Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap. Deel 25

(1904)– [tijdschrift] Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap– rechtenstatus

Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd

Rekening van de kosten van het Rederijkersfeest te Leiden in 1596,
Medegedeeld door Dr. J. Prinsen JLz.

Er zijn in het najaar van 1596 te Leiden twee boekjes uitgegeven, in verband waarmee de hierachter afgedrukte rekening vooral belangwekkend wordt. Het zijn:

1^o Den Lust-Hof van Rethorica, waerinne verhaal gedaen wordt vande beschrijvingen ende t'samencomsten der Hollantscher Cameren vande Redenrijckers, binnen Leyden, geschiedt den 26 Mey des Jaers 1596 ende de volgende dagen met hetgene aldaer gedaen ende verhandelt is. Gedruct tot Leyden by Fransoys van Ravelengien CIƆ.IƆ.XCVI.

2^o Cort verhael van tprincipael in Leyden bedreven, By Sotten meest, Die op vrou Lors feest waren verschreven den xxvi Mayus anno MDXCVI.

 
Daer Joncker Mors troude Vrou
 
Lors opt Leytsche toonneel,
 
Won een zot van thienen met Bot
 
Voordienen Een Ring om zijn Keel.

Gedruct tot Leyden by Jan Claesz. van Dorp, woonende inde Vergulde Son. Anno 1596.

Zij vormen iets wat men in de verte zou kunnen

vergelijken met de ‘Handelingen’ van onze congressen. We zullen hier beknopt meedeelen, wat we eruit leeren kunnen aangaande de aanleiding, het doel en den gang der feestelijkheden, die er in beschreven worden en waarvan we hierachter de geheele financieele regeling kunnen aanbieden, die blijken zal niet weinig bij te dragen tot beter begrip van de feesten zelf. Details uit de werkjes heb ik hier en daar bij verschillende posten der rekening aangehaald, wanneer ze tot opheldering dienen konden.

't Komt me voor, dat de aanleiding tot het feest te vinden is in de zorg voor de krankzinnigen en zieken, die in het St. Catharijnen-gasthuis werden verpleegd. Orlers deelt meeGa naar voetnoot1): ‘Tot onderhoud van de arme, elendige en krankzinnige menschen zijn aldaar (nl. in bedoeld gasthuis) gemaakt onder de boven zaalen langs een bekwamen gang 24 afgezonderde en besloten huisjes, om zulke personen 't zij mannen of vrouwen te bewaren en te verzorgen, dat zij haar zelven of anderen in geenerley manieren te kort mogen doen. Alle deze voorverhaalde zaalen, huyzen en andere plaatzen, in het begrip van het dolhuis liggende, die te vooren zeer armelijk gestelt waren, zijn omtrent den jare 1596, wanneer de Meesteren van het St. Catharijnen Gasthuis met consent van de Ed. Gr. Mog. Heeren Staaten van Holland en de Regeerders dezer stadt opgericht hadden een Loterye, door den welke zy een goede zomme gelts boven alle onkosten profiteerden, zeer vermeerdert en verbetert.’

Het doel der feestelijkheden werd daardoor tweeledig, zooals het dan ook in de Inleiding van ‘Den Lust-Hof’ is uitgedrukt, zoowel ‘om de eerlicke, heerlicke ende landnutte, als oock vermakelicke oude

vrye conste der Reden-rycken in goeden welstant ende reputatie te houden’, als het doen slagen der loterij door ‘eenen groten toeloop van volck in onse stadt te veroorsaecken’Ga naar voetnoot1). En het één zoowel als het ander is bereikt volgens de Inleiding. ‘Geen geschillen, gevechten noch ongelucken oft in t'minste eenige ongemacken en zijn gebeurt, t'welcke dengenen, die dese vrye conste zoeken te dempen, zal veroorzaken geen fameuse libellen of faemrovende geschriften daertegen meer uyt te geven of te stroyen’. De samenkomst, door de Witte Acoleykens georganiseerd, wordt gelijkgesteld met het ‘Heerlyck, Triomphant, Costelick Landt-Juweel ofte Rethorische Feeste binnen Antwerpen in Augusto des jaers 1561’ gevierd. Castalides Nimphen schenen ‘by ons in Hollant alhier te willen haer woonplaetse maken.’

Blijkens de Chaerte (Den Lust-Hof p. 12), waarmee de verschillende kamers uit Holland door de Witte Acoleyen met de spreuk ‘Liefd' is tfondament’ tot den wedstrijd werden uitgenoodigd tegen den 26^sten Mei 1596 ‘ten een uyren na middach’ aan de Zijlpoort, zouden de kamers, die vrij ‘logiis’ kregen, allen een vertooning geven voorstellende ‘het leven der Tyrannen’ als ‘intrey’. Daarvoor waren prijzen te behalen; evenzoo voor het fraaist blazoen, voor het best ‘pronunchieren’, voor een refereyn op een aangegeven regel, een liedeken, waarvan ook de grondgedachte werd aangegeven, voor het best zingen van het liedeken en voor een spel (‘vermaeckelic spel of boertich batement’). Ook was er een prijs voor de verst komende kamer. Vóór 1 Mei moesten de kamers zich aanmelden.

 
‘Ten laetsten verzoucken wij den broederen vol trouwen
 
Wt elcke Camer een te stellen opt Toonneel
 
Om de gerechticheyt dees handels daer te aenschouwen
 
En zien, dat los van jicht elc een becoemt zijn deel;
 
Daer Liefd' is 't fondament valt zelden groot gescheel’.

Door tien kamers is aan de uitnoodiging gevolg gegeven. Uit Gouda kwam de kamer onder het devies ‘Uuyt Ionsten begreepen’, uit Catwyck op Zee ‘In liefden accoort’, uit Vlaerdingen ‘Aensiet Liefde’, uit Rotterdam ‘Met Minnen verzaemt’; ‘de Ionge Camer’, ‘d'Oude Camer’ en de ‘Vlaemsche Camer’ uit Haerlem, uit Catwyck opten Ryn ‘Liefde moet blycken’, uit Den Haag ‘Met Genuchten’, uit Leiden ‘de Vlaemsche Camer’. In ‘Den Lust-Hof’ vindt men een beschrijving van de ‘Intrede’ van al deze kamers en de verzen, waarmee ieder door de Witte Acoleykens is begroet, verder de refereynen en de liedekens in hun geheel, van de spelen ‘om de groote excessyve costen’ enkel een zeer korte aanduiding van den inhoud in een vijfregelig versje, gevolgd door een lijst der dramatis personae. Dit alles wordt voorafgegaaan door een lijst met den uitslag van den strijd.

Met behulp van N^o 2 kan men zich eenigszins een idee vormen van wat er bij deze gelegenheid door de zotten van de verschillende kamers is uitgevoerd. Hun aanvoerder is wel geweest de bekende Leidsche zot Pieter van der Mors ofte Piero, eigenlijk Pieter Corneliszoon van der Mersch geheetenGa naar voetnoot1), wiens geschilderd portret onder n^o 2468 in de Lakenhal te vinden is. Ook hij heeft met een Chaerte, die ik hierachter gedeeltelijk heb aangehaald, zijne verschillende collega's uitgenoodigd tot zijn zeer waarschijnlijk fictief

huwelijk met Vrou Lors. In het boekje treffen we van elk der zotten een poëtische bijdrage aan. Den toon van een en ander en tevens de namen van de deelnemers aan deze zotten-fuif kunnen we het best uit het volgende leeren kennen.

 
‘Om de feeste van Joncker Mors
 
te maken bekent,
 
Schenct elck tot vrou Lors
 
Een schoon present’.
 
‘Loentje van der Gou die brocht een pispot mee;
 
Botten so brocht de sot van Catwijck op Zee;
 
Tsottgen van Vlaerdingen brocht veel kerfstocken;
 
Tsottgen van Rotterdam een pispot om in te brocken;
 
Tsottgen van de Wijngaerdranck brocht een bril voor tgesicht;
 
De Vlaemsche sot van Haerlem een kandelaerken zonder licht;
 
Tsotgen van Catwijck opten Rijn brocht mosselschelpen
 
Om in tijd van noot mee te mogen behelpen.
 
Tsotgen van doude camer brocht een bril van een stil,
 
Thaechsche sottgen mosselschelpen, strowis tot elx haer wil;
 
t Delffsche sottgen ginc de Bruyt presenteeren
 
Een bus mit swafelstocken, die men minst mach ontbeeren’.

Behalve de stukken, die betrekking hebben op de financieele zijde van de feesten, zijn nog gevonden in het Leidsch archief het tooneelstuk, door de Witte Acoleyen op Maandag 27 Mei ter eere van hunne gasten opgevoerdGa naar voetnoot1), en de toespraak van Rethorica, ‘solemnelicken in gedichte uitgesprooken’ bij het meedeelen van het oordeel der juryGa naar voetnoot2). Beide zijn

van de hand van Jan van Hout en worden binnen kort door mij uitgegevenGa naar voetnoot1).

t Is niet onmogelijk, dat het stuk van Jan Prins, lid der Haarlemsche jonge kamer, ‘Van die doet der tirannen’, vermeld door Dr. G. Kalff in Trou moet blijckenGa naar voetnoot2), bij het Leidsche landjuweel is gebruikt bij den intrey. Ik had echter nog geen gelegenheid dit nader te onderzoeken. Over een stuk, opgevoerd door de Vlaamsche kamers te Leiden, vindt men hierachter een noot.

Voorwerpen, die tijdens de feesten gebruikt zijn, heb ik in het Leidsch museum zoo goed als vergeefs gezocht. Er zijn een paar bekers en een kan, die aan de Witte Acoleyen hebben toebehoord (N^o. 2464-65-66 van den kataloog) en het blazoen der Rotterdamsche kamer ‘Met minnen versaemt’, dat in 1596 als geschenk aan ‘Liefde is tfondament’ schijnt te zijn achter gelaten (N^o. 2470). Doch reeds in het jaar na de feesten, was er van al het moois, dat voor het landjuweel was gefabriceerd, al bitter weinig meer te vinden. Dit blijkt uit een Inventaris, die op 16 September 1597 door Symon Franszoon Merwen en Jan van Baersdorp de Jonge, Schepenmeesters, ‘als daertoe gecommitteert zijnde’, in voor de kamer minder aangename omstandigheden ‘ter bevele van die van den Gerechte’ is opgemaakt. De aanleiding vinden we in een resolutie van denzelfden datum, alwaar we lezen: ‘Die van den Gerechte deser stadt Leyden, disponerende opt versouc ende vertooch aen hem gedaen by Pieter Corneliszoon van der Mersch, bode mit de roede, angaende zeeckere gedruct fameus libel, tot verminderinge van zijn eere, naem ende

faem alomme angeplact, opten naem van eenen Dirc Jacobszoon van Doesburch, twelc by eenige van de camere van de Redenrijckers, gelijc de voors. vertoonder verstaet ende de voorn. Dirc Jacobszoon, wesende een vleyshouder, bekent heeft, zoude zijn gedaen ende benaersticht, van tzelve versouc mit de angehechte stucken te werden gestelt in handen van den officier deser stede, om jegens degeene, die in desen bevonden souden werden hem eenichsins te hebben ontgaen of gedelinqueert, te bewaren het recht van de hoge overheyt, hebben om eenige merckelicke redenen, hem in desen bewegende, mit eenen verclaert ende geresolveert, dat de voors. redenrijckers hem by provisie zullen onthouden van voortaen te vergaderen of camer te houden ter tijt ende wylen toe by dien van de gerechte anders sal wesen geordonneert, ende dat by provisie ooc inventaris zal werden gemaect van alle de moble goederen, de voorn. camer toecomende, omme opgesloten ende bewaert te werden.’ Zoo hadden dus de Acoleykens zelve gezondigd in de fameuze libellen.

Volgens hetzelfde stuk verschenen ‘Jacop van Noorde Gommerszoon, prinche, Salomon van Dulmanhorst, factor, Cornelis Symonszoon ende Cornelis Jansz. kouckebacker, schaftmeesters’ voor die van den gerechte om de resolutie te hooren, en te vernemen, dat ze hun sleutels zouden overgeven. ‘Mathijs Harmanszoon van Crenenborch, keyser,’ ook opgeroepen, verscheen niet. De verschenen heeren verklaarden, ‘dat tgunt in de voors. zaecke was geschiet, twerc van de camer in tgenerael niet en was’ en dat zij van plan waren geweest ‘degeene uyt heurluyder geselschap daerinne schuldich waren, volgende tgebruyc van de camer daerover te straffen.’ Intusschen de inventaris is gemaakt en de sleutels zijn overgegeven, ook die, welke bij Crenenborch

berustten. Echter reeds bij resolutie van 29 September 1597 zijn door Jan van Hout aan de verschillende bestuursleden der kamer de sleutels weer ter hand gesteld. Crenenborch schijnt intusschen als keizer te zijn afgetreden, want Van Hout vermeldt: ‘ende ie hebbe behouden voor degeene, die keyser zal worden gemaect, van de doer van de kasse, van de kist mit iii sloten ende van den kelder’. Al de in deze zaak besproken documenten berusten in het Leidsch archief. Den inventaris heb ik bij de rekening hier en daar kunnen citeeren.

Wat nu de rekening zelve betreft, zij is eveneens in het Leidsch archief aanwezig, geschreven tot en met n^o. 59 met een duidelijke hand door den klerk van Van Hout, Pieter van EndovenGa naar voetnoot1). Te beginnen met 60 is ze van de hand van Jan van Hout, die ook hier en daar bij de vorige nummers wat aanvulde en verbeterde. Verder is aanwezig de minuut, geheel geschreven door Van Hout; dan nog voor de verschillende posten een bevel van uitbetaling aan Pieter de Haes ‘collecteur van tstadts exchysen’Ga naar voetnoot2), onderteekend door Van Hout. De verschillende crediteuren hebben op hun bevelschrift gequiteerd. Nog zijn er aanwezig eenige gedetailleerde rekeningen of specificaties van de verschillende leveranciers.

Al deze papieren hebben deel uitgemaakt van den boedel van Jan van Hout. In den inventaris, na zijn overlijden door zijn schoonzoon Prof. Pieter Paau, Philips Claeszoon van Leeuwen en Joost van Swanenburch opgemaakt en thans te vinden in het Leidsch archief, vindt men ze vermeld onder die stukken, welke ‘by schepenen deser stede van Leyden

overgenomen zijn om opt Raedthuys gelevert te werden. Actum den XVI Martii anno XVI^c thien’, in dezen vorm: ‘Reeckeninge, behouften mitsgaders minuyten van tspel aengaende den intrey van de camers der Rhetoryckers’Ga naar voetnoot1).

Wie smalend op het tegenwoordige, naar aanleiding van deze rekening, mocht willen opmerken, dat onze voorouders allesbehalve doordrongen waren van het beginsel ‘kunst is geen regeeringszaak’, bedenke, dat ook hier slechts een spiering werd uitgegooid om een kabeljauw te vangen en dat Orlers ons heeft geleerd, hoe uit de ruime baten van dit feest en de loterij het S. Catharynen-gasthuys aanmerkelijk is verbeterd. Deze wijze van armenzorg wordt trouwens lang niet alleen door dit geval in onze geschiedenis vertegenwoordigd.

Ik meen te mogen aannemen, dat men zich thans, gewapend met de hier afgedrukte rekening en de hierboven door mij genoemde gegevens een vrij juist beeld van een groot landjuweel in het laatst der zestiende eeuw in het hartje van Holland zal kunnen vormen. En dat beeld is, voor zoover ik 't zelf voor me zie, aantrekkelijk; een schets ervan behoort echter niet in deze bronnen-uitgave thuis. Dergelijke feesten moeten toch wel wat geleken hebben op de gemeenschapskunst, waarvan de toekomst zwanger gaat.

Zoo ergens dan is in deze rekening met al wat er bij behoort, de overvloedigste stof aanwezig voor een echt nationaal lustrum-feest te Leiden. Men kan er zelfs de oude tooneelstukken gedeeltelijk bij op de planken brengen. Wat het stuk van Jan van Hout aangaat, ik durf voorspellen, dat het, al ontbreken alle spannende momenten, door degenen van onze twintigste-eeuwers, die nog evenzeer als onze vaderen

behagen vinden in de breede, malsche teekening der volle realiteit, zal genoten worden.

Wie meer belang stelt in oeconomische zaken, vindt in de prijzen van allerlei dingen, in de dagloonen enz. ongetwijfeld belangrijke gegevens. Leuk en teekenend is ook het gehaspel met den waard uit de stadsherberg buiten de Zijlpoort bij post 38.

J.P.

(1 r^o.) Staet ende verclaringe vande costen, die ten bevele van Burgemeesteren ende Regierders der stadt Leyden gedaen ende uytgeleyt zijn ter saicke van het nooden ende ontfangen van de cameren der redenryckers mit den ancleven ende gevolge van dyen, gedaen den XXVI^en Mey XV^C zessentnegentich ende volgende dagen, naer innehouden van de verclaringen, dewelcke daervan gemaict ende in tlange by geschrifte gestelt es, ende is de jegenwoordighe staet aen zes verscheyden capittelen:

Fol. II^o: Ten eersten vande costen vande cledinghen mit de stoffen daertoe gedaen ende tmaecloon.

Fol. n^o. VIII verso:

Ten tweden van huyren van cameren ende andere behouften.

(1 v^o.) Fol. XI: Ten derden van prysen, schenckagen, verteerde costen ende defroyementen.

Fol. XX: Ten vierden van beschilderen, plaetsnyden, schryven en drucken.

Fol. XXII: Ten vijffden van de tonnelen ende stallagen te timmeren ende aff te breecken.

Fol. XXIII: Ten zesten ende laetsten van alrehande pertien.

(2 r^o.) Eerste capittel van de costen uytgeleyt tot de cledingen van den keyser, prinche ende factoor mitsgaders den anderen acht broederen van Liefd es tfondament, de twe blasoendragers, de knecht van de camere mitsgaders de zot en zottinne, zoe aen stoffen daertoe gedaen ende gegaen als van dezelve wercken en maickenGa naar voetnoot1)Ga naar voetnoota)

1. Eerst betaelt aen JacobGa naar voetnootb) Cabbeljau vijftich

guldens zeven stuvers voor 26½ elleGa naar voetnoota) root carmosyn lxviii baey van de croone, delle tot 38 stuvers. Comt hier de vsz.	50 g. 7 st.
2. Noch betaelt aen Bartelmees van BostGa naar voetnootb) tweenvijftich gulden eene stuver voor 29 ellen drie (2 v^o.) quaert root cramoysyn lxviii baey van de croone, delle tot 35 stuvers. Comt hyer de voors.	52 g. 1 st.
3. Noch betaelt aen Willem Jacobszoon van der Heyde dertich gulden zeven stuvers twaelff penningen uyt saicke van lindewaet, tsynen huyse gehaelt, daermede de rocken van de redenryckers waren gevoert, te weten voor 44 ellen gehaelt den ii^en ende voor 27½ ellen gehaelt den viii^en Mey, delle tot 8½ stuvers. Hier de voors	30 g. 7 st. 12 p.
4. Noch betaelt aen Anthonie le Maire negentien gulden vijff stuvers voor camericx douc, daer de mouwen ende ommeslagen van de redenryckers van zijn gemaict, (3 r^o.) te weten twaelff lappen tstuc tot 25 st. Comt	15 g.
Noch voor een lap camericx douc 2 g. 5 st. Ende een elle mit een vierendeel gelevert aen Pieter Jansz., bode mitte roede, 2 g. Bedragende tsamen de voorgaende somme van	19 g. 5 st.
5. Noch betaelt aen handen van Samuel Barten een somme van zevenenveertich guldens twe stuvers acht penningen voor de volgende pertyen by hem gelevert. Eerst voor een root bolcraenGa naar voetnoot1), daer de ondermouwen van zijn gemaict	8 g. 8 st.

Voor 8½ ellen geele pletsGa naar voetnoot1), delle tot 9 st.	3 g. 16 st. 8 p.
(3 v^o.) Voor twintich ellen frangen, d'elle 2 st. 4 p., comt	2 g. 5 st.
Voor een elle canefasGa naar voetnoot2)	12 st.
Voor anderhalff ellen root bolcraen, delle 12 st.	18 st.
Voor een elle toelle	12 st.
Voor drie vierendeel saey, delle 22 st.	16 st. 8 p.
Voor vijff vierendeel doubel lysterGa naar voetnoot3) saey, delle 12 st.	15 st.
Voor drie vierendeel wit heerensaey, delle tot 24 st.	18 st.
Voor vijftalff vierendeel stijff canefas, delle 12 st., comt	13 st. 8 p.
Voor een elle rasGa naar voetnoot4)	24 st.
Voor een elle toelle cramosijn	14 st.
Voor een elle wit saey	24 st.
Voor een vierendeel geluwen saey	3 st.
(4 r^o.) Voor drie vierendeel geluwe lyster	9 st.
Voor een elle canefas	9 st.
Voor eenenvijftich ellen zilver passement, dellen 2 st. 4 p.	5 g. 14 st. 12 p.
Voor hondert negen ellen zilver passement, delle tot 1 st. 2 p.	6 g. 2 st. 12 p.
Voor 61 ellen gouden passement, delle 1 st. 2 p.	3 g. 8 st. 8 p.
Voor acht ellen bants	8 st.
Voor twe ellen lints	1 st. 8 p.
Voor xv ellen lints, delle een blanc.	11 st. 4 p.

Voor....Ga naar voetnoota) ellen hosebandt	6 st.
Voor twee zyde nastelingen	1½ st.
Voor tgebruyc van acht ellen drie vierendelen groen plets	16 st.
Voor 20½ ellen zyde lindt, delle tot 4 st.	4 g. 2 st.
Noch voor gaerne ende frangen gehaelt tot Marten Tuile(?) in tlinthuys	32 st.
(4 v^o.) Bedragende tsamen de voorgaende zeventwintich pertyen de voors. somme van	47 g. 2 st. 8 p.
6. (Geheel van de hand van Jan van Hout.)
Nota. Dit pertye was by de clerc in toverschryven niet gestelt.
Noch betaelt aen Jasper Nollens zevenendertich guldens vijff stuvers voor 22 dousynen en een halve mitsgaders een elle faulx passement, die dousijn jegens 33 st., daermede de rocken van de redenrijckers zijn geboortGa naar voetnoot1). Hier de voors	37 g. 5 st.
7. Noch betaelt aen Aert Jans Wachtmeester een somme van achtenvijftich guldens vijff stuvers uyt saicke hiernaer beschreven.
Eerst hy hem verleyt voor tfriseren van den roden baey	30 st.
Noch van dat hy verleyt heeft voor tstyven van de mouwen van camericx douc	36 st.
Noch verleyt aen zyde, vernaeyt aen de rocken	4 g.
Noch verleyt voor drie nestelen inde de zotscap	3 st.

Noch verleyt voor tborduyren van de witte acoleykens mit twoort Liefd es tfondament, twelc op des knechs mouwe was gestelt	36 st.
(5 r^o.) Noch voor tmaken van de drie rocken voor keyser, prins ende factoor, tstuc drie gulden. Comt	9 g.
Noch voor tmaicken van de acht rocken, tstuc 2 g. 10 st. Comt	20 g.
Noch voor tmaken van de bocxen ende roxkens voor de twe jongens, tsamen	4 g. 10 st.
Noch voor tmaiken van de boxen ende troxken van de knecht	2 g. 10 st.
Noch voor tmaicken van de cledinghe van de zot, zoe boxen, het roxken, de cappille, een paer neerhoosen, een paer onderboxen mit een viercante muts, tsamen	13 g.
Bedragende tsamen de voorgaende tien pertien een somme van	58 g. 5 st.
8. Noch betaelt aen Evert Janszoon, hoedemaicker, een somme van hondert vijftien guldens dertien stuvers. In betalinghe van de volgende (5 v^o.) pertyen by hem gelevert.
Eerst voor vier sloyers lang drie ellen, tstuc tot 4 g. 13 st. Comt	18 g. 8 st.
Noch voor acht sloeyers elc lang drie ellen min een vierendel, tstuc tot 4 g. 5 st. Comt	34 g.
Noch voor twe sloeyers lang twe ellen, tstuc tot 3 g. 2 st. Compt	6 g. 4 st.
Noch negentien hoeden mit banden, tstuc tot 2 g. 14 st. Comt	37 g. 16 st.
Noch driendertich paer hantschoens gelevert aen.....Ga naar voetnoota), tpaer tot 6 st. Comt	9 g. 18 st.

Noch 48 ellen groen saeyen lint, delle tot 1 st. 4 p. Comt	3 g.
Noch vier ellen root sayen lint, delle tot 1 st. 4 p. Comt	5 st.
Noch zestien ellen root breet zyde lint, gebruyct tot banden in de schoens, delle tot 3 st. Comt	2 g. 8 st.
Noch voor zes ellen zwardt (6 r^o.) gekepert zyde lint tot.....Ga naar voetnoota), delle tot 2 st. Comt	12 st.
Noch voor tbecleden van den hoet van Joncker Mors	38 st.
Verders voor een bandt om denzelven hoet	24 st.
Maickende tsamen de voorgaende pertien een somme van	115 g. 13 st.
9. Noch betaelt aen Cornelis Bouwenszoon van Simpol een somme van vijff guldens over tgunt by hem verschoten es, zoe aen gaern tot tmaecken van de clederen van vrou Lors verbesicht als van verteerde costen gedaen by de zotten, als zij hem dagelicx quamen halen. Hyer gelijckeGa naar voetnoot1)	5 g.
Beroerende de stoffen, gebruyct totte (6 v^o.) cledinge van vrou Lors in laecken ende frangen, zijn gehaelt tot Samuel Barten ende zulcx begrepen onder zijn specificatie, mer zoeveel angaet acht ellen drie vierendeel groen plets, daervan een koersse was gemaect, dezelve es onterrent ende hem aen laecken weder gelevert, daervoor hy bedongen hadde van d'elle een stuver, mer de vordere stoffen van koorden en bellen heeft Sempol zelffs betaelt, daervooren hij niet en begeert noch voor zijn moyten van de cleren van vrou Lorts te

maicken, twelc hy zelffs gedaen heeft. Hier daervanGa naar voetnoot1)	tgedencken.
10. Noch betaelt aen Jan van den Kelder eenentsestich guldens vier stuvers over zeventien paer groene hoosen, tpaer tot drie guldens twaelff stuvers. Hyer de voors.	61 g. 4 st.
(7 r^o.) 11. Noch betaelt aen Tryn Jacobs dochter, lindenayster, een somme van zes guldens, te weten voor het maicken van acht ende twintich craechgens mit laecken daertoe gedaen, tstuc 2 st. Compt	2 g. 16 st.
Noch aen aeckertgensGa naar voetnoot2) daertoe gedaen	32 st.
Noch verleyt aen spellen ende koussebantlint	12 st.
Ende voor de voorsz. craechgens te styven verleyt.	20 st.
Bedragende tsamen de voorgaende somme van	6 g.
12. Noch betaelt aen Martyn Jacobs zoon Leest een somme van eenentwintich guldens twaelff stuvers, te weten eerst voor dertien paren gecorcteGa naar voetnoot3) witleren (7 v^o.) schoens, tpaer tot 24 st. Comt tsamen	15 g. 12 st.
Noch voor een paer gecorcte root leeren schoens by de knecht	24 st.
Noch voor twe paer gecorcte wit leeren schoens voor de twe jongens, die tblasoen drougen, tpaer tot 18 st. Comt	36 st.
Noch voor twe paer gebigarreerde schoens halff root halff wit voor de zot ende zottinne, tpaer 24 st.	2 g. 8 st.

Noch voor eenen groten leeren riem om tblasoen daeraen te dragen	12 st.
Bedragende tsamen de voorgaende vijff pertyen als boven een somme van	21 g. 12 st.
13. Noch betaelt aen Pietertgen, de ysercraemster, drie gulden elff (8 r^o.) stuvers acht penningen voor bellen, aen de cledinge van de zot gestelt, als 21 grote bellen, tstuc tot 3 groten	31 st. 8 p.
Dertien bellen, tstuc 1 st.	13 st.
Vier dousyn bellen tdousyn twe blancken	4 st.
Ende voor zes coperen ketentgens, tstuc 3½ st. comt	21 st.
Maickende tsamen de voors. somme van	3 g. 11 st 8 p.
14. (Door Jan van Hout geschreven.) Noch betaelt aen Dirc Cristoffelszoon zes stuvers uyt zaecke van nestelen. Hier de voorsz.	6 st.

Prima somma beloopt in als	508 g.Ga naar voetnoota)

(8 v^o.) Twede capittel van huyren zoe van de cameren, daer de bygecomen cameristen van deser stede wegen gelogeert ende geforiert zijn geweest, als van andere behouften ten eynde als vooren gebruyctGa naar voetnoot1).

15. Eerst betaelt aen GeertgenGa naar voetnoota) Dircx dochter, wed^e van Willem Pieterszoon, backer, twaelff gulden voor de huyr ende tgebruyc van haer camer in haer

huysinghe aen de Oude vischmarct in den Gouden Corper, by de camer van der Goude gebruyct. Hier de voorsz.	12 g.
16. Noch betaelt aen Cornelis Harmanszoon van der Bel gelycke twaelff guldens over de huyr ende tgebruyc van de camer van zijn huysinghe aen den Rijn in den Noornburchsche Croon, by de camer van Catwijc opten Rijn gebruyct. Hier	12 g.
(9 r^o.) 17. Noch betaelt aen Tomas Adriaenszoon in de Cabuyscool gelycke twaelff guldens over de huyr ende tgebruyc van de camer in zijn huysinghe aen den Rijn, by de camer van Vlaerdingen gebruyct. Hier gelijcke	12 g.
18. Noch betaelt aen Jacob Cornelis Boeneszoon gelycke twaelff guldens over de huyr ende tgebruyc van de camer in zijn huysinghe aen Swansoort in den Witten Aernt, gebruyct by die van Rotterdam. Hier gelijcke	12 g.
19. Noch betaelt aen Claes Quirijnszoon van Lunenburch gelijcke twaelff guldens over de huyr ende

tgebruyc van de camer in zijn huysinghe opten Rijn in de Wolsac, by de Jonge camer van Haerlem gebruyct. Hier gelijcke	12 g.
(9 v^o.) 20. Noch betaelt aen Bruyn Huybrechtszoon schipper twaelff guldens over de huyr ende tgebruyc van de camer in zijn huysinge opten Ryn genaempt tBeleg van Antwerpen, gebruyct by de Vlaemsche camer van Haerlem. Hier gelijcke	12 g.
21. Noch betaelt aen Lambert Dammaszoon een somme van twaelff guldens over de huyr ende tgebruyc van een camer in zijn huysinge opten Ryn genaemt tVrancrycsche Schilt, gebruyct by die van Catwyc opten Rijn. Hier gelijcke	12 g.
22. Noch betaelt aen Willem Jacobszoon Ruych twaelff gulden over de huyr ende tgebruyc van een camer in de huysinge opten Ryn genaemt de Gulden Fortuin, gebruyct by d'oude camer van Haerlem. Hier gelijcke	12 g.
(10 r^o.) 23. Noch betaelt aen Willem Symonszoon van der Wilde twaelff guldens over de huyr ende tgebruyc van een camer in zijn huysinge aen de Bredestraet genaemt den Roden Leeu, gebruict by de camer van den Haghe. Hier gelijcke	12 g.
24. Noch betaelt aen Claes van Bambeecke drie guldens over tgebruyc van zes comptoircleden, alsoe die door de groten regen onteert waren. Hier	3 g.
25. Noch betaelt aen Tomas Adriaenszoon in de Cabuyscool vijff guldens vijff stuvers over tgebruyc van zes tapyten. Hier	5 g. 5 st.
26. Noch betaelt aen Mees Dirxzoon van WeespGa naar voetnoota), (10 v^o.) tinnegieter, drie guldens voor tgebruyc van de tinne tot de maeltyt van rethrosyns. Hier de voors	3 g.
II^a Somma beloopt in als	119 g. 5 st.Ga naar voetnoota)

(11 r^o.) Derde Capittel van de betalinghe van de opgestelde prysen, schenckagien, verteerde costen ende deffroyementen.

27. Eerst betaelt aen Pieter Corneliszoon van der Mersch1) ende Jacob Davitszoon van Dulmanhorst dertich guldens vier stuvers in betalinge van de reysende teercosten, by hem gedaen ende uytgeleyt, reysende van wegen de camere naer Haerlem Amsterdam ende Alcmaer om de chaerten van der camere2) uyt te brengen volgende de specificatie hierby gevoucht3). Hier de voorsz. somme van

30 g. 4 st.

28. Noch betaelt aen Cornelis van Sempol ende Claes Janszoon van de Veulen veertien guldens elff stuvers acht penningen in betalinge van de reys- ende teercosten, by hem gedaen ende uytgeleyt, reysende naer den Hage, (11 v^o.) Delff, Schiedam, Vlaerdingen, Briel, Geervliet in den lande van Putte ende Voorn mitsgaders door tWestquartier om de chaerten uyt te brengen; vorder dat de voornomde van Sempol alleen naderhant gereyst es mit missiven in den Hage, te Vlaerdingen, te Rotterdam ende ter Goude aen

de cameren aldaer, daerby zy verwitticht werden hem ten voorgestelden dage nair middage ten een uyren precyse te laten vinden in statsherberge buyten de Zijlpoorte. Comt hier de voorsz. somme van	14 g. 11 st. 8 p.
29. Noch betaelt aen Joris van den Burch negen guldens over reys- ende teercosten by hem gedaen ende uytgeleyt, reysende naer Rotterdam, Dordrecht ende in tquartier van Zuyt-Hollandt om de chaerten (12 r^o.) van der cameren als vooren uyt te brengen, ende van gelycken naderhant mit de missiven reysende naer Haerlem, daerby de cameren als vooren werden verwitticht. Comt hier de voorsz. somme van	9 g.
30. Noch betaelt aen Dirc Korszoon zes guldens uyt zaecke van reys- ende teercosten by hem gedaen ende uytgeleyt, reysende naer Woerden, Oudewater, Schoonhoven ende der Goude ende de quartieren daeromtrent om de chaerten van de cameren uyt te brengen ende van gelycken naderhant de voorgeroerde missiven te brengen tot Catwijc opten Rijn ende tot Catwijc opt Zee. Hier de voorsz. somme van	6 g.
31. Noch betaelt aen Cornelis Symonszoon ende Frans van den BerchGa naar voetnoota) voor zes tonnen Leyts (13 v^o.) ende vier tonnen Bremer biers een somme van tweeentachtich guldens, die by der voorsz. camere innegeleyt ende verdroncken zijn opte vergaderingen ter camere gehouden, zoe op tproberen van tspel, by de wercluyden, aen de tonnelen ende anders gearbeyt hebbende, voorts opte maeltijt den xxix^en Mey gehouden, vorder by de broederen van de bygecomen cameren op haerluyder visitatiën, ten laetsten ooc by tromslagers, trompetters, speelluyden ende andere noothulpen, daerinne begrepen zijnde den exchys ende impost. Hier de voorgaende somme van	82 g.

32. Noch betaelt aen Frans Pieterszoon de ByeGa naar voetnoota), brouwer in de Roscam, voor twintich tonnen biers, die op (13 r^o.) elcker camere twe zijn ingeschict, te weten voor tbier tvat zes guldens ende voor het innebrengen ende dragen van elc vat twee stuvers, bedragende tsamen hondert tweeentwintich guldens. Hier gelijckeGa naar voetnoota)	122 g.
33. (Geschreven door Van Hout.) Noch betaelt voor den impost van de voorgaende twintich vaten biers, opt vat zestien stuvers, twintichGa naar voetnootb) guldens. Hier dezelve	16 g.
34. Noch betaelt aen Wermbout Jansz., tinnegieter, een somme van twehondert vierenvijftich guldens zes stuvers tien penningen, uyt saicke van de prysen by hem gelevert, te weten eerst voor tweentsestich stoops vlessen mit achtendertich wijncannen van tinneGa naar voetnoot1) wegende tsamen vijff hondert acht ponden, tpont (13 v^o.) tot zeven stuvers twaelff penningen. Comt in gelde	196 g. 17 st.

Noch voor zes van de grootste fruytschalen tstuc tot 15 st. Comt	4 g. 10 st.
Noch voor twee beckens mitsgaders twe lampetten, tsamen	8 g.
Noch voor het ansetten van 22 tuyten aen wijncannen, tstuc 3 st.	3 g. 6 st.
Noch voor twaelff blomvasen, tstuc tot 12 st. Comt	7 g. 4 st.
Noch voor tmaicken van den houten antycschen can, die burgermeesteren vertoont es om te verstaen off de prysen daernaer souden werden gemaict, twelc afgeslagen werde. Comt daervooren ende voor de moeyten van het maicken	2 g.
Noch voor een fles van een stoop, wegende 5½ pont, tot 7 st. 12 p. tpont. Comt	2 g. 2 st. 10 p.Ga naar voetnoota)
(14 r^o.) Noch voor drie grote beeckers, tstuc tot 12 st. Comt tsamen	36 st.
Noch voor twe tinnen schotelen, tstuc 10 st. Comt tsamen	20 st.
Noch voor de drie uylen, tstuc tot 4 g. Comt	12 g.
Noch voor een wijncan, die tot een tuyt es gemaict, wegende vier ponden, tpont als vooren. Comt	31 st.
Ende voor tien tinnen blasoenen, tstuc tot 10 st. Comt	5 g.
Bedragende tsamen alle de voorgaende twaelff pertien een somme van	254 g. 6 st. 10 p.
35. Noch betaelt aen Geryt Gerytszoon van Hetenhuysen, goutsmit, een somme van eenentwintich gulden twaelff stuvers uyt saicke van dat hy op alle de prysen gegraveert heeft tblasoen, twoort ende de blom van (14 v^o.) de camere, te weten: eerst voor het graveren van tbecken mit het lampet	3 g.

Noch 81 stucken, zoe flesschen, cannen als schalen mit 19 prysen voor de zotten, comende tsamen tot hondert stucken, hem anbesteet zijnde tstuc tot 3 st. Comt	15 g.
Noch voor veertich stucken van de bygevouchde prysen, op dewelcke om der haeste gesneden es twoort van de camere in een rolleken, tstuc tot 1½ st. Comt.	3 g.
Ende voor noch vier prysen van de zotten te snyden	12 st.
Maickende tsamen de voorgaende somme van	21 g. 12 st.
36. Noch betaelt aen Anthonis Adriaenszoon Stapan, tinnegieter, drie gulden vijftien stuvers, te weten:
(15 r^o.) voor 4½ ponden tin, den 24^en Mey xcvi gelevert aen Pieter Corneliszoon van der Mers, ende voor tmaicken van een tinnen rinc mit drie tinne tuyten. Hier de voors	3 g. 15 st.
37. Noch betaelt aen Aernt Tielmanszoon, ysercramer, een somme van twe gulden vijff stuvers acht penningen voor zeven ketingen, de zes gestelt aen de tuyten voor de zotten ende de zevende voor de knecht van de camer, daer zijn blasoen an hing, tstuc tot 6 st., daeronder begrepen 3½ st. voor de verteende nageltgens, tsynen huyse gehaelt. Hier de voorsz	2 g. 5 st. 8 p.
38. Alsoe alle de cameren ter ordonnantie van Burgermeesteren belast zijn te gaen buyten in stadts herberge aen de Zylpoorte, bewoont bij Vreryc (15 v^o.) Symonszoon Teysterbant, om van daer haer intrede te doen, ende het tot kennisse van Burgermeesteren es gecomen, dat dezelve den cameren wat te zeer exorbitantelicken hadde gereeckent, soe hebben Burgermeesteren voor hem opt raidthuys ontboden alle de oversten van de cameren om van hem te verstaen, hoe zy getracteert ende wat hem daervoren

gereeckent was geweest; ende zijn sulcx berecht eerst van die van der Goude, dat hem voor vijff vanen Leyts bier, drie pinten Spaenschen wijn ende drie pinten Franschen wijn was afgeeyst	6 g.Ga naar voetnoot1)
Vorder van die van Catwijc opt zee, dat zy geteert hebbende ende hem angerecht zijnde een ham, een harstgen calfsvleysch, een gecloven stuc rooctvleys, vier schoteltgens mit schaepsvoeten, twe halve schaepshooffden, twe gebraden duyfgens (16 r^o.) ende een schapenschouder ende daertoe gedroncken hebbende tien vanen biers ende drie pinten wijns, hem daervoor gereeckent ende affgeeyst was	21 g.
Vorder van die van Vlaerdinghen, dat zy gedroncken hebbende dertien bieren ende een Bremerbier, hem daervoor geeyst es	4 g.
Vorder van die van Rotterdam, dat hem voor bier ende broot daer ter plaetse afgeeyst zoude zijn	8 g. 4 st.
Vorder van de Jonge camer van Haerlem, dat zy daer gedroncken hebbende vijff vlessen biers, zeven pinten cleyn bier ende een pinte Spaensche wijn, hem daervoor gereeckent was	18 g.
Vorder van de Vlaemsche camer tot Haerlem, dat hem daer voor eenich bier gereeckent zoude sijn	2 g. 10 st.
(16 v^o.) Van die van Catwijc opten Rijn, dat zy te voorsz. plaetse ontbeten hebbende mit hun twaelven behalven twe wagenaers mit een schuytvoerder ende gedroncken hebbende 13 vlessen mit twe bieren, hem daervoor soude zijn gereeckent	20 g.
Vorder van de Oude camer tot Haerlem, daer geteert hebbende twe maeltyden mit twaelff mannen, was hem daervoren gereeckent	32 g.

Vorder van die van den Hage, daer in als gedroncken hebbende tstestich bieren, dat hem gereeckent was	6 g.
Ende van de Vlaemsche camer tot Leyden, aldaer wat inbeten hebbende mit 25 mannen, dat hem afgeeyst was	18 g.

Ende ten eynde de eere van der stadt in der voorsz. saicke mocht werden bewaert mit mydinge ende wechneminge van alle (17 r^o.) opspraecke ende naerclachte, hebben Burgermeesteren goetgevouden den voorn. Vredrick Symonszoon voor hem opt raidthuys te ontbieden ende van hem te verstaen, hoeveel hy elc van de cameren hadde affgeeyst, twelc hy by gescrift heeft gestelt in der vougen hiernair volgende:

Eerstelicken van die van der Goude	6 g.
van die van Catwijc opt zee	19 g.
van die van Vlaerdingen	21 st. 4 p.
van die van Rotterdam	8 g.
van de Jonge camer van Haerlem	18 g.
van de Haerlemsche Vlaemsche camer	4 g. 4 st.
van die van Catwijc opten Rijn	18 g. 10 st.
van de Haerlemsche Oude camer	32 g.
van die van den Hage	6 g.
(17 v^o.) ende van de Leytsche Vlaemsche camer	18 g.

Ende hebben Burgermeesteren goetgevonden om der eeren wille de voorgaende cameren van tgunt zy als boven hebben verteert te defroyeren, ende zulcx den voornoemden van Teysterbant te belasten, alle tgunt hy de voornoemde cameren als vooren hadde afgeeyst hem te restitueeren, gelijc hy in byzijn van Tyman Meeszoon van de Linde, bode mite roede, heeft gedaen mit een anseggen, dat men hem ter saicke van tgunt verteert was, van deser stede wegen soude voldoen, ter saicke van twelc hem by quitantie betaelt es een somme van

100 gulden.

(Met de hand van Jan van Hout volgt nu:) Burgermeesteren hebben dese toegeleyt eene somme van hondert gulden daernaer de buytensomme alhier es gestelt.

(En verder:) Alsoe Frederic Symonszoon hem desen aengaende grotelix beclaecht ende aen handen van Burgermeesteren by eede, hem hoochelicken gestaeft ende afgenomen, verclaert heeft, dat hem de geeyste 130 g. 15 st. 4 p. rechtvaerdelicken comen ende dat hy maeckende de reeckeninge van de verteerde costen niet anders en heeft gereeckent dan ter goeder trouwen ende gelijc alle andere personen zijn herberge frequenterende by hem gereeckent werden, zo hebben Burgermeesteren de volle penningen toegeleyt ende zulx hier noch	30 g. 15 st. 4 p.
39. Noch betaelt aen Frans van den Berch ende Cornelis SymonszoonGa naar voetnoota) een somme van zeven guldens acht stuvers uyt saicke van verteerde costen, gedaen by de cameristen van Liefd es tfondament op Zondage den xxvi^en Mey des morgens, (18 r^o.) als zy hem personeerden ende zulcx by den anderen mosten blyven om gesamentlicken ten een uyren preciselicken aen der poorten te wesen ende de ancomende cameren te ontfangen. Hier de voorsz. somme van	7 g. 8 st.
40. Noch betaelt aen Huych Lycken twaelff stuvers voor vier mengelen biers, tsynen huyse gehaelt ende gedroncken op het tonneel aen der poorten ten tyde van het innecomen. Hier gelycke	12 st.
41. Noch betaelt aen Matijs Harmanszoon van Crenenburch, keyser, acht gulden twaelff stuvers, uyt saicke van costen tsynen huyse gedaen ende verteert by de broederen van Liefd' es tfondament, zoe in tprobeeren als op andere notelicke vergaderingen,

(18 v^o.) twelc opter camere niet en const geschieden, mits des stats timmerluyden eenige dagen lang opter voorsz. camere, zoe die vergroot werde, waren arbeydende. Hier daeromme de voorsz. somme van	8 g. 12 st.
42. Noch betaelt aen Frans van den Berch ende Cornelis SymonszoonGa naar voetnoota) een somme van hondert drieenvijftich guldens van 40 groten tstuc ende elff stuvers over de costen van de maeltyt, gehouden den xxix^en Mey xv^cxcvi, daertoe, volgende tconsent van Burgermeesteren, genoot waren, gecomen ende getracteert zijn de keysers, princhen ende factoren van alle de cameren, te weten 86 g. 19 st., by de schafmeesters uytgeleyt aen vleysch, conynen, hammen, broot, boter, pasteyen, gebraet, gebact, tbanket, tsallarys ende de beloninge van den cock voor backen ende braden ende alle andere cleyne behouften daerinne mede begrepen zijnde, ende 66 g. 12 st. voor 74 stoopen Fransche wijn (12 r^o.) opte voorsz. maeltijt gedroncken, de stoop gereeckent op achtien stuvers, maickende tsamen de voorgaende somme vanGa naar voetnoot1)	153 g. 11 st.
43. Noch betaelt aen Frans van den Berch ende Cornelis SymonszoonGa naar voetnoota) dertien gulden acht stuvers voor Rijnschen wijn ende suycker, daermede degeene, die op het tonneel de reviereynen pronunchieerden

ende de liedekens zongen, zijn beschonken ende vereertGa naar voetnoot1). Comt hier de voorsz. somme van	13 g. 8 st.
44. Noch betaelt aen Pieter van der Mors negen guldens eene stuver over tgunt by hem es verschoten eerst voor erweten ende fijne kouc	21 st.
Noch voor drie vloten, daer inne de voorsz. erweten zijn opgerechtGa naar voetnoot2)	30 st.
Noch voor dat by de zotten opten doelen es verteert	6 g. 5 st.
(19 v^o.) ende voor een vaen biers gedroncken inde Uytersche schuyt opt vertrec van LoentgenGa naar voetnoot3)	5 st.
Maickende tsamen de voorsz. somme van	9 g. 1 st.
III^a Somma beloopt in als	885 g. 1 st. 14 p.

Verhoocht mit zestien gulden voor f^o xiiiGa naar voetnoot4)Ga naar voetnoota).

Vierde Capittel van betalinge gedaen ter zaecke van schilderen, plaetsnyden, scryven en drucken.

45. Eerst betaelt an Jacques de Geyn, plaetsnijder, voor het snijden van de twee plaeten, deene boven opter Chaerte, wesende tblasoen van de camer, het twede boven op de chaerte van den zot, om redenen apart of in tbysonder uytgegeven, een somme van achtien guldens blijckende by quitantie, diemen hier overlevert ende zijn de voorsz. twe plaetgens gelevert den broederen van Liefd es tfondament ende by de zelve opgesloten in haerluyder gemeene kiste. Hier de voorsz	18 g.
46. Noch betaelt aan Pieter Bailly, bedelGa naar voetnoot1), drie guldens ter saicke van het drucken van zeshondert der voorsz. plaeten als van elc driehondert, thondert tot tien stuvers mede (20 v^o.) volgende de quitantie, diemen hyer overlevert. Comt gelijcke	3 g.
47. Noch betaelt aen Cornelis Symonszoon, drucker, een somme van veertien guldens vijftien stuvers te weten: eerst voor het zetten ende drucken van 625 caerten daeronder begrepen tpapier tot 25 boucken toe groot formaet, mitsgaders tcorrigeren ende andere cleyne oncosten, van gelijcken voor het zetten ende

drucken van de missiven aen de cameren uytgeschictGa naar voetnoot1), daeronder mede begrepen drie boucken papiers mit tcorrigeren. Hier daeromme de voorsz. somme van	14 g. 15 st.
48. Noch betaelt aen meester Ysaac NicolayGa naar voetnoot2) twaelff guldens voor tschilderen van het nieuwe blasoen, daerinne een charitas in een ovael, rontsomme in een compartiment gestelt. Hier de voorsz.	12 g.
(21 r^o.) 49. Noch betaelt aen Jan Claeszoon Pourbus, antycsnyder, negen guldens, te weten voor tmaicken van thout van tblasoen	3 g.
voor tmaicken van den form van den uyl	5 g.
voor tmaicken van de cleyne blasoentgens, die de sotten om den hals hadden	12 st.
ende voor tmaicken van twe clapspanen van palmen hout	8 st.
Maickende tsamen de voorgaende somme van	9 g.
50. Noch betaelt aen Jan Janszoon OrlersGa naar voetnoot3) dertich

stuvers voor tschrijven van de tytelen eerst voor de personagen in tspel tot 11 toe	10 st.
Noch voor de namen van zeven vrye consten in latijnsche letteren	10 st.
Ende voor de namen van alle de cameren, die boven thooft van de gecommitteerden zijn geplect	10 st.
Maickende tsamen de voorsz	30 st.
(21 v^o.) 51. Noch betaelt aen handen van Pieter van EyndovenGa naar voetnoot1) voor de prologe en tspel groot by de vijftiendalff hondert regelenGa naar voetnoot2) te grosseren ende doubleren ende voor tselve te rolleren mitsgaders voor tschrijven ende grosseren van alle de geschiedenissen van den intreGa naar voetnoot3), tsamen groot 202 volscreven bladeren, daer onder ooc begrepen het grosseren ende doubleren van den jegenwoirdigen staet groot vijventwintich

bladeren tsamen een somme van negenentwintich gulden eene stuverGa naar voetnoota). Hier gel	29 g. 1 st.
52. (Door Jan van Hout geschreven.) Noch betaelt aen Claes Corneliszoon Colyn, scrijnwercker, vier gulden tien stuvers over tpaneel tot het nieuwe blasoen, van halff wagenschot gemaect, mitsgaders noch een cleynder paneel, ovaalsgewijs gemaect, mit thout daer toe gedaen. Hier de voorsz	4 g. 10 st.

IIII^a Somma beloopt in alsGa naar voetnoota)	91 g. 16 st.

(22 r^o.) Vijffde Capittel, van de tonnelen zoe aende Bredestrate als aen der Zylpoort mitsgaders de stellingen of stallagen aen de Bredestraet om daer op bequamelicken te hooren ende zien, te stellen ende af te breeckenGa naar voetnoot1).

De voorsz. wercken zijn altemael gedaen by Joris Andrieszoon, statstimmerman, mit zijn zeventienen zoe wercgesellen als jongens ende hebben daer over besich geweest in tmaicken zes dagen ende in tbreecken

vier dagen, alle off daer omtrent, twelc zy gewrocht hebben in haer ordinarise dachhuyren, Joris tot 25 st., drie knechten elc tot 15 st., vijff elc tot 14 st., drie elc tot 12 st., een tot 10 st., een tot 9 st., een tot 5 st. ende een tot 4 st., al sdaechs, behalven een jongen tot 10 st. sweecx; in vougen dat de voorsz. arbeytsloonen in raminge comen te belopen omtrent de 100 g. mer alsoe de betalinge van dien gedaen es by Andries Jacobszoon tresorier extraordinaris ende gecommitteerde totter opsichte van statsgetimmerte, die tselve in zijn reeckening van den jegenwoirdigen jare sal brengen, zoe en werd alhier niet gebracht tot last van de stat, mer alle tselve gestelt in	tgedencken.
(22 v^o.) Belangende thout tot de voorsz. werken verbesicht mitsgaders spijckers ende ijserwerc, tselve es betaelt by de voornoemde Andries Jacobszoon ende heeft de voornoemde Joris Andrieszoon, gissinge maeckende, verclaert, dat hy de schade van dien van tgeen gebroocken, gecort of anderssints ten besten niet gebruyct en zal connen werden, begroot op omtrent vijftich guldens in als. Hier daervan mede	tgedencken.
Van gelijcken es het repareren van de straten, daer die ten eynde voorz. zijn opgebroocken geweest. Het uytnemen ende weder inne stellen van de glasen ende de reparatien van dien, voor zoe veel die gebroken waren, mede betaelt by de voornoemden Andries Jacobszoon, geraemt in als op 10 g. Hier daervan mede	tgedencken.

V^a Somma bedraecht	niet.Ga naar voetnoota)

(23 r^o.) Seste ende laetste Capittel van alrehande pertien, die onder de voorgaende vyff capittelen niet begrepen en zyn, noch bequamelicken begrepen en connen werden.

Eerst betaelt aen Gillis van den Driesche, Mathijs Baken, Joris Fournier, Claes Willemszoon, Mahieu Carpentier, Jacob de Mey ende Louris Anthoniszoon, alle boden ende hellebardiers van den schout deser stede, tsamen vierentwintich guldens tien stuvers, hem by die van den Gerechte toegevoucht over haerluyder dienst ende assistentie zoe buyten der Zylpoorte in tancomen van alle de camers, om die van den overloop van tvolc te bevrijden, in tconvoyeren van den intrede, tbewaren van de stallage geduyrende het spelen, tvertoonen van den intrede ende toverleveren vande blasoenen, tpronuntieren van de reviereynen, tzingen van de liedekens, tuytdeelen vande prysen ende anderssints, elc van hem voor zeven dagen genomen tot 10 st., nairder blijckende by der apostille van die van den Gerechte van date den vi^en Juny1) xcvi. Hier de voorsz

24 g. 10 st.

(23 v^o.) 54. Noch betaelt aen Dirc Korszoon,a) de knecht van de Camere, mitsgaders an zijne medehulpers, alsoe hy twerc alleen geensins en heeft connen doen een somme van negen guldens. Hier gelijcke

9 g.

55. Noch betaelt an de voornoemde Frans van den Berch ende Cornelis Symonszoon,Ga naar voetnoota) tromslagers ende pypers, tsamen zeven guldens tien stuvers voor haerlieder dienst geduyrende de voorgaende feest. Hier gel	7 g. 10 st.
56. Noch betaelt aen meester Cornelis mit zijn drie hulpers een somme van twintich guldens uyt saicke dat zij mit hun instrumenten gespeelt hebben opten xxvi^en 3 uyren ende opten xxvii^en 6 uyren, daervoor zij eysschen ter uyr elc 10 st. Comt de voorsz.	12 g.Ga naar voetnootb).
57 Noch betaelt aen Cornelis Bom acht gulden voor dat hij alle de weeck voor de sotten gespeelt heeft mit zijn tamboryn. Hier gel	4 g.Ga naar voetnootc).
(24 r^o.) 58. Noch betaelt aen Pieter van der Mors dertich stuvers voor blomcruycgens ende andere aerdewerc by de knecht van de camer gehaelt. Hier gel	30 st.
59. Noch betaelt aen handen voorn. dertien stuvers acht penn. over tgunt by hem es verschoten voor draechloon van brieven van alle de zottenGa naar voetnoot1). Hier gel.	13 st. 8 p.

60.a) Noch betaelt aen Willem Dirxzoon Tel drie gulden over driehondert torcken1) by hem gelevert aen de camer van Liefde es tfondament, thondert tot 20 st. Comt

3 g.

61. Noch betaelt aen de zes trompetters tsamen achtien guldens uyt zaecken dat zij tot bevorderinge van den voorsz. intrey elc vier dagen gedient hebben sdaechs voor een yegelyc van hem zessen tot 15 st. Comt hier gelycke	18 g.
62. Noch betaelt aen die van der camere van Liefd es tfondament twintich guldens hem by Burgermeesteren toegevoucht tot een vereeringe om mitten andere vrolicken te zijn. Hier	20 g.Ga naar voetnoota)
63. Ten laetsten noch betaelt aen den broederen van de Vlaemsche Camer van in Liefden groeyende een somme van hondert vyftien gulden dertien stu- (24 v^o.) vers over ende in betalinge van de costen by hem tot vorderinge van de voorsz. feeste ende intrey gedaen ende uytgeleyt, daervan zij mede, om redenen Burgermeesteren bewegende, zijn gedefroyeert geweest,Ga naar voetnoot1) te weten:
Voor tbert van tblazoen te maecken ende naer den eysch uyt te snyden	30 st.
Voor een geslepen yser mit eenen rinc om tblasoen daeraen te hangen	12 st.
Voor twee bouxkens gout aen het blasoen verbesicht	32 st.
Voor tschilderen van tblasoen alsoe het uyt liefden es gedaen	niet.
Item tot twaelff tyrannen doen maecken wapenroxkens mit flanckaerts ende brouxkens, daertoe toillen verbesicht van diversche coleuren als root,

geel, groen ende peersch, tsamen ter somme toe van	14 g. 19 st.
De snijder, die de roxkens van den intree ende personeringe van tspel gemaect heeft, betaelt	6 g. 10 st.
Voor clatergout, zo tot de rox te stofferen ende tot croonen en andersins verbesicht, betaelt	2 g. 10 st.
(25 r^o.) Betaelt aen een timmerman van 12 antycsche schilden te maecken	2 g. 8 st.
Noch betaelt voor tmaecken van twee lancien	25 st.
Noch voor die papier met noch root, geel ende blaeu papier ooc diversche foulleGa naar voetnoot1) mit de borsten van Symona in tspel, welc papier verbesicht es aen de hooftwapensGa naar voetnoot2). Comt tsamen	4 g. 10 st.

Voor diversche pluymen tot de hooftwapens ter minster cost	34 st.
Voor root leer daer der TyrannenGa naar voetnoot1) schoens van zijn gemaect	4 g. 2 st.
Noch van groen vellen daer der tyrannen scheenwapens van zijn gemaect	3 g. 18 st.
Noch voor anderhalf stuc root lint verbesicht aen den Tyrannen	36 st.
Een schoenmaecker van 13 paer schoens te maecken mits de zolen gelevert bet	4 g. 18 st.
Betaelt aen de schilder, die alle de schilden, roxkens, broucken, hooft- ende scheenwapens geschildert heeft tsamen	6 g.
Betaelt voor alrehande verwen (25 v^o.) en pincelen tsamen	2 g. 12 st.
Noch betaelt om de liedekens te doen drucken	3 g.
Item betaelt aen twee tromslagers ende een pijper, die de camer alle de feest hebben gedient	4 g.

Betaelt voor twee paar hantschoenen om de voorsz. tromslagers	12 st.
Betaelt voor 500 pectorcken, daermede des avonts al de feest geduyrende es gevuyrt, ooc gebruyct den 1^en avont in tverwelcomen van alle de camers ende de zelve mit een Liedeken te besoucken; tsamen	5 g.
Angaende tgebruye van diversche plumagen ende sloyers voor de vendrich, tromslagers ende de maechdekens, dezelve zijn al ontleent geweest ende daeromme	niet.
Noch gehaelt aen verscheyden waren in de Gouden Huyve, daer de twee vrouwen in tspel mede zijn becleet als tVerlangende hart ende Simona, in als ter somme van	13 g. 9 st.
Noch voor vier tonnen biers, de welcke boven de twee tonnen, van tstats- (26 r^o.) wegen innegesonden, opter voorsz. camere zijn uytgedroncken zo door veel wercluyden mits tproberen van den spele als mits tbesoucken van alle de camers vrouch ende spade, betaelt mit oncosten ende als	28 g. 16 st.
Bedragende tsamen alle de voorgaende xxii pertyen een somme van	115 g. 13 st.
Noch voor de moeyten van de secretarys in desen gedaen es hem by Burgermeesteren toegevoucht een somme van	25 g.Ga naar voetnoota)
VI^a. Somma beloopt in als	240 g. 16 st. 8 p.
De geheele somma, in hem begrijpende de voorgaende zes sommen, beloopt in als	1844 g. 19 st. 6 p.
Van welcke voorsz. somme van achtienhondert vierenveertich gulden negentien stuvers zes penningen Burgermeesteren ordonnantie gepasseert hebben op Jan Brouwer Janszoon, Threzorier ordinaris, omme dezelve te betalen, wesende van date den xxi^sten July xv^c zes ende tnegentich.

Bijlage I.
Specificatie van tgunt Pieter Corneliszoon van der Mersch ende Jacob Davidtszoon Dulmerhorst hebben verschoten van de vracht ende teercosten op de reys van het uytbrengen der chaerten aen alle de cameren van retorycken binnen den steden ende dorpen hier naer volgende.

Eerst by den voornoemden Van der Mersch ende Dulmerhorst gevaeren van Leyden op Haerlem. Betaelt tot vracht tsamen	20 st.
Noch aldaer aen de drie cameren gelevert de chaerten ende vernacht in den Gouden Valck, alwaer ons zijn gebrocht van wegen elcke camer een silveren avysGa naar voetnoot1), daer beneffens een heerlycke maeltijt doen bereyden ende by keyseren, princen en factooren daer wellecoom geheeten, ende de wijn doen scheyncken over dezelve maeltijt zonder yet daer van te moeten betalen, zulcx dat de voornoemden Van der Mersch ende Dulmerhorst om der eeren wille niet en hebben connen laeten dan dezelve retrosyns weder te noden op een ontbijt ende wederom te doen bescheyncken mit wijn, op welcke tijt alsdoen es verteert ofte verdroncken de somme van	16 g. 10 st.
Noch van Haerlem gereyst met de voors. caerten op Amstelredam; betaelt van vracht	30 st.

Noch in de herberge, daer wy binnen Amsterdam savonts gelogeert waeren, verteert tsamen.	28 st.
Noch van Amsterdam gereyst met de chaerten op Alcmaer; betaelt van vracht ofte bier	14 st.
Noch binnen Alcmaer verteert in een nacht ende dach	33 st.
Noch gereyst met de chaerten van Alcmaer op Hooren; betaelt tot vracht	10 st.
Noch betaelt aen verscheyden persoonen van de caerten te brengen tot Eynchuysen, Edam, Monickedam, Medenblick ende dorpen daer de const geuseert werde, tsamen	10 st.
Noch weder gereyst van Hooren op Alcmaer, gegeven van vracht	10 st.
Verteert zo tot Hooren, onderwech of tot Alcmaer	26 st.
Noch by Jacob Davidtszoon alleen gereyst met de chaerten in de Wyck; tot vracht betaelt	8 st.
Aldaer verteert by de retorysynen, die hem vereerden met een silveren blasoen	30 st.
Noch betaelt van vracht vande Wijck op Haerlem	6 st.
Noch binnen Haerlem een maeltijt geteert, betaelt	10 st.
Noch betaelt van vracht van Haerlem tot Leyden of onderwech voor den dorst gedroncken	13 st.
Noch by die (?) Van der Mers betaelt van vracht van Alcmaer op Haerlem	8 st.
Noch betaelt tot Haerlem tot een ontbijt	6 st.
Noch betaelt van Haerlem tot Leyden van vracht ofte onderwech gedroncken	12 st.
Somma bedraecht	30 g. 4 st.

Bijlage II.

Aen mynen E. Heeren Schout ende Burgemeesters der stadt Leyden.

Gheven mit aller reverencie te kennen, die vande Vlaemsche camer onder het woort ‘In liefde groyende’, dat zoo het mynen E.Heeren kenlick is, het octroy der zelver camer is inhoudende, dat zoo wanneer mynen Heeren zal believen haer yet te bevelen te spelen oft eenich ander vertoon te doen, dat alsdan de oncosten zullen gedraghen worden bij mijnen E.Heeren, zoo ist dat wij, bevel ontfanghen hebbende, in de gepasseerde feest van de Intrede alles naer wtwijzen van de charte te doen als ander camers ende daer beneffens te spelen de Oorlof oft Adieu van de voorscreven feesteGa naar voetnoot1), naer welck bevel wij ons, voor zoo veel ons moghelick is gheweest, gereguleert hebben ende alsoe daer toe veel groote oncosten voorgevallen zijn, hebben de specificacie daer van hier aenghehanghen op dat mynen E.Heeren, die siende, zoude ghelieven daer in te doen naert behooren,

ende deselve camer zoo veel te goede comen als haer zal believen, biddende, dat mynen E.Heeren gelieve in te sien, dat die van de voorscr. camer noch ander groote lasten als camerhuer en anders hebben.

Twelck doende etc.

U onderdanighe dienaren

Die In Liefde groyende.

voetnoot1): Beschr. v. Leiden (uitg. 1781) p. 138.

voetnoot1): Dat de combinatie van een weldadigheidsloterij met een rederijkersfeest niet iets ongewoons was, blijkt uit Ter Gouw, Volksvermaken, p. 383.

voetnoot1): Zie de noot bij post 27.

voetnoot1): Vgl. Den Lusthof, p. 103.

voetnoot2): Den Lust-Hof, p. 154.

voetnoot1): Gedeeltelijk is dit intusschen reeds gebeurd in het Tijdschrift van de Mij. van Nederl. letterkunde, Dl. XXII, p. 203 vlg.

voetnoot2): Vgl. Bijlage E. sub 14^o. in den bundel ‘Trou moet blycken’ van Prof. Kalff.

voetnoot1): Zie post 51 en 60.

voetnoot2): Zie noot a bij het opschrift der 1^ste Afdeeling.

voetnoot1): Fol. XIX vo. van genoemden inventaris.

voetnoot1): Hoe verschillende van de in deze afdeeling voorkomende zaken zijn gebruikt, blijkt uit ‘Den Lust-Hof van Rethorica’ (p. 50). De feestvierende kamers zijn op 26 Mei 1596 om 1 uur aan de Zijlpoort ontvangen ‘by XI Broederen van Liefd'is t'fondament, met vliegende vendel ende drie Blazoendragers, die al gecleet waren met Rocken van incarnate gefriseerde bay, geboort met geconterfeyt silver en gout passement, deur malcander gewrocht, van welcke den Keyser, Prins ende Factoor (gaende in eene gelede) aen hadden Rocken ter aerden toe, geboort met gelijcke geconterfeyt gout passement, ende de ander acht broeders (die twee ende twee voor den Keyser, Prins ende Factoor, henen gingen) waren haer Rocken tot over de knien toe lang, omgort met rode ende witte sloeyers, de mouwen van gestijft camericx doeck, daeronder root linnen gelict, groene gebreyde neerhosen, witte schoenen ende graeuwe gespickelde hoeden, met banden van rode ende witte sloeyers; de Blasoendragers rocxkens van gelijcke bay, maer cort met mouwen achter aen’.

voetnoota): Hiernaast schreef Jan van Hout: ‘Opten xxi^en July xv^cxcvi es bij Borgermeesteren deser stadt Leyden geresolveert ende verstaen, dat ic elc vande volgende personen afschrift zal leveren om haer betalinge te halen uyt handen van Pieter Corneliszoon de Haes, collecteur van tstadts exchysen, mit last om van elx quitantie te nemen ende dat men daernaer alle de afschriften ende quitantien Pieter Corneliszoon afnemen, de zelve hierby vougen ende een generale ordonantie opten thesorier passeren zal.
Op ten 27 July 1596 gelevert aen NoordeGa naar voetnoot2). alle de ordonantiën om uytgebracht te werden.
De quitantiën zijn tot alle de volgende pertien overgenomen ende opgeregen’.

voetnoot2): In 1597 was Jacob van Noorde ‘Prinche’ van de Witte Acoleyen, blijkens de stukken over den inventaris in onze Inleiding besproken. Misschien wordt deze bedoeld.

voetnootb): Dit woord is door J. van Hout geschreven.

voetnoota): Ingevoegd door Van Hout.

voetnootb): Door Van Hout geschreven.

voetnoot1): Een uit geitenhaar geweven stof. Zie Mnl. Wb. i.v. bocraen.

voetnoot1): Panni vilioris genus (Kiliaen i.v.).

voetnoot2): Grof, uit hennep vervaardigd linnen (Mnl. Wb.).

voetnoot3): Zie Mnl. Wb. op luuster en lister.

voetnoot4): Sericum rasile (Kiliaen i.v.).

voetnoota): Niet ingevuld.

voetnoot1): In Sept. 1597 is blijkens den in de Inleiding besproken Inventaris (f^o 3 v^o) nog aanwezig van de in deze afdeeling vermelde kleeren o.a. ‘In de grote zwarte cleercas bevonden: Twaelff rode baeye rocken, vier lang ende acht corter, gebesicht in de intrede’.

voetnoota): Niet ingevuld.

voetnoota): Niet ingevuld.

voetnoot1): Zie over ‘vrou Lors’ de Inleiding hiervóór. In 1597 komt nog op den Inventaris voor ‘Vrou Lorsen hulsel’.

voetnoot1): Blijkens post 28 was een Van Sempol lid van de Kamer der Acoleyen.

voetnoot2): Eikelvormig versiersel. (Wb. der Ned. taal, II. 12.)

voetnoot3): Met kurken zolen of hakken voorzien (Wb. der Ned. Taal, IV, 1017) voor het gebruik op het tooneel.

voetnoota): Door Van Hout bijgevoegd.

voetnoot1): Na de hiervóór reeds vermelde ontvangst van de verschillende kamers aan de Zijlpoort zijn deze langs een grooten omweg door de stad geleid ‘tot daer dese nagenoemde Herbergen stonden, daer elcke camer was geforiert ende met dese gedichten gesaluteert werden als volcht.’ (Lust-Hof van Rethorica, p. 50.) T.a.p. volgt het

‘Maetclinckent-gedichte, gepronuncheert

Bij die vande Witte Acoleyen,

Alsmen de Cameren heeft geforeert,

Daer zy naer Loting waren bescheyen.’

Voor iedere kamer volgt een afzonderlijk gedicht, waarin haar logies wordt aangewezen, in dezen trant:

‘Goude

Dees herberge vry, is Liefbroeders dy,

Eel Goudblomkens, niet ondorper

Als ander daer ghy, oock zout wesen bly,

Als in desen Gulden corper.

Den dranck dien ghy vint, Uyt ionsten bemint,

Laet die vrolick zijn uyt gonsten gepepen;

Goede ionst ontbint, En weest eens gezint;

Rethorica heeft Uyt jonsten begrepen.’

Nog een ander gedicht op deze inkwartiering, minder gewrongen en van de hand van Jan van Hout, vindt men op p. 16 van ‘Den Lust-Hof’. Zie daarover Tijdschrift der Mij. van Ned. Letterk. XXII, p. 210.

voetnoota): Door Van Hout bijgevoegd.

voetnoota): Door Van Hout geschreven.

voetnoota): Door Van Hout geschreven.

voetnoot1): Er staat duidelijk Van der Mersch. Dit blijkt de officieele naam te zijn van den kamernar Piero van der Mors. Hij zelf teekent zich P. Corneliszn van der Mersch, roedrager, op de quitanties van post 27, 44, 58 en 59, hoewel in post 44 en 58 hierachter Van der Mors staat. In de machtiging tot uitbetaling, geschreven door Van Hout, staat op 27 Van der Mersch, op 44 Van der Mors en op 58-9 Van der Morsch. Bijlage I, door Piero geschreven, heeft insgelijks Van der Mersch.

voetnoot2): De chaerte vindt men in ‘Den Lust-hof’ p. 12.

voetnoot3): De specificatie volgt hierachter als bijlage. Van de andere propagandisten uit no 28 vlg. zijn geen specificaties aanwezig. Er wordt trouwens in deze rekening ook niet naar verwezen en ze zullen dus wel niet hebben bestaan. Heeft men de opvatting van den plicht der royaliteit bij de heeren Van der Mersch en Van Dulmanhorst soms wat overdreven gevonden? Er was misschien reden toe.

voetnoota): Ingevoegd door Jan van Hout.

voetnoota): Ingevoegd door Jan van Hout.

voetnoota): Ingevoegd door Jan van Hout.

voetnootb): Een schrijffout natuurlijk.

voetnoot1): Als voorbeeld van dergelijke kannen diene no. 2464 uit de Leidsche Lakenhal.
Blijkens de Chaerte (Lust-Hof, p. 12 vlg.) waren voor een vertooning bij ‘den intree’ 12, 9, 6 en 3 ‘stoop; vlessen’ uitgeloofd, voor tfraaist blasoen 8, 6, 4 en 2 ‘schenckannen.

‘Die tbest pronunchieert, van ons verbeyt

Een Becken en Lampet fraey gedreven’.

Voor een referein 6, 4 en 2 ‘tinne stoopen’; voor een liedeken 4, 3 en 2 wijnkannen; voor het zingen 3, 2 en 1 schalen. Voor ‘een vermaeckelic spel of boertich batement’ had men kans op een ‘redelic present’ en de kamer, die het verst kwam, kreeg drie wijnkannen.
Op p. 8 van ‘Den Lust-Hof’ vindt men den uitslag van den wedstrijd. Aldaar blijkt, dat er nog verscheidene ‘extra ordonnarise Prijsen’ zijn uitgereikt, ‘alzo bij de Iugie bevonden werden int overzien vande Wercken bij elck in tbysonder gewracht, veel van dien inden evennaer ofte balanche te hangen.’

voetnoota): In margine staat: ‘De aengetrocken pertien spruyten ter saicke van de prysen van de sotten.’

voetnoot1): De memories van de kamers en van den waard in deze zaak zijn aanwezig in het Leidsch archief, maar geven geen nieuwe details.

voetnoota): Door Van Hout ingevoegd.

voetnoota): Door Van Hout ingevoegd.

voetnoot1): Op Woensdag 29 Mei hadden de ‘Acoleykens’ aan de ‘Keysers, Princhen en Factoors’ van de verschillende kamers een maaltijd aangeboden. Sonnetten en epigrammen zijn ook toen niet achterwege gebleven, ‘welcke wij mede alhier souden hebben gestelt, hadden die ons alle ter handen gecomen’, zegt ‘Den Lust-Hof’ p. 154.

voetnoota): Door Van Hout ingevoegd.

voetnoot1): Volgens de Chaerte (Lust-Hof p. 14) waren prijzen (6, 4 en 2 ‘tinne stoopen’) te behalen voor een referein.
Op deze regele, die zeer goet te bewijsen is:
Voor een beveynsde paeys een rechte crych te prijsen is.
Verder voor een liedeken (4, 3 en 2 wijnkannen)

Nademael tgezang thert meest verheucht:

Zingt in een Liedeken, Hoe Godes gonst staet open,

Voor die den armen bijstant doen en toonen deucht.

De verschillende refereinen en liedekens, die ten beste werden gegeven, zijn te vinden in Den Lust-Hof, p. 105 vlg.

voetnoot2): Deze gerechten hebben zeker dienst gedaan bij de bruiloft van Vrou Lors met Joncker Mors (Zie de Inleiding hiervoor).

voetnoot3): De zot van Gouda. In tCort Verhael van tprincipaal in Leyden bedreven, by sotten meest, die op vrou Lors feest waren verschreven,’ vinden we

Om de feeste van Joncker Mors

te maken bekent,

Schenct elck sot vrou Lors

Een schoen present.

Loentgen van der Gou, die bracht een pispot mee.

voetnoot4): De impost van het bier (No. 33) was door den klerk vergeten en is later door Van Hout bijgeschreven.

voetnoota): Geschreven door Van Hout.

voetnoot1): Bij de rekening van Jacques de Geyn en Pieter Bailly (op één stuk papier geschreven, aanwezig in het Leidsch archief) is gevoegd een mooie afdruk van beide platen. De eerste is het blazoen van de kamer, zooals dat voorkomt op p. 11 van Den Lust-Hof. (Reproductie in Jan ten Brink, Gesch. der Ned. Letterkunde, Amst. 1897, tegenover p. 231). Van de tweede heb ik geen andere afdrukken ontmoet. Zij stelt een wereldbol voor omsloten door een narrenkap met de woorden ‘Nosce te ipsum’ erboven.
Pieter Bailly ‘die in zijn leven een konstig schryver geweest is’ is de vader van den Leidschen schilder David Bailly. (Orlers, Beschr. v.L. 1781, I. p. 395.)

voetnoot1): Zeer waarschijnlijk meedeelingen aangaande de nadere regeling enz. van het feest, die rondgezonden werden aan de kamers, die meededen. Vgl. post. 28, 29 en 30. Misschien de bladen bedoeld op p. 212 van deel XXII van het Tijdschrift der Mij. van Nederl. Letterk. De Caerlen zijn natuurlijk de berijmde uitnoodigingen tot den wedstrijd. Vgl. Lust-Hof p. 12.

voetnoot2): Dit is Izaak Klaassen Swanenburg, die het volgend jaar burgemeester werd. Zie Orlers, Beschr. v.L. (1781), I, p 393.

voetnoot3): Jan Janzoon Orlers, de neef en beschermeling van Jan van Hout. Weinige maanden te voren was hij nog bediende in den boekhandel van Cornelis Claeszoon, ‘in tschrijfbouc opt water te Amsterdam.’ 18 Febr. 1596 was hij getrouwd met Geertruyt, de dochter van een ‘boeckvercoopster’, te Delft; 26 Maart had hij zelf een zaak geopend te Leiden in den Draeck. (Uit aanteekeningen van Orlers zelf en brieven aan hem gericht, die ik spoedig nader hoop te bespreken). De in post 50 bedoelde tytelen staan zeker in verband met een tooneelstuk van Jan van Hout, dat ook in No. 51 bedoeld wordt. Zij zullen evenals de rest uit dezen post wel gediend hebben tot opsiering van het tooneel, opgericht in de Breestraat of aan de Zijlpoort. Zie het ‘Vyfde Capittel’.

voetnoot1): Hij noemt zich in een brief van 2 Januari 1594 aan Orlers: ‘Uwe zeer toegedane vrunt ende clerc van u oom P. van Endoven Roelofszoon.’

voetnoot2): Met het spel wordt bedoeld het stuk, vermeld in ‘Den Lust-Hof p. 104. Tot heden was het ongedrukt; eerst voor kort heb ik het onder de papieren van Jan van Hout, den auteur, teruggevonden; een uitgave is thans in voorbereiding. Het is nog geen 950 regels groot. Er blijven dus nog ruim 500 regels voor ‘de prologe’ over. Deze wordt genoemd op p. 103 van Den Lust-Hof, ‘een prologe van twee personagien d'eene genaemt Lief hebber van Conste en d'ander Diet alles ten quaesten duyt, bewysende, dat de conste der Reden-rycken niet alleen in de Nederlanden, maer by de Hebreën, Griecken ende Latynen en in veel conincrycken in groter Reputatiën ende Eeren is gehouden ende over duysent jaren bekent is geweest.’ Ook deze prologe kan van de hand van Jan van Hout geweest zijn; ten minste eenige jaren te voren schreef hij een betoog in proza over hetzelfde onderwerp, dat is uitgegeven in het Tijdschrift der Mij. van Ned. Letterk. XXII p. 219 vlg.

voetnoot3): Een goed deel dus van de kopij voor ‘Den Lust-Hof.’ Volgens de chaerte moesten de kamers bij hun aankomst een vertooning geven, voorstellende

Het leven der Tyrannen; mit een, wat een beloonen

zy oyt verworven hebben voor haer doot en naer.

Wt een geloofwaerdige Historie brengt chierlicke persoonen.

Den Lust-Hof geeft een beknopte beschrijving van al die ‘intreys.’

voetnoota): Door Jan van Hout geschreven.

voetnoota): Door Jan van Hout geschreven.

voetnoot1): Nadere bijzonderheden over de beide tooneelen zijn mij niet bekend. Alleen blijkt uit ‘Den Lust-Hof’ nog 't volgende: ‘Rethorica was opt Tonneel zittende in een heerlicke verchierde hooge zetel, aan wederzijden drye van haer Gesusters in der vrye Consten, (vlg. post 50) die dalende nevens haer zaten, elcx met hunne tytels ende bewijs van hun constige handtwercken zeer costelicken ende triomphantelicken toegemaect; voor haer voeten zaten Keyser, Prins ende Factoor van de Witte Acoleyen, die de overgeleverde Blasoenen ofte Blomschilden ontfingen, mette voorgaende versen ofte gedichten, by hun gepronuncheert (p. 78). En op p. 154 blijkt, dat bij de prijsuitdeeling Rethorica wederom ‘om hooch boven 't Tonneel haer uyt een verchierde throone verthoonde.’

voetnoota): Geschreven door Van Hout.

voetnoot1): Deze post is het gevolg van een verzoekschrift van de zeven dienders, dat mede aanwezig is. Als motieven voor hun verzoek halen zij al datgene aan, wat hierboven wordt vermeld. De apostille is onderteekend door Van Hout. Verder draagt het stuk een opdracht van Jan van Hout aan Pieter de Haes tot uitbetaling. Gilles van den Driessche en Nicolaes de Putter alias Willems verklaren de som ontvangen te hebben ‘ende belove die voorts te verdeelen aldaert behoert.’

voetnoota): Door Van Hout ingevoegd.

voetnoota): Door Van Hout ingevoegd.

voetnootb): Van Hout schreef in margine: ‘Zullen hebben 12 g.’ en veranderde 20 in 12.

voetnootc): Eerst 8. Door V.H. in 4 veranderd.

voetnoot1): Waarschijnlijk de Chaerte enz. voor de zotten. Die Chaerte is te vinden in het ‘Cort verhael van tprincipael in Leyden bedreven’ etc.
‘De Leytsche sot die bidt en doet nooden ter feest
De sotten algelijc, die tSantvoort zijn geweest.
Voorts een wt elcke camer, die daer niet en waren,
Maer d'ongecapte sotten roept hy aldermeest,
Terwijl dat sotten vreucht veel droefheden geneest.
Ghy, die de const zijt toegedaen, wilt hier vergaren
Met recht, want zulcken feest valt niet alle jaren,
Dat Joncker Mors en Vrou Lors zijn bruydegom en bruyt,
Die in de maent van Mey te samen sullen paren
En spelen doen op snaren met clapspanen geluyt;
Elck sot zijn blaes brengt mee, coemt met de hantpijp uyt
Om houbollich en ruyt te dansen, springen, spelen,
Daer mommers, wel gemuyt, veel suykers sullen delen’ etc.
Wat de toespeling hierin op een samenkomst der zotten te Zandvoort betreft, 't is niet onmogelijk, dat die in hetzelfde jaar 1596 heeft plaats gehad vóór Mei, al moet dit ons met het oog op de ligging van Zandvoort en het seisoen zonderling voorkomen. Er bestaat nl. een boekje van zekeren Ryssaert van Spiere van Oudenaerde, bevattende ‘Drie nieu spelen van sinnen’ door hem in 1616 by ‘Jasper Tournay ter Goude’ uitgegeven. Boven het derde spel staat ‘Spel van sinne van de Loterye van Zantvoort’ en
‘De Goutsbloem ter Gou hadd' dit spel versonnen snel,
Daer sy 't silveren schip mede heeft gewonnen wel;
Ende is mijn derde spel. Anno 1596.’
De strekking van het stuk is inderdaad om tot mildheid op te wekken. Na het ‘Finis’ volgt nog een liedeken met dezelfde strekking (45 regels) en daarna ‘Ghecomponeert door Ryckaert van Spiere Filius Joris van Oudenaerde anno 1597, lanck 1066 regulen.’ Dit laatste jaartal moet dan enkel voor het liedeken gelden, voor een nadere voltooiing van het stuk.
Eenige gedichten van Pieter Corneliszoon van der Mersch, den kamernar der Witte Acoleyen, vindt men in ‘Der redenrycke Const-liefhebbers stichtelicke recreatie’, Leiden 1599. Ze zijn geteekend met zijn bekende spreuk ‘L.X.N. Tijt Piero.’

voetnoota): Al het volgende is van de hand van Jan van Hout. In margine van No. 60 en 62: ‘Verhoocht 17. 8. 96. Afgeschr. 19. 8. 96.’ Bij bijna alle andere posten staat ‘Afgeschr. 21. 7. 96.’

voetnoot1): Torck (toorts) is by Kiliaen Spira funalis, funale; fax ex contortis funibus, cera aut pice oblitis. We moeten het woord hier hoogstwaarschijnlijk niet gelijkstellen met fakkel. Blijkens den inventaris, na Jan van Hout's dood opgemaakt, lagen er op diens ‘solder’ in zijn huis in de Nonnensteeg ‘een deel Torcken om in de fackel gebrant te werden.’ De inventaris berust op het Leidsch archief.

voetnoota): In margine als bij 60.

voetnoot1): In het Leidsch archief is aanwezig een verzoekschrift om vergoeding van onkosten met een specificatie van die onkosten gericht door de Vlaamsche Kamer te Leiden aan Schout en Burgemeesteren. In No. 63 is die specificatie trouw weergegeven. Het request volgt hierachter als Bijlage II.

voetnoot1): Hetzelfde wat bij Kiliaen voorkomt als folie (bractea) en in het Mnl. Wb. onder foelge (een blad geslagen metaal, ons woord foelie, achter spiegels).

voetnoot2): Zie in verband met dit spel Den Lust-Hof, p. 147, ‘Sanderendaechs twee dagen aen malcander volghende als Swoensdaechs ende Donredaechs, wesende den 29 ende 30 Mey 1596, naer dat dese voorsz. Refereynen gelesen waren, soo zijn by die van den ingecomen cameren, elcx in t'bysonder een spel van Sinne, Ebatement ofte zotte cluyte gespeelt, d'eene naer d'andere, volgende de Lotinge, daervan den inhout in t'corte hiernaer verclaert wordt; en om de groote excessyve costen (overmits de grootheyt van dien) in Drucke uyt te geven naergelaten wordt, te meer om dat het meest al spelen zijn geweest, die meer gespeelt zijn en Uwer E. eensdeel (so wy meynen) bekent.’
De Leidsche Vlaemsche Camer komt het laatst met een spel waarvan de inhoud aldus wordt aangegeven.
Den spiegel der Liefde by dese is vertoocht
Van Cimon, die zijn Vader verloste t'Athenen
Uyter hechtenisse. Cimona zijn Dochter zoocht
Hem met haer borsten, Daer hy zat in hongers wenen.
tBeweecht den Raet, dat sy hun ontslaking verlenen.
Er zijn 9 personen ‘mitsgaders Tverlangende hart ende Menich constich geest, die in de prologe ende conclusie speelwijs hebben verthoont den sinne van 't spel ende den armen gerecommandeert om t'volck te bewegen tot het inneleggen van de Lotterie.’
Dit stuk is ‘Den Spieghel der Liefden’ van Jacob Duym, te vinden in zijn ‘Spiegelboek’, Leiden 1600. Zie over dit stuk Dr. K. Poll, Over de Tooneelspelen van den Leidschen rederijker Jacob Duym, Gron. 1898, p. 45 en Tijdschrift der Mij. van Ned. Letterk. XXII, p. 216.
Blijkens de rekening is in de delikate rol van Cimona waarschijnlijk een man opgetreden.

voetnoot1): In de ‘Verclaringe van den Intrede van de Vlaemsche Camer tot Leyden, die uytgebracht hebben de Tyrannye door de volgende twaelff persoonen’ (Lust-Hof p. 46 vlg.) vindt men een uitvoerig en belangrijk verslag van de wijze waarop veel van de in dit nummer vermelde zaken zijn gebruikt. De Kamer stelde voor twaalf verschillende tyrannen uit de wereldgeschiedenis te beginnen met ‘Caym’ en eindigende met ‘Attila Hunnorum rex’, ‘alle met bloedige handen ende roode schoenen, om daer mede te bewysen den bloedigen aert der Tyrannen.’ Daaraan gingen vooraf twee jonge ‘maeghden’ met het blazoen van de ‘Orange Lelie’, twee trommelslagers met een pijper en een ‘vendrich’.

voetnoota): Deze laatste post is later ingevoegd.

voetnoot1): Hoogst waarschijnlijk een insigne met het devies der kamer erop. Avys komt in deze beteekenis niet voor in het Mnl. Wb. en het Wb. der Ned taal. Het wordt herhaaldelijk in bovenstaande beteekenis gebruikt in den ‘Inventarys van alsulcke goederen thoebehoorende den broederen van de Genucht ist all,’ een andere Leidsche kamer, waarvan Pieter Adriaensen Zeemtouwer (Van der Werf) lid was. De inventaris is van April 1561 en berust in het Leidsch archief.

voetnoot1): Is dit misschien de ‘Conclusie’ bedoeld in noot 2 op p. 483? Waarschijnlijk is het niet, want het tooneelstuk, waarbij bedoelde conclusie behoorde werd (Lust-Hof, 147) Donderdag 30 Mei gespeeld. Op Vrijdag 31 Mei had de plechtige prijsuitdeeling plaats. Blijkens Den Lust-Hof werd de prijs in de herberg thuis gebracht aan de bekroonde kamer, ‘die hun prysen met dancksegginge redenryckelicken met sonnetten, epigrammen ofte rondeelen ontfingen. Ende daer naer hunluyden adieu van gelycken mede geseyt.’ (Lust-Hof, 154). Is dit een adieu enkel van de Acoleykens aan iedere winnende kamer afzonderlijk? Is er nog een algemeen ‘adieu’ uitgesproken door de Vlaamsche Kamer? En waarom deed de gastvrouw dit niet? Was men bang voor ‘wanklanken’ van de zijde der niet-bekroonden?

Vorige Volgende

Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap. Deel 25

Rekening van de kosten van het Rederijkersfeest te Leiden in 1596,
Medegedeeld door Dr. J. Prinsen JLz.

(8 v^o.) Twede capittel van huyren zoe van de cameren, daer de bygecomen cameristen van deser stede wegen gelogeert ende geforiert zijn geweest, als van andere behouften ten eynde als vooren gebruyctGa naar voetnoot1).

(11 r^o.) Derde Capittel van de betalinghe van de opgestelde prysen, schenckagien, verteerde costen ende deffroyementen.

Vierde Capittel van betalinge gedaen ter zaecke van schilderen, plaetsnyden, scryven en drucken.

(22 r^o.) Vijffde Capittel, van de tonnelen zoe aende Bredestrate als aen der Zylpoort mitsgaders de stellingen of stallagen aen de Bredestraet om daer op bequamelicken te hooren ende zien, te stellen ende af te breeckenGa naar voetnoot1).

(23 r^o.) Seste ende laetste Capittel van alrehande pertien, die onder de voorgaende vyff capittelen niet begrepen en zyn, noch bequamelicken begrepen en connen werden.

Bijlage I.
Specificatie van tgunt Pieter Corneliszoon van der Mersch ende Jacob Davidtszoon Dulmerhorst hebben verschoten van de vracht ende teercosten op de reys van het uytbrengen der chaerten aen alle de cameren van retorycken binnen den steden ende dorpen hier naer volgende.

Bijlage II.

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

plaatsen

datums

Rekening van de kosten van het Rederijkersfeest te Leiden in 1596, Medegedeeld door Dr. J. Prinsen JLz.

(8 vo.) Twede capittel van huyren zoe van de cameren, daer de bygecomen cameristen van deser stede wegen gelogeert ende geforiert zijn geweest, als van andere behouften ten eynde als vooren gebruyctGa naar voetnoot1).

(11 ro.) Derde Capittel van de betalinghe van de opgestelde prysen, schenckagien, verteerde costen ende deffroyementen.

Vierde Capittel van betalinge gedaen ter zaecke van schilderen, plaetsnyden, scryven en drucken.

(22 ro.) Vijffde Capittel, van de tonnelen zoe aende Bredestrate als aen der Zylpoort mitsgaders de stellingen of stallagen aen de Bredestraet om daer op bequamelicken te hooren ende zien, te stellen ende af te breeckenGa naar voetnoot1).

(23 ro.) Seste ende laetste Capittel van alrehande pertien, die onder de voorgaende vyff capittelen niet begrepen en zyn, noch bequamelicken begrepen en connen werden.

Bijlage I. Specificatie van tgunt Pieter Corneliszoon van der Mersch ende Jacob Davidtszoon Dulmerhorst hebben verschoten van de vracht ende teercosten op de reys van het uytbrengen der chaerten aen alle de cameren van retorycken binnen den steden ende dorpen hier naer volgende.

Bijlage II.

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

plaatsen

datums

Rekening van de kosten van het Rederijkersfeest te Leiden in 1596,
Medegedeeld door Dr. J. Prinsen JLz.

(8 v^o.) Twede capittel van huyren zoe van de cameren, daer de bygecomen cameristen van deser stede wegen gelogeert ende geforiert zijn geweest, als van andere behouften ten eynde als vooren gebruyctGa naar voetnoot1).

(11 r^o.) Derde Capittel van de betalinghe van de opgestelde prysen, schenckagien, verteerde costen ende deffroyementen.

(22 r^o.) Vijffde Capittel, van de tonnelen zoe aende Bredestrate als aen der Zylpoort mitsgaders de stellingen of stallagen aen de Bredestraet om daer op bequamelicken te hooren ende zien, te stellen ende af te breeckenGa naar voetnoot1).

(23 r^o.) Seste ende laetste Capittel van alrehande pertien, die onder de voorgaende vyff capittelen niet begrepen en zyn, noch bequamelicken begrepen en connen werden.

Bijlage I.
Specificatie van tgunt Pieter Corneliszoon van der Mersch ende Jacob Davidtszoon Dulmerhorst hebben verschoten van de vracht ende teercosten op de reys van het uytbrengen der chaerten aen alle de cameren van retorycken binnen den steden ende dorpen hier naer volgende.