen in de Eifel (N.W. van Koblenz), waar sinds de Romeinse tijd steengroeven waren. Van daaruit ging de uitvoer van molenstenen naar allerlei richtingen. Zij komen ook voor in het handelsverkeer met Engeland. Vergel. W. Jappe Alberts en H.P.H. Jansen, Welvaart in Wording, 's-Gravenhage, 1964, blz. 231.

[p. 158]

Gegeven Johan Hellenbreker van der assen toe coerten ende dye pijn toe versteken ende een nye wronge toe leggen 14 vlems. Ende van 5 runselschiven toe maken 50 leuwen, dyt maket toe samen 3 lb. 18 s.

Item Johan tousleger voer een wijnden touwe daer men dye sach mede ophaelt opter wyndemolen dat woech 17½ pont, hem daer voer gegeven 24 leuwen. Ende van den haren corden toe den seylen 20 leuwen ende van den steen kabel toe verbeteren 2½ aernemsche gulden, maket toe samen 5 lb. 1 s. 6 d.

Des sondages na octava Mertini gegeven voer 2 voeder cortter brugge plancken dye de rentmeyster ende Hellenbreker op dye merct cochten dat ene voder voer 3 aernemsche guldens ende 1 leuwe ende dat ander voder voer 3 aernemsche guldens ende 1 oert maket toe samen 7 lb. 5 s. 8 d.

(folio 22^r).

Des sondages op sente Claeus avont verloent van een ringe toe maken om den molensteen buten dye Hospitaelspoerte ende van 2 stutten toe setten onder den steenballic an der molen opten Marsche. Ende voer dye watermolen Hellenbreker een nye brugge gemaket 3 dage ende des dages 4 vlems. Ende sinen knecht 5 dage des dages 3 vlems. Ende Splinter Loef gegeven voer een holt daer dye stutten af gemaket woorden onder dye steenbalken 13 vlems, dyt maket toe samen 4 lb.

Des sondages na Lucie gegeven voer 4 nye saet korve in der vatermolen 45 leuwen. Ende Herbert Kystemaker van enre nyer dueren van wagenscot toe maken voer Branses molen 2½ aernemsche gulden, maket toe samen 5 lb. 7 s. 6 d.

Gegeven her Alphart Sturman voer een holt daer men een vronge af makede onder dye asse metten onraede 12 leuwen ende Henric van Lutingen van synen scepe in den groten vater daer men mede af an voere toe molen buten der Hospitaelsporte 12 leuwen, dit make toe samen 1 lb. 4 s.

Gegeven voer kersen dye over jaer an der molen verbrant sijn alse hondert ende 74 pont voer ellic pont 2 leuwen ende 1 oertken. Ende voer 35 pont ongels dat pont 1½ leuwe ende 42 pont roesels dat pont 5 oertken daer dye molen over jaer mede gesmeert sijn, dyt maket toe samen 25 lb. 6 s. 6 d.

Van Yserwerck soe toe den molen over jaer gebesicht is.

Ierst een molen spille boven vermaket beneden gecort ende ver-

[p. 159]

stelt ende vuer nye beytel gemaket ende een runselschive gebonden toe samen voer 34½ leuwe. Item van vier nyen beytelen ende een nyen bant buten om dat raet ende dye negel daer toe toe samen voer 14½ leuwe. Ende noch ene molenspille ende een potken versteelt voer 11½ leuwe. Ende van enen aenbylt toe bynden 2 leuwen, dyt belopet op 62½ leuwe, maken 3 lb. 2 s. 6 d.

Item een nye gerre gemaket ene molenspille beneden gelenget versteelt ende boven vermaket ende een nye potken gemaket ende twe bande op dye asse. Ende daertoe 3 nye beitel ende 4 bande om dat kammeraet ende eenen nye ruet ende alle dye negel daertoe te samen voer 8 aernemsche guldens ende 1 oert maket 9 lb. 9 s. 9 d.

Item twe nye haeke aen nye nese ene clincke twe nye hengels ende nye tralie eenen rehaspe ende dye negel daer toe te samen voer 2 aernemsche guldens ende 1 oert ende an eenen molenspille enen nyen hals gemaket ende gesteelt boven ende beneden. Ende potken gesteelt enen tap vermaket ende 2 bande dye negel daertoe toe samen voer 3½ aernemsche gulden. Item an een molenspille enen nyen hals gemaket ende boven ende beneden versteelt ende potken gesteelt ende 3 runselsciven gebonden ende 2 nye duerenhengels gemaket ende een nye grepe toe den tralien. Ende daer toe 4 nye beytel ende 2 haspen ende dye negel daertoe toe samen voer 5 aernemsche guldens, dyt belopet op 10½ aernemsche gulden 1 oert, maket 12 lb. 7 s. 3 d.

(folio 22^v).

Item 47 billen gesteelt ellic bille enen olden vlems maket 4 lb. 14 s.

Item van alle dye byllen over jaer toe scerpen 6 lb.

Item woer dat nye rat boven aen Branses molen gemaket 2 nye tappen ende 2 nye crusen voeran dye asse ende dye negel daertoe te samen voer 12 aernemsche guldens maket 13 lb. 16 s.

Item sesse nye bande op dye asse ende 7 nye lange bande buten an dat raet ende 7 nye lange bande buten an dat kammerat ende vyer nye bolten ende daertoe een anbelt gebonden ende een molenspille gelenget ende gesteelt, een potken gesteelt ende alle dye negel daertoe te samen voer 14½ aernemsche gulden maket 16 lb. 13 s. 6 d.

Item van allen negellen over jaer toe den molen ende toe der bruggen. Ierst 300 dubbelder scarpinge ende 70; dat hondert 2

[p. 160]

aernemsche guldens ende evoldiger scarpynge hondert ende 70, dat hondert 1 aernemsche gulden. Item 500 laschenegel dat hondert 8 leuwen ende 700 myddelnegel dat hondert 6 leuwen. Item 900 spyckernegel, dat hondert 4 leuwen ende 500 tengenegel dat hondert 3 leuwen. Item aen beyde der wyndemolen 81 laschenegel toe samen voer 6½ leuwe. Item 400 myddelnegel dat hondert 6 leuwen, ende 3 vierdel spickernegel toe samen voer 3 leuwen. Dyt belopet op 16 aernemsche guldens ende 9 leuwe maket 18 lb. 16 s. 6 d.

Van der olymolen¹

Ierst aen dye olij panne 4 nye bande ende dye panne toe lappen ende 1 nye slot myt drie nyen sluetelen ende dye negel daer toe te samen voer 1½ aernemsche gulden. Ende hondert evoldiger scharpinge voer 1 aernemsche gulden. Item 150 laschenegel dat hondert 8 leuwen ende 100 myddelnegel dat hondert 6 leuwen. Item 600 tengenegel dat hondert 3 leuwen. Item 800 stoppenegel dat hondert 1½ leuwe, dyt belopet op 4 aernemsche guldens ende 13½ leuwe, maket 5 lb. 5 s. 6 d.

Item an der scepen huys een vyerdel spikernegel ende 3 vierdel myddelnegel ende ½ vyerdel laschenegel dese negel belopet toe samen op 7 leuwen. Item ene nese gemaket aen dye duere voer 1½ leuwe ende voer een nyen sluetel 3 leuwen. Ende 2 nye hengelsche om dye pylre van den vensteren ende daer toe 4 haspen voer ½ aernemsche gulden. Item voert van alle den stopnegelen daer der stat dacke over jaer mede gestoppet is. Ende des vas 650 ende 25, dat hondert 1½ leuwe.

Item aen dat vaeke huys opter nyer moeren² 12 ancker ende 6 bolten voer 1½ aernemsche gulden. Ende 100 scarpinge voer 1 aernemsche gulden ende 2½ vierdel lasschenegel voer 5 leuwen. Item aen den kraen 19 scarpinge voer 4½ leuwe ende daer toe 50 lasschenegel voer 4 leuwen ende 1½ myddelnegel dat hondert 6 leuwen. Item aen den herewagen vuer schiven ende 5 banden ende 4 lunsen ende 7 spleytenegel ende 2 tochbande een hengels ende dye negel daer toe myt eenre haspen toe samen voer 1 aernemsche gulden, dyt belopet op 4 aernemsche gulden 11 leuwen maken 5 lb. 3 s.

1 De ‘olymolen’ lag buiten de Nieuwstad.

2 D.w.z. het waakhuis op de nieuwe stadsmuur.

[p. 161]

(folio 23^r).

Item an dat heke in den wert voer 1 cluster ende van enen oesvate¹ toe bynden ende voer 1 nye keten aen dat scip toe samen voer 21½ leuwe. Ende 35 dubbelder scharpinge aen Wernsvelder brugge ende 50 evoldiger scarpinge ende 50 lasschenegel toe samen voer 32 leuwen. Item van den tichelaven van drie steenformen toe bynden 20 leuwen ende van enen hengels aen dat hecke 2 leuwen. Item aen dye Laerpoerte 3 vyerdel spickernegel ende van vier hengelsche aen dat nye huysken buten dye veerste port ende voer 2 haspen ende 2 haeke ende dye negel daer toe voer 8 leuwen, dyt belopet toe samen op 3 aernhemsche guldens ende 14½ leuwe, maket 4 lb. 3 s. 6 d.

Item van yserwerck aen dat cleyne schryken buten der Nyerstat voer der hameyden

Ierst 7½ vierdel dubbelder scarpinge dat hondert 2 aernemsche guldens ende 5 vyerdel scarpinge dat hondert 1 aernemsche gulden. Item 50 spickernegel voer 2 leuwen ende 29 myddelnegel voer 1½ leuwe, ende 1 oertken. Item ½ vyerdel lasschenegel voer 1½ leuwe een nye keten ende enen baut aen dye duere myt eenre haspen toe samen voer 18 leuwen ende 1 oertken, dyt belopet toe samen op 5½ aernemsche gulden ende 11 leuwen, maket 6 lb. 17 s. 6 d.

Gegeven Johan Brans dye molner voer zijn loen van malen over jaer 38 aernemsche guldens, maket 43 lb. 14 s.

Gegeven Henric dye molner voer sijn loen van malen over jaer 38 aernemsche guldens maken 43 lb. 14 s.

Gegeven Henric Rolofs zoen van den tralien scoen toe maken aen den Bovenberch en aen den Apenstaert over jaer 5 lb.

Summa quinta 522 lb. 9 s. 8 d.

(folio 23^v).

1 Hoosvat.

Van heervart

Ierst des sondages na Odulphi Deric van Drinen myt enen dele van onsen burgers ten Wyttensande² van daer voert toe Grolle toe holden op onse vyande doe sij veder quamen doe verterden sij 10½ quarten vyns dye quarte 5 leuwen, ende Deric toe presencien 5 leuwen, maket toe samen 2 lb. 17 s. 6 d.

Gegeven Evert ten Valle van synen perde dat in den lande van

2 Vergel. blz. 132, noot 1.

[p. 162]

Gulich in den herst opter reysen doe Yacob Scimmelpenninc myt onsen burgeren uyt vas, verderft waert 19 rinssche guldens voer den gulden 48 leuwen, maket 45 lb. 12 s.

Des saterdages na Margariete Jacob Scimmelpenninc ende Andrys Yseren Gerits zoen meyt onsen burgers myt 60 perden opter reysen doe onse here van Gelre gescicht hadde an dat lant van Gulic¹, hen mede gedaen 50 rinssche guldens. Ende hen myt Gerit toe Wynckel na gesant 10 rinssche guldens an leuwen. Ende doe sy veder quamen toe huys doe waren sy sculdich bleven oren weert toe Ruermunde van prevanden ende van byer dat sy daer cochten 20 rinssche guldens dye Gerit toe Wynckel daer bracht.² Ende doe Yacob Scimmelpenninc toe huys quam doe bracht hij weder 10 rynsse guldens, soe blef daer an der summe doe dye 10 rinssche guldens af cort waren 70 rinssche guldens. Ende onse burgers hadden uytgelecht opter reysen dat hen Jacob vurscreven weder gaf 3 rinssche guldens ende 5½ leuwe. Ende Andris Yseren Gerits zoen hadde uytgelecht 2 rinssche guldens ende 12 leuwen. Ende Henric Crede dye voe onsen scepenen uytreet dye herberge in toe manen verteert 40 leuwen. Ende Wyllem van Weenhusen dye oec kock in der reysen vas hem gegeven 20 leuwen. Gegeven Gerit des Grypers wyf voer broet dat sy mede in den heervagen hadden 3 aernemsche guldens. Ende Wyllem Rensen voer vyn den sy woer ende na droncken ende over maeltijt 84 quarten dye quarte 5 leuwen. Ende Herman Weggenbecker toe der maeltijt van broede 22 leuwen. Ende voer vleysche ende voer hoenre 2 rinssche guldens ende 40 leuwen. Item Peter Pansen wyf voer schotellen dye sy mede opter reysen hadden toe huere 5 leuwen. Ende voer 2 syden spex dye sij mede hadden 2 rinssche guldens ende voer besen dye sij mede hadden dye ene dele weder quamen 2 aernemsche guldens ende 4 leuwen. Item voer 1 scepel saltes 17 leuwen. Item voer een scepel erweyten 10 leuwen. Item voer 2 ledyge edyckvateken dye sy mede hadden 13 leuwen. Item voer 3 nye sluetel toe den heerwagen 6 leuwen, voer rosel ende teer daer men dien wagen mede smerde 4 leuwen ende voer 2 sicht der een achter bleef ende een houtbile toe samen voer 38 leuwen.

1 De oorlog tussen Gulik en Gelre eindigde eerst in November 1445 met een door Johan van Kleef, oudste zoon en opvolger van hertog Adolf van Kleef, bemiddeld bestand. Zie Nijhoff, Gedenkwaardigheden, Deel 4, blz. CXVIII en oorkonde, no. 227, d.d. 21 nov. 1445. Deze post geeft een interessant voorbeeld van de uitrusting van een stedelijke krijgsmacht.

2 Zie hiervóór blz. 149.

[p. 163]

Ende Peter Buedicker van dye byle ende enen sicht toe helven 4 leuwen. Ende Johan Tousleger voer corden dye Jacob Scimmelpenninc hadde maken laten 5 leuwen. Ende Henric den maelre van 6 staetswapen dye Henric Crede mede hadde dye herbergen mede in toe nemen 20 leuwen. Ende Henric den scrueder voer 5 ellen wyttes daer men dye teiken af makede elken myt 2 roeden crucen der 60 was. Ende voer coveler ende linnen doeke daer men dye wympel af makede opten

(folio 24^r).

glavyen ende opten heerwagen, belopet op 1 rinssche gulden ende 27 leuwen, Dyt toe samen 97 rinssche guldens ende elken rinssche gulden gerekent voer 25 vlems ende daer toe 13½ leuwe, maket toe samen 242 lb. 16 s. 6 d.

Gegeven Deric Orinc van bevele der scepenen van sinen twen perden dye mede an den heerwagen waren in den lande van Gulic 2 lb.

Gegeven den reyseners van elker gelaiven

Ierst Jacob Scimmelpenninc alse een hoeftman 2 rinssche guldens Andris Yseren Geritszoen 2 rinssche guldens Alphert Scimmelpenninc 2 rinssche guldens Henric van Voerthusen 2 rinssche guldens Johan van Veermoden 2 rinssche gulden Vrancken van Sueten 2 rinssche guldens Andrys Kreynck aen den Saltmerct 2 rinssche guldens Evert Assen 2 rinssche guldens Harman Taste 2 rinssche gulden Wyllem Scoldeman 2 rinssche guldens Jacob Dyepenbrock 2 rinssche guldens Aelt Schelewaert 2 rinssche guldens Deric ten Valle 2 rinssche guldens Johan ten Oldenberge 2 rinssche guldens Deric Mennich 2 rinssche guldens Henric Crede 2 rinssche guldens Johan van Griete 2 rinssche gulden Herman Verver 2 rinssche guldens. Dyt syn 18 reyseners ende elken gegeven 2 rinssche guldens voer den gulden 48 leuwen, maket toe samen 86 lb. 8 s.

Gegeven Deric van Ratingen van synen perden dye mede in den heerwagen waren in den lande van Gulic 5 lb.

Gegeven des maendages op Agnetis Sweder onsen weert toe Aernhem van Willem Tegginx panser dat hem Willem af geleent hadde ende myt hem in den lande van Gulic bleef 8 enckel rinssche guldens ende 1 quarte wijns van 6 leuwen voer hen gegolden, maket 20 lb. 6 s.

[p. 164]

Gegeven Herman Mackinc voer sijn pert dat in den lande van Gulic in der reysen bleef 17½ rinssche guldens voer den gulden 50 leuwen, maket 43 lb. 15 s.

Gegeven Tonys Yseren van synen halven perde dat Henric Nyenhuys tot Ruermunde gereden hadde van der stat vegen dat daer gelevert vaert daer Wermbolt Stuvenberch dye ander helft af toe hoerde dye daer nyt af gegeven en is. Gegeven Tonys voer sijn helf 3 rinssche guldens maken 10 lb.

Summa sexta per se 418 lb. 15 s.

(folio 24^v).

Van menigerhande onrade

Ierst des anderren dages na sente Petersdage ad Cathedram den scholtes orlof gebeden aen meyster^a gegeven 5 s.

Des sondages na sente Petersdage doe men dat condigeboec¹ las den scepenen ende den gesinde toe presencien 5 lb. 18 s.

Item Deric van Anssen van Vorden dye in den lande van Gulic gewangen was hem mede gedaen doe hij weder inghinc 2 roede aernemsche guldens, maken 2 lb. 12 s.

Des sondages op Palmenavent doe dye scepenen van Herderwic hyer sanden myt oren dynre dye ordynancie van den wollenweversampt daer af oren scriver weder gesant 2 ons heren nyer guldens ende den dynre dye de ordynancie bracht 1 nyen gulden ende den kerreman dye de 2 selen hyer bracht van Herderwike 2 aernemsche guldens ende dye dat deylde 5 leuwen, maket toe samen 7 lb. 13 s.²

a De naam is in het Hs. weggevallen.

1 Verzameling van bepalingen, en regelingen van publiekrechtelijke aard. Het ‘Kondichboeck’ van Zutphen is gepubliceerd door C. Pijnacker Hordijk, in Rechtsbronnen der stad Zutphen (O.V.R., I, 2, 1881). Pijnacker Hordijk was van mening, dat het éénmaal per jaar, n.l. na de schepenkeuze op 22 februari werd afgekondigd. Dat is niet juist. De afkondiging geschiedde tweemaal per jaar, nl. op de zondag na Petri ad Cathedram en op de zondag van Sint Jacob. Dit blijkt uit de hier uitgegeven rekening (zie blz. 167: Des maendages na sente Jacob doe men dat condigeboec in der scepencameren las..). Zie ook de editie van de Overrentmeestersrek. 1472/73, blz. 118 en blz. 126.

2 Deze post betreft de organisatie van de Zutphense lakennijverheid, waarbij men het voorbeeld van de lakennijverheid te Harderwijk volgen wilde. Van dergelijke hulp bij het inrichten van een stedelijke nijverheidstak vindt men ook een voorbeeld in Arnhem. Zie W. Jappe Alberts en H.P.H. Jansen, Welvaart in Wording, 's Gravenhage, 1964, blz. 132.

[p. 165]

Des vriedages na Paschen meyster Henric van der Borch den hoefsleger dye hyer was om Thonys Yseren pert toe besyen dat Henric Nyenhuys toe Rumunde gereden hadde hem gegeven toe lyefnisse 1 roden aernemsche gulden ende voert voer syn teringe in der herbergen toe samen, maket 2 lb. 10 s.

Opten selven vriedach gedaen Deric van Anssem van Vorden doe hij veder in ginc in dye gevencnisse in den lande van Gulic 1 lb.

Op Verswaren maendach¹ na Paeschen den scepenen ende oren gesinde toe presencien 2 lb.

Des sondages op Cantate Johan Trant van den Vyschemercht² scoen toe maken 2 s. 3 d.

Gerit den peynder voer 1 paer leersen vant hij by wylen mede ryt 1 lb. 16 s.

Gegeven Johan Krengs knecht om des perdes wille dat hij mede bracht uten lande van Gulic alse voer 1 paer lersen 1 lb. 16 s.

Item doe her Henric onser stat secretarius sijn ierste mysse sanck³ hem geschenct van der stat wegen ½ ame wyns alse 45 quarten dye quarte 5 leuwen ende 1 ortken, maket 11 lb. 16 s. 3 d.

Gegeven voer Wyllems brievebuyssen⁴ van Veenhuysen toe vermaken ende voer silver toe samen 1 lb. 14 s.

Des wonsdages na Assencio Domini twe scepenen toe presencien dye mede reden doe men den man van der nyer kercken richten 10 s.

Des wonsdages na Pinxsteren gedaen Deric van Anssem 3½ rinssche gulden dye hij in der gevencnissen verteert ende ½ rinssche gulden daer hij mede in genc, maket toe samen 9 lb. 16 s.

Gegeven Deric van oese dye Gysken den scrueder gecocht hadde in den lande van Gulic daer hij af toe onrade gegeven hadde van der botteren ende den kese in den lande van Gulic

1 ‘Verswaren Maendach’ is meestal de maandag na Driekoningen. Doch het komt voor, dat daarmede, zoals hier, een andere dag (n.l. de maandag na Quasimodo, ook Boombarnersdag genaamd) wordt aangeduid. Over deze afwijking van het normale gebruik zie J.S. van Veen, Versl. en Med. O.V.R., VII, 1924, blz. 158 e.v. Vergel. ook de editie van de Overrentm. rek. 1472/73, blz. 120.

2 De ‘Vyschemerckt’ lag in de nabijheid van 's Gravenhof

3 Vergel. over ‘eerste mis’ hiervóór blz. 142, n.l. Het is opvallend, dat de stadssecretaris een geestelijke is. Niet onmogelijk is, dat hij tevens belast was met de dienst, die vóór de aanvang der raadszitting gehouden werd. Hij had ook een vicarie in St. Walburg.

4 D.w.z. de koker of trommel waarin de stadsboden hunne brieven vervoerden.

[p. 166]

toe brengen 3 rinssche guldens. Ende sinen bode dye Gysken sinen oervedebrief bracht 10 leuwen ende 6 leuwen dye hij in der heerbergen verteert hadde, maket toe samen 8 lb. 3 s.

(folio 25^r).

Gegeven Johan Trant van den Vysschemercht schoen te maken 3 leuwen.

Ende Henric Slanen van 17 nachte wakens opter nyer moren¹ in den meymercht² 17 leuwen maken toe samen 1 lb.

Gegeven Henric Reynerszoen van den koen toe bernen voer der smytten³ 13 lb.

Den selven van twen per yseren toe vermaken 1 lb.

Gegeven Johannes van den waren toe schriven voer der smytten 2 lb.

Gegeven Johan Trant van den drecke van den Vysschemerct toe vueren 1 s. 6 d.

Des vriedages op sente Odulphus avont gedaen Deric van Anssem ½ rinssche gulden daer hij mede in die ghevencnisse toch, maket 1 lb. 4 s. 6 d.

Aen den iersten gerichte doe Jacob Scimmelpenninc ende Andris Yseren Geritszoen daer af rekende ontbrac an der presencien 2 lb.⁴

Gegeven van den wijnstocke in der scepenhof⁵ doe hij daele gevallen was voer 1 stille ende voer 1 holt daer men 3 pale af makede ende voer 4 ghesneden sparen 3 aernemsche guldens ende Deric Bredebile dat toe samen maken 1 dach 8 leuwen maket toe samen 3 lb. 15 s. 6 d.

Des maendages na Odulphi den Laerpoerters geschenct doe sy oren grave gerumpt hadden 20 leuwen. Ende den Hospitaelsporters dye doe oec oren grave geruempt hadden 20 leuwen ende Johan Trant van der drecke van den Vysschemerct toe vueren 1½ leuwen, maket toe samen 2 lb. 1 s. 6 d.

Des dinsdages ende des wonsdages voer sente Johan doe Jacob Scimmelpenninc syn rekenscap dede van sinen groten rent-

1 Muur.

2 Er werden 4 jaarmarkten gehouden: Meimarkt, Sint Vitusmarkt, Bartholomaeusmarkt en Allerheiligenmarkt. Vergelijk ook de editie van de Overrentm.rek. 1472/73, blz. 15.

3 Zie hiervóór, blz. 107, noot 3.

4 Zie blz. 110, noot 1.

5 Het schepenenhuis lag tegenover St. Walburg. Vergel. J. Gimberg, Een Geldersche stad in de Middeleeuwen, B. en M. ‘Gelre’, III, 1900, blz. 12.

[p. 167]

meysterampt¹ ende Evert ter Voerst van synen pensiampt² doe ontbrack an beyde dye presencien 1 lb. 11 s.

Gegeven Johan Trant van den drecke van den Wysschemerct toe vueren 2 s.

Des wonsdages na Petri en Pauly doe men dye reyse uyt sette na den wakeboec verdroncken in der scepenencamer 2 quarten vijns ende 2 quarten hoppen dye quarte 6 leuwen maket 12 s. 9 d.

Gegeven Wychart ter Hoven toe selegelde van Gelys Yserens perde dat mede uten lande van Gulic bracht vaert 1 lb. 2 s. 6 d. Gegeven Deric Anssen doe hij weder in die gevencnisse toech toe tergelde 1 lb. 4 s.

Des dinsdages na Margriete den scarpenrichter van Aernhem dye hyer gehalt vas om des knechtes wille van Lochem dye hier in den stocke sat hem gegeven toe liefnisse ende voer syn teringe 3 lb. 2 s.

(folio 25^v).

Gegeven voer 13½ molder kolen in der scepen huys³ 4 rinssche guldens ende 8 leuwen ende van dien coelen op te dragen 4 leuwen, maket toe samen 10 lb. 8 s.

Gegeven Johan Trant van den drecke van den Vysschemercht toe voeren 2 s. 6 d.

Des sondages na Vincula Petri verlont Conraet Raggen van lues toe meyen tusschen den Bovenberch ende der Hoegerbruggen in der Berckel dat dat vater sinen voertganc hedde 1 dach 7 leuwen ende Johan Trant van drecke van den Vysschemerct toe vueren 1½ leuwe, maket 8 s. 6 d.

Des maendages na sente Jacob doe men dat condigeboc in der scepencameren las den scepenen ende oren gesinde toe presencien 5 lb. 5 s.⁴

Des sondages na Vincula Petri gegeven Deric Anssem doe hij veder in ginc 1 lb. 4 s.

Gegeven 4 gesellen van 4 voeder berneholts in der scepenhof toe dragen 4 leuwen ende Bernt Esselinc dat berneholt van der vater daer toe vueren ½ dach 5½ leuwen. Ende Johan Trant

1 Jacob Schimmelpenninck was in het voorafgaande rekeningsjaar Overrentmeester geweest.

2 Evert ter Voerst was in het voorafgaande rekeningsjaar Onderrentmeester geweest. Zie hiervóór, blz. 108, waar hij het saldo afdraagt.

3 Zie hiervóór, blz. 166, noot 5.

4 Zie hiervóór, blz. 164, noot 1.

[p. 168]

van den drecke van den Vysschemercht toe voeren 2 leuwen, maket toe samen 11 s. 6 d.

Gegeven Aernt den Swarten van der straten toe stoppen voer der Vysschepoerten aen des hertigen hoef¹ 4 s.

Item noch gegeven Deric Ansem den gevangen doe hy veder in ginc 1 lb. 4 s.

Aen den derden gericte doe Johan Kreyng ende Rense Kreyng daer af rekenden ontbrac an der presencien 2 lb.²

Des saterdages na Michaelis gegeven Deric van Ansem doe hy weder in die gevencnisse toech ende voer dat hy daer sculdich vas 2 lb. 10 s.

Gegeven Deric den Brucker van des tichelers huse toe stoppen buten dye Hospitaels poerte van 1 dage 7 leuwen ende voer 1½ vierdel daex 9 leuwen maket toe samen 16 s.

Gegeven onsen twen speelluden doe sy om den trumppet uyt waren toe vollest oerre teringen 2 lb.

Des maendages na Remigii Gerit toe Winckel aen den bysscop van Colen daer hij enen geleydebrief haelde onse burger opten strome toe varen dat in der canselryen coste toe besegellen 10 enkel rinssche guldens ende 1 oert. Ende mede van der stat van Colen geleyde. Ende hem voer syn boedeloen 20 vlems, maket toe samen 27 lb. 12 s. 6 d.

Gegeven Wolter Momme van bevele der scepen 2 lb.

Gegeven Gyseken den scruder van bevele der scepen van sinre gevangenscap 12 rinssche guldens voer den gulden 49 leuwen maket 29 lb. 8 s.

(folio 26^r).

Op sente Mateus avont gegeven Deric Ansem daer hy mede in die gevencnisse ginc 1 lb. 5 s.

Item Johan Trant van den Vysschemerct scoen toe maken 2 s. 6 d.

Des mandages na Merthini gegeven Henric van Assen den vriegreve voer syn loen 6 enckel rinssche guldens maken 15 lb.³

1 Zie hiervóór, blz. 103, noot 1.

2 Zie hiervóór, blz. 110.

3 De vrijgraaf van de stad ontving een jaarlijkse toelage. Zie de editie van de Overrentmeestersrek. 1472/73, blz. 134. Vergl. ook W. Jappe Alberts, Die Beziehungen zwischen Geldern und Münster im 14. und 15. Jhrh., in ‘Gemeinsame Probleme deutsch-niederländischer Landes- und Volksforschung’, Groningen, 1962, S. 63. Herhaaldelijk is sprake van ‘onsen vrigreve’, d.w.z. degene, die door de stad te hulp geroepen werd, als zij voor het veemgericht gedaagd werd, wat meer dan eens voorkwam.

[p. 169]

Gegeven Goyken Scomaker van der nyer Saltpoerten¹ op ende toe te sluten 1 lb.

Aen den vierden gericthe doe Gerit Ulrix ende Andris Yseren daer af rekenden ontbrac an der presencien 1 lb. 8 s.²

Gegeven Merten den doetgrever van twen doden runderen toe graven uten weerde ende opten Marsche 4 s.

Gegeven Haken van Wolfsberge van onses heren wegen van Gelre van den gelde dat men helt van 16 penninge ene 7 enckel rinssche guldens voer den gulden 25 vlems, maket 17 lb. 10 s.

Op Kersavont gegeven Johan Trant van den drecke van den Vysschemerct toe vueren 2 s.

Op Versvaren maendach na dertienen³ den scepen ende oer gesinde toe presencien 2 lb. 15 s.

Opten selven dach geschenct Gerit van Eme myt synen gesellen om dienstes wille dye sy der stat gedaen hadden, 3 s.

Gegeven den scolres toe vollest oren werscap mytten bysscop 1 lb.

Gegeven Gerit Tibben van den Apenstart⁴ scoen te maken ende van kersen dye in den Apenstart gebesicht waren 14 s.

Aan den vyften gerichte doe Wermbolt Sturman ende Alphart Yseren daer af rekenden ontbrac an der precensien 17 s.⁵

Gegeven Johan Trant van den drecke van den Vysschemercht toe woeren 2 leuwen ende 1 ortken. Ende Gerit den peynder van Metten Hunynx teringen opten Apenstart 5 leuwen ende 1 ortken, maket 7 s. 6 d.

Aan den sesten gerichte doe Johan Hurninc ende Andris Yseren Thonijszoen daer af rekenden ontbrac an der presencien 3 lb.⁶

Gegeven Johan Trant van den drecke van den Vysschemerct toe voeren 2 s.

Gegeven voer kersen over jaer in der waekehuys voer dat beelt ende opten bleken verbrant syn alse 100 ende 30 pont voer ellic pont 2 leuwen ende 1 ortken maket 14 lb. 12 s. 6 d.

Gegeven Andris Yseren Thonijszoen doe hij syn scepen maltyt gedaen hadde van bewel der scepen toe vollest sine roetrat 7 lb.

1 Thans Drogenapstoren. Deze toren werd in 1444 gebouwd, vandaar dat men sprak van de ‘Nye Saltporte’.

2 Zie hiervóór, blz. 110.

3 Zie hiervóór, blz. 165, noot 1.

4 Stadsgevangenis, zie hiervóór, blz. 139, noot 1.

5 Zie hiervóór, blz. 110.

6 Zie hiervóór, blz. 110.

[p. 170]

(folio 26^v).

Gegeven Rensen Kreyng toe vollest synen rotart¹ doe hij syn scepen maltijt gedaen hadde 7 lb.

Gegeven Johan Trant van den Vysschemerct den drecke toe vueren 2 s.

Gegeven voer een scipkyste in dat waechuys daer dye veker dat wakeboec horen ende dye kersen in sluyten 2 lb.

Gegeven Gerit van Eme in den groten water myt sinen gesellen van eenre groter peppelen uten veerde toe halen toe scepe 12 s.

Gegeven Johan Boedinc van Gerits brievebussen toe Winckel toe vermaken 8 leuwen ende van der drien spellude spannen toe vermaken 9 leuwen maket toe samen 17 s.

Gegeven voer den 20sten pennyng van den kueren ende bruecken in toe 4 lb. 11 s.

Gheen Vastelavontsgelt²

1 Met rotart, roetart, roetaert, enz. wordt bedoeld de maaltijd, die de nieuwgekozen schepen zijn collegae aanbood. Zie J. Gimberg. Feesten en Maaltijden te Zutphen in de Middeleeuwen, B. en M. ‘Gelre’, XII, 1909, blz. 253.

2 Geen bedragen vermeld.

Van den grave toe vollen achter den kerchof

Ierst Bernt Esselinc van 200 kerren eerden toe vueren in den grave 2 lb. 10 s.

Gegeven Henric Vyssche van 200 ende 12 kerren eerden in den grave toe vueren 2 lb. 4 s.

Gegeven Johan van Colen van 20 kerren erde in den grave toe woeren 5 s.

Gegeven Wyllem Johanszoen van der eerden in den grave toe schieten ende toe effenen.

Gegeven Deric Engelbert Dageraets knecht van steengruys in den grave toe vueren

Des sondages op Jubilate verloent Henric Vyssche van 100 kerren eerden in den grave toe vueren achter den kerchof ellic kerre 2 groet maket 12 s. 6 d.

Des sondages op Vocem Yocunditatis. Gegeven Henric Vyssche van eerde in den grave toe vueren 3 s.

Des sondages na Sacramenti verloent Henric Vyssche van 200 kerren eerde toe vueren aen den kerchof in den grave ellic kerre 2 groet, maket 1 lb. 5 s.

[p. 171]

Gegeven Willem Vallic van der eerden in den grave toe schieten ende toe effenen 7 s.

Des sondages na Viti verloent Henric Vyssche van 250 kerren steengruys ende eerden in den grave toe vueren van der kerren 2 groet maket 1 lb. 12 s.

(folio 27^r).

Gegeven Henric Johanszoen van der erden in den grave toe vueren dye opten kerchof lach ende uyt her Henrix have gecomen vas 1 lb. 2 s. 6 d.

Des sondages na Margariete verlont Henric Vyssche van 80 kerren eerden in den grave toe vueren ellic kerre 2 groet en ½ dach dye eerde in den grave toe schieten toe samen 13 s.

Des sondages op Vincula Petri gegeven Vyllem Vallic van den steengruis toe woeren van her Henrix have opten kerchof in den grave ende daer toe 2 dage dye eerde langes in den grave toe werpen 18 s.

Opten selven dach verlont Lambert Overcamp van 200 ende 80 kerren eerden toe voeren in den grave, 1 lb. 2 s.

Op Kermissavont verloent Henric Vyssche van 200 ende 60 kerren eerden in den grave toe vueren van ellicker kerren 2 groet, maket 1 lb. 13 s.

Opten selven dach gegeven Lambert Overcamp van 200 ende 35 kerren eerden toe vueren in den grave ellic kerre 2 groet, ende 2 luede dye de eerde in schuppeden 6 leuwen maket toe samen 1 lb. 15 s.

Gegeven Lambert Overcamp van eerden in den grave toe vueren 15 s.

Des sondages na Decollacio^a Johannis gegeven Lambert Overcamp van 64 kerren eerden in den grave toe vueren 8 s.

Item Johan Trant van eerden van den Vysschemerckt toe vueren laten 2 s.

Gegeven Wyllem Vallic van drien dagen dye drecke in den grave toe scieten ende toe effenen 10 s.

Des sondages na Nativitas Marie gegeven Lambert Overcamp van 53 kerren eerden in den grave toe vueren 6 s. 6 d.

a Hs.: Decolacie.

[p. 172]

(folio 27^v).

Onser stat scult

Ierst Jacob Scimmelpenninc van der stat wegen na uytwysen sinre rekenscap soe hij by der stat tachter vas na uytwysen siins rekenboex 403 lb. 10 s. 2 d., voer dat pont 20 leuwe maket deser ponde 393 lb. 8 s. 5 d.¹

Gegeven Andrys Yseren den tolner 200 lb. alse 19½ leuwe voer dat pont dye in syn pensiampt geleget vorden, maket deser ponde 195 lb.

1 Jacob Schimmelpenninck was overrentmeester in 1444/45 en had uit dien hoofde nog 393 lb. 8 s. 5 d. van de stad te vorderen.

Gegeven gueden luden toe liefnisse

Ierst op sente Petersdach ad Cathedram Hans onses heren eerholt van Gelre 1 roeden aernemsche gulden maket 1 lb. 6 s.

Des saterdages op onsen kermysavont den Heydenschen² heren dye hyer waren geschenct 3 lb.

Des vriedages op sente Lambertsdach den Heydenschen heren dye hier anderwerf weder quamen 4 lb.

Gegeven her Lambert den Meyer pastoer toe Lochem van bevele der scepen een dusent steens toe lyefnisse maket 2 lb. 8 s.

Gegeven Johan Kreynge toe behof ten nyen toerne 75 lb.

Summa septima 952 lb. 19 s. 2 d.

2 Heiden in Westfalen, zetel van een vrijgericht.

Der scepenen presencium³

Ierst den 12 scepenen elken 24 lb. maket toe samen 288 lb.

Den sesse raden ellic 18 lb. maket toe samen 108 lb.

Den segelers Johan Kreing ende Alphart Yseren 8 lb.

Den rentmeyster Wermbolt Stuvenberch 24 lb.

Her Henric van Zedem onser stat overste scriver was syn loen 13 olde scilde maken 39 lb.

Den selven voer syn francyn 1 lb.

Den selven voer syn cledinge alse een half laken swarts half dat coste 7 rinssche guldens maken 17 lb. 3 s.⁴

3 Zie Inleiding, blz. 85.

4 Zie Inleiding, blz. 87. De vraag doet zich voor, welke de betekenis is van deze jaarlijks terugkerende posten voor kledinggeld. Men mag bij de toenmalige degelijkheid van het laken niet aannemen, dat het na een jaar versleten was. De vraag is derhalve of men hier met een uitkering in geld te maken heeft, dan wel met een uitkering in natura, waarbij de mogelijkheid bestaat, dat het laken door de beambte verkocht werd.

[p. 173]

Johannes Kemerlinc voer syn loen 24 lb.

Den selven voer sinen rocke ende voeder toe samen 13 lb. 16 s.

Den selven van der ureclocken toe verwaren half op Paschen ende half Victoris 16 lb.

Lambert Sturman voer syn loen 24 lb.

Den selven voer sinen rocke van 6½ ellen ende voer syn voeder toe samen 14 lb. 14 s.

Gerit Kreyng voer syn loen 24 lb.

Den selven voer sinen rocke van 6½ ellen ende voer syn voeder toe samen 14 lb. 14 s.

(fol. 28^r).

Henric Krede den ridenden bode voer syn loen 33 lb.

Den selven voer syn rocke van 6 ellen 10 lb. 16 s.

Den selven voer syn leersen 1 lb. 17 s.

Gerit Tibben den peynder voer syn loen 13 lb.

Den selven voer syn rocke van 6 ellen cortes laekens 5 lb. 11 s.

Gerit toe Vinckel voer syn loen 10 lb.

Den selven voer syn rocke van 6 ellen cortes laekens 5 lb. 11 s.

Wyllem van Veenhusen voer syn loen 10 lb.

Den selven voer syn rocke van 6 ellen cortes laekens 5 lb. 11 s.

Johan Hellenbreker voer syn rocke van 6 ellen langes lakens 10 lb. 16 s.

Wouter Stratemaker voer syn rocke van 6 ellen langes lakens 10 lb. 16 s.

Rutger Leyendecker voer syn loen dat hij der stat dacke over twe of drie werf over ridden ende dicht maken sal alse des noet ys 17 lb.

Den selven voer zyn rocke van 6 ellen langes lakens 10 lb. 16 s.

Ludolphus Luesman onser stat voersprake¹ voer syn loen 12 lb.

Den selven voer syn huyshure 10 lb.

Den selven voer syn rocke van 6 ellen langes lakens 10 lb. 16 s.

Gosen armburstire voer syn loen half op Paeschen ende half op Victoris 12 lb.

Henric Reyners zoen den houfsleger voer syn loen van wegelde toe bueren 1 lb. 10 s.

Den selven voer syn rocke van 6 ellen cortes lakens 5 lb. 11 s.

1 advocaat.

[p. 174]

Gegeven Herman Gyse den ridenden boede op onsen aflaet voer syn rocke van 6 ellen langes lakens 10 lb. 16 s.

Meyster Henric Rore der stat medicus 16 olde scilden jaerlix half op Paschen ende half Victoris maken 48 lb.

Meyster Gysebert den apteker voer sine huere 6 lb.

Wolter den harnaschemaker voer syn loen op Paeschen ende Victoris 6 lb.

Den selven voer syn rocke van 6 ellen cortes lakens 5 lb. 11 s.

Henric van den Gere den maelre voer syn rocke van 5 ellen laenges lakens 9 lb.

Henric Porter van der Nyerstat porten toe wervaren half op Paeschen ende half op Victoris 16 lb.

Der stat dynre voer hoer leveryen 3 lb. 7 s. 6 d.

(folio 28^v).

Gegeven Aelbert Toeben van twen jaren van den wegelde toe bueren buten der Nyestat¹ daer Jacob Scimmelpenninc in den voerjaer nyt af gerekent en hadde van desen verleden 2 jaren 3 lb.

Henric Pelgrym van der verster Laerpoerten toe verwaren half op Paeschen ende half Victoris 12 lb.

Wyllem Luykenszoen van den vegelde toe bueren 5 lb.

Den selven van den wegelde der verken toe bueren 2 lb.

Peter Cremer van der naester Laerpoerten op ende toe te sluten 6 lb.

Johan Daemszoen van der veersten Hospitaelspoerten toe verwaren half op Paeschen ende half Victoris 12 lb.²

Wyllem van Veenhusen van der naester Hospitaelspoerten op ende toe te sluyten 6 lb.

Vyllem Johans zoen van der Vysschepoerten op ende toe te sluyten 2 lb.

Wyllem Johanszoen van den koen op Helbergen toe verwaren 6 lb.

Evert Bannync van den koen opten Marsche toe verwaren 6 lb.

Johan Claerman van den koen mede opten Marsche toe voervaren 6 lb.

Johan Luykens zoen van den swanen toe verwaren 2 lb.

Gegeven Vouter Momme van bevele der scepen 1 covel van 1 ellen coste 1 lb.

1 Vergel. hiervóór, blz. 109, noot 3.

2 Zie de post op blz. 103, waaruit blijkt, dat Johan Daemszoen voor zijn poortwachterschap ook gratis een perceel stadsgrond in gebruik heeft.

[p. 175]

Item Johan Trant 1 covel van 1 ellen coste 1 lb.

Gerit Muser onser stat weker toe vier termyne voer syn loen 36 lb.

Op dyt jaer enen pels coste 5 lb. 15 s.

Johan Trant van den Vysschemerct over jaer schoen te holden 3 lb.

Hillebrant den schomaker¹ van der Marsscheporten toe verwaren op Paschen ende Victoris 10 lb.

Aleyten van Gulic van der naester Marsche toe verwaren op sente Walburgen 6 lb.

Gegeven Lambert Sturman van sinen merctmeysterampt 3 lb. Item Henric Scholden van sine merctmeysterampt 2 lb.

In desen vorwaerden is Harman Spycker van der stat wegen aen genomen dat hy dat straetampt verwaren sal ter scepen vederseggen ende sal metten tenten uyt trecken alse des noet is² daer hij jaerlix af heft van der stat 1 rocke van corten laken van 6 ellen coste 5 lb. 11 s.

(folio 29^r).

Item doe men dye rekenscap probierde ende overleyde vertert 2 lb. 10 s.

Johannes van den rekenscap toe scriven over jaer ende rede toe maken 2 lb. 10 s.

Den selven voer pappyer 1 lb. 10 s.

Gegeven toe presencien 10 lb.

(van de tekst van de hier volgende post is door vertering van het papier een gedeelte weggevallen, leesbaar is slechts het volgende).

1 Uit deze post zou b.v. kunnen worden afgeleid, dat dergelijke bewakingsdiensten gecombineerd werden met andere werkzaamheden - in dit geval met schoenmakerij - en dus als bij-verdiensten te beschouwen zijn.

2 In geval van een krijgstocht buiten de stad.

[Der speellude loen]

Ierst des ....

verloent ....

sent Peter ....

(clinc)kart, maket 3 lb. 12 s.

[p. 176]

Des sondages op Jubilate den twen speelluden elken voer 1 maent 36 leuwen maket 3 lb. 12 s.

Den twen speelluden voer hoer cledinge elken 6 ellen langes lakens coste toe samen 21 lb. 12 s.

Des sondages op Pinxterendach verloent den twen spelluden elken voer 1 maent elken 1 clinckart maket 3 lb. 12 s.

Des sondages na Odulphy den twen speelluden verloent elken voer 1 maent ende elken ter maent 1 clinckart maket 3 lb. 12 s.

Item den trumper doe hij angenomen waert hem geschenct toe wyncop¹ 1 quarte vyns van 6 leuwen ende opten selven sondach hem gegeven voer 1 weke dyenstes 9 leuwen toe samen 15 s.

Den selven voer syn cledinge van 6 ellen langes lakens 10 lb. 16 s.

Des sondages na Translacio Mertini den drien speelluden elken voer 1 maent ende elker ter maent 1 clinckart maket 5 lb. 8 s.

Des sondages na Vincula Petri verlont den drien spelluden elken 1 maent ende elken ter maent 1 clinckart maket 5 lb. 8 s

(folio 29^v).

(van de tekst van de hiervolgende post is door vertering van het papier een gedeelte weggevallen, leesbaar is slechts het hier volgende).

.... van dryen spelluden

.... van 1 maent

.... 1 clinckart

maket 5 lb. 8 s.

Des sondages na Remigii den drien speelluden verloent elken 1 maent ende elker ter maent 1 clinckart maket 5 lb. 8 s.

Des sondages op Alle Hilgen avont den drien speelluden verloent elken 1 maent ende elken ter maent 1 clinckart maket 5 lb. 8 s.

Des sondages na Kathrine den drien speelluden verloent elken 1 maent ende elken ter maent 1 clinckart maket 5 lb. 8 s.

Des sondages na Kerstdage den drien speelluden verloent elken een maent ende elken ter maent 1 clinckart maket 5 lb. 8 s.

Des sondages na Agnetis den drien speelluden verloent elken 1 maent ende elken ter maent 1 clinckart maket 5 lb. 8 s.

1 Zie hiervóór, blz. 154, noot 2.

[p. 177]

Des sondages na Valenthini den drien speelluden verloent elken van 1 maent ende elken ter maent 1 clinckart maket 5 lb. 8 s.

Summa Octava 1171 lb. 11 s. 6 d.

Summa summarum van allen uytgeven 4331 lb. 11 s. 4 d.

Dat opbueren tegen dat uytgeven afgeslagen ende gecort soe blyft der stat na dese rekeningen sculdich Wermbolt Stuvenberch 75 lb. 17 s. 8 d.¹

1 Schuld aan de rentmeester omdat de uitgaven de inkomsten te boven gingen.

[p. 178]

Bijlage I
Onderrentmeestersrekening van Zutphen over 1445/46

(fol. 1^r)

In nomine Domini Amen

Rekeninge Andries Yserens van pensiampt van sente Pieters daige ad Cathedram in den Jair onss Heren M^oCCCC^o ende vijfendeviertich totten selven sente Pieter toe in den jair onss Heren M^oCCCC^o ende sessenviertich einen olden scilt gerekent voer 3 pont ende voer ellick pont 20 leuwen.

Ierst van uitgeven

Lijfgelt¹ op sent Mathijs Apostoli²

Trude Zickemans her Johans maget van Grolle 3½ olden scilt maket 10 lb. 10 s.

1 Lijfgelt is een uitkering, die bij overlijden van de gerèchtigde eindigt, in tegenstelling met ‘erfgelt’, een uitkering, die op een bepaald vooraf aangewezen persoon overgaat na de dood van de eerste gerechtigde. Zie over verkoop van lijf- en erfgeld, Vijftiende-eeuwse rentebrieven van Noord-Nederlandse steden, uitgegeven door J.H. Kernkamp, Fontes Minores medii aevi, XIII, Groningen, 1961.

2 24 februari.

Lijfgelt op Gregorii³

Brueder Aelbert Schotteler 5 vlemsche gulden voer elken gulden 13 olde vlemss den vlemss vor 2 leuwen maket 6 lb. 10 s.

Brueder Andries ende brueder Aelbert vurs. tot oerre beyder live⁴ 3½ olde schilt maket 10 lb. 10 s.

Aleyt wylneer Johan Derix soens wyff was 6½ olde schilt maket 19 lb. 10 s.

Henrick van Orsoye Henrix soen 3½ olde schilt maket 10 lb. 10 s.

Her Guedert van Boetbergen die hir cappellain was 2½ olde schilt maket 7 lb. 10 s.

(fol. 1^v)

Johan Kempinck geheiten Wittenborch ende Stinen sinen echten

3 12 maart.

4 D.w.z., dat de gehele uitkering gedaan wordt, zolang als één van beide gerechtigden leeft.

[p. 179]

wijve 10 olde scilde als oerre ein sterft so sijn sie halff quyt maken 30 lb.¹

Jutten wilneer Martens wijf van Griete was 3½ olden scilt maket 10 lb. 10 s.

Symon Gerit Hagens soèn 2½ olden schilt maket 7 lb. 10 s.

Gerit ende Aelbert de Rycke van Nymegen 5 olde scilde alse oerre eine stervet so sijn sie halff quyt maket 15 lb.

Item Giesen Esselinx van Grolle 7 lb. 10 s.

Jacob Schimmelpenninck ende Gertrut Zerbolt² 2½ olde schilt alse oerre ein sterft so sijn se halff quyt maket 7 lb. 10 s.

Henrick Kaelsack 4 olde schilde maken 12 lb.

Nesen Henric Kaelsacks dochter 4 olde scilde maken 12 lb.

Henric van Zancten 5 olde scilde maken 15 lb.

Rensen van Boerle 4 olde scilden maken 12 lb.

Mechtelt van Kampen 5 olde scilden maken 15 lb.

Gertruyt Aessax 2½ olde scilt maken 7 lb. 10 s.

(fol. 2^r)

1 D.w.z., dat bij overlijden van één der gerechtigden de uitkering gehalveerd wordt.

2 Zie hiervóór, blz. 143, noot 1.

Lijfgelt Annunciacio Marie³

Her Asse Buelken 5 olde schilde maken 15 lb.

Gertruyt meister Andries Kreyngs dochter 3 olde scilden maken 9 lb.

3 25 maart.

Lijfgelt op Paeschen⁴

lerst Derick Henrix soen von Beeckhusen 2½ engelsche noebel voir elken gegeven 6 lb. maken 15 lb.

Gertruyt van Ratingen 6 lb. 10 s.

Brueder Andries Scotteler 2½ olde scilt maken 7 lb. 10 s.

Lamme Scholdemans kinder 50 lb.

Henric Vosse ½ olde scilt maket 1 lb. 10 s.

Sweder wilneer Sweders bastarts soen van Oltdaen 12 rinsse gulden voer elken 49 leuwen maket 29 lb. 8 s.

Heylwich Alcoeps 5 kronen vor ellic 3 lb. maken 15 lb.

Gertruyt wilneer Conraet Yserens wijff was 2½ olde schilt maken 7 lb. 10 s.

Gesen Willem Bisscops wijf was 50 lb.

4 28 maart 1445.

[p. 180]

Andries Kreyng ende sinen kinderen 50 lb.

Hadewich Jacob Maelres wijff was 4 olde schilde maken 12 lb.

(fol. 2^v) 484 lb. 14 s.

Hillegart ende Kathrine van Wesel 6 olde schilde ende 1 quartier maket 18 lb. 15 s.

Hille Wynolt Beuckers wijf was 5 olde schilde maken 15 lb.

Her Alphart Stuerman 5 olde scilde maken 15 lb.

Grieten Scholdemans 5 olde scilde maken 15 lb.

Kathrinen Smaeluelts 2 olde scilden ende 1 quartier maket 6 lb. 15 s.

Belye van Ghente 1 olden schilt ende 1 quartier maket 3 lb. 15 s.

Berent van Kranenburch 2 olde schilde de Beertken ter Borch hadde¹ maken 6 lb.

Andries Kreyng 16½ olde schilt ende 10 s. maken 50 lb.

Johan Kreyng tot sinen live 50 lb.

Lysbeth van Amerongen 9 olde scilde maken 27 lb.

Elseben Henrick Steensnyders dochter 1½ olde scilt maket 4 lb. 10 s.

Gerit Bontwerker 12 lb. 10 s.

Anthonys Yseren 16½ olde scilt ende 10 s. maken 50 lb.

Gerit Assen ende Fennen sinen wive 30 lb. alse oerre eyn sterft so syn sie halff quyt.

Junckfer Stynen ten Mersche 3 olde scilde maken 9 lb.

(fol. 3^r)

Engelbert Kreyng ende Jutten ter Voerst to oerre beider live 7½ olde schilt ende 1 quartier maken 23 lb. 5 s.

Trude wilneer Gerits wijff van Baeck was 5 lb. 5 s.

Berent van Boerle 5 olde scilde maket 15 lb.

Rense syn soen 5 olde scilde maken 15 lb.

Lubben synre dochter 2 olde scilde maken 6 lb.

Brueder Aernt van Zittart 2½ olde scilt maken 7 lb. 10 s.

Bertraet Rueren dochter 4 olde scilde maken 12 lb.

Grieten Aernts wijff ten Walle 10 lb.

Junckfrou Lamme Lambert des meyers dochter 1 olde scilt maket 3 lb.

Her Bertolt ter Holtstege de hier Cappellaen was 5 olde scilde maken 15 lb.

1 D.w.z. dat Beertken ter Borch begunstigde was.

[p. 181]

Aleyt Aernts dochter van Raemsdorp 1 olde scilt maket 3 lb.

Gerit ende Aelbert de Ryke van Nymegen 10 olde scilde alse oer eyn stervet so syn sie halff quyt maket 30 lb.

Summa prima 946 lb. 14 s.

(fol. 3^v) (462 lb.)

Wibberich Leringes ende Willem oer soen 8 olde schilde als oer ein sterft so syn se halff quyt, maken 24 lb.

Wibberich Leringes ende Wibbeken oer nichte ½ olde scild die sal Wibberich boren tot oeren live ende Wibbeken na oerre doet maket 1 lb. 10 s.

Henric van Sicken ende Gesen sinen wive 5 olde scilden als oere eyn sterft so syn sie half quyt maket 15 lb.

Sele Keppelman 3½ olde schilt maket 10 lb. 10 s.

Selen sin soen 3 olde scilden maken 9 lb.

Aleyten Johan Kreyngs dochter 4 olde scilden maken 12 lb.

Coenrat van Griete 6 lb.

Conraet Slyndewater des drosten schriver 20½ olde scilt maken 61 lb. 10 s.

Rense van Boerle 2½ olde scilt maket 9 lb. 10 s.

Armgart Thonis Yserens maget 1 olden scilt maket 3 lb.

Ludolf custer 8 olden schilden maken 24 lb.

Anthonis Yseren 25 lb.

Jonckfrouw Styne ende Conraet Gerits Yserens dochter 5 olde scilden als oerre ein stirft so syn sie halff quyt maket 15 lb.

(fol. 4^r)

Willem van den Korenmerct ende Aelbert syn brueder 50 lb. als oerre ein stirft so syn sie halff quyt.

Johan van Campen ende Wobben sinen wive 8 olde scilden as oerre ein sterft so sin sie half quyt maken 24 lb.

Henrick Willems soen Thonijs Yserens knecht 4 lb. 10 s.

Conraet van Gruete 5 olde scilde die sal Berent van Boerle buren so lange als Conraet leeft maken 15 lb.

Lyfgelt op sente Walburgen¹

Her Evert Gijsberts soen van Dorsten 8½ olde scilt maken 25 lb. 10 s.

1 1 mei.

[p. 182]

Aleyt Willen 10 rinsse gulden vor elken 49 leuwen maken 24 lb. 10 s.

Griete Mommenhoefs ½ engelsche nobel oer daer voer gegeven 3 lb.

Aerent aen geen Ende van Zancten 3½ olde scilt maket 10 lb. 10 s.

Grieten Schevinx 15 lb.

Joncfrouw Aleyt Egberts dochter ten Have 2 olde scilden maken 6 lb.

Grieten Aernts wijff ten Walle 7 lb. 10 s.

399 lb. 10 s.

(fol. 4^v)

Joncfrou Fenne Gerit Yserens dochter 5 olde scilden maken 15 lb.

Lubbe Aernts dochter van Raemsdorp 1 olde scilt maket 3 lb.

Lubbe Berents dochter van Boerle 6 olde schilden maket 18 lb.

Gertruit ten Bouhuys 3 olde scilden maken 9 lb.

Her Henrick Willem 4 olde schilden maken 12 lb.

Thonys Yserens dochter Thonycken 8½ olde scilt maket 25 lb. 10 s.

Johan Vliden 6 olde scilden maken 18 lb.

Aelbert Aernts soen 4 olde scilden maken 12 lb.

Lijfgelt op Pinxsteren¹

Bernardus van Esschendorp 11 olde scilden maken 33 lb.

Metten Hermans wijf van Roederloe was 3 olden scilden maken 9 lb.

Her Johan Assinck 3½ olde schilt maken 10 lb. 10 s.

Katherine Sturmans ende Fenne oer dochter tot oerre beider live 25 lb.

Johannes van Bronckhorst bastart 11 olde scilde maken 33 lb.

Bernt van Boerle 10 olde schilden maken 30 lb.

(fol. 5^r)

Ludolf custer 1½ olde scilt maket 4 lb. 10 s.

1 16 mei 1445.

[p. 183]

Lijfgelt op sent Johan Baptisten¹

Gertruet wilneer Conraet Yserens wyff was 8 kronen vor ellic 3 lb. maket 24 lb.

Cunnen ter Bruggen 25 lb.

Gerit Bontwerker 10 olde scilden maken 30 lb.

Her Vrederick Cloever 5 olde scilde maken 15 lb.

Die selve her Vrederick noch 2½ olde scilde maket 7 lb. 10 s.

Joncfrou Willem Hoenremans 5 olde scilde maken 15 lb.

Henrick Amelong Amelonges soen ende Lutgert sinen wive 10 olde scilden maket 30 lb.

Joncfrou Mechtelt Egberts dochter ten Have 2 olde scilde maken 6 lb.

Beye Kempinck 5 olde scilde maket 15 lb.

Geritken van Leuwerden 6½ olde schilt maket 19 lb. 10 s.

Her Johan van Herwen geheiten Her Johan van Rees ende Aleyten sijnre suster to samen 5 olde scilden als oere ein sterft so sijn sie halff quyt maket 15 lb.

Summa secunda 859 lb.

459 lb. 10 s.

(fol. 5^v)

Aleyt van der Haert 1 olde schilt maket 3 lb.

Joncfrou Johan die Hetersche ter Henpe 1½ olde schilt en 1 quartier maket 5 lb. 5 s.

Her Assen Buelken 5 olde scilden maken 15 lb.

Gertruit Smedinx 5 olde schilden maken 15 lb.

Werner Preke ende Fennen sinen wive 3½ olde schilt als oere ein sterft so sin sie half quyt maken 10 lb. 10 s.

Henric Crede 3 olde scilde maken 9 lb.

Metten syn wijff 1½ olde scilt maket 3 lb. 10 s.

1 24 juni.

Lijfgelt op sente Peter ende Pauwell².

Lijzebet van Amerongen 4½ olde schilt maket 13 lb. 10 s.

Herman Obinck ende her Johan syn soen 6½ olde schilt alse oere ein sterft so sin sie half quijt maket 19 lb. 10 s.

2 29 juni.

[p. 184]

Lijfgelt op sente Jacob¹

Nese wilneer Aelbert Hunynges wijff was 9 olde schilde maket 27 lb.

(fol. 6^r)

Item van den 10½ olde scilden, die Nese van Leupe to bueren plach, dar buert Lizebet van aff to Nesen live² 1½ olde scilt maket 4 lb. 10 s.

Gerit Ulrix 2 olde scilde maken 6 lb.

Lutgart Henrix wijff van Groesbeck was 10 lb.

Gertruit Smedinx 3½ kroene vor ellic 3 lb. maket 10 lb. 10 s.

Johan van Orsoye ende Hadewich sinen wive 12½ olde scilt maket 37 lb. 10 s.

Johan van Orsoye ende Johan sinen bastarts soen 5 olde scilde maken 15 lb.

Loeff Keye 5 olde scilde maket 15 lb.

(doorgehaald) Styne Yserens 5 olde scilde maken 15 lb. (toegevoegd) die is doet.

Gerit Tast Aelberts soen 7½ olde scilt maket 22 lb. 10 s.

Gorys van Bronckhorst 7 olde scilde ende 1 quartier maken 21 lb. 15 s.

Her Henrick Rubach de monik 3½ olde scilt maket 10 lb. 10 s.

Lysbet van Amerongen 5 olde scilde maken 15 lb.

290 lb. 10 s.

(fol. 6^v)

Wolbart Scholdeman 10 olde schilden maken 30 lb.

Conraet van Griete 2½ olde schilt maket 7 lb. 10 s.

Joncfrouwe Armgart die mit Aernt Gruter to wonen plach 11 lb. 5 s.

1 25 juli.

2 D.w.z. zo lang als Nese leeft.

Lijfgelt op Vincula Petri³

Gertruit wilneer meister Andries Kreyngs dochter 2 olde schilden maket 6 lb.

3 1 augustus.

[p. 185]

Die selve Gertruit noch 5 lb.

Bele Ombedwangens 12 lb. 10 s.

Nese wilneer Henricx Diepenbrokes wijff was 50 lb.

Her Johan Assinck 3½ olde schilt maket 10 lb. 10 s.

Aleyt wilneer Henricx Kreyngs wijff was 5 olde schilde maket 15 lb.

Gerit Ulrix 50 lb.

Evert van der Voirst ende Aleyten sinen wive 6 olde schilde alse oerre eyne stirft so sin sie half quyt maken 18 lb.

Aleyt Johan Kreyngs dochter in den Hospitael¹ 4 olde schilde die sal oer vader Johan buren soe lange als Aleyt leeft² of hie dat beveelt maken 12 lb.

(fol. 7^r)

1 Met ‘Hospitael’ is bedoeld het zusterhuis aan de Zaadmarkt tussen Borrenhof en Pelikaanstraat.

2 Johan Kreyng is begunstigde van de uitkering op het leven van zijn dochter Aleyt.

Lijfgelt op Laurencii Martiris³

Her Johan Meynhovel 12 olde scilde maken 36 lb.

3 10 augustus.

Lijfgelt op Assumpcio Marie⁴

Lamme Engelbert Johans soens dochter 3 olde schilde maket 9 lb.

Gertruit van Ghente 2 olde schilden maken 6 lb.

Gertruit Aessax 2½ olde schilt maken 7 lb. 10 s.

4 15 augustus.

Lijfgelt op Sente Bartholomeus⁵

Lambert Wesselssoen van Boecholt 5 olde schilde maken 15 lb.

Her Guedert van Boetbergen die hier cappellaen was 2½ olde schilt maken 7 lb. 10 s.

Trude Zickemans her Johans maget van Grolle 3½ olden schilt maket 10 lb. 10 s.

5 25 augustus. Sedert deze datum komen - naast uitkeringen, die nu voor het eerst vermeld worden - in hoofdzaak uitkeringen voor, die tussen 24 februari en 25 augustus - dus een half jaar eerder - in deze rekening voor het eerst vermeld zijn en thans, dus tussen 25 augustus en het einde van het rekeningsjaar voor de tweede keer vermeld worden. De uitkering der rentebedragen geschiedde derhalve tweemaal per jaar.

[p. 186]

Lijfgelt op Decollacio Johannis¹

Jutte wilneer Mertens wijf van Griete was 3½ olde scilt maket 10 lb. 10 s.

Symon Gerit Hagens soen 2½ olde schilt maket 7 lb. 10 s.

1 29 augustus.

Lijfgelt op onse Vrouwe Nativitas²

Brueder Aelbert Schotteler 5 vlemse gulden voir den gulden 13 olde vlems ende vor den vlemss 2 leuwen maket 6 lb. 10 s.

Summa Tertia 634 lb. 5 s.

343 lb. 15 s.

(fol. 7^v)

Brueder Andreas ende brueder Aelbert Schottelers tot oerre beider live 3½ olden schilt maket 10 lb. 10 s.

Aleyt wilneer Johan Derix soens wijf was 6½ olde schilde maket 19 lb. 10 s.

Henrick van Orsoye Henrix soen 3½ olden schilde maket 10 lb. 10 s.

Gertruit meister Andries Kreyngs dochter 3 olde schilde maket 9 lb.

Jacob Schimmelpenninck ende Gertruit Zerbolts 2½ olden schilt alse oerre ein stirft so sin sie halff quyt maken 7 lb. 10 s.

Henrick van Zancten 5 olde schilde maken 15 lb.

Mechtelt van Campen 5 olde schilde maken 15 lb.

2 8 september.

Lijfgelt op Sente Lambert³

Johan Kempinck geheiten Wittemberch ende Stine sinen wive 10 olde scilde alse oer eenre sterft so sijn sie halff quyt maken 30 lb.

Gese Esselinx van Grolle 7 lb. 10 s.

Gerit ende Aelbert die Rijke van Nijmegen 5 olde schilde maken 15 lb.

Her Assen Buelken 5 olde schilde maken 15 lb.

Henrick Kaelsack 4 olde schilde maket 12 lb.

3 17 september.

[p. 187]

(fol. 8^r)

Nese Henrick Kaelsacks dochter 4 olde schilde maken 12 lb.

Rense van Boerle 4 olde schilde maken 12 lb.

Lijfgelt op Sente Victor¹

(doorgehaald): Derick Henrix soen van Beechusen^a 2½ engels nobel vor elken 6 lb. maken 15 lb. (toegevoegd): die is doet Gertruit Ratinx 6 lb. 10 s.

Brueder Andries Scotteler 2½ olde schilt maket 7 lb. 10 s.

Lamme Scholdemans kinder 50 lb.

Hendrick Vosse ½ olde schilt maket 1 lb. 10 s.

Sweder wilneer Sweders bastart soen van Oltdaen 12 rinsse gulden vor den gulden 49 leuwen maket 29 lb. 8 s.

Heilwech Alcoeps 5 kronen vor ellic 3 lb. maket 15 lb.

Gertruit wilneer Conrat Yserens wijf was 2½ olde schilt maket 12 lb. 10 s.

Gese Willem Bisscops wijff was 50 lb.

Andries Kreyng ende sinen kinderen 50 lb.

Hadewich wilneer Jacob Maelres wijff was 4 olde schilde maken 12 lb.

Hilgart ende Katherine^b van Wesell 6 olde schilde^c ende 1 quartier maken 18 lb. 15 s.

438 lb. 13 s.

(fol. 8^v)

Hylle Wynolt Buckes wijff was 5 olde schilde maken 15 lb.

Her Alphert Stuerman 5 olde schilde maken 15 lb.

Katherinen Smaeluelts 2 olde scilde ende 1 quartier maken 6 lb. 15 s.

Grieten Scholdemans 5 olde scilde maken 15 lb.

Hillegart Smaeluelts 1 olde schilt ende 1 quartier maket 3 lb. 15 s.

Belye van Ghente 1 olde scilt ende 1 quartier maket 3 lb. 15 s.

Bernt van Cranenberch 2 olde schilde maken 6 lb.

1 10 oktober.

a Hs.: Broechusen (zie echter blz. 179).

b Katherine doorgehaald.

c ‘6 olde schilde’ tweemaal.

[p. 188]

Andries Kreyng 16½ olde schilt ende 10 s. maken 50 lb.

Johan Kreyng to sinen live 50 lb.

Lysebet van Amerongen 9 olde scilden maken 27 lb.

Elseben Steensnijders dochter 1½ olde scilt maket 4 lb. 10 s.

Gerit Bontwerker 12 lb. 10 s.

Thonijs Yseren 16½ olde scilden ende 10 s., maken 50 lb.

Gerit Assen ende sinen wive 30 lb. als oerre ein sterft so sin sie half quyt

Joncfrouw Stinen van den Mersche 3 olde schilde maken 9 lb.

Engelbert Kreyng ende Jutte ter Voerst 7½ olde schilt ende 1 quartier to oerre beider live maken 23 lb. 5 s.

(fol. 9^r)

Trude wilner Gerits wijf van Backe vas 5 lb. 5 s.

Bernt van Boerle 5 olde scilde maken 15 lb.

Rensen sinen zoen 5 olde scilde maken 15 lb.

Lubbe sine dochter 2 olde scilde maken 6 lb.

Bruder Aernt van Zittart 3½ olde schilt maket 7 lb. 10 s.

Bertraet Zueten dochter 4 olde scilde maken 12 lb.

Griete Aernts wijf ten Walle 10 lb.

Joncfrouwe Lamme Lambert des meyers dochter 1 olden scilt maket 3 lb.

Her Bertolt ter Holtstege dye hyer cappellaen was 5 olde scilde maket 15 lb.

Alyt Aerents dochter van Raemsderp 1 olden scilt maket 3 lb.

Gerit ende Aelbert dye Rijcke van Nijmegen gebruedere 10 olde scilde alse oerre ene stirft soe sijn sij half quyt maken 30 lb.

Wibberich Leringes ende Wyllem oer zoen 8 olde scilde alse ore ene sterft soe sijn sij half quyt maken 24 lb.

Summa quarta 905 lb. 18 s.

467 lb. 5 s.

(fol. 9^v)

Wybberich Lerynges ende Wybbekyn Keysers oer nycht ½ olden scilt dye sal Wybberich bueren alse lange alse sij leeft ende Wybbekyn na oerre doet maket 1 lb.

Henric van Zicken van Grolle ende Ghesen sinen wyve 5 olde scilden alse oerre ene sterft soe sijn sij half quyt maket 15 lb.

Sele Keppelman 3½ olden scilt maket 10 lb. 10 s.

[p. 189]

Selen sijn zoen geheiten Cepelman 3 olde scilde maken 9 lb.

Aleyten Johans Kreyngs 4 olde scilde maket 12 lb.

Conraet van Griete 2 olde scilde maken 6 lb.

Conraet Slindewater des droesten scriver 20½ olden scilt maket 61 lb. 10 s.

Rense van Boerle 2½ olden scilt maket 7 lb. 10 s.

Armgart ter Hofstede Thonys Yseren maget 2 olden scilt maket 6 lb.

Ludolf Custer 8 olde scilt maken 24 lb.

Thonys Yseren 25 lb.

Joncfrouwe Stine ende Conraet Gerit Yseren dochter 5 olde scilde alse ore ene sterft soe sijn sij half quyt maken 15 lb.

Wyllem van den Corenmerct ende Aelbert sijn brueder 50 lb.

alse oerre ene sterft soe sijn sij half quyt.

(fol. 10^r)

Johan van Campen ende Wobben sinen wive 8 olde scilde alse oerre ene sterft soe sijn sij half quyt maken 24 lb.

Grieten Thonys Yseren wyve 25 lb. 10 s.

Conraet van Griete 5 olde scilde dye sal Bernt van Burle bueren soe lange alse Conraet leeft maken 15 lb.

Henric Wyllems zoen Thonys Yseren knecht 4 lb. 10 s.

Lijfgelt op sente Merten¹

Her Evert Giseberts zoen van Dorsten 8½ olden scilt maket 25 lb. 10 s.

Grieten Mommenhaefs ½ engels noebel oer daer voer gegeven 3 lb.

Aernt aen geen Einde van Zancten 3½ olde scilt maket 10 lb. 10 s.

Grieten Schevinx 15 lb.

Alyt Egberts dochter ten Have 2 olde scilt maken 6 lb.

Grieten Aernts wyf ten Walle 7 lb. 10 s.

Joncfrouwe Fennen Gerits Yserens dochter 5 olde scilde maken 15 lb.

Lubbe Aernts dochter van Raemsderp 1 olden scilt maket 3 lb.

Lubbe Bernts dochter van Boerle 6 olde scilde maket 18 lb.

415 lb. 10 s.

1 11 november.

[p. 190]

(fol. 10^v)

Gertruit ten Bouhuys 3 olde scilde maken 9 lb.

Her Henric Willen 4 olde scilde maken 12 lb.

Thonys Yserens dochter Thonysken 8½ olden scilt maket 25 lb. 10 s.

Johan Vlyde 6 olde scilde maken 18 lb.

Aernt Aelberts zoen 4 olde scilde maken 12 lb.

Joncfrouwe Jutte Snaefkens 1½ olden scilt maket 4 lb. 10 s.

Lijfgelt op Kathrine¹

Mette wylneer Harman wijf van Roederloe 3 olde scilde maket 9 lb.

Her Johan Assinc 3½ olden scilt maket 10 lb. 10 s.

Johannes van Bronchorst 11 olde scilde maken 33 lb.

Katrine Stuermans ende Fenne oer dochter tot oerre beyder live² 25 lb.

Bernt van Borle 10 olde scilt maken 30 lb.

Ludolf custer 1½ olden scilt maket 4 lb. 10 s.

Wyllem Rense 5 olde scilt maket 15 lb.

1 25 november.

2 D.w.z. dat de gehele rente uitbetaald werd zolang één van beiden leefde.

Lijefgelt op Mydwinter³

Gertruyt Conraet Yserens wyf 8 kronen voer ellic 3 lb. maken 24 lb.

(fol. 11^r)

Cunne ter Bruggen 25 lb.

Gerit Bontwerker 10 olde scilde maken 30 lb.

Her Vrederic Cloever 5 olde scilde maken 15 lb.

Die selve Vrederic noch 2½ olden scilt maken 7 lb. 10 s.

Joncfrouwe Willem Hoenremans 5 olde scilde maken 15 pont Henric Amelong Amelonges zoen ende Lutgart sinen wive 10 olde scilde maken 30 lb.

Joncfrouwe Mechtelt ten Have 2 olde scilde maken 6 lb.

Beye Kempinc 5 olde scilde maken 15 lb.

3 25 december.

[p. 191]

Her Johan van Herwen geheyten Her Johan van Rees ende Aleyten sinen suster 5 olde scilde alse oerre ene stirft soe sijn sij half quyt maken 15 lb.

Gertken van Leuwarden 6½ olde scilde maken 19 lb. 10 s.

Aleyt van der Hart 1 olden scilt maket 3 lb.

Her Asse Buelken 5 olde scilde maken 15 lb.

Gertruyt Smedinx 5 olde scilde maken 15 lb.

Summa quinta 858 lb. 10 s.

(443 lb.)

(fol. 11^v)

Joncfrouwe Johan die Hetersche ter Henpe 1½ olden scilt ende 1 quartier maken 5 lb. 5 s.

Werneer Preke ende Fenne sine wive 2½ olden scilt also oere ene stirft soe sijn sij half quyt maken 10 lb. 10 s.

Henric Creden 3 olde scilde maken 9 lb.

Mette sijn wijf 1½ olden scilt maket 4 lb. 10 s.

Lijfgelt op Conversio Pauli¹

Nese wilneer Aelbert Hunynx wijf was 9 olde scilde maken 27 lb.

Item van den 10½ olden scilden die Nese van Leupe toe boeren plach daer buert Lizabet van Amerongen nu af toe Nesen lieve 1½ olden scilt maket 4 lb. 10 s.

Gerit Ulrix 2 olde scilde maken 6 lb.

Lutgart van Groesbeke 10 lb.

(fol. 12^r)

Gertruyt Smedinx 3½ kroen voer ellic 3 pont maket 10 lb. 10 s.

Her Henric Willen 5 olde scilde maken 15 lb.

Johan van Orsoye ende Hadewich sinen wive 13½ olden scilde maken 37 lb. 10 s.

Johan van Orsoye ende Johan sinen bastarts zoen 5 olden scilde maken 15 lb.

Loef Keye 5 olde scilde maken 15 lb.

Stine Yserens 5 olde scilde maken 15 lb.

1 25 januari.

[p. 192]

Gerit Tast Aelberts zoen 7½ olden scilt maket 22 lb. 10 s.

Gorijs van Bronckhorst 7 olde scilde ende 1 quartier maken 21 lb. 15 s.

Her Henric Rubach die monick 3½ olden scilt maken 10 lb. 10 s.

Lizabet van Amerongen 5 olde scilde maken 15 lb.

Wolbert Scolde 10 olde scilde maken 30 lb.

Conraet van Griet 2½ olden scilt maket 7 lb. 10 s.

Joncfrouwe Armgaert die myt Aernt Gruter woent 11 lb. 5 s.

(333 lb. 5 s.)

(fol. 12^v)

Her Johan Tympen 3½ olden scilt maken 10 lb. 10 s.

Lijfgelt op Purificatio Marie¹

Her Johan Meynhovel 12 olde scilde maken 36 lb.

Rense Kreyng 5 olde scilde maken 15 lb.

Fie sijn huysvrouwe 4 olde scilde maken 12 lb.

1 2 februari.

Lijfgelt op sante Petri Cathedram²

Gertruyt meyster Andries Kreyngs dochter 2 olde scilde maken 6 lb.

Die selve Gertruyt noch 5 lb.

Lambert Wessels zoen van Boeckholt 5 olde scilde maken 15 lb.

Nese wilneer Henric Diepenbroex wijf was 50 lb.

Her Johan Assinc 3½ olden scilt maket 10 lb. 10 s.

Aleyt wilneer Henric Kreyngs wijf was 5 olde scilt maken 15 pont

Bele Ombedwangens 12 lb. 10 s.

Gerit Ulrix 50 lb.

Lamme Engelbert Johans zoens dochter 3 olde scilde maken 9 lb.

(fol. 13^r)

Gertruyt van Genthe 2 olde scilde maken 6 lb.

2 22 februari.

[p. 193]

Evert van der Werft ende Aleyten sijn wijf 6 olde scilde alse oerre ene stirft soe sijn sij half quit maken 18 lb.

Aleyt Johans Kreings dochter in den hospytael¹ 4 olde scilde daer sal Johan oer vader bueren soe lange alse Aleyt leeft of dye hij dat beveelt maken 12 lb.

Summa sexta 615 lb. 15 s.

(282 lb. 10 s.)

(fol. 13^v)

1 Zie hiervóór, blz. 185, noot 1.

Van pensen op Paeschen² ende Victoris³

Ierst den Hielgen Geest⁴ 16 olde scilde maken 48 lb.

Den bruederen toe Zantwinc 3 olde scilde maken 9 lb.

Den susteren in den Hospitael⁵ 15 olde scilde maken 45 lb.

Den selven susteren in den Hospitael noch 23 lb.

Den hielgen Sacrament⁶ 6 rinsse gulden ende 1 quartier voer den gulden 49 leuwen maket 15 lb. 6 s. 3 d.

In Tideman Cops vicarie in der groter Cappellen⁷ 6 engels nobel voer ellic 6 pont maken 36 lb.

Onser Vrouwen tymmeringe in der groter kercken⁸ 5 olde scilde maken 15 lb.

Bernt van Borle 5 olde scilde maken 15 lb.

2 28 maart 1445.

3 10 oktober.

4 Hiermede is bedoeld het Gasthuis, genaamd ‘In den Heiligen Geest’, dat in de 14de eeuw gesticht werd; dit Gasthuis lag aan de Zaadmarkt tussen het Borrenhof en de Bernhardsteeg; zie J. Gimberg, Iets over het Spittaal te Zutphen; B. en M. ‘Gelre’, XVIII, 1915, blz. 73 e.v.

5 Hiermede zijn bedoeld de zusters van het Spittael (Hospitaal), die aanvankelijk aan de Spittaelsstraat woonden, doch omstreeks 1384 naar een huis aan de Zaadmarkt verhuisden, tussen Borrenhof en Pelikaanstraat.

6 Hiermede is bedoeld een rente ten behoeve van de ‘luchtinge’ van het altaar van het Heilige Sacrament in de St. Walburgskerk.

7 Waarschijnlijk is hiermede de raadskapel in St. Walburg bedoeld.

8 Met ‘groter kercken’ is bedoeld de St. Walburgkerk. De vraag wat bedoeld kan zijn met ‘Onser Vrouwen tymmeringe’ is enigszins moeilijk te beantwoorden. Men zou ‘Onser Vrouwen tymmeringe’ vermoedelijk het beste interpreteren als: de kerkfabriek van St. Walburg. Op een of andere wijze is er verband tussen de St. Walburgkerk en O.L. Vrouw, aan wie ook een altaar in de krypt gewijd was. Of hier sprake is of kan zijn van een vroeger patrocinium van O.L. Vrouw, is niet duidelijk en moeilijk na te gaan. Merkwaardig is ook, dat men spreekt van de ‘Kerkmeesters van O.L. Vrouw’ als het gaat om het beheer van de St. Walburgskerk. Het zou de moeite lonen om na te gaan, of er parallellen voor deze merkwaardige situatie gevonden kunnen worden. Aan O.L. Vrouw was ook gewijd de Nieuwstadskerk, die later St. Nicolaaskerk heet, maar daarvan is in deze post geen sprake, omdat uitdrukkelijk St. Walburg vermeld wordt.

[p. 194]

Den gasthuyse¹ 2 olde scilde maken 6 lb. den gasthuyse 1 rinsse gulden maket 2 lb. 9 s.

1 Zie blz. 193, noot 4.

Pense op Meye²

Den gasthuise 6 rinsse gulden ende 1 quartier voer den gulden 49 leuwen maket 15 lb. 6 s. 3 d.

2 1 mei.

Pense op Pinxsteren³

Den gasthuyse 6½ olde scilt maket 19 lb. 10 s.

(fol. 14^r)

3 16 mei 1445.

Pense op Nativitas Johannis⁴

Armgart Thonys Yserens maget 2½ rinsse gulden voer den gulden 49 leuwen maket 6 lb. 2 s. 6 d.

4 24 juni 1445.

Pense op sente Jacob⁵

Heyne Naeldemakers ende Johan Baannyncs kynderen 11 lb. 12 s. 6 d.

Den hielgen Sacrament 1 lb. 10 s.

Lubbert Kyppinx kinderen 2½ rinsse gulden maket 6 lb. 2 s. 6 d.

5 25 juli 1445.

Pense ende tijns op sente Maerten⁶

Tat Eze enen olden brabans coste toe samen metten boedeloen 3 s. 6 d.

6 11 november 1445.

[p. 195]

Der statlant opten Toege¹ toe vertinsen in den hoef ten Loe Ende onss stat verstat² coste toe samen metten boedeloen 2 lb. 10 s.

Den susteren in den Hospitael 18 lb.

Her Borrenhof³ 4 rinsse gulden voer ellic 49 leuwen maket 9 lb. 16 s.

Den gasthuyse 6 rinsse gulden ende 1 quartier voer elken soe vurscreven stelt maket 15 lb. 6 s. 3 d.

Her Aernt Gueden soen ende Aernt Peynen kinderen voer hoer stedicheyt van Wessen⁴ 7 molder half rogge en half koren hen daer voer gegeven 12 lb. 10 s. 6 d.

(fol. 14^v)

333 lb. 5 s 8 d.

Item van den taverne toe Vreder⁵ toe vertinsen 12 d. ende 2 hoenre costen toe samen 5 s. 6 d.

1 De naam ‘Teuge’ komt voor als perceelsnaam en als naam voor een gehucht. Hier is bedoeld de naam van een perceelcomplex aan de linker-IJsseloever op korte afstand stroomopwaarts van Zutphen.

2 Bedoeld is het veer over de IJssel, dat bij Zutphen lag. Vergel. hiervóór blz. 123, noot 1.

3 Het Borrenhof was het armenhuis aan de Zaadmarkt.

4 Wessen was een landerijencomplex ten Z.O. van de stad, buiten de Spittaalspoort, in het kerspel Warnsveld.

5 Vreden, het stadswijnhuis aan de tegenwoordige Groenmarkt.

Pense op sente Katherinen⁶

Den gasthuyse 6½ olden scilt maket 19 lb. 10 s.

6 24 november.

Pense op Mydwinter⁷

Wermbolt Stuvenberch 4½ rinsse gulden maket 11 lb. 6 d.

Armgart ter Hofstede Thonis Yserens maget 2½ rinsse gulden maket 6 lb. 2 s. 6 d.

Lubbert Kippinx kinderen 12 rinsse gulden voer elken 49 leuwen maken 30 lb. 12 s. 6 d.

7 25 december.

Pense op Conversio Pauli⁸

Heyne Naeldemakers ende Johan Banynges kynderen 11 lb. 12 s. 11 d.

8 25 januari.

[p. 196]

Den heiligen Sacrament 1 lb. 10 s.

Lubbert Kyppinx kinderen 2½ rinsse gulden maken 6 lb. 2 s. 6 d.

Pense op Sente Petri ad Cathedram¹

Den Here van Voerst uter gruyt 100 lb.²

Summa septima 519 lb. 12 s. 1 d.

(186 lb. 6 s. 5 d.)

(fol. 15^r)

Uytgegeven van der gruyt van pensien op Paeschen³

Ierst den susteren in den Hospitael 3 olde scilde maken 9 lb.

1 22 februari.

2 Aangezien van verkoop van gruitstof geen sprake meer is, moet men onder ‘gruyt’ verstaan de opbrengst van het verlenen van vergunningen om bier te brouwen. Deze opbrengst is hier verantwoord onder de inkomsten, waar vermeld is, dat de ‘Brouwe oyes’ voor 1900 lb. verpacht was.

3 28 maart 1445. Het hiervermelde bedrag was een last, die op de gruit ontvangsten (brouwaccijns) drukte.

Pensie Victoris⁴

Den susteren in den Hospitael 3 olde scilde maken 9 lb.

4 10 oktober.

Pensie Petri ad Cathedram⁵

Item van den dusent pont wasses niet⁶

Item noch uytgegeven van pensien

Ierst Witten Willems kinderen 6 aernemse gulden half op Paeschen ende half Victoris⁷ voir den gulden 27 leuwen maken 8 lb. 2 s.

5 22 februari.

6 Deze post houdt mogelijk verband met de aan de landsheer te betalen pacht voor de watermolen. Deze pacht bedroeg 1000 pond was per jaar.

7 Pasen, 28 maart 1445. St. Victor, 10 oktober.

[p. 197]

Gegeven Wermbolt Stuvenberch in sinen groten rentmeyster ampt toe drien termynen 600 lb.¹

Andries Yseren den rentmeyster voer sijn presencien 24 lb.

Gegeven Evert ter Voerst to vollost sinen pensiampt 300 lb.²

Gegeven toe teergelde by der kersen doe der stat renthen uytgingen³

Item toe presencien 10 lb.

(fol. 15^v)

1 Vergelijk hiervóór blz. 109, waar de ontvangst van dit bedrag door de overrentmeester is verantwoord.

2 De onderrentmeestersrekeningen van het jaar 1441/42, toen Johan Kreyng deze functie vervulde, zijn bewaard, maar de rekeningen van 1442/43, 1443/44 en 1444/45 zijn niet meer aanwezig. De meest aannemelijke verklaring van deze post is, dat Evert ter Voerst, die ook in 1437/38 onderrentmeester was, deze functie eveneens in 1444/45 waarnam, doch in 1438 zijn rekening met een nadelig saldo afsloot, zodat hij geld van de stad te vorderen had. Deze vordering wordt hier ten dele betaald.

3 Dit zijn uitgaven, die gedaan worden bij gelegenheid van de verpachting van de stedelijke inkomsten, b.v. van de hierna te vermelden accijnzen, visrechten en landerijen. De techniek van deze verpachtingen kennen wij vrij goed. Op een bepaalde dag kort na het begin van het rekeningsjaar werd van wege het stedelijk bestuur een zitting gehouden, waarin een ieder een bod kon uitbrengen. Een week later kon in een tweede zitting het bod verhoogd worden. In Zutphen, en ook elders, b.v. in Arnhem, werd dan een brandende kaars op tafel gezet. Zolang deze brandde konden de biedingen verhoogd worden; pachter werd degene die het hoogste bod gedaan had, vóór dat de kaars uitging. Zo luidt b.v. in de Arnhemse rekening van 1460/61 de betreffende post: ‘Item op Sente Agnetendage als die hoichniss van den syssen uytghinck, gedroncken aen wijn 93 quarten, facit 6 sh.gld’. Bij deze verpachtingen schonk de stad gratis bier en wijn, hetwelk mogelijk de opbrengst ten goede kwam.

Voir tymmeren

Ierst gegeven vor ene boede toe Vreden⁴ in den huys 4 aernemse gulden voer den gulden 22½ leuwe maket 4 lb. 10 s.

Item verloent Johan Hellebreker van den krane⁵ toe vermaken 2 dage des dages 4 vlemss. Ende sinen knape 2 dage des dages 3 vlemss ende voer 1 holt ½ aernemse gulden maket toe samen 1 lb. 19 s. 6 d.

4 Vreden, het stadswijnhuis te Zutphen.

5 De kraan lag buiten de Marschpoort aan de IJsel.

[p. 198]

Gegeven Mensen Smeyken van 50 plellingen¹ toe setten op Wesser Oye² die... sijn 1 lb. 10 s.

Gegeven Deric Abbinc van... plellinge in den Mersche³ slage der... sijn 2 lb. 5 s.

Summa octava per se 979 lb. 12 s. 6 d.

Summa summarum van allen uytgeven 6319 lb. 6 s. 7 d.

(fol. 16^r)

1 Elzen, of populieren, die in de stadslanderijen geplant werden, hetzij als afscheidingen, hetzij als windschermen, dan wel voor de winning van hout.

2 Deel van het landerijencomplex Wesse, buiten de Spittaalspoort in het kerspel Warnsveld. Zie hiervóór, blz. 103, noot 2.

3 Zie hiervóór, blz. 104, noot 5.

Van weder opbueren⁴

Ierst van den broet cyse uter moellen daer ys over jair af komen 92 lb. 1 s.

Den wyncyes heft Andries Yseren Gerits soen vor 1260 lb.

Sijn burge Evert Scholdeman

Den Brouwe cyes heft Gerit Ulrix voir 1900 lb. Sijn burge Derick Mennyng

Den Tap cyes heft Johan ten Oldenberge voir 625 lb. Sijn burge Andries Yseren Gerits son.

Die weghe⁵ heft Johan Blockhoff voer 114 lb., sijn burge Gerit Ulrix.

Die maet⁶ heft Berent Schoerre vor 87 lb. Sijn burge Johan Blockhoff.

4 Hier blijkt, dat de onderrentmeester de opbrengsten der accijnzen en retributies verantwoordt. Deze inkomsten zijn - behalve de broodaccijns - verpacht. Ook de hierna vermelde viswateren en landerijen zijn verpacht. Zie hierover ook de Inleiding, blz. 89 e.v. Beschouwt men de gehele groep pachters en borgen met betrekking tot alle stedelijke eigendommen te samen, dan ziet men, dat deze groep enkele tientallen personen omvat uit verschillende sociale lagen der stadsbevolking. Niet alleen aanzienlijke burgers, wier namen wij onder die van schepenen en raden ontmoeten, nemen aan deze transacties deel, hetzij als pachters, hetzij als borgen, maar ook handwerkslieden en kleinere stadsbeambten. Zie verder Inleiding, blz. 99.

5 De waag.

6 Het meten van koopwaren, die naar inhoudsmaat verkocht werden, b.v. graansoorten.

[p. 199]

Dat telamt¹ Tyele Boschamer vor 14 lb. Sijn burge Gerit Calle.

Dat vymmenkicken² heft Henric van Voerthusen vor 3 lb. Sijn burge Johan van Voerthusen

Summa prima 4095 lb. 1 s.

(fol. 16^v)

1 Het tellen van handelswaren, die per bepaalde aantallen verkocht werden, b.v. turven, eieren, brandhout, etc.

2 Kicken, Kiken is bezien, of controleren. Vymmekicken is het keuren van varkens voor de slacht. Zie J. Gimberg. Het Kapitaal en het beheer der geldmiddelen van Zutphen in de Middeleeuwen; B. en M. ‘Gelre’, XXXII, 1929, blz. 157.

Van den Vysscheryen³

Die visscherie om die Merssche⁴ heft Andries Yseren noch dit jair lanck over 233 lb. Sijn burge Gelijs Yseren

Den Slijcke⁵ heft Rense Kreyng vor 54 lb. Sijn burge Mense Smeyken

Den neder Brede⁶ heft Johan ten Oldenberghe voer 70 lb. Sijn burge Mense Smeyken

Die Dryft⁷ heft Henric van Voerthusen vor 65 lb. Sijn burge Claes Setter.

Die Beke⁸, Doerkens grave ende dat water totter Olymoelen to heft Gerit Vlymen noch dit jair lanck vor 25 lb. Sijn burge Johan Blockhoff

Dat gewantsnijden mytten repe⁹ heft Gerit ter Borch voer 34 lb. Sijn burge Evert Mengerinck

3 Het recht om in bepaalde wateren te vissen. De stad verpachtte die visrechten, doch deed harerzijds ook het nodige om de visstand op peil te houden, b.v. door vis te poten. Zie voorts Inleiding, blz. 89 e.v. Zie ook J. Gimberg, Het Kapitaal en het beheer der geldmiddelen van Zutphen in de M.E., B. en M. ‘Gelre’, XXXII, 1929, blz. 141.

4 Zie hiervóór, blz. 104, noot 5.

5 Viswater bij Helbergen, zie hiervóór, blz. 105, noot 1.

6 Viswater, waarvan de ligging niet bekend is.

7 Viswater waarvan ligging niet bekend is.

8 ‘Beke’ is een andere naam voor de Berkel. Doerkens grave is niet nader bekend; het ‘water totter Olymolen’ moet buiten de Nieuwstadspoort gelegen hebben, waar de oliemolen stond.

9 Retributie voor het meten van laken.

[p. 200]

Den kraen¹ heft Conraet Rine vor 15 lb. Sijn burge Henrick van Zancten

Summa secunda 496 lb.

Dese nabeschreven erfnisse is verpacht noch dit jair lanck van sente Mertens in den wynter vor datum des boex aen to rekenen

Ierst die halve grote Coppel toe Wolfflerwaert² aen heft Berent van Borle vor 62 lb. sijn burge Wolter ten Oldenberge

Die ander helft ter staetwert aen heft Andries Kreyng voer 60 lb. Sijn burge Andries sijn soen.

Die kleyne Coppel³ heft Johan Kreyng voer 55 lb. sijn burge Andries Kreyng.

Die Luescoppel⁴ heft Gerit Ulrix voer 55 lb. sijn burge Henrick Hegeninck

Den Molenberch⁵ hebben Mertens erfgenamen van Griete voer 9 lb. burge Henric Nyenhus

1 Retributie voor het wegen van koopwaren, die van buiten de stad aangevoerd werden. Over de ligging der ‘kraen’ zie hiervóór, blz. 197, noot 5.

2 Perceel land buiten de Laerpoort, ten noorden van de weg naar Warnsveld. Dit perceel lag, evenals de percelen genoemd in de twee volgende posten, aan de Berkel. De naam ‘Coppel’ duidt vermoedelijk op oorspronkelijk gemeenschappelijk bezit, gemene weide.

3 Zie noot 2.

4 Zie noot 2.

5 Zie hiervóór, blz. 103, noot 2.

Van Wesser Oye⁶

Den iersten slach⁷ heft Johan van Voerthusen vor 54 lb. sijn burge Henrick Stuerman

Den anderen hebben Evert Ketelhoets erfgenamen voir 39 lb. sijn burge Gerit Muser

6 Zie voor de ligging van dit landerijen-complex hiervóór, blz. 198, noot 2. Zie voor de verpachting en opbrengsten der stadslanderijen ook Inleiding, blz. 89.

7 Onderdeel van het complex.

[p. t.o. 201]

Blad uit het in 1573 door de landmeter Thomas Witteroos vervaardigde ‘Caertenboeck’, met een deel van de ten zuiden der stad Zutphen gelegen stadslanderijen. (Gemeente-archief Zutphen).

[p. 201]

Den derden heft Andries Kreyng vor 52 lb. sijn burge Andries sijn soen

Den vierden heft Andries Kreyng voir 30 lb. sijn burge Andries sijn soen

Den vijften den sesten ende den sevenden heft Wermbolt Stuerman voir 54 lb. 10 s. sijn burge Henric Stuerman

470 lb. 10 s.

(fol. 17^v)

Den achteden Henrix erfgenamen van Voerthusen voer 29 lb. 10 s. burge Johan van Voerthusen

Den negenden Gerit Kaerman ende Maes Johanssoen to samen voir 30 lb. Er burgen Johan Elyer ende Werner ten Oldenberge ellic voir all

Den tienden Wolter ten Oldenberge voir 56 lb. sijn burge Gerit Terborch

Den slach vor den hecken¹ Andries Yseren Alphartssoen voir 54 lb. sijn burge Johan Kreyng.

Den anderen slach vor den hecken bygesecht den halven margen die toe Wessewert hoert heft Johan Taste vor 36 lb. sijn burge Herman sijn brueder, den slach vor den Verkenweyden² heft Berent van Borle voer 38 lb. sijn burge Conraet van Griete.

1 De ‘slach vor den hecken’ was een stuk land buiten de Hospitaalspoort. Het lag aan de oostzijde van de weg naar Doesburg, daar waar de Vieracker Steech in oostelijke richting afboog. In de hoek tussen de Doesburger weg en Vieracker Steech lag aan de stadzijde de ‘slach vor den hecken’, zo genoemd omdat dit perceel lag voor het hek, dat de Vieracker Steech afsloot (zie afbeelding).

2 De ‘Verkenweyde’ was een complex stadslanderijen, dat buiten de Laerpoort, aan de Zuidzijde van de weg naar Warnsveld lag. Het perceel grensde aan de westzijde aan de stadsgracht.

Van den Verkenweyden

Den iersten slach heft Evert Selensoen voer 39 lb. sijn burge Evert van Brussen

[p. 202]

Den anderen slach heft Henric Evertssoen de ticheler voer 24 lb. sijn burge Derick Ebbinck

Den derden heft Henrick Stuèrman voer 19 lb. 10 s. sijn burge Gerit Kreynck

Summa tertia 800 lb. 10 s.

(fol. 18^r)

Den vierden heft Derick Oernic voer 24 lb. 10 s. sijn burge Gerit Smedinck

Den vijften hebben Henrick Bungners erfgenamen voer 24 lb. 10 s. Oer burge Roloff toe Hecwijck

Den sesten heft Henrick Stuerman voer 23 lb. sijn burge Johan van Voerthusen

Den seveden Wermbolt Stuvenberch voer 15 lb. sijn burge Henrick Nyenhus

Den achteden heft Herman Verver voer 21 lb. sijn burge Gerit Kreyng

Den negheden heft Thonijs Yseren voer 24 lb. sijn burge Wermbolt Stuvenberch

Den tienden heft Gerit Ulrix vor 50 lb. sijn burge Henrick Hegheninck

Den elften Henrix erfgenamen van Voerthusen voer 40 lb. 10 s. burge Johan van Voerthusen

Den twelften Henrick Hegeninck voer 60 lb. sijn burge Gerit Ulrix

Den dertienden Wolter ten Oldenberge voer 36 lb. sijn burge Gerit ter Borch

Den viertienden heft Andries Yseren Alphartssoen voer 51 lb. sijn burge Evert Sele

Den vijftienden heft Aelt Schelewaert voer 7 lb. Burge Johan Huerninck

386 lb. 10 s.

(fol. 18^v)

Van hoege Wessen¹

Den iersten den anderen ende den derden margen² heft Derick

1 Hoege Wessen (ook Hoge West genaamd), een landerijencomplex, dat deel uitmaakte van Wesse, in het kerspel Warnsveld. Zie hiervóór, blz. 198, noot 2.

2 Oppervlaktemaat van ongeveer ⅓ hectare.

[p. 203]

Ebbinck voer 19 lb. 10 s. Sijn burge Hendrik Evertssoen de ticheler

Den vierden den vijften den sesten ende den sevenden heft Johan van Steenre voer 24 lb. sijn burge Wermbolt Stuerman Den achteden den negheden den tienden den elften ende den twelften margen heft Wermbolt Stuerman voer 32 lb. 10 s. Sijn burge Johan van Steenre

Die seven margen¹ heft Gerit Ulrix voer 51 lb. Sijn burge Henrick Hegeninck

Die vijf margen² heft Andries Kreyng voir 30 lb. 15 s. Sijn burge Andries sijn soen

Dat Hoghelant van den tichelkulen³ heft Andries Kreyng voer 20 oelde scilde ende eyn pont maket to samen 61 lb. Sijn burge Andries sijn soen

Dat Sijdelant van den tichelkulen Gerit Muser voer 21 olde schilde ende 1 lb. maket to samen 64 lb. Sijn burge Gerit Husinck

Dat voerslach voer den tichelkulen ten weerdewaert aen hebben Gerit Muser ende Gerit ter Borch jairlix vor 5 lb.

Summa quarta

674 lb. 5 s.

287 lb. 15 s.

(fol. 19^r)

Onser stat veerstat⁴ heft Thijs de Berre⁵ noch twe jair lanc op sent Merten in den winter vorleden⁶ aen te rekenen jairlix vor 230 lb. Ende dien pacht dier af jairlix toe betalen te drien termijnen alse eyn derde deel op Meye dat ander op Sent Jacob derde op sent Pawel⁷. Sijne burgen Aernt ter Brake Henrick

1 ‘die Camp van seven margen’, een perceel land gelegen buiten de Hospitaalspoort (Spittaalspoort).

2 ‘die Camp van vijff margen’, een perceel land gelegen buiten de Hospitaalspoort (Spittaalspoort).

3 ‘Tichelkule’ een perceel land buiten de Hospitaalspoort (Spittaalspoort), gelegen tegenover de ‘slach vor der hecken’; zie hiervóór, blz. 251, noot 1.

4 Zie hiervóór, blz. 123, noot 1.

5 Pachter van het veer; zie hiervóór, blz. 100 en blz. 144, noot 1.

6 11 november.

7 Onderscheidenlijk: 1 mei, 25 juli en 25 januari.

[p. 204]

Stuerman Werner Tolner Evert Badinck ende Gerit Saelken ellic voer all¹.

Item van der tavernen toe Vreden² de is verhuert voer 26 olde scilde toe betalen op Conversio Pauli maken 78 lb.

Item van der huesinge to Gelre³ jairlix 20 lb.

Item van der huesinge dar de junckfrouwe van Solmys in to wonen plach 12½ olden schilt jairlix half up Paschen ende half Victoris maken 37 lb. 10 s.

Item Johans erfgenamen van Boren van unser stat gruyt⁴ 8 lb.^a

1 Dit betekent, dat elk van de borgen hoofdelijk aansprakelijk is voor het gehele bedrag der pachtsom. Zie hiervóór, blz. 106, noot 1.

2 Stadwijnhuis aan de tegenwoordige Groenmarkt.

3 Het ‘Huis to Gelre’ was eertijds een aan de hertog van Gelre toebehorend huis, dat aan de stad Zutphen verpacht was, tegelijk met enkele andere landsheerlijke rechten en goederen. Er werd 20 lb. per jaar voor betaald, gelijk blijkt uit een oorkonde van 21 oktober 1357. De stad verhuurde het huis als herberg en ontving blijkbaar 20 lb. huur. Het huis lag tegenover het Stadswijnhuis, op de hoek van de Houtmarkt en de Lange Hofstraat.

4 Over de aard van deze ontvangst blijkt niets naders.

a Doorgehaald in Hs.: 9 lb.

Van wasse

Hugen erfgenamen van Grole geven jairlix van twen kleynen stuckxken landes de wilneer heerkomen sin van Willems wegene van Baeck 3 pont wasses ellic pont 6½ leuwen maket 1 lb.⁵

(fol. 19^v)

Ontfangen van Evert ter Voerst van den voerjair uyt sinen pensy ampt 300 lb. voer ellick lb. 20 leuwe maket deser ponde toe 20 leuwen 292 lb. 10 s.⁶

Item ontfangen van den Tolner van stapelgelde an den Meyemerckt van den gewande 18 lb.⁷

5 Betaling van pacht in natura komt overigens niet voor in deze rekening.

6 Evert ter Voerst was in 1444/45 onderrentmeester geweest; de rekening is niet meer aanwezig, maar uit deze post blijkt, dat zij voor de stad een voordelig saldo opleverde, waarvan Evert hier 300 lb. betaalt. De post op blz. 197, waar vermeld is, dat aan Evert ter Voerst, ‘to vollest sinen pensiampt’ 300 lb. betaald wordt, moet op een ander rekeningsjaar betrekking hebben. Dat kan het jaar 1437/38 zijn, in welk jaar Evert ter Voerst ook onderrentmeester was. Van die rekening is slechts een fragment bewaard gebleven.

7 Het gaat hier om de huur van een stapelplaats voor laken tijdens de Meimarkt.

[p. 205]

Ontfangen van den tynse die wijlneer Gelijs Yserens was 21 olde butken ende 1 olt moyrken maket 1 lb. 8 s. 9 d.

Summa quinta per se 686 lb. 8 s. 9 d.

Summa summarum van allen opbueren 6752 lb. 4 s. 9 d.

Dat opbueren tegen dat uytgeven afgeslaegen ende gecort soe blijft Andries Yseren der stat na deser rekeningen sculdich 432 lb. 18 s. 2 d.¹

1 Het batig saldo dezer rekening bedroeg 432 lb. 18 s. 2 d. Dit rekent de onderrentmeester af in het volgende rekeningsjaar.

[p. 206]

Bijlage II
Opbrengst van de accijnzen van de stad Zutphen in de 15de eeuw (1403/04-1462/63), ontleend aan de onderrentmeestersrekeningen

1403/04	broodaccijns	64 lb.
	wijnaccijns	911 lb.
	hopaccijns	1120 lb.
	bieraccijns	664 lb.
		_____
		2759 lb.
1421/22	broodaccijns	113 lb.
	wijnaccijns	1199 lb.
	hopaccijns	1145 lb.
	bieraccijns	582 lb.
		_____
		3039 lb.
1422/23	broodaccijns	102 lb.
	wijnaccijns	1875 lb.
	hopaccijans	1235 lb.
	bieraccijns	582 lb.
		_____
		3794 lb.
1423/24	broodaccijns	94 lb.
	wijnaccijns	1426 lb.
	hopaccijns	1166 lb.
	bieraccijns	515 lb.
		_____
		3201 lb.
1430/31	broodaccijns	90 lb.
	wijnaccijns	1001 lb.
	hopaccijns	1430 lb.
	bieraccijns	500 lb.
		_____
		3021 lb.
1437/38	broodaccijns	80 lb.
	wijnaccijns	1301 lb.
	hopaccijns	1661 lb.
	bieraccijns	630 lb.
		_____
		3672 lb.

[p. 207]

1438/39	broodaccijns	73 lb.
	wijnaccijns	1300 lb.
	hopaccijns	1691 lb.
	bieraccijns	640 lb.
		_____
		3704 lb.
1445/46	broodaccijns	92 lb.
	wijnaccijns	1260 lb.
	brouwaccijns	1900 lb.
	tapaccijns	625 lb.
		_____
		3877 lb.
	In dit jaar veranderen de namen van hopaccijns en bieraccijns in brouwaccijns en tapaccijns.
1446/47	broodaccijns	67 lb. 15 s. 1 d.
	(deze accijns was niet verpacht)
	wijnaccijns	1150 lb.
	brouwaccijns	1850 lb.
	tapaccijns	610 lb.
		_____
		3677 lb. 15 s. 1 d.
1447/48	broodaccijns	nihil.
	wijnaccijns	965 lb.
	brouwaccijns	1675 lb.
	tapaccijns	515 lb.
		_____
		3155 lb.
1448/49	broodaccijns	nihil.
	Deze accijns wordt voortaan niet meer in de rekeningen vermeld.
	wijnaccijns	1350 lb.
	brouwaccijns	1750 lb.
	tapaccijns	525 lb.
		_____
		3625 lb.
1449/50	wijnaccijns	1361 lb.
	brouwaccijns	1725 lb.
	tapaccijns	535 lb.
		_____
		3621 lb.

[p. 208]

1450/51	wijnaccijns	1225 lb.
	tapaccijns	530 lb.
	hopaccijns	1833 lb. 18 s. 6 d.
		_____
		3588 lb. 18 s. 6 d.
1451/52	wijnaccijns	1200 lb.
	tapaccijns	600 lb.
	hopaccijns	1951 lb. 7 s. 3 d.
		_____
		3751 lb. 7 s. 3 d.
1452/53	wijnaccijns	1145 lb.
	tapaccijns	572 lb.
	Hopaccijns of overeenkomstige accijns is niet vermeld.
		_____
		1717 lb.
1453/54	tapaccijns	543 lb.
	hopaccijns	961 lb.
	De bruto-opbrengst van de hopaccijns was 2015 lb. 12 s., doch er werd een verrekening toegepast, waardoor het netto-saldo bedroeg 961 lb.
1454/55	wijnaccijns	1350 lb.
	tapaccijns	560 lb.
	hopaccijns	2470 lb. 1 s.
		_____
		4380 lb. 1 s.
1457/58	wijnaccijns	1255 lb.
	tapaccijns	580 lb.
	hopaccijns	2755 lb. 10 s.
		_____
		4590 lb. 10 s.
1458/59	wijnaccijns	1256 lb.
	tapaccijns	585 lb.
	brouwaccijns	2545 lb. 4 s.
		_____
		4386 lb. 4 s.

[p. 209]

1459/60	wijnaccijns	1150 lb.
	tapaccijns	535 lb.
	brouwaccijns	2234 lb. 4 s.
		_____
		3919 lb. 4 s.
1460/61	wijnaccijns	1150 lb.
	tapaccijns	505 lb.
	brouwaccijns	2091 lb. 16 s.
		_____
		3746 lb. 16 s.
1461/62	wijnaccijns	1058 lb.
	tapaccijns	533 lb. 3 s. 9 d.
	brouwaccijns	1981 lb. 4 s.
		_____
		3572 lb. 7 s. 9 d.
1462/63	wijnaccijns	1400 lb.
	tapaccijns	606 lb. 13 s. 1 d.
	brouwaccijns	1925 lb. 15 s. 5 d.
		_____
		3932 lb. 8 s. 6 d.

[p. 210]

Bijlage III
Recapitulatie der summae

Overrentmeestersrekening

	Inkomsten	Uitgaven
summa prima	387 lb. 17 s. 5 d.	486 lb. 6 s. 3 d.
summa secunda	1931 lb. 16 s. 5 d.	361 lb. 17 s. 3 d.
summa tertia	1352 lb. 13 s. 10 d.	217 lb. 8 s. 6 d.
summa quarta	487 lb. 1 s.	200 lb. 4 s.
summa quinta	96 lb. 5 s.	522 lb. 9 s. 8 d.
summa sexta		418 lb. 15 s.
summa septima		952 lb. 19 s. 2 d.
summa octava		1171 lb. 11 s. 6 d.
	_____	_____
summa summarum	4255 lb. 13 s. 8 d.	4331 lb. 11 s. 4 d.
nadelig saldo	75 lb. 17 s. 8 d.
	_____	_____
	4331 lb. 11 s. 4 d.	4331 lb. 11 s. 4 d.

Onderrentmeestersrekening

	Uitgaven	Inkomsten
summa prima	946 lb. 14 s.	4095 lb. 1 s.
summa secunda	859 lb.	496 lb.
summa tertia	634 lb. 5 s.	800 lb. 10 s.
summa quarta	905 lb. 18 s.	674 lb. 5 s.
summa quinta	858 lb. 10 s.	686 lb. 8 s. 9 d.
summa sexta	615 lb. 15 s.
summa septima	519 lb. 12 s. 1 d.
summa octava	979 lb. 12 s. 6 d.
	_____	_____
summa summarum	6319 lb. 6 s. 7 d.	6752 lb. 4 s. 9 d.
batig saldo	432 lb. 18 s. 2 d.
	_____	_____
	6752 lb. 4 s. 9 d.	6752 lb. 4 s. 9 d.

[p. 211]

Bijlage IV
Overzicht der beide rekeningen

(* betreft de Onderrentmeestersrekening)

Inkomsten

Tijnsen, renten en huren	102
Diverse inkomsten	107
Verwerving van burgerrecht	109
Poortgeld voor asverkeer	109
Rechtspraak	110, 118
Verhuur van verkoopplaatsen van vlees	110
Molens	111
Weidegeld	114
* Accijnzen, visrechten en diverse retributies	198
* Verpachting der stedelijke landerijen	200
* Verhuur van panden	204
* Diverse inkomsten	204

Uitgaven

Weide- en wegemeesters	120
Reiskosten van schepenen en raden	130
Ontvangstkosten (wijn)	139
Wijngeld	143
Wijngeld voor schepenen en raden	144
Maaltijd bij de schepenverkiezing	145
Bodelonen	146
Geschenken aan boden van elders	153
Reparaties	154
Molens	155
Heervaart	161
Diverse uitgaven	164
Demping van een gracht	170
Stedelijke schuld	172
Diverse geschenken	172
Schepenen en raden	172
Overige stedelijke functionarissen	172
* Uitbetaalde lijfrenten	178
* Uitbetaalde erfrenten en tijnsen	193
* Diverse uitgaven	197

[p. 212]

Register van geografische namen^*

Achterhoek - 153.

Amsterdam - 151.

Apenstart (gevangenis te Zutphen) - 139, 161, 169.

Arnhem - 130-132, 134-141, 143, 146-152, 163, 167, 197.

Baar - 148.

Berkel (Beek) - 102, 126, 151, 153, 155, 167, 199, 200.

Bernhardsteeg - 193.

Bethlehem (klooster) - 141, 155.

Beukerstraat (Buedikerstraat) - 141.

Betuwe - 152.

Bobbelbiesen - 105.

Bocholt - 137, 140.

Borculo - 147, 150.

Borrenhof - 185, 193, 195.

Bourgonjetoren - 123.

Bovenberg - 161, 167.

Brabant - 152.

Brake Hecke (bij Keppel) - 136, 137, 150.

Brede (neder-Brede) - 199.

Bremen - 148, 149, 153.

Bronkhorst - 134, 151, 153.

Brummen - 105, 132, 137, 139.

‘Camp van vijff margen’ - 203.

‘Camp van seven margen’ - 203.

‘Coppel’ (grote) - 200.

‘Coppel’ (kleine) - 200.

Deventer - 131-142, 146-150, 152, 154, 157.

Dieren (Diederen) - 134.

Doerkens grave - 199.

Doesburg - 138, 140, 143, 147, 148, 151, 152, 201.

Doetinchem - 133, 140, 141, 147, 152.

Dominicanenklooster - 139, 142.

Dordrecht - 151.

Drift - 199.

Drogenapstoren - 115.

Eerbeek - 149, 151.

Eifel - 157.

Elburg - 144.

Elshorst - 104.

Elten (Nederelten) - 152.

* Voor de waardevolle medewerking aan de beide registers ben ik Mevrouw H.J.M. Leenders-van Alphen bijzondere dank schuldig.

[p. 213]

Emmerik - 149.

Empe (huis) - 123.

Emperbeek - 107.

Emperbrug - 107, 114.

Engeland - 157.

Engepoortstraat (Turfstraat) - 106.

Erkelenz - 149.

Gasthuis - 193-195.

Geldern (stad) - 133.

Gelre - 130, 132, 146, 147, 162.

Gelre (Huis te) - 204.

Gelre (Overkwartier) - 143.

Goch - 132, 135, 136.

's-Gravenhof - 103, 123, 165, 168.

Groenlo - 140, 148, 151, 161, 179.

Groenmarkt - 107, 195, 204.

Gruithuis - 155, 204.

Gulik - 115, 130, 132, 139, 149, 162-165, 167

Haarlem - 156.

Harderwijk - 142, 164.

's-Heerenberg - 151.

Heyden (Westfalen) - 150, 162.

Heilige Land - 143.

Helbergen - 105, 118, 129, 184, 199.

Hellevoort - 129, 130.

's-Hertogenbosch - 153.

Hoegerbrugghen - 167.

‘Hoghelant van den Tichelkulen’ - 203.

Holland - 150.

Holthuizerweerd - 105.

Holten (Overijssel) - 143.

Hospitaal (zusterhuis aan de Zaadmarkt) - 185, 193, 195, 196.

Houtmarkt - 204.

‘Huis te Gelre’ - 204.

Hummelo - 136.

Isendoorn (convent) - 123.

Kampen - 134, 135.

Keulen - 137, 153, 168.

Kleef (hertogdom) - 132.

Kleef (stad) - 133.

Koblenz - 157.

Koerhuis (bij Deventer) - 131, 147.

Laag-Keppel - 136, 137, 150.

Laarpoort - 102, 106, 109, 120, 126, 127, 141, 154, 161, 166, 174, 200, 201.

St. Lebuinus (Deventer) - 141.

Lobith - 133, 134.

[p. 214]

Lochem - 107, 131, 132, 135, 136, 138, 140, 146, 147, 150, 151, 154, 167, 172.

Loe (Loo), Hof ten - 195.

Lueskoppel - 105, 200.

Mayen (Eifel) - 157.

Marsch - 104, 122, 129, 155, 158, 168, 174, 175, 198, 199.

Marschpoort - 104, 120, 175.

Middelwal - 106.

Molenberg - 103, 200.

Munster - 133, 148, 149, 153.

Munsterland - 137.

St. Nicolaaskerk (in de Nieuwstad) - 194.

Nieuwstad - 106, 109, 120, 125, 141, 155, 161, 174.

Nieuwstadspoort - 155, 174, 199.

Nijmegen - 117, 130, 132, 136-138, 147-152, 179, 181, 186, 188.

Olst - 147.

Ossenweerd - 114, 120-124.

Oude Diep (Polbeek) - 105, 125.

Overmarsch - 107, 114, 121.

Oversticht - 132, 146, 147.

Pelikaanstraat - 185, 193.

Raesvelt - 117.

Raesvelt (slot) - 140.

Roermond - 130, 131, 143, 149, 162, 164, 165.

Ruurlo - 149.

Ryen (bij Deventer) - 131.

Rijkenhagen - 155.

Rijnland - 146.

Rijsweert - 121.

Savoye - 143.

Schepenenhuis - 160, 166, 167.

‘Slach vor den Hecken’ - 201, 203.

Slycke - 199.

Sluzeweide - 114.

Spittaal - 115.

Spittaalspoort (Hospitaalspoort) - 103, 104, 109, 120, 127, 128, 141, 156, 158, 166, 168.

Spittaalsbinnenpoort - 104, 174.

Spittaalsbuitenpoort - 174, 195, 198, 201, 203.

Spittaalsstraat - 193.

‘Sijdelant’ - 203.

Terborg - 135, 146, 150, 152, 153.

Teuge (bij Deventer) - 131.

Teuge (bij Zutphen) - 123, 124, 195.

‘Tichelkulen’ - 203.

[p. 215]

Tonden - 123, 134.

Tondense beek - 123.

Turfstraat - 106.

Ulft - 152.

Utrecht (stad) - 150.

Varkensweide (‘Verkenweyde)’ - 201, 202.

Vierakker - 118.

Vieracker Steech - 201.

Vischmarkt - 103, 165-171, 175.

Vischpoort - 103, 168, 174.

Voorst (aan linker-Ysseloever) - 107, 123, 136, 137.

Voorstonden - 137.

Vorden - 117, 165.

Vreden (wijnhuis aan de Groenmarkt) - 107, 143, 195, 197, 204.

Vreden (stad in Westfalen) - 136, 138, 149, 151.

Walborgenmaet - 105.

St. Walburg (Zutphen) - 140, 141, 166, 193, 194.

St. Walburgskerkhof - 170, 171.

Warnsveld - 127, 136, 156, 161, 195, 198, 200-202.

‘Water totter Olymolen’ - 199.

Wesse - 103, 195, 198, 202.

Wessen (‘Hoege Wessen’ = Hoge West) - 202, 203.

Wessermaet - 105.

Wesser Oye - 198, 200, 201.

Wesseweert - 201.

Westfalen - 146.

Wichmond - 105, 129, 150.

Wildenborch - 133, 134, 147, 148.

Winterswijk - 136.

Witte Zand (bij Lochem) - 132, 161.

Wolfflerweert - 200.

Xanten - 182, 189.

Yssel - 103-105, 107, 114, 121, 123, 124, 137, 144, 195.

Yssel (Oude) - 151, 153.

Zaadmarkt - 115, 185, 193, 195.

Zantwinc - 193.

Zeddam - 147.

Zevenaar (Zeven) - 133.

Zoutmarkt - 115.

Zoutpoort (Saltpoert = Drogenapstoren) - 169.

Zwolle - 141.

[p. 216]

Register van persoonsnamen¹

Abbinc, Deric; houthandelaar - 198.

Abellenzoen, Evert - 109.

Adolf, hertog van Berg - 139.

Adolf II, hertog van Kleef (1394-1448) - 132-134, 147.

Aelbert; gezel van de Deventerse burgemeester Willem van den Collic - 142.

Aerntszoen, Aelbert - 182*, 190*.

Alcoep, Heylwich - 179*, 187*.

Aessax, Gertruyt - 179*, 185*.

Amelongeszoen, Henrick Amelong - 183*, 190*.

Amelongessoen; Lutgert, vrouw van Henrick Amelong Amelongessoen - 183*, 190*.

Amerongen, Lysbet van - 180*, 183*, 184*, 188*, 191*, 192*.

Andrieszoen, Duwe - 155.

Ansem, Griete van - 103.

Anssen, Deric van - 164-168.

Arent; knecht van Wolter ten Oldenberge - 120.

Armgart, ‘jonckfrouwe’, ‘die mit Aernt Gruter to wonen plach’ - 184*, 192*.

Arnold, hertog van Gelre (1423-1473) - 130, 131, 133, 135, 136, 138-141, 143, 148, 150, 162, 169, 172.

Assac, Gerit - 119.

Asse(n), Evert - 107, 163.

Assen, Gerit - 180*, 188*.

Asse; Fenne, vrouw van Gerit Assen - 180*, 188*.

Assen, Henric van; vrijgraaf - 168.

Assinc, heer Johan - 116, 182*, 185*, 190*, 192*.

Averenck, Steven toe - 105.

Ba(e)dinc, Evert - 116, 204.

Ba(e)dinc, Henric - 116.

Baeck, Gerit van - 180.

Baeck (Backe); Trude, vrouw van Gerit van Baeck - 102, 180*, 188*.

Baeke, Aleyt van - 103.

Baeke, Goyken van - 120.

Ba(e)ke, Willem van - 120, 152, 204.

Banyng, Johan - 194*, 195*.

Bannync, Evert; koeienwachter - 174.

Beeckhusen, Deric van - 179*, 187*.

Bensync, Albert; arbeider - 126.

Bere, Stiene die; vrouw van Thijs die Bere? - 116.

Bere, Thijs die; transportondernemer, pachter van het Ysselveer - 106, 121-123, 125-127, 129, 144, 203.

Bernyer, Johan - 136.

Bernoldync, Claeus - 116.

Bernolts, Duwe - 117.

Bernsvelt, Gerrit van - 151, 153, 154.

1 Een sterretje bij een bladzijdenummer betekent, dat aldaar de betaling van een rentebedrag vermeld is.

[p. 217]

Beticker, Willem; bode - 143.

Beucker, Wynolt - 180.

Beucker; Hille, vrouw van Wynolt Beucker - 180*.

Bisschop, Aelbert - 118.

Bisscop; Gesen, vrouw van Willem Bisschop - 179*, 187*.

By(s)scop, Willem - 148, 179, 187.

Blochof, Johan - 106, 198, 199.

Blome, Aernt; schipper - 157.

Blote(n)camp, Henric; arbeider - 105, 125.

Boecholt, heer Derik Schouwer van - 116.

Boecholt, Lambert Wesselszoen van - 185*, 192*.

Boedinc, Johan; smid - 170.

Bo(e)rle, Berent van; raad - 114, 116, 134-136, 138, 180*, 181*, 182, 188*-190*, 193*, 200, 201.

Boerle, Lubben van; dochter van Berent van Boerle - 180*, 182*, 188*, 189*.

Boerle, Rense van; zoon van Berent van Boerle - 179*-181*, 187* - 189*.

Boesman, Johan; timmermansgezel - 125.

Boetbergen, heer Guedert van; kapelaan - 178*, 185*.

Boetbergen, Herman van - 141.

Bo(e)vyng - 135, 136, 146, 150.

Bogginc, Conrat; arbeider - 103, 120-125, 127, 130.

Borch, Beertken ter - 180*.

Borch, Gerit ter - 199, 201, 202, 203.

Borch, Henric van der; hoefsmid - 165.

Boren, Johan van; - 204.

Boschamer, Tyele - 199.

Bouhuys, Geertruit ten - 182*, 190*.

Brake, Aernt ter - 119, 203.

Brake, Reynolt Aerntszoen ter - 119.

Brans, Johan; molenaar - 157-159, 161.

Bredebile, Deric; timmerman - 157, 166.

Bredebile, Hendrik; timmerman - 154.

Brochgart, Conrat; arbeider - 117, 121, 130.

Broechuys, Willem - 116.

Broeke, Egbert ten - 103.

Broexken, Gerit - 138.

Bronchorst, de jonker van - 147, 149, 151, 153.

Bronchorst, Gorys van - 184*, 192*.

Bronchorst, Johannes van, ‘bastart’ - 182*, 190*.

Brucker, Deric den; leidekker - 168.

Bruens, Henric; schepen van Deventer - 139.

Bruggen, Cunne ter - 183*, 190*.

Bruggen, Henric ter - 151.

Bruggen, Jacob ter - 105, 106.

Bruggen, Johan ter; houthandelaar - 126.

Bruyn, Henric - 118.

Bruyn; Brune, zoon van Henric Bruyn - 118.

Brune; zoon van Deric de steenbakker - 119.

Brussen, Evert - 201.

Bucke; Hylle, vrouw van Wynolt Bucke - 187*

[p. 218]

Bucke, Wynolt - 187.

Budinck, Henric - 106.

Buediker, Peter; smid - 163.

Buelken, heer Asse - 105, 179*, 183*, 186*, 191*.

Bulen, Deric van - 139.

Buloe, Johan van; drost van Zevenaar - 146.

Bungner, Henrick; - 202.

Bunync, Henric - 104.

Buten, Melys ter - 102.

C zie K.

Daemszoen, Johan; poortwachter - 103, 174.

Dagera(e)t, Engelbert; vervoerder - 104, 115, 170.

Dagvoert - 106.

Dempinc, Wolter - 117, 133, 136, 138, 150.

Deric; knecht van Engelbert Dageraet - 170.

Deric; steenbakker - 115, 119, 129.

Deric; Brune, zoon van Deric de steenbakker - 119.

Dericszoen; Aleyt, vrouw van Johan Dericszoen - 178*, 186*.

Dericszoen, Guedert - 119.

Dericszoen, Johan - 178, 186.

Diepenbrock, Henric - 185, 192.

Diepenbrock, Herman van - 116.

Diepenbrock, Jacob - 163.

Diepenbrock; Nese, vrouw van Henric Diepenbrock - 185*, 192*.

Doren, Johan van - 134.

Dorsten, heer Evert Gysbertszoen van - 181*, 189*.

Dorsten, Henric van; hoefslager - 107.

Dorsten, Wyllem van - 131, 132, 137.

Dreyer, Herman - 103.

Dri(e)nen, Deric van; schepen - 106, 110, 119, 130, 131, 135, 136, 161.

Ebbync, Deric - 104, 202, 203.

Eerde, Johan - 153.

Egmont, Willem van; broeder van hertog Arnold - 138, 139, 142, 144, 152.

E(i)nde, Aerent aen geen; uit Xanten - 182*, 189*.

Eker, Lambert - 106.

Eker, Werner; transportondernemer - 125.

Elyer, Johan - 201.

Elseben; dochter van Henrick de steenhouwer - 180*, 188*.

Eme, Gerit van; weidemeester - 117, 120-124, 126-130, 167, 168.

Engelbert, Lamme Johanszoen - 185*, 192*.

Engelbrecht; timmermansgezel - 126.

Engelbrechtszoen, Deric; timmerman - 125, 157.

Ense, Tydeman van - 102.

Esschendorp, Bernardus van - 182*.

Esselinc, Aernt; transportondernemer - 125.

Esselinc, Berent; transportonderemer - 122-130, 167, 170.

Esselinc, Conrat; transportondernemer - 128.

Esselinck, Giesen; uit Grol - 179*, 186*.

Essen, Henric van 115.

[p. 219]

Evert; karrevoerder - 156.

Evertssoen, Henric; steenbakker - 202, 203.

Ewync, Deric; vleeshouwer - 111.

Exsen, Elsen - 104.

Eze, Tat - 194*.

Gere, Henric van den; ‘maelre’, stadsschilder - 163, 174.

Gerit; bontwerker - 180*, 183*, 188*, 190*.

Gerit; broeder - 137.

Gerit; gerechtsdienaar - 165, 169.

Gerwerdync, Henric - 116.

Ghent, Belye van - 180*, 187*.

Ghent, Geertruit van - 185*, 192*.

Giestern, Johan van - 120.

Gysken; ‘scrueder’ (kleermaker) - 165, 166, 168.

Glasemaker, Andries - 116.

Goyken; ‘scomaker’, poortsluiter - 169.

Gosen; klompenmaker - 108.

Gosen; stadsboogschutter - 173.

Graepinc, Herman - 148, 153.

Griete (Gruete), Coenraet van - 181*, 184*, 189*, 192*, 201.

Griete, Johan van - 163.

Griete; Jutte, vrouw van Marten van Griete - 179*, 186*.

Griete, Marten van - 179, 186, 200.

Grijper, Gerit; bakker - 162.

Groesbeck, Henric van - 184.

Groesbeck; Lutgart, vrouw van Henric van Groesbeck - 184*, 191*.

Grol(e), Huge van - 103, 204.

Grolle, Johan van - 178, 185.

Gruenvelt, Gerit; arbeider - 121-124, 127, 130.

Gruter, Aernt - 184.

Guede, Aernt - 195*.

Guedert - 139.

Gulic, Aleyte van; bewaardster van de Marsch - 175.

Gijse, Herman; rijdende bode - 135, 136, 139, 150, 151, 174.

Gys(e)bert, ‘meyster’; apotheker - 144, 174.

Hacfort, Gerit van; ridder - 117.

Hacfort, Jacob van; ridder - 117.

Hacfort, de dochteren van - 141.

Hadewich; vrouw van Jacob ‘maelre’ - 180*, 187*.

Haere, Johan van; arbeider - 120-124, 127, 130.

Ha(e)rt, Aleyt van der - 183*, 191*.

Hagen, Gerit - 179, 186.

Hagen, Symon - 179*, 186*.

Hake, Johan; weidemeester - 118, 120, 125, 128, 130.

Halfvasten, Willem van - 115.

Harven, Wulbert van - 134.

Have; ‘joncfrouw’ Aleyt, dochter van Egbert ten Have - 182*, 189*.

Have, Egbert ten - 182, 183, 189.

Have; ‘ioncfrouw’ Mechteld, dochter van Egbert ten Have - 183*, 190*.

[p. 220]

Hegelinc (Hegeninck), Henric - 105, 200, 202, 203.

Heyenric, Werner - 115.

Heynenzoen, Johan - 150.

Hecwijck, Roloff toe; - 202.

Helbergen, Kunne van - 103.

Hellenbreker, Johan; timmerman en houthandelaar - 125, 126, 155-158, 173, 197.

Henpe, ‘joncfrou’ Johan ter - 183*, 191*.

Henric; knecht van Thonys Yseren - 118.

Henric; ‘scrueder’, kleermaker - 163.

Henrick; steenhouwer - 180.

Herbert; meubelmaker, kistemaker - 158.

Herman; timmermansgezel en houtzager - 125, 156.

Herwen; Aleyt, zuster van Johan van Herwen - 183*, 191*.

Herwen, heer Johan van (geheten: Johan van Rees) - 183*, 191*.

Hillebrant; schoenmaker, tevens bewaarder van de Marschpoort - 175.

Himync, Evert - 106.

Hyncke, Tydeman - 114.

Hoege, Johan den; timmermansgezel - 126, 155.

Ho(e)moet, jonker van - 142, 144, 152.

Hoen, Bernt; arbeider - 126.

Hoen, Conraet ten - 117, 136.

Hoen, Henric; molenaar - 157, 161.

Hoenerdync, Gerit toe - 118.

Hoenremans, ‘jonckfrou’ Willem - 183*, 190*.

Hofstede; Armgart, dochter van Reinken ter Hofstede, dienstmaagd bij Thonis Yseren - 181*, 189*, 194*, 195*.

Hofstede, Reinken ter; arbeider - 120-123, 125, 127, 130.

Holthusen, Johan van - 119.

Holtstege, heer Bertolt ter; ‘cappelain’ - 180*, 188*.

Hoven, Wychart ter - 167.

Hubert, heer - 140, 143.

Hu(e)rny(n)c, Johan; schepen - 110, 115, 120, 131-139, 152, 169, 202.

Hu(e)te, Deric; arbeider - 120-125, 127, 130.

Hungeri(n)c, Aelbert; transport-ondernemer - 122-125, 127-129.

Hungerinc, Johan; arbeider - 121, 130.

Hunynck, Aelbert - 184, 191.

Hunynck, Mette - 169.

Hunynck; Nese, vrouw van Aelbert Hunynck - 184*, 191*.

Hunynck - 104.

Husinck, Gerit; - 203.

Yckync, Berent - 117.

Ylmerinc, Gerit - 117.

Ylsinc, Willem - 130.

Yseren, Andries Alphartszoen; schepen - 104, 105, 108-110, 119, 131, 133-135, 138, 154, 169, 172, 178, 201, 202, 205.

Yseren, Andries Geritszoen; schepen - 110, 118, 119, 133-136, 138, 139, 153, 162, 163, 166, 169, 181, 182, 189, 197-199.

Yseren, Andries Thonyszoen; schepen, pandhouder van de Ysseltol - 108, 110, 115, 116, 118, 120, 133, 138, 139, 164, 165, 169, 172, 180*, 181*, 182, 188*, 189, 189*, 190, 194, 195, 202.

[p. 221]

Yseren, Conraet - 179, 183, 187, 189*, 190*, 204.

Yseren; Conraet, dochter van Gerit Yseren - 181*, 189*.

Yseren; ‘joncfrou’ Fenne, dochter van Gerit Yseren - 182*, 189*.

Yseren; Geertruyt, vrouw van Conraet Yseren - 179*, 183*, 187*, 190*.

Yseren, Gelijs; schepen - 105, 108, 110, 119, 133-135, 150, 167, 199, 205.

Yseren, Gerit - 181, 182, 189.

Yseren; Griete, vrouw van Thonys Yseren - 189*.

Yseren, ‘jonckfrouw’ Styne - 184*, 189*, 191*.

Yseren; Thonycken, dochter van Thonys Yseren - 182*, 190*.

Jacob; ‘maelre’, schilder - 180, 187.

Jacobszoen, Venemar; tripmaker - 108.

Johan; houtzager - 156.

Johan; touwslager - 163.

Johannes (Hans); heraut van hertog Arnold van Gelre - 172.

Johannes; schrijver - 166.

Johanszoen, Henric; vervoerder - 171.

Johanszoen, Maes - 201.

Johanszoen, Wyllem; arbeider, tevens koeienwachter - 170, 174.

Johanszoen, Wyllem; poortwachter - 103, 174.

Jutte; vrouw van Andries Plonys - 102.

Kaelsac; Henric, raad - 106, 114, 132, 133, 135, 148, 157, 179*, 186*, 187.

Kaelsac, Nese; dochter van Henric Kaelsac - 179*, 187*.

Kaerman, Gerit - 201.

Callen, Gerit; smid - 156, 199.

Cammic, Hugo van - 118.

Campen, Johan van - 181*, 189*.

Kampen, Mechteld van - 179*, 186*.

Campen; Wobbe, vrouw van Johan van Campen - 181*, 189*.

Candeler, Johan op den - 115.

Cannemaker, Marten - 117.

Cappellen, Deric ter - 115.

Katharina; hertogin van Gelre, gemalin van hertog Arnold - 135.

Keye, Loef - 184*, 191*.

Keyser, Wibbeken; nicht van Wibberich Leringe - 181*, 188*.

Kemerlinc, Johan; stadsschrijver - 107, 173.

Kempinck, Beye - 183*, 190*.

Kempinck, Johan (geheten Wittenborch) - 178*, 186*.

Kempinck; Stine, vrouw van Johan Kempinck - 178*, 186*.

Keppel, Henric - 151.

Keppelman, Sele (Cele); raad - 104, 105, 133, 135, 136, 138, 139, 181*, 188*.

Keppelman (Cepelman), Sele; zoon van Sele (Cele) Keppelman - 181*, 189*.

Ketelhoet, Evert - 200.

Keutenbrouwer, Ernst; houthandelaar en timmerman - 117, 125, 155.

Kievit, Aernt - 107.

Kyppinck, Lubbert - 194*-196*.

[p. 222]

Claerman, Johan; koeienwachter - 174.

Claeus Ottenzoen; bode - 147.

Claeus; tripmaker - 108, 116.

Clepel, Henric - 118.

Clinge, Johan - 117.

Cloever, heer Frederik - 183*, 190*.

Cloever, Johan - 103.

Knol, Geertrut - 103.

Knol(le), Gerit; vleeshouwer - 111.

Colen, Johan van; karrevoerder - 170.

Colkinck, Geryd - 102.

Collic, Willem van den; burgemeester van Deventer - 142.

Coninck, Johan dye - 115.

Cop, Tideman - 193*.

Copper, Been - 102.

Korenmerct, Aelbert van den - 181*, 189*.

Korenmerct, Willem van den - 181*, 189*.

Corten, Gyiesken - 120.

Kortken; timmermansgezel - 155.

Kraeken, Johan van der; raad van Roermond - 143.

Kraenleider, Willem van - 114.

Kranenburch, Berent van - 180*, 187*.

Crede; Henric, rijdende bode - 131, 132, 134-136, 138, 154, 162, 163, 165, 173, 183*, 191*.

Crede; Mette, vrouw van Henric Crede - 183*, 191*.

Kreyng; Aleyt, vrouw van Henric Kreyng - 185*, 192*.

Kreyng; Aleyt, dochter van Johan Kreyng - 181*, 185*, 189*, 193*.

Kreyng, meyster Andries - 115, 163, 179*, 180*, 184*, 186, 187*, 188*, 192, 200, 201, 203.

Kreyng; Andries, zoon van Andries Kreyng - 200, 201, 203.

Kreyng, Engelbert - 180*, 188*.

Kreyng; Fie, vrouw van Rense Kreyng - 192*.

Kreyng, Gerit; stadsschrijver - 173, 202.

Kreyng; Gertruyt, dochter van Andries Kreyng - 179*, 184*-186*, 192*.

Kreyng, Henric - 185, 192.

Kreyng, Johan; schepen - 105, 110, 115, 119, 131, 165, 168, 172, 180*, 181, 188*, 189, 193, 200, 201.

Kreyng, Rense; schepen - 110, 119, 132-134, 168, 170, 192*, 199.

Kremer, Goyken - 102.

Cremer, Peter; poortwachter - 174.

Krucman, Gerijt - 106.

Ku(e)n, Gerit; arbeider - 120-123, 125-127, 130.

Lamme, Lambert - 180*, 188*.

Leyendecker, Johan - 131, 132.

Leringe, Wibberich - 181*, 188*.

Leringe; Willem, zoon van Wibberich Leringe - 181*, 188*.

Leupe, Nese van - 184*, 191*.

Leuwe, Henric; steenhouwer - 115.

Leuwerden, Geritken - 183*, 191*.

Lewinc, Gerit - 118.

[p. 223]

Lieferinc, Willem - 120.

Lymbergen, Johan van; arbeider - 121, 130.

Lodewych; kinderen van - 102.

Loef, Splinter - 154, 158.

Loeman, Henric; tripmaker - 108.

Lubbertszoen, Willem - 109, 117.

Luden, Fenne - 104.

Luden, Gerit - 104.

Ludolf; koster - 181*, 182*, 189*, 190*.

Luere, Herman ter; veehouder - 115.

Luere, Johan ter - 118.

Luesman, Ludolphus; ‘onser stat voersprake’ - 173.

Luyken, Lambert; smid - 103.

Luyken; bode van Arnhem - 146.

Luykenszoen, Johan; verzorger der stadszwanen - 174.

Luyckenszoen, Wyllem; ontvanger van weggeld - 174.

Lutingen, Henric van - 158.

Mackinc, Herman - 164.

Maerken, Johan - 149, 150.

Marsche, Derick ter - 104.

Marsche, Jacob ter - 105.

Marsche, Johan ter - 103.

Marsche, Lambert ter; arbeider - 121, 130.

Marsche, ‘joncfrouw’ Styne ter - 180*, 188*.

Matthijs; timmermansknecht bij Johan Hellenbreker - 125, 157.

Meer, meester Henric van; steenhouwer - 116.

Meyer, Lambert den; pastoor te Lochem - 172.

Meyerinc, Johan; pachter van de wissel - 107.

Meyncken; ambtman van Bitter van Raesvelt - 117.

Meynhovel, heer Johan - 185*, 192*.

Mengerinck, Evert - 199.

Mennich, Deric - 119, 163, 198.

Mennyg, Reyner; vleeshouwer - 110.

Mennyg; zoon van Reyner Mennyg, vleeshouwer - 111.

Merten; doodgraver - 169.

Metten, Gers ter - 106.

Meurs, Diederik van; aartsbisschop van Keulen (-1463) - 168.

Meurs, Hendrik van; bisschop van Munster (-1450) - 154.

Meurs (Morse), Vincentius; graaf van Meurs - 137, 138.

Meurs (Morse), Walraven van; elect van Utrecht - 133, 140, 148.

Mychelinc, heer Gerit - 117.

Momme (Mumme), Wouter; bode - 147-153, 168, 174.

Mommenhoef, Griete - 182*, 189*,

Muser, Gerit; vleeshouwer en stadswaker - 111, 118, 175, 200, 203.

Muser; zoon van Gerit Muser, vleeshouwer - 111.

Naeldemaker, Heyne - 194*, 195*.

Naggen, Stiene - 107.

Nyenhuys, Henric; raad - 117, 131-133, 136, 138, 139, 164, 165, 200, 202.

Nusync, Johan - 119.

[p. 224]

Obinck, Herman - 183*.

Obinck; heer Johan, zoon van Herman Obinck - 183*.

Oden, Verner - 119.

Oerden, Sweder ten; arbeider - 126.

Oernic, Derick; - 202.

Olde, Evert van - 138, 149, 151.

Olde, Gysbert van - 136.

Oldenberge, Johan ten - 163, 198.

Oldenberge, Werner ten - 201.

Oldenberge, Wolter ten - 116, 119, 120, 200, 201, 202.

Oltdaen, Sweder van - 179.

Oltdaen, Sweder van; bastaardzoon van Sweder van Oltdaen - 179*, 187*.

Ombedwangen, Bele - 185*, 192*.

Orinc, Deric - 163.

Orsoye; Hadewich, vrouw van Johan van Orsoye - 184*, 191*.

Orsoye, Henric van - 178*, 186*.

Orsoye, Johan van - 184*, 191*.

Orsoye, Johan van; bastaardzoon van Orsoye - 184*, 191*.

Ottenzoen, Claeus; bode - 147.

Overcamp, Lambert; vervoerder - 171.

Paede, Wynolt - 115.

Pans, Peter - 162.

Peyne, Aernt - 195*.

Pelgrym, Henric; poortwachter - 174.

Pelser, Gosen - 106, 107.

Picke, Henric - 119.

Pyppinc, Gerit; arbeider - 120-124, 127, 130.

Plonys, Andries - 102.

Poetgieter, Engelbert - 105.

Poppinc, Henric; vleeshouwer - 111.

Poppinc, Henric ‘de jonge’; vleeshouwer, zoon van Henric Poppinc - 111, 119.

Porter, Henric; poortwachter - 174.

Porter, Willem die; arbeider - 125, 130.

Preke; Fenne, vrouw van Werner Preke - 183*, 191*.

Preke, Werner - 183*, 191*.

Raemsdorp, Aernt van - 181, 182, 188, 189.

Raemsdorp; Aleyt, dochter van Aernt van Raemsdorp - 181*, 188*.

Raemsdorp; Lubbe, dochter van Aernt van Raemsdorp - 182*, 189*.

Raesvelt, Bitter van - 117, 140, 142.

Raggen, Conrat; arbeider - 167.

Ratingen, Dirc - 105, 157, 163.

Ratingen, Geertruyt van - 179*, 187*.

Ratingen, Goyken van - 105.

Rechteren, Frederik van (Frederik van Ulft) - 137, 152.

Rees, heer Johan van (heer Johan van Herwen) - 183*, 191*

Regden, Goyken ter - 118.

Regden, Wolbert ter; smid - 156.

[p. 225]

Reynerszoen, Gerit - 103.

Reynerszoen, Henric; hoefslager - 104, 109, 166, 173, 174.

Rensen, Willem; leverancier van wijn - 162, 190*.

Ryeme, Heyne - 103.

Rine, Conraet - 200.

Rodebaert, Herman; veehouder - 115.

Roede, Henrico den; schrijver van hertog Arnold - 148.

Roederloe (Ruurlo), Herman van - 182, 190.

Roederloe; Mette, vrouw van Herman van Roederloe - 182*, 190*.

Rolofszoen, Henric; arbeider - 161.

Ronneboem, Henric - 119.

Rore, meyster Henric; ‘der stat medicus’ - 174.

Rosbeke, Mette - 104.

Rubach, heer Henrick - 184*, 199*.

Ruere, Bertraet - 180*.

Rutger; stadsleidekker 173.

Rijcke, Aelbert de; uit Nijmegen - 179*, 181*, 186*, 188*.

Rijcke, Gerit de; uit Nijmegen, broeder van Aelbert de Rijcke - 179*, 181*, 186*, 188*.

Sael(i)ken, Berent; transport-ondernemer - 122, 123, 125, 128-130.

Sael(i)ken, Gerit; transport-ondernemer - 115, 123-127, 130, 155, 157, 204.

Zancten (Xanten), Henric van - 179*, 186*, 200.

Zantten, Jacob - 104.

Scadevelt, Rolof - 117.

Scimmelpenninck, Alphert - 163.

Scimmelpenninck, Jacob; schepen - 110, 118, 120, 132, 136-139, 149, 154, 155, 162, 163, 166, 172, 179*, 186*.

Scimmelpenninck, Jutte - 120.

Schoerre, Berent - 198.

Scolde, Wolbert - 192*.

Scholdeman, Evert - 198.

Scoldeman, Griete - 180*, 187*.

Scholdeman, Lamme - 179*, 187*.

Scoldeman, Wyllem - 163.

Scholdeman, Wolbart - 184*.

Schere, Berent - 119.

Schelewaert, Aelt - 163, 202.

Scheurinx (Schevinx), Grieten - 182*, 189*.

Scholden, Henric; marktmeester - 175.

Schomaker, Herman; arbeider - 126.

Schotteler, Aelbert; ‘brueder’ - 178*, 186*.

Schotteler, Andries; ‘brueder’ - 178*, 179*, 186*, 187*.

Schrueder, Gysken - 153.

Sebart, Willem; arbeider - 126.

Zedem (Zeddam), heer Henric van; stadssecretaris, geestelijke - 147, 149, 165, 171, 172.

Seyne; bode - 147.

Sele, Evert; vleeshouwer - 111, 145, 201, 202.

Selst, Jacob van - 119.

Zerbolt, Geertrut; vrouw van Jacob Scimmelpenninck - 179*, 186*.

[p. 226]

Zerbolt, Gerit - 143, 152.

Setter, Claes - 199.

Zickemans, Trude - 178*, 185*.

Sicken; Gese, vrouw van Henric van Sicken - 181*, 188*.

Sicken, Henric van; uit Grolle - 181*, 188*.

Zieve, Sveder ten - 105.

Sykinc, Henric - 116.

Zittart, Aernt van; ‘brueder’ - 180*, 188*.

Slanen, Henric - 166.

Slyndewater, Conraet; schrijver van de drost van Zutphen Hendrik van Wissche - 181*, 189*.

Slipmeyer, Johan - 103, 104.

Smaeluelts, Hillegart - 187*.

Smaeluelts, Kathrine - 180*, 187*.

Smedync, Berent; arbeider - 122.

Smedync, Geertruyt - 183*, 184*, 191*.

Smedinck, Gerit; - 202.

Smedync, Lambert; arbeider - 122.

Smeyken, Mense; houthandelaar - 156, 198, 199.

Snaefkens, ‘joncfrouw’ Jutte - 190*.

Snavekinc, Henric - 118.

Solmys, ‘jonckfrouwe van’; - 204.

Sormen, Henric ter; klompmaker - 108.

Zottinge, Esse - 107.

Span, Johan - 106.

Spicker, H(a)erman; stedelijk controleur van de waag - 116, 157, 175.

Spicker, Heyne - 153.

Splinter, Gerit; arbeider - 126.

Sprong, Wendel - 102.

Steenhuys, Deric van den - 149.

Steenre, Johan van; - 203.

Stycker, Henric; bode - 146-151.

Stiene ‘die dreyer’ - 119.

Stralen, Henric van; arbeider - 125.

Stravinc, Gerit - 117.

Stu(e)rmen, heer Alphart - 158, 180*, 187*.

Stu(e)rman; Fenne, dochter van Katherine Stuerman - 182*, 190*.

Stu(e)rman, Henric - 117, 119, 200, 201, 202, 203.

Stu(e)rman, Johan Gerlochszoen (Gerlofszoen); raad, houthandelaar - 114, 119, 132, 134, 136, 137, 156.

Stu(e)rman, Katherine - 182*, 190*.

Stu(e)rman, Lambert; stadsschrijver en marktmeester - 116, 175.

Stu(e)rman, Wermbolt; schepen - 110, 117, 119, 136, 137, 169, 201, 202, 203.

Stuvenberch, Geertrut - 117.

Stuvenberch, Wermbolt; overrentmeester en schepen - 102, 104, 105, 110, 114, 119, 126, 143, 155, 164, 172, 195*, 197.

Sueten, Franck - 163.

Zuetendochter, Bertraet - 188*.

Swarten, Aernt den; straatmaker - 156, 168.

Sweder; herbergier te Arnhem - 163.

Sweyn, Marten - 103.

[p. 227]

Tast, Gerit Aelbertssoen - 184*, 192*.

Taste, Herman; vleeshouwer 110, 163, 201.

Taste, Johan; vleeshouwer - 110, 118, 201.

Tegginc, Willem - 163.

Terynde, Rabe - 119.

Thonys, Hendrik - 103.

Thonys, karrevoerder - 157.

Tibbe, Gerit; gerechtsdienaar en gevangenbewaarder - 169, 173.

Tyesinc, Geertruet - 120.

Tympe, Henric; timmerman - 104, 119, 156.

Tympen, heer Johan - 192*.

Toeben, Aernt - 109.

Toeben, Albert; arbeider en ontvanger van weggeld - 126, 174.

Toeben, Henric; arbeider - 126.

Tolner, Gosen - 153.

Tolner, Werner - 149, 150, 204.

Trant, Johan; arbeider - 165-171, 175.

Ulft, Frederik van (Frederik van Rechteren) - 137, 152.

Ulrix, Gerit; schepen - 105, 110, 119, 130, 132, 134, 135, 138, 169, 184*, 185*, 191*, 192*, 198, 200, 202, 203.

Uterdinc, Johan - 114.

Valle - zie Walle.

Vallic, Willem; arbeider - 171.

Vater - zie Water.

Vedinc, Jacob; vleeshouwer - 111.

Veenhusen (Wenhusen), Willem van; bode en poortwachter - 146-148, 150-153, 162, 165, 173, 174.

Veermoden (Vermoder), Johan van - 109, 163.

Veessel, Johan; vleeshouwer - 111.

Velde, Lambert ten - 117.

Venemar, Gosen - 103.

Venemar Jacobszoen; tripmaker - 108.

Verver, Herman; herbergier - 140, 163, 202.

Vesel - zie Wesel.

Vesselinc - zie Wesselinc.

Vieracker, Johan van - 102.

Vieracker, Rolof van - 116.

Vige, Deric; uit Nijmegen - 117.

Vyllinckendey, Henric - 118.

Vyssche, Henric; karrevoerder - 156, 170, 171.

Vliden, Johan - 182*, 190*.

Vlymen, Gerit - 199.

Voerst; Aleyt, vrouw van Evert ter (van der) Voerst - 185*.

Voerst, Evert ter (van der); raad - 108, 116, 133, 136, 137, 167, 185*, 196, 197, 204.

Voerst, Gerit ter - 142.

Voerst, Jutte ter; vrouw van Engelbert Kreyng - 180*, 188*.

Voerthusen, Henric van - 163, 199, 201, 202.

Voerthusen, Johan van - 199-201, 202.

Voncke, Herman; arbeider - 126.

[p. 228]

Vorkync, Bertolt - 119.

Vorsten, Henric van - 148, 149, 153.

Vosse, Henric - 179*, 187*.

Walle (Vaelle), Aernt ten - 105, 180, 182, 188, 189.

Walle, Deric ten - 163.

Walle, Evert ten - 118, 162.

Walle; Griete, vrouw van Aernt ten Walle - 180*, 182*, 188*, 189*.

Water (Vater), Henric ten; uit Zwolle - 141.

Weggenbecker, Deric; vervoerder van materiaal - 106, 130.

Weggenbecker, Herman; bakker - 162.

Wenemar - zie Venemar.

Wenhusen - zie Veenhusen.

Werft; Aleyt, vrouw van Evert van der Werft - 193*.

Werft, Evert van der - 193*.

Wesel, Griete van - 107.

Wesel, Hillegart van - 180*, 187*.

Wesel, Kathrine van - 180*, 187*.

Wesselinc, Renken - 109.

Willem, heer Henric - 182*, 190*, 191*.

Willem, Witten - 196*.

Willem; klompemaker - 116.

Willemszoen, Henrick; knecht van Thonys Yseren - 181*, 189*.

Willemszoen, Herman; ‘vatscuere’ - 119.

Willemszoen; Gerberich, vrouw van Herman Willemszoen - 119.

Willen, Aleyt - 182*.

Wilp, heer Evert van; gedeputeerde van de Veluwse ridderschap - 116, 138, 142.

Wynckel, Gerit ten; bode - 146, 148-152, 162, 168, 170, 173.

Wisch, jonker Hendrik van; drost van het Zutphense kwartier - 116, 134, 136, 137, 146-150, 152-154.

Wittenborch; Johan Kempinck, geheten Wittenborch - 178*, 186*.

Wollefsberge, Haeke van den - 152, 154, 169.

Wolter; harnasmaker - 174.

Wonderinge, Berent - 131-134, 148, 154.

Wouter; stadsstratenmaker - 173.

Wullinc, Deric - 107.

Xanten (Zancten), Henric van - 179*, 186*, 200.

Y zie I.

Z zie S.