Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap. Deel 25
(1904)– [tijdschrift] Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap– Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
[pagina 365]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Das Güterverzeichniss Graf Heinrichs von Dale (1188),
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 366]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Süntel und Osning, die nördlichsten finden wir an der Hase und sogar darüber hinaus im Oldenburger Grossherzogthum, die südlichsten auf dem linken Lippeufer, fast schon im Ruhrgebiete. Dieser Umstand liess es fast unmöglich erscheinen, dass ein Einzelner die Drucklegung unter möglichster Bestimmung der Ortsnamen unternähme - und ohne dieselbe wäre es totes Material geblieben - da unbedingte Voraussetzung einer solchen Arbeit eine genauere geographische ja topographische Kenntniss ist, die ein Einzelner sich immer nur für ein beschränktes Gebiet erwerben kann. Ich war daher ausserordentlich dankbar, als ich bei der Äusserung des Wunsches, die Urkunde herausgegeben zu sehen, von Seiten des Herrn Dr. Bannier in Utrecht, wo sie hinterliegt, das liebenswürdigste Entgegenkommen fand, und für die Feststellung der im Königreiche der Niederlande liegenden Oertlichkeiten seine sachverständige Hülfe zugesagt erhielt. Meine langjährige Thätigkeit in den Archiven vonGa naar margenoot+ Münster und Osnabrück ermöglichte mir den Nachweis der weitaus meisten in den preussischen Provinzen Westfalen, Hannover und Rheinprovinz belegenen Oertlichkeiten, obwohl es sich dabei in sehr vielen Fällen um kleine Landgemeinden (Bauerschaften) und Einzelhöfe handelte. Bei dieser Arbeit leisteten mir ganz hervorragende Dienste die vorzüglichen Specialkarten für WestfalenGa naar voetnoot1) und OsnabrückGa naar voetnoot2) und die geographischen Zusammenstellungen des † Geheimen Regierungsraths Reinecke, ausgearbeitet durch Herrn Major von Düring, im 21. Bande der Mittheilungen | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 367]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
des Historischen Vereins für Osnabrück. Dass daneben auch die einschlägigen UrkundenbücherGa naar voetnoot1) nach möglichkeit mit zu Rathe gezogen wurden, bedarf kaum der Erwähnung. Ganz besonders wichtig für die Topographie der Münsterschen Diöcese ist auch noch das treffliche Buch des † Domcapitulars A. Tibus ‘Gründungsgeschichte der Stifter u.s.w. im Bereiche des alten Bisthums Münster’ I, Münster 1885. Um den Commentar nicht ungebührlich anschwellen zu lassen, erschien es unthunlich, bei jedem Namen die Quelle, auf deren Grund die Bestimmung erfolgt ist, anzuführen. Es muss jedoch hervorgehoben werden, dass nicht für alle Angaben unbedingte Sicherheit behauptet werden kann: so wird aus genauerer Ortskenntniss heraus manche Besserung möglich sein und ich werde jeden derartigen Beitrag mit Freude begrüssen und mit Dank aufnehmen. Zur Nachweisung der niederländischen Oertlichkeiten hat die chromo-topographische Karte der Niederlande 1:50.000 nur wenig Dienste leisten können. Offenbar sind im Gegensatz zu Westfalen und Hannover, in Overijsel und Gelderland viele Namen im Laufe der Jahrhunderte verschwunden, werden wenigstens mit den betreffenden Namen keine Häuser oder Güter mehr bezeichnet. Die Erklärung der meisten Namen, insofern dieselben genau bestimmt werden konnten, ist daher auf Grund urkundlicher Aufzeichnungen festgestellt. Zu diesem Zwecke haben die unten folgenden Sammlungen ausserordentlich guten Dienst geleistet:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 368]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Das Verzeichniss, welches an seinem Kopfe dieGa naar margenoot+ Jahreszahl 1188 trägt, ist uns nicht in der ersten Niederschrift erhalten, sondern nur in einer im letzten Viertel des 13. JahrhundertsGa naar voetnoot1) gefertigten Abschrift überliefert. Diese Abschrift ist in das sogenannte ‘Diversorium’ des Utrechter Bischofs Friedrich von Blankenheim (1393-1423)Ga naar voetnoot2) eingeheftet, eine umfängliche Sammlung von Urkundenabschriften, welche offenbar an- | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 369]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
gelegt ist, um Rüstzeug für die Erkentniss und vorkommenden Falls für die Vertheidigung der Rechts- und Besitzverhältnisse der Utrechter Bischöfe bequem zur Hand zu haben. Dass unser Verzeichniss dieser Sammlung einverleibt ist, erklärt sich aus der Thatsache, dass Bischof Johann von Utrecht 1331 die Grafschaft Dale von Wilhelm von Boxtel, dem Gemahle des letzten Sprosses der Grafen von Dale, Gräfin Kunegunde kaufteGa naar voetnoot1). Es muss jedoch noch einmal besonders betont werden dass die Handschrift des Verzeichnisses älteren Ursprungs ist, als die übrigen im 14. Jahrh. niedergeschriebenen Theile des Bandes, und dass sie die einzige bis jetzt bekannt gewordene ist. Sie steht auf 4 Pergamentquartblättern, welche für sich eine aus 2 Folioblättern bestehende Lage ausmachen und als fol. 132-135 der alten, bez. 133 der neuen Zählung in das Diversorium eingeheftet sind. Die Ausführung ist sehr sorgfältig, ja fast elegant zu nennen: nicht nur am Beginne einzelner Abschnitte befinden sich verzierte Buchstaben, sondern es bestand offenbar auch die Absicht, die Initiale des Ganzes, das N von Notum noch besonders, vielleicht mit rother Farbe auszumalen. Ein verhältnissmässig grosser Raum ist dafür ausgespart, die Ausführung nachher aber aus nicht erkennbaren Gründen unterblieben. Die Beschreibung der Seiten | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 370]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ist spaltenweise erfolgt: die Spaltenanfänge sind im folgenden Drucke angegeben. Da das Stück eine wohlgesetzte Einleitung aberGa naar margenoot+ keinen Schluss hat, könnte man Zweifel an seiner Vollständigkeit hegen. Nähere Betrachtung der Einrichtung der Handschrift möchte jedoch diese Zweifel zerstreuen. Zunächst freilich könnte diesen Zweifel die Thatsache bestätigen, dass die letzte Seite bis zum äussersten unteren Rande beschrieben ist: es könnte also auf einem oder mehreren weiteren Blättern eine jetzt verlorene Fortsetzung vermuthet werden. Wenn man aber die Schrift genau ansieht, erkennt man, dass die Spalten der ersten Seiten enger, die der letzten nach und nach weitläufiger beschrieben sindGa naar voetnoot1): es liegt da der Schluss nahe, dass der Abschreiber die Vorlage auf den ihm zu Gebote stehenden Raum vertheilt und absichtlich das ganze Pergament beschrieben hat. Ebenso wenig aber wie für den Schluss haben wir Grund, für die Mitte einen Verlust anzunehmen, denn von Spalte 8 zu Spalte 9 schliessen sich die Angaben ohne Schwierigkeiten an einander an. Beweisen aber lässt sich für diese Stelle die Vollständigkeit auch nicht, da eine ursprüngliche Blattzählung oder Verweisungen vom Ende der einen Seite auf den Anfang der folgenden nicht gegeben sind. Soviel jedoch möchte wegen der durchlaufenden Blattzählung mit Sicherheit zu behaupten sein, dass das Stück, als es im 14. Jahrhunderte in das Diversorium eingeheftet worden ist, nicht mehr Blätter zählte als heute zu Tage. Das Verzeichniss, wie es jetzt vorliegt, ist ein Besitzregister und nicht bloss ein Lehnregister, wie es wohl im Hinblick auf die Einleitungsworte ge- | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 371]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
wöhnlich genannt wird. Diese Einleitungsworte nennen als Abfassungsjahr das Jahr 1188. Wir haben um so weniger Grund, diese Angabe im Allgemeinen anzuzweifeln, als die Spalte 10 eingefügte Urkunde, welche nach der Einleitung (ut supra) datirt ist, ebenfalls dem Ende des 12ten Jahrhunderts angehört, wie einige der Zeugennamen erweisen. Nichts desto weniger enthält das Register, wie schon Baron Sloet und nachher auch ichGa naar voetnoot1) bemerkt haben, Einzelangaben, welche unmöglich schon 1188 niedergeschrieben sein kŏnnen. Dazu gehören vor Allem die Erwähnungen der Orte QuakenbrückGa naar voetnoot2) und HammGa naar voetnoot3) an der Lippe, von welchen Quakenbrück sicher, Hamm höchst wahrscheinlich 1188 noch nicht bestanden hat. Keinen Falls aber hat Hamm 1188 schon eine solche Bedeutung gehabt, dass danach die Lage von ursprünglich grösseren Ansiedlungen wie Heessen näher hätte bestimmt werden können. Auch erschien mir früher die Erwähnung von leichter Münze (moneta levis No. 92) auffällig; es ist damit jedoch die in Friesland im 12. Jahrhunderte umlaufende leichtere Münze gemeintGa naar voetnoot4). Man könnte nun versucht sein, diese Ungleichmässigkeiten durch Annahme einer Fälschung zu erklären, indem man die Aufstellung selbst ins 13te Jahrhundert setzte, vielleicht aber die Benutzung älteren Materiales zugäbe; dazu fehlt es jedoch, wie schon oben hervorgehoben, an positiven Handhaben. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 372]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Viel einfacher möchten sich die Anstösse durch die Vermuthung erklären lassen, dass die Arbeit in ihrer Hauptsache wirklich 1188 zusammengestellt, dann aber später überarbeitet und mit Zusätzen versehen worden ist, die schliesslich bei der Abschriftnahme in den Text glatt aufgenommen und daher äusserlich nicht mehr erkennbar sind. Baron Sloet äusserte sich zuerst am angeführten Orte in diesem Sinne, wenn auch seine weiteren Folgerungen nicht haltbar erscheinen, weil er das Alter der Handschrift zu spät, ins 14. Jahrhundert setzt und sie 1331 entstanden sein lässt, was nicht wohl angeht. Jeden Falls lassen sich für meine obige Annahme einige klare Beweise auch schon aus Äusserlichkeiten liefern, und andererseits wird eine genauere Nachprüfung des Inhalts auch noch weitere Wahrscheinlichkeitsgründe für ihre Richtigkeit ergeben. Dass das Stück zunächst nicht aus einem Gusse ist, beweist der Wechsel in den Maassbezeichnungen. Am Anfange und am Schlusse heisst das grössere Getreidemaass durchgängig molt (Malter), in der Mitte aber von No. 89-No. 118 heisst es meist molder. Bei No. 436 ‘domus vidue in Deghendorpe’ haben wir die ursprüngliche Lesart mit der alten Form Degend. (vergl. Osn. U.B. I S. 102 An. 106); dann folgt nach der Zwischeneintragung: ‘item domus Bosten’ dieselbe Angabe noch einmal mit abgeschliffener Namensform: ‘item domus vidue in villa Deyndorpe’. Es ist klar, dass hier eine spätere erklärende Glosse an falscher Stelle in den Text gerathen ist. Diese Beobachtung ergiebt die zweifellose Thatsache, dass unserer Abschrift eine ältere schon überarbeitete Vorlage zu Grunde liegt.
Ueber den Inhalt ist schon oben gesagt worden,Ga naar margenoot+ dass unsere Zusammenstellung nicht nur die Lehngüter der Grafen von Dale, sondern ihren gesammten | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 373]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Besitz, ihre gesammten Einnahmen aufführt; so finden wir eine grosse Zahl von Höfen mit Abgaben aufgezählt, offenbar Pachtabgaben. Bei vielen ist diese Abgabe nach dem Umfange nicht genau umschrieben: sie zahlen Garbenpacht, die wievielte Garbe ist nicht gesagt; es wird sich aber wohl um die gewöhnlichste Verhältnisszahl, die dritte oder vierte Garbe handelnGa naar voetnoot1). In der von Racer VII S. 114 abgedruckten Rechnung über die Einkünfte aus Diepenheim vom Jahre 1577 werden S. 138 ff. eine Reihe von Höfen aufgeführt, welche die dritte Garbe zahlen. Ein Theil der Namen entspricht noch den im Register mit dem Vermerk ‘manipulos’ aufgeführten. Weiter sind Zehnten, Waldnutzungen, Patronatsrechte erwähnt; Gerichtsbefugnisse aber, soviel ich sehe, nur in einem Falle (No. 286); ich werde darauf noch zurückkommen. Ueber den Charakter des Besitzes ist kaum etwas bemerkt: es kann jedoch keinem Zweifel unterliegen, dass nur ein geringer Theil Allod, der grössere abgeleiteter Besitz insbesondere Lehnbesitz war. Von den zahlreichen Zehnten versteht sich das von selbst. Aber wir finden darüber eben so wenig eine Notiz wie darüber, in welcher Weise dieser umfangreiche und weit verstreute Besitz verwaltet und im Einzelnen nutzbar gemacht worden ist. Denn es musste doch ganz besondere Schwierigkeiten bereiten, die Einnahmen zu sammeln und zu verwerthen. Die Vereinnahmung wird, wie das in jener Zeit bei grösseren Vermögensverwaltungen ja allgemein Sitte war, in der Weise erfolgt sein, dass in den einzelnen Gegenden auf sogenannten Ober- oder | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 374]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Frohnhöfen Sammelstellen eingerichtet waren; vielleicht lassen sich aus der geographischen Gruppirung und der Erwähnung der curiae oder curtes diese Frohnhöfe noch mit geringerer oder grösserer Sicherheit feststellen. Wie aber die so oder unmittelbar vereinnahmten Abgaben, die ja zum grössten Teile aus Naturalien und darunter aus leicht dem Verderben ausgesetzten Naturalien, wie Eiern, Butter und Käse, sowie aus der Wartung und Fütterung bedürftigen Thieren bestanden, mittelbar oder unmittelbar für den Besitzer nutzbar gemacht worden sind, lässt sich nur an wenigen Stellen ersehen oder vermuthen. Die verlehnten Gefälle vertreten die Besoldung des Gefolges, der Dienstmannen und Beamten des Grafen. Hierbei treten die Burglehne auf der Heimathsburg des Grafen, dem castrum Dale an der Lippe (No. 357 ff.), deutlich hervor. Auf dieser Burg werden auch wohl grössere Vorräthe zur Verproviantierung angesammelt und hinterlegt worden sein. Das gleiche ist offenbar für DiepenheimGa naar voetnoot1), welches in jener Zeit den regelmässigen Wohnsitz des Grafen abgegeben zu haben scheint, anzunehmen. Da die Grafen vielfach im Münsterlande urkunden (vergl. Westf. U.B. III und VII), so ist es wahrscheinlich, dass sie ausser in Dahl auch noch an anderen Orten zur Wohnung eingerichtete Güter besessen haben, auf denen für den Besuchsfall Vorräthe angesammelt wurden. Es ist jedoch bei der Menge der Abgaben kaum glaublich, dass sie durch die Besoldung des Gefolges, die Verproviantierung der verschiedenen Burgen und die regelmässige Hofhaltung aufgezehrt worden sind. Es | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 375]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ist vielmehr als sicher anzunehmen, dass ein erheblicher Theil derselben zu Gelde gemacht worden ist, um auch anderweite Bedürfnisse des Lebens bezahlen zu können. Wie das geschehen ist, erfahren wir leider aus dem Register nicht. Es muss aber besondere Schwierigkeiten bereitet haben, Schwierigkeiten, welche später dazu führten, die Naturalabgaben in Geld umzuwerthen. In unserem Register finden sich jedoch zu diesem Vorgange erst ganz bescheidene Ansätze: die überwiegende Mehrzahl der Abgaben besteht in Naturalien.
Es erübrigt noch einige erläuternde Notizen überGa naar margenoot+ die im Register gebrauchten technischen Bezeichnungen u.s.w. zu gebenGa naar voetnoot1). Es erscheint bemerkenswerth, dass ausser den jener Zeit gebräuchlichen Getreidesorten: Weizen (triticum), Roggen (siligo), Gerste (hordeum) und Hafer (avena), weitere Feldfrüchte kaum erwähnt werden, nur Erbsen (pisa) sehr selten, etwas häufiger Bohnen (faba) und Hanf (linum). Für Körner und Hülsenfrüchte gelten die gleichen Maasse, nämlich: molt oder molder, maldrum, mit der Unterabtheilung von 12 Scheffeln (scepel = modius)Ga naar voetnoot2). Die Käselieferungen werden mit demselben Maasse gemessen (maldra caseorum); während der Hanf mit Bündeln (remel) oder nach Gewicht (libra) zur Abgabe gelangt. Butter wird nach urnae berechnet geliefert. Eine genauere Bezeichnung des angewendeten Maasses fehlt meistens: es handelt sich also um alteingebürgerte Ortsmaasse oder um besondere Guts- | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 376]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
maasseGa naar voetnoot1). Letzere werden jedoch niemals ausdrücklich genannt, wohl aber findet sich ganz vereinzelt Münstersches Maass (10), Deventer Maass (66), Ahlener Maass (345) besonders hervorgehoben. Ähnlich verhält es sich mit den Geldrenten: im Allgemeinen ist nur die marca gleich 4 fertones (vierdung) oder 12 Schillingen (solidi), sowie der Schilling zu 12 Pfenningen (denarii) aufgeführt. Auf die an einer Stelle vorkommende ‘leichte Münze’ habe ich schon S. 371 hingewiesen. Daneben finde ich nur denarii Monasterienses (9) besonders hervorgehoben. Hervorgehoben zu werden verdienen dann noch die vereinzelten Salzabgaben. Aus denselben schliessen zu wollen, dass auf den die Abgaben liefernden Höfen Salz gesotten worden sei, erscheint gewagt. Über die Abgaben an Vieh ist wenig zu bemerken. Zweimal kommen Preisansetzungen für Schweine vor. Bei No 78 wird das Schwein zu 2 Schillingen gewöhnlicher Münze angesetzt, bei No 92 aber zu 2½ Schilling leichter Münze. Wir werden darin das Verhältniss der schweren rheinischen = westfälischen Münze zur leichten friesischen ausgedrückt finden. Über die Qualität der Schweine ist nichts gesagt, daher ist es auch schwer die Preissetzung zu beurtheilen; da jedoch meist jährige (annales, annuales) Schweine erwähnt sind, wird man auch hier solche anzunehmen haben. Die Abgaben sind durchweg Realzinsen, und die Grundstücke, von welchen sie gezahlt werden, werden als curtis oder curia, mansus, domus, casa, agri und campus, soweit ich das überschen kann, benannt. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 377]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Man hat den Eindruck, dass diese Benennungen nicht ganz durchweg in ihrer alten juristischen Werthung gebraucht seien: im Allgemeinen aber trifft es dennoch zweifellos zuGa naar voetnoot1). Curtis oder curia ist ein Haupt- oder Frohnhof, zu welchem eine Zahl abhängiger Höfe (mansi) gehören. Bezeichnet so mansus die gemesseneGa naar voetnoot2) ländliche Ansiedelung in ihrem grundherrlichen oder hofrechtlichen Verbande, so ist der bei weitem gebräuchlichste Namen für ein Bauerngut: domus, ein Namen, der in jener Zeit und in Westfalen zweifellos das Bauerngut, sonst auch Erbe genannt, bezeichnete, nicht aber, wie in späterer Zeit, und besonders im Rheinlande ein ‘Haus’, d.h. ein adliches Haus, einen Rittersitz. Sehr bemerkenswerth ist, dass Kothen (casae) nur sehr selten erwähnt werden. In jener Zeit wird also die Ausbreitung der Besiedelung in die Gemeinheiten, die gemeinen Marken, noch im Wesentlichen sich in der Gestalt der Anlagen neuer Vollhöfe, nicht aber in der seit dem 14ten Jahrhunderte immer weiter um sich greifenden Ansetzung selbständiger Kötter vollzogen haben. Erwähnenswerth ist ferner, dat die ältesten machinellen Anlagen des Mittelalters, welche auf der Nutzbarmachung der Wasserkraft beruhen, die Mühlen, in nur sehr geringer Anzahl aufgeführt sind, darunter eine oberschlächtige Mühle (No. 388). Ebenso sind selbständig bewirthschaftete oder selbständig in Leihe gegebenen Einzelgrundstücke wenig (agri, einmal bei No. 492 hurland) vertreten; dagegen finden sich nicht so ganz selten Kämpe (campi) erwähnt; es sind durch Umhegung zum privaten | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 378]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gebrauche der Gemeindeweide entnommene Plätze. Beim westfälischen Einzelhofsystem musste das Bedürfniss nach solcher Privatweide frühzeitig hervortreten. Sowohl Kotten wie Kämpe werden (No. 504) insbesondere in der Umgegend des Schlosses Diepenheim zahlreicher erwähnt, wo der Graf offenbar eine stadtähnliche Gründung vorgenommen und die neuangesetzten Einwohner mit Acker- und Weideland ausgestattet hatte. Über diese Zinse hat dann der Schlüter (claviger) eine besondere Liste geführt (No. 504). Offenbar ganz dieselbe Bewandniss hat es mit den Gütern bei Xanten (bona dicta uppe den Morghen): es werden die den Xantener Bürgern gegen eine jährliche Abgabe zu Erbzins ausgethanen Ländereien des Stadtfeldes sein. Man nannte diese Abgaben die vom Morgen bezahlt werden: Morgenkorn; daher die Bezeichnung ‘uppe den Morghen’ (No. 398, 399)Ga naar voetnoot1). Die spätere Form der einfachen Verpachtung, pactum, ist mehrfach erwähnt. Die Angabe über die grösseren Verbände, in welchen die zinspflichtigen Güter liegen, geben Veranlassung zu einigen Bemerkungen. Bei einer sehr grossen Zahl von Hofesnamen fehlt überhaupt jede nähere Bezeichnung. Diese grossen alten Höfe waren eben an sich Örtlichkeiten von solcher Bedeutung, dass für vorliegende Zwecke eine weitere Angabe zu ihrer näheren Feststellung erübrigte. Werden aber grössere Verbände erwähnt, so finden wir gelegentlich Diöcesen, aber, soviel ich sehe, nur ein einziges Mal ein Territorium: die comecia Suthphaniensis (No. 287e) erwähnt. Die Territorien (territoria, dominia) waren eben zur Zeit der Abfassung des Registers noch nicht so abgerundet oder consolidirt, dass sie | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 379]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
zur nähern Lagebezeichnung geeignet gewesen wären. So begegnen denn am häufigsten Kirchspielnamen und als Unterabtheilungen der Kirchspiele die Bauerschaften und zwar unter den lateinischen Namen villa und legio. Die Bezeichnung villa ist sehr gebräuchlich, seltener findet sich dagegen der in unserer Quelle - wenn ich recht zähle - 4 mal gebrauchte Ausdruck legio. Während man sich einerseits leicht denken kann, wie das den grossen Hof mit seinem Zubehör ursprünglich bezeichnende Wort villa auf eine Gemeinschaft zerstreut liegender Einzelhöfe übertragen werden konnte, ist die Herkunft der Bezeichnung legio noch dunkel; sie erscheint, wie R. Wilmans überzeugend nachwiesGa naar voetnoot1), durchaus gleichbedeutend mit collegium, villa und burschap. Während sonst der Ausdruck legio, soviel ich sehe, erst im Ende des 13. Jahrhunderts nachweisbar ist und in jener Urkunde mit letscap übersetzt ist, finden wir ihn in unserem Register über ein Jahrhundert früher. Es kann also keinem Zweifel unterliegen, dass die Bauerschaften schon im 12ten Jahrhundert bestandenGa naar voetnoot2), ja sie sind schon noch ein Jahrhundert früher, am Anfange des 11. Jahrhunderts, unter der Form Ledscipi = letscap = leiscap nachweisbar, wenn auch die Stelle bis jetzt wegen irriger Lesung nicht richtig verstanden ist. In der bei Niesert Münstersche Urkundensammlung (II. § 40) und Erhard Cod. I. No. 103b abgedruckten Urkunde vom Jahre 1022 ist in den Drucken zu lesen: ‘de villa Ledsoipi in qua sedent Gelo’ u.s.w. Die beste handschriftliche Überlieferung in dem auf Schloss Cappenberg hinterlegten Cappen- | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 380]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
berger Copiar hat: ‘de illa ledscoipi, in qua sedent’ u.s.w., d.h. in der Leischaft bez. Bauerschaft in welcher Gelo und die anderen wohnen. Man hat wohl geglaubt, dass zwischen den Bezeichnungen legio und Leischaft eine lautliche Verwandtschaft bestehe, indem man annahm, dass die alte Form für Leischaft Lecscap sei; die oben angeführte Stelle jedoch ergiebt deutlich, dass die erste Silbe led, let = Glied, Mitglied ist und letscap also Genossenschaft bedeutet. So muss ich denn auch auf eine Worterklärung bez. Ableitung von legio verzichten.
Es ist schon oben darauf hingewiesen worden, aufGa naar margenoot+ einen wie grossen Flächenraum verstreut die in dem Register aufgeführten Güter liegen: sie sind jedoch darauf nicht gleichmässig vertheilt, sondern verdichten sich an einzelnen Stellen so erheblich, dass sich deutlich verschiedene in sich zusammenhängende Gruppen unterscheiden lassen. In erster Linie kommen dabei die in dem jetzigen Königreiche der Niederlande, hauptsächlich in den Provinzen Gelderland und Overijsel, liegenden Oertlichkeiten in Betracht: sie sind theils, wie Bommeler-Thieler- und Dodewaard, altes Hausgut der FamilieGa naar voetnoot1), die ja von den Herren von Avesnes und den Grafen des Hennegau abstammt, theils Heirathsgut der Gemahlin des Grafen Heinrich, Regenwize aus dem Hause der Edelherren von Diepenheim. Zu dem letzteren sind ausser den in unmittelbarer Nähe von Diepenheim gelegenen Gütern auch noch die westfälischen in der Hähe von Horstmar (Laer, Havixbeck, Nottuln u.s.w.) gelegenen zu rechnenGa naar voetnoot2). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 381]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Eine zweite bedeutende zusammenhängende Gütermasse liegt um das Stammhaus Dahl an der Lippe, theils im jetzigen Kreise Lüdinghausen, theils im Kreise Recklinghausen. Aus diesem Besitze erklären sich die vielfachen Beziehungen der Grafen zu den Klöstern Cappenberg und Flasheim am Nord- und Südufer der Lippe. Während Cappenberg eine Familienstiftung der letzten gleichnamigen Grafen war und sich später des besonderen Schutzes der Grafen von Altena-Mark erfreute, war Flasheim ein Familienkloster der Grafen von Ravensberg, aus denen mehrere auch in demselben ihre letzte Ruhestätte fanden. Wie die Ravensberger diesen so weit von ihrer Urheimath in Friesland und am Osning entfernten Besitz erworben hatten, scheint nicht festgestellt. Man möchte an eine Beerbung des Cappenberger Grafenhauses denken. Die Grafen von Dale aber, welche ja erst etwa 1166 sich nach dem an der Lippe gelegenen Dahl zu nennen beginnen, werden diese Güter wohl als Heirathsgut der Hadewigis von Ravensberg, der Mutter unseres Grafen Heinrich, überkommen haben. Derselben Herkunft möchten dann auch die im Bisthume Osnabrück so zahlreich nachgewiesenen Güter in der Gegend von Ankum, an der Hase zwischen Hase und Hunte, sowie im Regierungsbezirke Minden (Kreis Lübbecke und Bielefeld) sein. Es ist wohl sicher, dass diese mehr oder weniger geschlossenen Gütermassen schon im Besitze des Grafen Heinrich von Dale, auf dessen Namen das Register gestellt ist, waren und daher den im Jahre 1188 zusammengefassten ursprünglichen Bestand des Verzeichnisses bilden; zweifelhaft aber könnte man über die anfängliche Zugehörigkeit der in der Grafschaft Mark belegenen Güter sein. Es handelt sich dabei nicht um unbedeutende, versprengte | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 382]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stücke, sondern um grössere Besitzungen, darunter den grossen Frohnhof Drechen. Ich möchte glauben, dass man hierin das Heirathsgut der Richardis von der Mark, der Schwiegertochter des Grafen Heinrich, der Gemahlin Graf Ottos (1215-1232) zu sehen hatGa naar voetnoot1). Diese Angaben sind jedoch mit den Angaben über den älteren Besitz zusammengearbeitet und lassen sich reinlich kaum scheiden. Nimmt man also an, dass im Register wirklich erst nach 1188 erworbene Güter mitaufgeführt sind, so gewinnt die oben auf Grund anderweitiger Beobachtungen ausgesprochene Vermuthung, dass das Register zwar 1188 angelegt, dann aber im 13ten Jahrhundert erweitert und überarbeitet worden sei, eine neue Stütze. Es ergiebt sich aus diesen Beobachtungen also mit Nothwendigkeit, dass man bei der Benutzung des Verzeichnisses sehr behutsam vorgehen muss und nicht alle darin sich findenden Angaben ohne weiteres auf das Jahr 1188 zurückbeziehen darf. Ueber die weiteren Schicksale und die Zerstückelung dieses offenbar mit grosser Umsicht zusammengebrachten Güterbesitzes ist ohne eine Unsumme von Einzeluntersuchungen wenig zu sagen. Die Gründe seines Unterganges jedoch liegen zu Tage: die Grafen starben aus und die Güter gingen nicht in die Hand eines Erben über. Aber für die vollständige Auflösung ist offenbar noch ein anderer Grund mitwirkend gewesen. Wenn man das Verzeichniss mit verwandten AufzeichnungenGa naar voetnoot2) vergleicht, so muss auffallen, das | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 383]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ausser der ganz vereinzelten Notiz bei Heumen (No 286) keinerlei Gerichtsrechte (cometia, judicium, advocatia [117]) darin erwähnt werden. Bei der grossen Sorgfalt, mit welcher Kirchenpatronate, Waldberechtigungen, Holzgericht, ja sogar die Berechtigung zum Halten von Schwänen aufgeführt werden, berechtigt dieses Schweigen zu dem Schlusse, dass die Grafen Gerichtshoheit ausser der erwähnten nicht besessen haben. Es muss das um so mehr auffallen, als Graf Otto (1215-1233) auf seinem Siegel eine Fahne führtGa naar voetnoot1), was sonst auf den Besitz von Fahnlehen deutet, und Graf HeinrichGa naar voetnoot2) auf seinem Siegel das gezückte Schwert schwingt, was sonst aus dem Besitze von Gerichtsbarkeit erklärt wird. In diesem Einzelfalle ist man also wohl nicht berechtigt, den Siegelattributen eine rechtliche Bedeutung zuzumessen. Der Besitz von Gerichtsrechten vermochte aber im Mittelalter allein dauernden Einfluss nach unten, Unabhängigkeit nach oben zu gewähren, zwei Faktoren, auf welchen die Behauptung der Selbständigkeit, die Begründung der Landeshoheit wesentlich beruhte. So ist es denn auch für Westfalen zu beobachten, dass die grossen Familien nur in den Gegenden ein Territorium zusammenzuraffen und zur Landeshoheit durchzudringen vermochten, wo sie Gerichtsbarkeit besassen. Den Grafen von Dale scheint es überhaupt nicht gelungen zu sein, sich bis zu dieser Höhe hinaufzuarbeiten. Es muss ihr Reichthum gewesen sein, der es ihnen ermöglichte, sich Frauen aus den angesehensten Familien des Landes zu wählen. Nach dem Tode des letzten männlichen Sprosses, des Grafen Heinrich, der 1318 erfolgte, ging der | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 384]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Besitz, soweit er überhaupt noch zusammengeblieben war, in verschiedene Hände über. Die Hauptmasse der niederländischen Güter kam mit der Tochter Wilhelms, des vorletzten Grafen, an deren Gemahl Wilhelm von Kuyk-BoxtelGa naar voetnoot1), der sie 1331 an das Bisthum Utrecht verkaufte; dazu müssen auch einige auswärts gelegene Kirchenpatronate gehört haben, wie denn die Kirche in Schwagsdorf bei Fürstenau im Osnabrückschen noch lange vom Bischofe von Utrecht verliehen wurdeGa naar voetnoot2). Ein grosser Theil der Westfälischen Besitzungen, insbesondere das Stammhaus Dahl und das Patronatsrecht der nahegelegenen Pfarre Otmarsbocholt, gelangte in den Besitz der Herren von Münster-Meinhövel. Wie das geschehen ist, kann ich aus Mangel an urkundlichem Materiale nicht feststellen. Nach den bei Racer Ov. Ged. VII S. 93 (No. 26) und S. 110 (No. 38) gegebenenGa naar voetnoot3) Urkunden scheint jedoch der Vorgang folgender gewesen zu sein. Zu Bischof Ottos von Münster (1301-1306) Zeiten heirathete Hermann Droste von Lüdinghausen Ermgard von Dale. Beider Tochter Elisabeth heirathete etwa 1317 Hermann den jüngeren von Münster, den Sohn des bekannten Ritters Hermann v.M., des Erben der Familie von Meinhövel. Dieser Vater Hermann war nach dem Tode der Meinhövelschen Tochter Margarethe 1317 mit einer Ermgard verheirathet, durch welche er ebenfalls auf Dahl Ansprüche hatte; ich vermuthe, dass es die Schwiegermutter seines Sohnes ist, welche er nach dem Tode des Hermann Droste zur Ehe nahm. Er hätte sonst kaum bei seiner dritten Heirath | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 385]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
mit Elisabeth von Limburg 1333, als er sich mit seinem Sohne auseinandersetzte, sich gerade Dahl vorbehalten können. Die Kinder aus dieser Ehe stifteten die Linie Münster zu Dahl: es waren Dietrich, Ludolf, Hermann, Elisabeth und ErmgardGa naar voetnoot1). Die ältere Genealogie der Herren von Münster - Meinhövel, welche den Brockhof bei Münster besassen, ist sehr schwer festzulegen, da die ältesten Mitglieder stets Hermann hiessen. Ich füge hierunten eine auf Urkunden unter Vergleichung der Siegel gefertigte Stammtafel an, die auf Zuverlässigkeit Anspruch machen möchteGa naar voetnoot2). Von etwa 1317-1322 war Graf Otto von Tecklenburg, welcher zwischen 1327 und 1329 starb, Besitzer oder Mitbesitzer der Grafschaft Dale als Gemahl eines ebenfalls KunegundeGa naar voetnoot3) genannten Abkömmlings | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 386]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
des Grafengeschlechts. Er war der letzte Tecklenburger aus der Familie der Bentheimer. Seine westfälischen Besitzungen gingen an den Grafen Guncelin von Schwerin, Gemahl seiner Schwester Richardis, bez. deren Sohn Nicolaus über. Sein Dalescher Bezitz scheint an die Familie, d.h. Wilhelm von Kuyk-Boxtel und dessen Frau Kunegunde von Dale, zurückgefallen zu sein, da seine Frau offenbar schon vor ihm gestorben ist. F.Ph.
[N]Ga naar voetnoota) otum sit tam presentibus quam futuris in Christum credentibus, quod ego Everardus presbiter, capellanus nobilis viri domini Henrici comitis de DalenGa naar voetnoot1), fundatoris castri in DepenhemGa naar voetnoot2) in eo loco in quo nunc est situm et venerabilis matrone comitisse RegenwiceGa naar voetnootb) sue collateralis ex mandato eorundem et rogatu speciali presens opusculum conscripsi et fideliter copulavi, in quo multis laboribus noctes transeundo insompnis certos redditus et pacta necnon jura, proprietates bonorum, per que tunc temporis idem comes me presente suos inbeneficiavit ministe- | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 387]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
riales et vasallos, conscripsi et inserui, ut eo facilius heredes et successores ipsius comitis de Dalen suos redditus, iura, pacta, bona feodalia, ut dictum est, inspectione presentis opusculi perpetue reperirent ortoque dubio ad presens opusculum tamquam ad librum vite et memoriale perpetuum recursum haberent. Anno Dominice incarnationis MoC octogesimo octavo, regnante Fritherico Romanorum imperatore glorioso.
Sunt igitur hii certi redditus prediorum et bonorum comitis de Dalen annis singulis ministrandi.
Inprimis enim curia de DalenGa naar voetnoot3) solvit iii molt tritici, i molt pise, i molt salis, xxx molt siliginis, xviii molt brasii, xxx molt avene, xviii porcos annales, xxx pullos, x aucas, iiiior maldra caseorum, cc ova; insuper de festo WalburgisGa naar voetnoota) usque ad festum sancti LambertiGa naar voetnootb) singulis sabbatis unum recens butirum, omnes ollas luteas ad sagimenGa naar voetnootc) conservandum, x remel lini, i caldarium, i alveum, qui dicitur troch. Item VorwerchGa naar voetnoot4) de Dalen iiii molt siliginis, ii molt ordei, vi molt avene, ii porcos annuales, i molder caseorum, l ova, x pullos, v aucas. Item curia DrignenGa naar voetnoot5)Ga naar voetnootc) xi molt tritici, xviii molt ‖Ga naar margenoot+ avene, ii molt pise, ii molt salis, xviii molt bracii, xx arietes, xviii porcos annales, l pullos, iii½ molder caseorum, ccc ova, et lv denarios pro butiriisGa naar voetnootc). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 388]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item curia MeckinchofGa naar voetnoot6) vii molt siliginis, vii molt ordei, xvi molt avene, vi porcos annales. Item curia OetmaresbucholteGa naar voetnoot7) xxxvi molt avene, xxviii molt bracii, x molt tritici, iiii molt siliginis, i molt pise, i molt salis, xxx porcos annales, vi molder casei aut iii solidos, l pullos, ccc ova, x aucas. Item aree attinentes videlicet StertinghenGa naar voetnoot8) iiii molt ordei, iiii molt avene, ii molt siliginis, i molt pise et fabe, iiii porcos annales. Item VorwercGa naar voetnoot9) ibidem iii molt tritici, xii denarios Monasterienses, xviii modios siliginis, viii molt bracii, vi modios pise, viii molt avene, v porcos, x anceres(!). Item HellekuleGa naar voetnoot10) ii porcos, iiii molt siliginis mensure Monasteriensis. Item BelledinchofGa naar voetnoot11) iii marcas, x solidos. Item OldenburchGa naar voetnoot12) vii solidos. Item curia HoltsatenGa naar voetnoot13) x molt siliginis, x molt bracii, x molt avene, xx porcos annales, xx arietes, vii urnas butiri comitisse, vii solidos, lx pullos. Item area LittorpeGa naar voetnoot14) ii molt siliginis et i arietem. Item area HelleshusGa naar voetnoot15) i molt siliginis, i molt bracii, i arietem. Item area in NortrothenGa naar voetnoot16) ii molt siliginis et arietem. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 389]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item HertlagheGa naar voetnoot17) i molt siliginis et arietem. Item StotenhusenGa naar voetnoot18) i molt siliginis, i molt bracii et arietem. Item RedestorpeGa naar voetnoot19) i molt siliginis, i molt bracii et arietem. Item DothenGa naar voetnoot20) i molt siliginis, i molt bracii et arietem. Item alter mansus in DothenGa naar voetnoot20) xx scepel siliginis, i molt bracii et arietem. Ga naar margenoot+ Item SutherenGa naar voetnoot21) i molt ‖ siliginis. Item iii mansus in BadershemGa naar voetnoot22) iiii molt siliginis, iii molt bracii, iii arietes. Item mansus in VeldeGa naar voetnoot23) viii scepel siliginis, viii scepel bracii et arietem. Item LochzetenGa naar voetnoot24) ii molt siliginis et arietem. Item NortdorpeGa naar voetnoot25) i molt siliginis, i molt bracii et arietem. Item DrochorneGa naar voetnoot26) viii scepel siliginis, viii scepel bracii et arietem. Item alter mansus ibidem i molt siliginis, i molt bracii et arietem. Item tertius mansus ibidem i molt siliginis, i molt bracii et arietem. Item TamchemGa naar voetnoot27) xv scepel bracii et arietem. Item alter mansus TamchemGa naar voetnoot27) vii scepel siliginis, vii scepel bracii et arietem. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 390]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item mansus in HoltsetenGa naar voetnoot28) i molt siliginis, viii scepel bracii et arietem. Item DickinchusGa naar voetnoot29) i molt siliginis, i molt bracii et arietem. Item BersethenGa naar voetnoot30) i molt siliginis, i molt bracii et arietem. Item CrevinchusenGa naar voetnoot31) i molt siliginis, i molt bracii et arietem. Item StrikeloGa naar voetnoot32) i molt siliginis, i molt bracii et arietem. Item MencelageGa naar voetnoot33) xxx scutellas, i troch, i mele et i molde. Item curtis in NyenkerkenGa naar voetnoot34) viii porcos et dimidiam marcam. Item mansus attinentes xiii molt siliginis, viii arietes. Item mansus to EngetereGa naar voetnoot35) ii molt siliginis et fertonem. Item decima: Primo Eskinus de BramleerGa naar voetnoot36) i molt siliginis. Item domus Hesseli DammeGa naar voetnoot37) i molt aveneGa naar voetnoota) iiii scepel fabe. Item nova domus in NedeGa naar voetnoot38) xxvii scepel ordei, xviii scepel siliginis, xii denarios et minutam decimam. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 391]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item Menze de BodikereGa naar voetnoot39) ii scepel siliginis de campo te ThegerincGa naar voetnoot40). Item SalikincGa naar voetnoot41) iiii denarios, xviii scepel ordei,Ga naar margenoot+ i molt siliginis et ‖ minutam decimam. Item domus HungerincGa naar voetnoot42) vi scepel ordei. Item HillewardincGa naar voetnoot43) xviii scepel ordei, i molt siliginis, iiii denarios et minutam decimam. Item domus LucincGa naar voetnoot44) xviii scepel ordei, i molt siliginis. Item domus MedincGa naar voetnoot45) i molt ordei. Item domus comitis in LareGa naar voetnoot46) xviii scepel ordei, iiii scepel siliginis, ii scepel fabe, ii denarios. Item domus RothardincGa naar voetnoot47) xxvii scepel ordei, i molt siliginis, ii scepel fabe, ii denarios et minutam decimam. Item domus HincstegoreGa naar voetnoot48) xiiii scepel ordei, x | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 392]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
scepel siliginis, ii scepel fabe, ii denarios et minutam decimam. Item domus EscelincGa naar voetnoot49) xxvii scepel ordei, xviii scepel siliginis, ii denarios et minutam decimam. Item ThithericusGa naar voetnoota) de GesterneGa naar voetnoot50) xxiii [scepel] ordei, ix scepel siliginis. Item domus Werenboldi in LempolleGa naar voetnoot51) xviii scepel ordei, i molt siliginis, iiii scepel fabe. Item domus VelthusenGa naar voetnoot52) iiii scepel siliginis. Item domus Veden in BeleGa naar voetnoot53) i molt ordei, vi scepel siliginis. Item domus Bernardi in BelenGa naar voetnoot54) ii scepel siliginis, ii (i½?) denariosGa naar voetnootb). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 393]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item domus Luberti de BeleGa naar voetnoot55) vi scepel siliginis, ix scepel ordei. Item domus JordanincGa naar voetnoot56) iii molt ordei, i molt siliginis, iiii scepel fabe et minutam decimam. Item BlomincGa naar voetnoot57) iii molt ordei, xvi scepel siliginis et minutam decimam. Item domus Hest de AmerscolenGa naar voetnoot58) iiii scepel siliginis et minutam decimam. Item Ludolphus MundeGa naar voetnoot59) i molt siliginis. Item domus BachusGa naar voetnoot60) iiii scepel siliginis et minutam decimam. Item Elyas in NortwicGa naar voetnoot60a) i molt siliginis, xii denarios. Item domus Svederi SlupereGa naar voetnoot60b) in GronloGa naar voetnoot60b) viii scepelGa naar voetnoota) ordei. Item domus Svederi de BramlareGa naar voetnoot61) i molt avene, iiii scepel fabe. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 394]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item domus comitis in DammeGa naar voetnoot62) i molt siliginis. Item HenninchovenGa naar voetnoot63) vi scepel siliginis et minutam decimam. Item BovincGa naar voetnoot64) ix scepel ordei, iiii scepel siliginis. Item domus ElekincGa naar voetnoot65) ix scepel ordei, iiii scepel siliginis. ‖ Ga naar margenoot+ Item mansus in VeledeGa naar voetnoot66) prope DeldenGa naar voetnoot67) iiii modios siliginis mensure Daventriensis, xxviii denarios, x libras lini. Item mansus in HengheveldeGa naar voetnoot68) iii molt siliginis, iii molt ordei. Item mansus in AmerscoteGa naar voetnoot69) i molt fabe, xvi scepel avene, xxxii scepel bracii. Item mansus RemboldincGa naar voetnoot70) ix scepel siliginis, ix scepel bracii, iii pullos et ii butira. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 395]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item mansus in DammeGa naar voetnoot71) solvit manipulos. Item curtis in BurenGa naar voetnoot72) vi porcos annales, v arietes, vi aucas, xx pullos, c ova et manipulos. Item DuscecoteGa naar voetnoot73) ii molt avene, i molt ordei. Item curtis in LangheloGa naar voetnoot74) x molt siliginis, xviii molt bracii, xx molt avene, xiiii porcos annales, xiiii arietes, x pullos, c ova, iiii scepel salis, v solidos. Item WillerincGa naar voetnoot75) i molt siliginis, i molt avene. Item LenderincGa naar voetnoot76) iii molt avene et i scepel, i molt siliginis, ii porcos vel iiii solidos. Item in HarneGa naar voetnoot77) iii molt siliginis. Item WestervleGa naar voetnoot78) iiii siliginisGa naar voetnoota), ii solidos, ii caseos, vi butira. Item domus DikincGa naar voetnoot79) i molder siliginis, i molder ordei, xxviiii denarios. Item WolbrachtincGa naar voetnoot80) ii molt siliginis. Item MescekincGa naar voetnoot81) iiii scepel siliginis, iiii scepel ordei, ii solidos. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 396]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item Nova domusGa naar voetnoot82) vi molder siliginis. Item WiscekincGa naar voetnoot83) xx scepel siliginis, ii molt bracii, xxx denarios. Item domus in HalleGa naar voetnoot84) manipulos. Item Ghiselbertinc de HoltonGa naar voetnoot85) xiiii molder siliginis. Item BusterbergheGa naar voetnoot86) xvi scepel siliginis. Item NortwicGa naar voetnoot87) viii scepel tritici, viii scepel siliginis, ii molt ordei. Item Henricus de BilrebekeGa naar voetnoot88) viii scepel tritici, xx scepel bracii, i molt avene, xviii denarios. Item Rotgerus dictus WesGa naar voetnoot89) viii scepel tritici, xvi scepel bracii, xii denarios. Item curia GifloGa naar voetnoot90) xvi molder siliginis, xvi molder bracii, xvi molder avene. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 397]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item domus Grevinc in GhelloGa naar voetnoot91) iiii molder siliginis, vi molder avene. Ga naar margenoot+ Item domus Luscinc ‖ apud HarloGa naar voetnoot92) ii molder siliginis, iiii molder bracii, v solidos levis monete et ii porcos, sed porci possunt redimi cum v solidis levis monete, xx ova, ii butira, v caseos, sed hec tria (!) lacticinia possunt redimi cum i solido levis monete. Item domus FockincGa naar voetnoot93) ii molder ordei, ii molder avene. Item curia WerninchofGa naar voetnoot94) manipulos. Item curia AvekinchofGa naar voetnoot95)Ga naar voetnoota) manipulos. Item domus LutbertincGa naar voetnoot96) xvi molder siliginis. Item domus RotdardincGa naar voetnoot97) ii molder siliginis. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 398]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item curia BorchardincGa naar voetnoot98)Ga naar voetnoota) vi molder tritici, xvi molder ordei, xx molder avene, viii porcos. Item domus BogincGa naar voetnoot99) ii molder tritici, ii molder avene. Item HarremoleGa naar voetnoot100) xxi scepel siliginis. Item domus Lambertinc in OsloGa naar voetnoot101) i molt siliginis, i molt ordei. Item curia ThescelincGa naar voetnoot102) manipulos. Item domus ThennincGa naar voetnoot103) manipulos. Item domus ton BroekeGa naar voetnoot104) ix molder avene. Item domus ton DammeGa naar voetnoot105) manipulos. Item curia OldehofGa naar voetnoot106) manipulos. Item domus LuscincGa naar voetnoot107) manipulos. Item curia BrowinchofGa naar voetnoot108) manipulos. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 399]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item curia StochemGa naar voetnoot109) manipulos. Item domus WennekincGa naar voetnoot110) manipulos. Item parva domus WennekincGa naar voetnoot111) manipulos. Item tres insule sive parrochie ThelerwerdeGa naar voetnoot112), BomelreweerdeGa naar voetnoot113), DodenweerdeGa naar voetnoot114) solvunt quolibet anno sexcenta molder tritici, item sexcenta molder ordei, sexcenta molder avene c et l porcos. Item curia RedheGa naar voetnoot115) manipulos. Item domus BerwichGa naar voetnoot116) manipulos. Item BrunincGa naar voetnoot117)Ga naar voetnoota) et alie domus ibidem solvunt advocaciam. Item curia in VafenGa naar voetnoot118) xvi molder siliginis, xvi molder ordei. Item curia MokerdenGa naar voetnoot119) manipulos. Item curia AlmenGa naar voetnoot120) manipulos. Item Nova curiaGa naar voetnoot121) manipulos. Item Nova domusGa naar voetnoot122) manipulos. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 400]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item domus DunckerloGa naar voetnoot123) manipulos. ‖ Ga naar margenoot+ Item domus MerscheGa naar voetnoot124) manipulos. Item domus BachusGa naar voetnoot125) et domus GhescincGa naar voetnoot126), pro manipulis preerunt coquine et pistrino comitis ad vehendum siliginem, bracium et alia necessaria.
Nunc tractandum est de bonis feodalibus que ut lucidius potero, prout in diversis parrochiis diversarum dyocesium sita sunt nominatim explicabo non obstante eo, quod aliquorum bonorum nomina specialia scire non poterem que tamen per quandam circumlocutionem et expressionem propriorum nominum in mei presentia infeodatorum explicabo, ut eo facilius generacio futura in cognicionem deveniat eorundem. Inprimis autem de bonis ministerialibus faciam mentionem. Sunt autem hec in dyocesi OsnaburgensiGa naar voetnoot127) sita videlicet in parrochia AnchemGa naar voetnoot128) curia to BocrodeGa naar voetnoot129) et quatuor mansi ibidem. Item mansus HernincmoleGa naar voetnoot130) et mansus LintbergeGa naar voetnoot131) ii. Item in KedinchemGa naar voetnoot132) v domus et ii solidiGa naar voetnoota). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 401]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item WesterholteGa naar voetnoot133). Item domus RusvordeGa naar voetnoot134). Item in SwaghestorpeGa naar voetnoot135) iii domus. Item in BochorneGa naar voetnoot136) i hurlant. Item in BadbergheGa naar voetnoot137) ii domus. Item WestenesseGa naar voetnoot138) i domus. Item in parrochia BesthenGa naar voetnoot139), LinthorneGa naar voetnoot140) ii domus. Item in MershenGa naar voetnoot141) i domus. Item in parrochia LonGa naar voetnoot142) ii domus. Item EspeloGa naar voetnoot143) ii domus, que solvunt xi molt. Item in BadbergheGa naar voetnoot144) ii domus: una solvit viii molt, altera manipulos Item in BatbergheGa naar voetnoot145) iiii case, que solvunt vii solidos. Item in parrochia LengerkeGa naar voetnoot146) v mansi que possidebat RutecolveGa naar voetnoot147). ‖ Ga naar margenoot+ Item in parrochia de AnchemGa naar voetnoot148) curia DrochorneGa naar voetnoot149). Item molendinum in GrovenGa naar voetnoot150). Item ius patronatus in SwagestorpeGa naar voetnoot151). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 402]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item in parrochia Kappelen prope ThekeneborchGa naar voetnoot152) domus in WallenbroekeGa naar voetnoot153) cum attinenciis. Item in parrochia de LengerkeGa naar voetnoot154) domus de DelingeGa naar voetnoot155). Item in parrochia OflenGa naar voetnoot156)Ga naar voetnoota) mansus in VinmenGa naar voetnoot157). Item in VinnemGa naar voetnoot158) redditus unius molt annone. Item decima in TerneschGa naar voetnoot159). Item medietas molendini in ZulzenGa naar voetnoot160). Item domus in OstzulzenGa naar voetnoot161). Item domus in ZuthemGa naar voetnoot162). Item domus DuttelbekeGa naar voetnoot163). Item in parrochia OsterwicGa naar voetnoot164) bona dicta KortbekeGa naar voetnoot165). Item in parrochia VlarshemGa naar voetnoot166) mansus in BeveneGa naar voetnoot167) et mansus in SchimmenGa naar voetnoot168) et mansus in BosnippeGa naar voetnoot169). Item ibidem curia LevenGa naar voetnoot170) et curia CastorpeGa naar voetnoot171). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 403]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item in parrochia WerneGa naar voetnoot172) domus tor UmmeGa naar voetnoot173). Item in parrochia BorcGa naar voetnoot174) una domus quam tenet Bernardus de OldenborcGa naar voetnoot174a). Item in parrochia WullenGa naar voetnoot175) domus StevenincGa naar voetnoot176). Item in parrochia HesneGa naar voetnoot177) iuxta HammonemGa naar voetnoot178) curia in legione DasbekeGa naar voetnoot179), curia DidinchofGa naar voetnoot179a). Item alia curia ibidem, quam possidet Gerardus de UnctorpeGa naar voetnoot179b). Item in parrochia NutlonGa naar voetnoot179c) domus BorchardincGa naar voetnoot179d), curtis WerninchofGa naar voetnoot179e), item domus SmedincGa naar voetnoot179f), item WesteroedeGa naar voetnoot180) domus. Item in parrochia DodorpeGa naar voetnoot181) domus ErloGa naar voetnoot182)Ga naar voetnoota), item Hermannus de Harden tenet curiam HardenGa naar voetnoot183) et duos (!) domosGa naar voetnootb), item Henricus Rost et LubertusGa naar voetnoot183a) tenent RensenchoveGa naar voetnoot184); item decima in DodorpeGa naar voetnoot185). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 404]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item Otto de SendeneGa naar voetnoot185a) tenet LippendorpeGa naar voetnoot186); item Iordanus de AschebergheGa naar voetnoot186a) domum HinctorpeGa naar voetnoot187); item domus VrilincGa naar voetnoot188). Item Gherardus de UlflenGa naar voetnoot188a) mansum situm in ZulzenGa naar voetnoot189). Item domus BodekersGa naar voetnoot190). Item in parrochia DeventerGa naar voetnoot191) bona dicta DepenhemeschelantGa naar voetnoot192); item ibidem bona dicta IulsincGa naar voetnoot193). Item in parrochia EcbergheGa naar voetnoot194) curtis MallandeGa naar voetnoot195),Ga naar margenoot+ item LudelvincGa naar voetnoot196), item domus BomedeGa naar voetnoot197), ‖ ibidem. Item ibidem domus MarbekeGa naar voetnoot198). Item in parrochia GronloGa naar voetnoot199) domus HissekincGa naar voetnoot200), domus RothmundincGa naar voetnoot201) et quidam agri apud Gronlo; item WiscekincGa naar voetnoot202), item HelmerkinGa naar voetnoot203), item bona | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 405]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
dicta GantenvoitGa naar voetnoot204), item domus JordanincGa naar voetnoot205), item bona HorstwicGa naar voetnoot206). Item in parrochia WinterswicGa naar voetnoot207) bona dicta luttiken WipperkeGa naar voetnoot208). Item in parrochia BocholteGa naar voetnoot209) domus SmedincGa naar voetnoot210), item ibidem domus VockincGa naar voetnoot211). Item in parrochia GronloGa naar voetnoot212), domus VrankincGa naar voetnoot213); item ibidem domus BomedeGa naar voetnoot214). Item in parrochia SwoleGa naar voetnoot215) una domus in HarsolteGa naar voetnoot216). Item in parrochia RisnenGa naar voetnoot217) curia EntherenGa naar voetnoot218), item domus EffincGa naar voetnoot219); item domus SwederincGa naar voetnoot220); item una warandia in nemore EnthereGa naar voetnoot221). Item in parrochia MarcloGa naar voetnoot222) domus VruwincGa naar voetnoot223): | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 406]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
item xiiii porcorum glandes apud StochemGa naar voetnoot224); item in HederekeGa naar voetnoot225) una domus; item WinnerincGa naar voetnoot226) et RammescampGa naar voetnoot227). Item in parrochia DeldenGa naar voetnoot228) domus WechorstGa naar voetnoot229), item domus HertgherincGa naar voetnoot230); item domus SmedincGa naar voetnoot231), item domus HuboldincGa naar voetnoot232), domus RuwelaerGa naar voetnoot233), RotgherincGa naar voetnoot234), et BennekincGa naar voetnoot235), item domus HilderingGa naar voetnoot236), item WescelingGa naar voetnoot237). Item in perrochia (!) OldenzeleGa naar voetnoot238) domus WernincGa naar voetnoot239), in legione VolethGa naar voetnoot240). Item in parrochia HockesbergheGa naar voetnoot241) domus SalmannincGa naar voetnoot242), domus dicta HopGa naar voetnoot243), domus dicta | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 407]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ElekincGa naar voetnoot244), item domus ErnestincGa naar voetnoot245), item domus SvederincGa naar voetnoot246), item domus tho TelincGa naar voetnoot247), item domus ElvenjarincGa naar voetnoot248), item domus HofstedeGa naar voetnoot249), item domus LenderincGa naar voetnoot250), item SpelemannincGa naar voetnoot251), item KammesgoreGa naar voetnoot252). Item in parrochia GyldehusGa naar voetnoot253) iuxta BenthemGa naar voetnoot254) domus in BarloGa naar voetnoot255). Item in parrochia NedeGa naar voetnoot256) domus EssekincGa naar voetnoot257), item curia dicta RuwehofGa naar voetnoot258), domus BunkincGa naar voetnoot259), item domus to TelincGa naar voetnoot260), item domus WedincGa naar voetnoot261), item domus BenzincGa naar voetnoot262). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 408]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item in parrochia GhesterneGa naar voetnoot263), domus GherdincGa naar voetnoot264), domus KempincGa naar voetnoot265), domus HermannincGa naar voetnoot266), item parva domus WillincGa naar voetnoot267), item domus VelthusGa naar voetnoot268),Ga naar margenoot+ item ‖ domus HurstGa naar voetnoot269), item domus EssekincGa naar voetnoot270), item novum pratum in BeleGa naar voetnoot271), item BlomincGa naar voetnoot272), item AssincGa naar voetnoot273). Item in parrochia LochemGa naar voetnoot274) bona HilzincGa naar voetnoot275). Item in parrochia WarensveldeGa naar voetnoot276) domus AlmenGa naar voetnoot277) et bona dicta AlmergoetGa naar voetnoot278). Item in parrochia RedeGa naar voetnoot279) curia dicta RethofGa naar voetnoot280), item domus EwecgGa naar voetnoot281), item domus WorredeGa naar voetnoot282), | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 409]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
item bona dicta OldematGa naar voetnoot283) in HekereGa naar voetnoot284) et campus ibidem, item domus BivangGa naar voetnoot285). Item in parrochia HoemenGa naar voetnoot286) omnia bona de Hoemen cum iurisdictione magna et parva et castrum de Homen quod est situm in fundo proprietatis comitis de Dalen, exceptis bonis dictis de HarenGa naar voetnoot287). Sic enim inbeneficiavit Hinricus comes de DalenGa naar voetnoot287a) meus dominus, fundator castri DepenhemGa naar voetnoot287b) Henricum dominum de HoemenGa naar voetnoot287c) militem jure homagio me presente. Item Gerardus miles de RothemGa naar voetnoot287d) recepit et tenet c mansos sitos in comecia SutphaniensiGa naar voetnoot287e) et in confinibus eiusdem. Item notum sit tam presentibus quam futuris in Christum credentibus de patrimonio domini Wecelini cui nomen erat SpakebichGa naar voetnoot287f), quod inter duas personas in disceptatione erat: comitis scilicet de Dalen et domini Iohannis de AhusGa naar voetnoot287g) tranquilla et firma pace esse partitum. Has autem partes sciendum est cessisse in parte domini comitis de Dalen: curtim cui nomen GiflenGa naar voetnoot288) et RenloGa naar voetnoot289) et SparcloGa naar voetnoot290) et mansum cui nomen MudeGa naar voetnoot290a) et mansum in Strom- | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 410]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
bergGa naar voetnoot291) et allodium StiverdenGa naar voetnoot292) et mansum LasbeecGa naar voetnoot293) et mansum GelloGa naar voetnoot294) et mansum HopingenGa naar voetnoot295). Sciendum etiam ecclesiam cui nomen LareGa naar voetnoot296) et dotem cum attinentiis suis hiis duabus personis pretexatis(!) et eorum veris heredibus communi usui cedere, ita quod ratione iuris patronatus ad ipsamGa naar margenoot+ ecclesiam vicissim ‖ presbiterum sive clericum presentabunt. Huius autem verifice interpolationis salva pace peracte testes sunt hii: Henricus de BurglonGa naar voetnoot297), Florencius de KovordiaGa naar voetnoot298), Iohannes de MallandenGa naar voetnoot299), Heythenricus de LimmincharenGa naar voetnoot300), Wernerus de Bielen, Henricus de BernocloGa naar voetnoot301). Facta sunt autem hec anno Dominice incarnationis, ut supra. Item in parrochia BorckenGa naar voetnoot302) curia WesekeGa naar voetnoot303), domus VellhusGa naar voetnoot304), domus WenemerincGa naar voetnoot305), item domus HalninchusGa naar voetnoot306) in WirtheGa naar voetnoot307). Item in perrochia LipperamerstorpeGa naar voetnoot308) domus PrickinchusGa naar voetnoot309). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 411]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item in parrochia CoesveldeGa naar voetnoot310) domus RederekinchoveGa naar voetnoot311), item curia BovinchofGa naar voetnoot312) cum attinentiis. Item in parrochia EpeGa naar voetnoot313) curtis SuttenrodeGa naar voetnoot314), et tertia presentatio ecclesie in Epe, item mansus BlominchoveGa naar voetnoot315). Item in parrochia OthmersboecholtGa naar voetnoot316) mansus KeterincGa naar voetnoot317), item domus HincstincGa naar voetnoot318), item domus OldenhoveleGa naar voetnoot319). Item in parrochia LudinchusenGa naar voetnoot320) pactum xviii denariorum quod spectat ad bona CortbekeGa naar voetnoot321) que sita sunt in parrochia OsterwicGa naar voetnoot322), item ibidem domus LinthoveleGa naar voetnoot323), item domus HellekuleGa naar voetnoot324), item domus PenctorpeGa naar voetnoot325) et casa, item domus PeddenhorstGa naar voetnoot326). Item in parrochia BekehemGa naar voetnoot327) decima in HesleerGa naar voetnoot328), item curia to BakersbekeGa naar voetnoot328a) cum attinenciis. Item in parrochia OledeGa naar voetnoot329) domus apud clau- | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 412]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
strum LetteGa naar voetnoot330), item apud ClaholteGa naar voetnoot331) bona ErmerekeGa naar voetnoot332). Item in parrochia BeeleGa naar voetnoot333) apud Warendorpe curtis GrevinchofGa naar voetnoot334). Item in parrochia OstenveldeGa naar voetnoot335) vi domus. Item in dyocesi Paderburnensi in parrochia BracwedeGa naar voetnoot336) iii domus dicte ton BedikenloGa naar voetnoot337). Item in parrochia AschebergheGa naar voetnoot338) domus HenctorpeGa naar voetnoot339) et curia NyehofGa naar voetnoot340), item ii domus in HinctorpeGa naar voetnoot341). Ga naar margenoot+ Item in parrochia ‖ HerborneGa naar voetnoot342) curia Herborne. Item in parrochia AlenGa naar voetnoot343) curia EcholteGa naar voetnoot344), item ibidem domus SiverdinchusenGa naar voetnoot345) pro pacto xviii scepel ordei mensure Alensis, item domus TigeGa naar voetnoot346). Item in parrochia LareGa naar voetnoot347) domus tor ModeGa naar voetnoot348). Item in parrochia OldenbergheGa naar voetnoot349) domus WoltorpeGa naar voetnoot350). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 413]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item in parrochia MetlereGa naar voetnoot351) curia dicta AdeneGa naar voetnoot352), item molendinum in Adene, item domus HukesholGa naar voetnoot353). Item in parrochia ZelhemGa naar voetnoot354) domus PopenhaslenGa naar voetnoot355), item curia BurnewicGa naar voetnoot356) cum attinentiis est feodum castrense in castroGa naar voetnoota) DaleGa naar voetnoot357). Item in parrochia RekelinchusenGa naar voetnoot358) curia ScerdelbekeGa naar voetnoot359) cum attinentiis quod est feodum castrense in castro DaleGa naar voetnoot360), item domus KnesternenGa naar voetnoot361). Item in parrochia DatlenGa naar voetnoot362) domus in HaghenhemGa naar voetnoot363), item campus ibidem, item domus HettingGa naar voetnoot364), item mansus BrakenGa naar voetnoot365), item domus OstsulsenGa naar voetnoot366) et ScedingodGa naar voetnoot367), item mansus NethoveleGa naar voetnoot368) cum molendino. Item in parrochia SuderwicGa naar voetnoot369) ii domus. Item in parrochia BilrebekeGa naar voetnoot370) ii domus in BokincsenGa naar voetnoot371), item domus dicta ter AGa naar voetnoot372). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 414]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item in parrochia SendeneGa naar voetnoot373) domus RenscincGa naar voetnoot374), item domus WedelingGa naar voetnoot375), item domus GherlinctorpeGa naar voetnoot376) prope BullerenGa naar voetnoot377). Item in parrochia BoynenGa naar voetnoot378) domus tor BrucgenGa naar voetnoot379) et castrum cum attinentiis, item domus in OldenvlederekeGa naar voetnoot380). Item in parrochia DrechnenGa naar voetnoot381) ii domus in NorthoveGa naar voetnoot382), item domus ton KnapeGa naar voetnoot383), item iiii solidi de HagenbergheGa naar voetnoot384). Item in parrochia YbbenburenGa naar voetnoot385) domus HartwiciGa naar voetnoot386) in PusleburenGa naar voetnoot387), item domus OverslachtincmoleGa naar voetnoot388), item domus WerensincGa naar voetnoot389). Item in parrochia RisenbekeGa naar voetnoot390) domus BevermansGa naar voetnoot391)Ga naar margenoot+ ‖ to BerghereGa naar voetnoot392). Item in parrochia QuakenbrucgenGa naar voetnoot393) ii domus ten KotenGa naar voetnoot394) dicte. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 415]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item in parrochia Lon prope VechtamGa naar voetnoot395) castrum LoborchGa naar voetnoot396) et due domus ibidem, item in EspeloGa naar voetnoot397) due domus. Item in parrochia XanctisGa naar voetnoot398) bona dicta uppe den MorghenGa naar voetnoot399) que valent annis singulis c marcas et amplius, item ibidem castrum RonenGa naar voetnoot400) et HedellerweertGa naar voetnoot401) cum attinentiis, item una domus in MonementhGa naar voetnoot402), item domus dicta RodheGa naar voetnoot403), et nemus quod adiacet, item XancterweerdeGa naar voetnoot404) et iiii domus. Item in parrochia BeddeburenGa naar voetnoot405) curia Beddeburen cum attinentiis, ad istam curiam pertinent multi vasalli per infeodationem ulterius inpheodandi; item apud GenepeGa naar voetnoot406) bona dicta to den EndeGa naar voetnoot407). Item in parrochia DodenweerdeGa naar voetnoot408) area dicta UterweertGa naar voetnoot409), item mansus BurchGa naar voetnoot410), item SiverdinchusenGa naar voetnoot411), item mansus BemeleGa naar voetnoot412), item mansus HemmenGa naar voetnoot413), item HoringeGa naar voetnoot414), item iiii domus in | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 416]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
DodenweerdeGa naar voetnoot415), item iii mansus in MeterneGa naar voetnoot416), item insula ibidem, item mansus HusoldeGa naar voetnoot417), item decima in Insula GodefridiGa naar voetnoot418), item TristrammesweertGa naar voetnoot419), item WolterswertGa naar voetnoot420). Item in parrochia AlthenGa naar voetnoot421) decima. Item in parrochia BoderikeGa naar voetnoot422) decima. Item in parrochia KameneGa naar voetnoot423) villa WerneGa naar voetnoot424) Ia domus ibidem, item domus NorthoveGa naar voetnoot425). Item iuxta HammonemGa naar voetnoot426) curia BerghenGa naar voetnoot427) cum suis attinentiis. Item in parrochia PilichemGa naar voetnoot428) vi mansi ibidem. Item in parrochia OldendorpeGa naar voetnoot429) bona dicta to OfletenGa naar voetnoot430), que dicuntur HoppengodGa naar voetnoot431). Item in parrochia GoldenstedenGa naar voetnoot432) ii domus ibidem. Item in parrochia BedeburenGa naar voetnoot433) prope StenwedeGa naar voetnoot434)Ga naar margenoot+ curia dicta ‖ Bedeburen. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 417]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item in parrochia LangenvordeGa naar voetnoot435) domus vidue in DeghendorpeGa naar voetnoot436), item domus BostenGa naar voetnoot437), item domus vidue site in villa DeyndorpeGa naar voetnoot438). Item in parrochia HerevorstGa naar voetnoot439) curia HaghenbekeGa naar voetnoot440). Item in parrochia Lo prope VechtamGa naar voetnoot441) domus RolingGa naar voetnoot442), domus to HengheloGa naar voetnoot442a), item domus in DigendorpeGa naar voetnoot443). Item in parrochia LingeGa naar voetnoot444) domus HukesholGa naar voetnoot445). Item curia MetlereGa naar voetnoot446). Item in parrochia HockesbergheGa naar voetnoot447) domus EysingGa naar voetnoot448), item decima eiusdem domus, item domus HolekenborgGa naar voetnoot449), item domus ElenbroekeGa naar voetnoot450), item domus WerningGa naar voetnoot451). Item in parrochia EcberghenGa naar voetnoot452) domus YbekincGa naar voetnoot453), item domus WescelingGa naar voetnoot454), item ½ mansus apud | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 418]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
HuppeloGa naar voetnoot455) dictus tho CampGa naar voetnoot456), item glandes xiiii porcorum in legione BurseGa naar voetnoot457). Item in parrochia EnschedeGa naar voetnoot458) domus WollherdingGa naar voetnoot459), item domus MensinckotenGa naar voetnoot460), item domus VrilingGa naar voetnoot461), item domus ton KothenGa naar voetnoot462), item Ia casa dicta KorttehofGa naar voetnoot463), item glandes xii porcorum in nemore EnschedeGa naar voetnoot464), item glandes xii porcorum in legione dicta OsloGa naar voetnoot465), item domus HorstGa naar voetnoot466), domus MarckincvortGa naar voetnoot467), domus apud MolamGa naar voetnoot468), domus WarenveldeGa naar voetnoot469). Item in parrochia GronloGa naar voetnoot470) domus SchuringGa naar voetnoot471), item domus LudolvingGa naar voetnoot472), item glandes xiiii porcorum in legione VragerenGa naar voetnoot473). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 419]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item in parrochia NedheGa naar voetnoot474) domus WicboldingGa naar voetnoot475), item domus OldehareGa naar voetnoot476), item domus WenningmoleGa naar voetnoot477),Ga naar margenoot+ item domus BensincGa naar voetnoot478), ‖ item domus RewaerdingGa naar voetnoot479), item campus apud HornetGa naar voetnoot480). Item in parrochia BorcGa naar voetnoot481) iii domus in OldenborcGa naar voetnoot482). Item in parrochia Zelhem prope KappenberghenGa naar voetnoot483), in villa HaslenGa naar voetnoot484) Ia domus, item ibidem unus campus. Item in parrochia HavekesbekeGa naar voetnoot485)Ga naar voetnoota) iii domus videlicet EngheloGa naar voetnoot486), HolencdeGa naar voetnoot487) et VelerdeGa naar voetnoot488), item domus SteverenGa naar voetnoot489). Item in parrochia WeleGa naar voetnoot490) domus BomgardenGa naar voetnoot491). Item in parrochia WarensveldeGa naar voetnoot492) unum hurlant et xiiii partes terre arabilis. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 420]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Item in parrochia AlmenGa naar voetnoot493) domus HolthusingGa naar voetnoot494). Item in parrochia WeshemGa naar voetnoot495) Ia domus in AderloGa naar voetnoot496). Item in parrochia OnGa naar voetnoot497) domus HillebrandincGa naar voetnoot498) in villa HardorpeGa naar voetnoot499). Item in parrochia DotinchemGa naar voetnoot500) prope WisscheGa naar voetnoot501) una domus. Item in parrochia HalderenGa naar voetnoot502) Ia domus in AnrapenGa naar voetnoot503). Item apud DepenhemGa naar voetnoot504) domus TemmingGa naar voetnoot505), item domus ElvenyaringGa naar voetnoot506), domus SchelneGa naar voetnoot507), item RuwedamGa naar voetnoot508), domus SpanreyseGa naar voetnoot509), item domus ter BernetGa naar voetnoot510), item BarchusGa naar voetnoot511), item VenehusGa naar voetnoot512). Sunt etiam circa DepenhemGa naar voetnoot513) multe case et campi, de quibus annuatim dantur cera vel pulli de quorum nominibus et redditibus propter incertitudinem decedentium et mutationem nominum in hoc | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 421]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
libro nullam facio mentionem, sed hec clavigero, qui pro tempore fuerit, relinquo extorquenda. ‖ Ga naar margenoot+ Nota eciam, quod ius patronatus ecclesiarum in OetmersboecholteGa naar voetnoot514), in SwagestorpeGa naar voetnoot515) et in DyepenhemGa naar voetnoot516) ad comitem de Dalen pertinet pleno iure. Item de bonis castellanye castri DepenhemGa naar voetnoot517) nominatim faciam mensionem (!) Primo curia WerneringGa naar voetnoot518), item domus LutgherincGa naar voetnoot519), item pratum et campus apud DepenhemGa naar voetnoot520), item curia MettinchofGa naar voetnoot521), item iurisdictio lignorum in BenloGa naar voetnoot522), item domus ton MerscheGa naar voetnoot523), item domus IohanningGa naar voetnoot524), item decimam dimidiam apud GhesterneGa naar voetnoot525), item una domus apud AlstedeGa naar voetnoot526), item domus WilhelmingGa naar voetnoot527), item Nova domusGa naar voetnoot528), item domus apud molam KemmerincGa naar voetnoot529), item domus OstenveldeGa naar voetnoot530), | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 422]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
item medius mansus apud EnschedeGa naar voetnoot531), item pensio domus RewaerdingGa naar voetnoot532), item quidam agri apud DeldenGa naar voetnoot533), item domus PekedamGa naar voetnoot534) cum attinentiis, item campus iuxta ortum, item alia decima in GhesterneGa naar voetnoot535), item pastus cignorum de molendino VorewerchGa naar voetnoot536) apud EcbergheGa naar voetnoot537) usque WestervleGa naar voetnoot538) et a Westervle ascendendo et descendendo aquam versus LochemGa naar voetnoot539) et GoreGa naar voetnoot510), quamdiu durat communitas, que vulgariter dicitur marka pertinens ad curiam StochemGa naar voetnoot541). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Anhang I.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 423]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Registers jedoch muss diese Zweifel zerstreuen; es ist sicher, dass es das, wie oben wahrscheinlich gemacht ist, durch Hadewigis von Ravensberg an Graf Gerhard von Dale gekommene Haus Dahl an der Lippe (Kreis Lüdinghausen)Ga naar voetnoot1) ist, von welchem eben jener Vater unseres Grafen Heinrich den Namen annahm. Bei dem geringen zu Gebote stehenden Materiale ist sogar der Stammbaum nicht leicht genauer festzustellen, und sowohl MooyerGa naar voetnoot2), wie Graf Friedrich v. Landsberg - VelenGa naar voetnoot3), welche sich darum bemüht haben, möchten nicht überall das richtige getroffen haben. Am besten sind die von Racer in den Overijsselschen Gedenkstukken II S. 246-259 und VII S. 1 ff. gegebenen Nachrichten, welche Raet von Bögelskamp in seinen Bentheim-Steinfurtschen Beyträgen zur Geschichte Westphalens (Burgsteinfurt 1803) S. 72 ff. ausgeschrieben hat. Da die nachzuprüfenden Angaben meist sich als richtig herausstellen, kann man auch die nicht mit Beweismaterial mitgetheilten oder sonst controllirbaren Angaben annehmen, wenn sie nicht aus Urkunden sich als irrig erweisen. Umseitig gebe ich eine möglichst auf Urkunden beruhende Stammfolge. Benutzt sind hauptsächlich:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 424]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zur Geschlechtsfolge I-III vergl. Gisleberts Chronicon Hanoniense M.G. SS. XXI, S. 507. II. Gerhardus de D. bei Erhard Codex 255 zu 1146; er starb wohl vor 1166. Vergl. Erhard 335, wo seine Frau Hadewigis als Vertreterin des Sohnes genannt wird. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 425]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
III. Heinrich ist 1166 wohl noch minderjährig Erhard Cod. 335. Erwähnt 1174 Erhard 371; 1188, 1189 Erhard 476, 491; 1190 Sloet 376; 1207 mit Sohn Otto Sloet 421; 1212 Sloet 431. Seine Gemahlin in unserem Register und W.U.B. III 117 (siehe bei IV) erwähnt. IV. Otto 1207 mit Vater Heinrich Sloet 421; 1215 W.U.B. III 91; 1217 mit Mutter Regenwize und Frau Richardis W.U.B. III 117; 1221 W.U.B. III 154; 1225 mit Frau Richardis von Altena W.U.B. VII 270; 1228, 1229 mit Frau und Sohn W.U.B. III 252, 259; 1230 Sloet 529; † 1232 Racer II S. 253. Richardis allein 1233 Racer II S. 254. V. a) Heinrich 1228, 1229 mit Vater und Mutter W.U.B. III 252, 259; 1241 Os. U.B. II 406; 1245 W.U.B. VI, 439; 1246 W.U.B. III 451; 1256 W.U.B. III 1742; 1255 (1256?) Racer VII S. 74; 1257 W.U.B. VII 937; 1258 W.U.B. III 632; 1262 W.U.B. III 694; 1271 W.U.B. VII 1405; 1272 mit Frau Alheidis und Sohn Otto W.U.B. III 931. Vergl. auch Racer II S. 250 und 256; sein Geburtsjahr nach Racer II S. 253. b) Vergl. Racer II S. 250. VI. a) Otto 1269 (?) Osn. U.B. III 407 = Racer VII S. 79; 1272 mit Vater und Mutter (unicus heres), W.U.B. III 931; 1273 Osn. U.B. III 491; 1278 Racer VII S. 79; 1279 Racer VII S. 80; 1280 W.U.B. VII ad annum; 1282 W.U.B. III 1158; 1282 Racer VII S. 81, 82. Als Gemahlin Ottos giebt Racer II S. 257 Kunegundis von Bronkhorst an; diese Angabe findet eine mittelbare Bestätigung in Urk. 12 bei Racer VII S. 81. b) Vergl Racer II, S. 256 und Racer VII S. 81, no. 12. VII. a) Wilhelm 1292 als Herr v. Diepenheim Racer VII, S. 83; 1293 Racer VII S. 84; 1295 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 426]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nijhoff, Gedenkwaardigheden I no. 47; 1296 Racer VII S. 84, 85; 1302 Wigand, Archiv VII, S. 174 Eheberedung mit der Fürstin-Wittwe von Mecklenburg Richardis, der Tochter Graf Ludwigs v. Arnsberg; 1302 Inventare der nicht-staatlichen Archive Westfalens, Kr. Borken S. 81 no. 6 u. 7; 1303 v. Ledebur, Geschichte von Vlotho S. 133; 1303 Racer VII S. 87; 1304 (1303) mit Frau Richarda, Tochter Cunegund und Bruder Heinrich, Stadtarchiv Utrecht 873. - † 1306 März 21 Racer II S. 258. b) Heinrich war geistlich, scheint aber nach seines Bruders Tode 1306 die Regierung der Grafschaft angetreten zu haben; als Thesaurar von Bremen 1303 Westph. Prov. Bl. a.a.O.S. 190; 1306 Brem. U.B. II 69, 1304 (1303) Stadtarchiv Utrecht 873; als Graf (1305?) 1306, 1310, 1311, (1318 †) Racer VII 88-93. Er soll 1316 am 1 Juli gestorben sein; vergl. Westph. Provinzialbl. a.a.O.S. 190 und Racer VII S. 8. c-e) sind wesentlich aus Racer II, S. 257 entnommen; dort ist aber der zweite Gemahl Ermgards, Hermann von Münster nicht erwähnt; vergl. über ihn oben S. 384. f) 1317 Otto von Tecklenburg, Cunegundis de Dalen conthoralis Racer VII S. 93 und unten S. 428 ff; 1319 O. comes de Thekeneborgh et de Dalen Racer VII S. 97, 98; 1320 O. comes in Thekeneborg et in Dalen Racer VII, S. 99; 1320 mit Frau Kunegunde St.-A. Münster Ur. Tecklenburg, Ur. St. Aegidii Münster; 1321 Otto c. de Th. et de Dalen, Racer VII, 100; 1322 mit Kunegunde St.-A. Münster, Tecklenburg; dann noch bis 1327 ohne Nennung einer Gemahlin in Urkunden. Dass die Gemahlin Ottos v.T. Kunegunde und die Gemahlin Wilhelms von Boxtel desselben Namens (s. VIII) nicht dieselbe Person sein können, ist | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 427]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
evident. Otto v. Tecklenburg lebte mindestens bis 1327 und 1324 wird schon Kunegunde als Gemahlin Wilhelms v. Boxtel genannt. Um die Identität der Person festzuhalten, könnte man annehmen, Kunegunde habe sich von dem Tecklenburger scheiden lassen; es ist aber bekannt, dass nach katholischem Kirchenrechte eine geschiedene Frau nicht wieder heirathen kann. Die Annahme, dass K. die Schwester Wilhelms gewesen sei, ist wahrscheinlich, aber nicht erweisbar. VIII. 1324 die grave van Dale ein herre zo Bokstele und gravinne Kunegunt sin echte vrouwe Racer VII 103; 1325 Niesert U.S. V 151; 1326 Willam greve van Dalen Racer VII 104, nobilis vir dominus Wilhelmus de Bucstelle comes de Dalen Racer VII 105; 1326 Urkunde des Salm-Horstmarschen Archivs in Coesfeld, vergl. Westfälische Siegel 26, 4; 1327 Wilhelmus comes de Dalen dominus de Buecstelle, domina Konegundis eius conthoralis Racer VII S. 106; 1330 nobilis vir dominus Wilhelmus comes de Dalen et dominus de Boecstelle, Racer VII 110; 1333 se ons Conegonde bleven van onsen lieven vader, daer God die ziel af hebben moet, haren Willaem die grave was van Dalen ende here van Dyepenhem ende wi se Willaem here van Boecstelle namen mit veren Conegonde onsen wive. Racer II 233, 234. Das Todesdatum bei Racer II, S. 259. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 428]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Anhang II.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 429]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
dicti Weldam et Johannis de Redam, super dictis articulis finaliter instructi respondimus in hunc modum. Inprimis dicimus, quod curtis de Dalen, in octuaginta marcis eidem non obligatur, ex eo quia Otto Monasteriensis episcopus qui nuptias inter Hermannum Dapiferum et Ermegardim de Dalen ordinavit in sua pronunciatione, quod dictus comes ad solutionem dicte pecunie minime teneretur, pronunciavit. Item respondetur ad secundum articulum, quod permutationes et hereditates dicte domine Ermegardi et ejus filie non pertinent ex eo, quod dominus Bernardus miles Dapifer in castro dicto Hesselsvoert debuisset construxisse domino comiti de Dalen castrum; in qua structura et fossura debuisset expendisse trecentas marcas, quas tamen dictus comes de Dalen dicto Domino Bernardo et ejus heredibus non debuisset restituisse; et si dictum castrum fuisset constructum, tunc dictus Bernardus miles, Hermannus ejus filius dictas permutationes et hereditates hominum curtis de Dalen pro castrensi feodo debuissent hereditarie habuisse. Sed quia castrum non est constructum et trecente marce non sunt exposite, dictus Bernardus miles et Hermannus ejus filius et eorum heredes permutationes et hereditates dicte curte (sic!) non habebunt. Item dicimus, quod curtis de Dalen domine Ermegardi in centum viginti quinque marcis ratione dotalicii et in nonaginta quinque marcis non obligatur, quia dictus dominus Bernardus, Hermannus ejus filius cum dextrario sexaginta trium marcarum, et equo triginta marcarum tantum receperunt et extorserunt de dicta curte de Dalen, et suis attinenciis, quod dicta pecunia totaliter est soluta, et ultra nobis et nostre conthorali in nongentis marcis remanent obligati. Item ad solutionem dampni quod sustinuerunt in sequela, quando Widenburgenses in Otmersbucholt commiserunt spolium, non tenemur, | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 430]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
quia dicta sequela non fuit facta propter comitem de Dalen, sed propter Gerardum dictum Cukeneviant, quem Widenburgenses tunc temporis spoliarunt. Hiis igitur sic requisitis a domino Hermanno de Monasterio et ejus filio, et per nos ad omnia et singula premissa sic responsis, placuit militibus et famulis et plebanis superius expressis, ut omnia et singula premissa per modum compositionis sopirentur. Nos vero ex parte nostra et nostre conthoralis, dictus vero Hermannus de Monasterio miles pro se et Ermegarde sua uxore et pro Hermanno ejus filio et Elisabeth sua uxore in Ludolphum dictum Haken, Johannem de Langhen, Hugonem de Horne, Ludolphum plebanum in Thekeneborg, Svederum de Monasterio milites et in omnes milites, plebanos et famulos supra dictos ad concordandum nos per viam compositionis compromisimus, promittentes, ex utraque parte fide prestita corporali, quod eorum ordinationi deberemus finaliter obedire. Quo facto dicti milites, plebani et famuli omnia requisita et responsa premissa cassaverunt, irritaverunt, cassata et irrita nunciaverunt, dicto Hermanno, ejus uxori et Hermanno juniori et ejus uxori et eorum heredibus, nobisque et Connegundi nostre conthorali et nostris heredibus perpetuum silentium imponendo. Condempnaverunt nichilominus nos et Connegundem predictam et nostros heredes in centum quinquaginta marcis denariorum Monasteriensium dicto domino Hermanno et ejus filio et eorum uxoribus et heredibus persolvendis in hunc modum, quod Conradus dictus Herte noster officiatus et famulus de tempore in tempus colliget fructus et obvenciones curtis de Dalen et curtis de Otmersbucholt et earum attinencium ipsosque fructus et obvenciones in pecuniam rediget, dicto domino Hermanno seu ejus filio sic collecta ministrabit et coram nobis, conthorale nostra et nostris heredibus computabit, | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 431]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
quousque ad bonam computacionem per dictum Conradum vel per alium officiatum pro nobis substitutum dicte centum et quinquaginta marce fuerint dicto domino Hermanno seu ejus heredibus integraliter persolute. Et sic omnia petita et responsa premissa sunt penitus annullata, ita quod dictus Hermannus de Monasterio miles, Hermannus ejus filius, eorum uxores et heredes in bonis Dalen, Oetmersbucholt et eorum attinenciis sibi nichil juris de cetero poterunt vendicare nec habere. Sed nos, conthoralis et heredes nostri ab omni impeticione premissorum quiti erimus et soluti. In cujus rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Actum in presencia militum, plebanorum et famulorum predictorum et aliorum quamplurium in villa Smithusen, ipso die beate Agnetis virginis et martiris. Anno Domini MCCCXVII. Nach der Abschrift des 15 Jahrh. im Diversorium Friedrichs v. Blankenheim; gedruckt Racer VII S. 93, no. 26. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Anhang III.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 432]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
in allen stucken unde in al den reden, alse hir na stet gescreven in dessen entgegenwordighen breve: dat wi her Herman van Munstere unde Elsebe van Lymborch unse echte vrowe unde unser twier recht anervent, offte wi ervent krigen, behalden solen erflike den hof to Dale, also de ghelegen is an hoven unde an luden, an torf unde an twighen, an holte unde an velde, an wischen, an molen unde an vischerien unde mit aller sire older tobehoringe. Vortmer wat wi her Herman van Munster liggene hebbet in deme have tor Capellen unde in den hoven, de darin horen, unde in dem huse ton Vorwerke, dat ghelegen is in deme kerspele to Otmersbocholte, dat des Herman van Munstere, Elsebe sin echte vrowe, Herman, Grete unde Hinrich unde ere rechte anervent vorthegen hebbet unde vortiet unde dot eyne rechte vortechnesse vor eynen edelen manne heren Diderike, deme greven van Lymborch in Elzeben hant van Lymborch siner dochtere und ere rechten anervent, de se van uns gekrighet und in hant des edelen mannes heren Diderikes van Lymborch, eynes greven, to erre behof. Hir umme so hevet vor Elsebe van Lymborch unse echte vrowe vor sich und vor ere ervent, de se van uns kriget, vorteghen unde vortiet in dessen breve van deme huse ton Bosler unde al des rechtes, dat wi dar an liggene hadden na unseme dode unde al des alden erves, dar wi do inne seten, do desse schedinge scha unde desse vortichtnesse deden. Werde och dat hus ton Bosler ghelost, dat ghelt solde wi her Herman van Munstere an erve leggen unde behalden dat to unseme live; wanner wi dot sin, so valt dat up Hermanne unsen sone unde sinen ervent. Vortmer is hir to ghesath: were dat sake, dat de hof to Dale mit sin tobehoringe, alse hir vorgescreven is, uns hern Hermanne van Munstere, vor Elseben van Lymborch unser echten | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 433]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
vrowen ofte unser twier recht anervent mit rechte ofte mit ghewelde ghenomen werde sunder arghelist, so sal uns Herman van Munster unse sone unde sin recht ervent den hof vororsathen mit veer husen to Netteberghe unde mit eynen campe unde mit lande, dat ghecoft ward weder Johanne ton Berge, als it ghelegen is in dem kerspele to Borc, unde mit twen husen to Ternessche in deme kerspele to Selhem und mit dem huse Ghodekens van Ykerode, dat weder Swedere van Rechede ghecoft wart, dat ghelegen is in deme kerspele to Olflon, und mit den huse Uppenberge, dat ghecoft wart weder Johanne Krampen, dat ghelegen is in deme kerspele tor Nortkerken. Is dat sake, dat desse orsatinge toghiet, so bekennet se uns, dat se hir op vorteghen hebbet. Is aver dat, dat uns hern Hermanne van Munstere und Elzeben van Lymborch unser echte vrowen ervent werdet binnen achte jaren, unde wi bi desse hove to Dale blivent, also dat se nen dorven des nicht uns vororsathen, so sole wi her Herman van Munster unde Elsebe unse echte vrowe unde unser twier ervent dan to voren ud al den gude to Dale Hermanne unsen sone, Elzeben siner vrowen unde eren rechten anervent gheven hundert marc penninge, also to Munster ghenge sin und gheve, also ver also wi erven behaldet. Were dat sake, dat wi och dan desser hundert marc nicht nen gheven, so sun wi en gheven theen marg gheldes ute dem have to Dale unde losen eyne marc geldes mit theen marken also lange, dat wi hundert marc hebbet betalet. Were och, dat uns van Elseben van Lymborch nien ervent en werden, ofte dat ghut to Dale mit rechte ofte mit ghewelde afghenge, dat it uns Herman van Munstere unse sone, Elzebe sin vrowe unde er ervent vororsathen mosten, also hir vorgescreven steet, so nen dorve wi ofte unse ervent en ofte eren ervent nine hundert marc gheven. Och | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 434]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
moghe wi unde Elzebe van Lymborch unse echte vrowe unde unser twier rechte anervent dat vorghenomede ghut setten, vorkopen unde vorgheven ane de hundert marc, also hir vorghescreven is; it nen were, dat wi her Herman van Munstere ane ervent storven, so nen mochte ver Elzebe van Lymborch unse vrowe nicht vorsetten, vorkopen unde vorgheven dit vorghenomede ghut, mer bruken des ghudes to liftuchtes rechte, also hir na ghescreven is: nemelic storve wi her Herman van Munstere sunder ervent, so sal ver Elzebe van Lymborch unse echte vrowe behalden to liftuchtes rechte den hof to Dale half mit aller siner alden tobehoringe. Were dat sake, dat de hof to Dale och afghenge, also dar vorgescreven steet, so sol se behalden dat ghut half dar de hof mede vororsatet is to liftuchtes rechte; wat wi och van vern Elzeben van Lymborch unser vrowen brutschatte latet unverdan, dat sal se behalden to liftuchtes rechte und wan se dot is, so sal it vallen uppe Hermanne unsen sone und sine ervent mit anderen ghude, alse hir vorgescreven is. Och is hir to ghesat, wat sculde wi her Herman und Herman bet uppe dessen dach sculdig sin, dat sun wi ghelike delen. Were och dat sake, dat wi alle umme dessen hof to Dale unde umme den hof to Otmersbocholte orloghen solden, des sal Herman unse sone bi uns bliven bi guden truwen, sunder arghelist. Desgelikes hevet eme weder ghelovet de edelen heren greve Diderich van Lymborch, her Evert sin sone unde wi in ghansen truwen, sunder arghelist. Uppe dat al desse vorghenomede rede vast, stede unde untobroken bliven, so hebbe wi her Herman van Munster dessen bref mit unsen ynghesegele vestent vor uns und vor Elzeben van Lymborch unse vrowen unde vor unse rechte anervent. Vortmer hebbe wi ghebeden greven Diderike van Lymborch unde hern | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 435]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Everde sinen sone, hern Diderike Sobben, heren Heydenriken den Wulf riddere unde Johanne Malemanne, dat se dessen bref mit uns to thuge mit eren yngheseghelen vesten. Unde wi greve Diderich van Lymborch, her Evert sin sone, her Diderich Sobbe, her Heydenrich de Wlf riddere unde Johan Malman derGa naar voetnoot1) beder partie bede willen, de hir vorgescreven sint, so hebbe wi to thughe aller dessen vorgesprokenen rede unse ynghesegele to dessen breve ghehangen. Do dit ghemaket unde ghededinget wart, datGa naar voetnoot2) was aver greve Diderich van Lymborch, Johan Morrian, Johan Maleman, Brun van Wischelo, Johan Morrikin, Gert Roye, Johan van Kamen, Willeken unde Wessel Borsten ghenomt brodere, Bernard und Hinrich Bullic, Diderich van Vitinghave, Ghoswin Moylich, Gerwin van Rene, Otto van Ysinctorpe, Ghyselen und Hinrich van Broke gebrodere, Conrad Conrades son des Hertes, Conrad Conrades sone Honepekes, Vrederich Post und Bernard van Morsbeke, de up bede side to thughe ghecoren sint aller desser dinch, de in dessen breve ghescreven sint, tughe to wesene. Dat desse rede war sint, dat bekennen wi vorghesprokenen thuge und betughet dat under dessen ynghesegelen, de to dessen breve sint ghehangen. Desse breve de wart gescreven unde ghegeven uppe sunte Mathyas dach eynes aposteles na der burt heren Ghodes, do men talde: dusent jar drihundert jar unde dri unde dertigh jar. (Folgen Siegelangaben mit Skizzen, darunter als Siegel des Ritters Hermann Westf. Siegel 142, 4.) Nach einer dem Originale entnommenen Abschrift, in Kindlingers Handschrift 32, S. 118 ff. im Staatsarchive Münster. - Auszug: Racer VII, S. 110, no. 38. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 436]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Register zum Güterverzeichnisse.A.
B.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 437]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
C.u.K.
D.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 438]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
E.
F.u.V.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 439]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
G.
H.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 440]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
J.u.Y.
L.
M.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 441]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
N.
O.
P.
Q.
R.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 442]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
S.
T.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 443]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
U.
V.s.F.
W.
X.
Y.s.I.
Z.
|
|