Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap. Deel 14

[p. 69]

Huwelijk van Prins Willem van Oranje met Anna van Egmond,
Medegedeeld door J.H. Hofman.

Op den inventaris van het archief der gemeente Alkomaar, bl. 218, wordt onder n^o 9 een oud afschrift vermeld der huwelijksvoorwaarden, in 1551 tusschen bovengemelden Prins en zijne bruid opgemaakt. Dit stuk, hetwelk ons mede omtrent den dag van het huwelijk inlicht, heeft naar ons inzien beduidende waarde voor onze vaderlandsche geschiedenis.

Door de gunstige bemiddeling van den heer C.W. Bruinvis wethouder te Alkmaar - waarvoor nogmaals heuschen dank! - mochten we afschrift nemen van die merkwaardige bladen, welke thans naar het stedelijk museum aldaar zijn overgebracht. Wijl zij, zoo ver we weten, tot nog toe niet uitgegeven zijn, meenen we wel te doen ze hier in afdruk te geven.

Huwelijckse Voorwaerde tusschen Wilhelm prince van Orangien etc., ende Anna van Egmont gravinne van Buren.

Alsoo over lange jaeren groote vruntschap, confederatie ende eendrachticheyt geweest ende altijt

[p. 70]

onverbreeckelijck onderholden is geworden tusschen hoger ende lofflijcker memorie den hoochgeboren ende vermogenden heere Henrick grave van Nassauw, Catzenelleboge, Vianden ende Dietz, heere tot Breda etc.¹⁾, ende den edelen ende welgeboren heere Floris van Egmont, grave tho Buren ende Leerdam, heere tot Iselsteyn etc., riddere van de oerde van de Gulden Vliese ende Ro^r Key^r Mat^t in Zijne Ma^ts Nederlanden capiteyn-generael²⁾, - dewelcke voors. vrun(t)schap confederatie ende eendrachticheyt in gelijcker manieren oock altijt onbrekelijk geobserveert ende onderholden is geweest tusschen denselven huysen ende navolgende geslachten van Nassauwen ende van Buren, oock alsulcx dat wijlen den edel. ende welgeboren heere Maximiliaen van Egmont, grave tho Buren ende Leerdam, heer tot Iselstain, Cranendonck, S^te Maertensdijk, Lingen etc., riddere

1) Oudste zoon van Johan graaf van Nassau enz. en van Elisabeth d^r van Hendrik landgraaf v. Hessen. Hij orf al de goederen aan deze zijde van den Rhijn gelegen, waaronder de baronnie van Breda. Hij was eerst gehuwd met Francisca dochter van Jacobus van Savoye graaf v. Romond en Vaussie (Orlers, Geslachtsboom der Graven van Nassau bl. 32. Verg. Hoynck v. Papendrecht Analect. III, 1, bl. 398.) Doch Pontus de Huyter, Rerum Burgundic. bl. 207 schrijft bij Petrus v. Luxenburg: ‘genuit unicam tantum filiam, Mariam, Fani D. Pauli ac Lignii comitem, Angiani dominam, quae primum nupsit Jacobo Sangio comiti Ramondo ac Vaussio, cui filiam peperit, nuptam Henrico Nassavio.’ Hendriks 2^e vrouw was Claude, dochter van Jan van Chalons prins van Oranje. Bij deze won hij een eenigen zoon René, die den naam droeg van Chalons en van zijn oom Philibert van Chalons het prinsdom van Oranje orf. Toen René op 17 Juli 1544 sneuvelde had hij zijne goederen vermaakt aan zijn neef van vaders zijde, Willem graaf van Nassau, bekend als ‘de Zwijger.’ Nog had graaf Hendrik een natuurlijke dochter, Elisabeth, uitgehuwd aan Jan van Renesse, heer van Elderen, Mael, enz., hierachter vermeld.

2) Floris van Egmond, zoon van Frederik en Alida van Buren, was gehuwd met Margarite van Bergen, d^r van Cornelis en Magdalena van Zevenbergen. Zij leeft nog in 1551 bij het huwelijk harer kleindochter; graaf Floris stierf 20 Octob. 1539.

[p. 71]

van de ordre van de Gulden Vlese, Ro^r Key^r Ma^t statholder ende capiteyn-generael van Frieslant, Overijssel ende Groninghen¹⁾, ende den hooghgeboren ende vermogenden heere Wilhelm grave tho Nassauw, Catzenellebogen, Vianden ende Dietz²⁾, als geneycht niet alleen de voorgeroerte vruntschap, confederatie ende verbantenisse, so bij heuren voorsaten opgericht ende gehadt, onverbreeckelijck te onderholden ende achtervolgen, dan dieselve te stercken ende vermeerderen, verscheyden woorden, communicatien ende onderredi(n)gen gehalden ende gehadt hebben om een huwelijcke ende een echtschap te maecken ende sluyten tusschen den hooghgeboornen heeren Wilhelm prince van Orangien, grave tho Nassauw, Catzenelleboge, Dietz etc. heere tho Breda, olste soon van de vurs. grave Wilhelm van Nassauwen, ende die edel. ende welgeboorne jonckfrauwe Anna van Egmont, enige dochter ende apparente erffgenaem van de vurs. heere Maximiliaen grave tho Buren ende Leerdam etc. Ende hoewel de voors. woorden ende communicatien ende onderredi(n)gen gebaert ende der Key^r Ma^t kennelijck zijn geweest, en sijn nochtans niet vollentogen, noch tot geen besluyt oft entlicken effecte gebracht geweest, doch uyt geender andere occasie noch redenen, dan want den vurs. heere Maximiliaen grave tho Buren ende Leerdam etc., nae den wille van Godt Almachtich,

1) Zoon van graaf Floris, gehuwd met Françoise, erfd^r van Hugo van Lannoy en Maria van Bouchout; hij stierf 24 Decemb. 1548, zij overleefde hem tot 1562.

2) Een jongere broeder van vorengemelden graaf Hendrik; in eersten echt was hij verbonden met Walburg eene dochter van Jan graaf v. Egmond en van Magdalene van Waardenburg, en won bij haar eene dochter Magdalene, die straks werd uitgehuwd aan Herman van Nieuwenaar en Meurs, Willemszoon, hierna vermeld in tweeden echt had hij Juliana van Stolberg, moeder van prins Willem en elf andere kinderen.

[p. 72]

mitter doot is voorcomen geworden. Niettemin omdat¹⁾ sijn voors. meyninge ende eyntlicken voortganck nemen ende ten volcomen effecte gebracht mochte werden, soe heeft hij in sijn uyterste 't selve alwederom verclaert ende te kennen gegeven, ende van de hoochweerdigen in Godt heere den Bisschop van Atrecht versocht ende expresselijck begeert, dieselve sijne uyterste wille ende meninge de Key^r Ma^t voor te dragen, opdat Sijne Ma^t daertoe solde willen dragen Sijner Ma^t faveur, gonst ende toegenegentheyt, ten eynde dat hetselve huwelijck ende echtschap vollenbracht worden ende volcomen voortganck nemen mochte.

Soo is 't, dat uyt redenen voors. ende bij weten ende bewillighinge hochstgedachte Key^r Ma^t, om die olde, lange tijt onverbreeckelijck hergebrachte vruntschap, confederatien ende verbantenissen niet alleen te continueren, achtervolgen ende onderholden, dan oock, als voors. is, dagelicx ende hoe langer te vermeren, mit oock te volbringen ende achtervolgen den uytersten wille van de²⁾ vurs. wijlen hern Maximiliaen van Egmont etc., angaende dat overcomen en(de) sluyten van 't vurs. huwelijck ende echtschap, op 't huys ende slot tot Buren gekomen ende vergadert sijn geweest, te weten van der zijde van de vurs. heere Prince, die weerdige welgebooren ende edele heere Anthonis grave tho Holsteyn ende Schouwenborch³⁾ domprost tho Hildessem ende deecken tot Sinte Gereons⁴⁾ binnen Collen etc., ende

1) d.i.: opdat.

2) ‘van de’ stond hier tweemaal.

3) In 't H.S.: Schourwenborch.

4) In 't H.S.: Gerenos. Hij was een zoon van Joost Ottosz, graaf van Holstein en Schauwenburg bij Maria van Nassau, eene zuster van vorengemelde graven Hendrik en Willem van Nassau; in 1556 werd hij aartsbisschop van Keulen en stierf 18 Juni 1558.

[p. 73]

die welgebooren ende edel. heeren Wilhelm ende Herman, vader ende soon, graven tho Nuwennar ende Moerss etc. erffhoffm^rs des ertsbisdoms tho Collen, ende uyt den naem ende van wegen ende als hebbende speciale ende expresse volmacht van de hoochweerdichsten in Godt heern Adolff ertzbisschop tho Colln, des hillighen Roomschen rijcx durch Italien ertzcanczeler ende churfurst, hertoghe tho Westphalen ende Engheren etc.¹⁾, ende mede uyt den name ende van wegen ende mede als hebbende speciale ende expresse volmacht van de voorn. hoochgeboren ende vermogenden hern Wilhelm grave tho Nassauwen, Catzenelleboge, Vianden ende Dietz etc. vader van den vurs. Prince van Orangien etc., ende beginnende de vurs. volmachten oft procuratorien, die yerste: ‘Wirr Adolff van Godts genaden ertzbisschop zu Collen’ .... ende eyndende.... ‘Geben in unseren schlosse Poppelstorff am sechs und zweundtzigsten tage Februarii in 't funffzheen hundert ein undt funffzigsten jarn’, die andere volmacht beginnende: ‘Wir Wilhelm, grave zu Nassauwen, Catzenelleboge, Vianden’.... ende eyndende: .... ‘Geben zu Aussburgh, den anderen tagh Februarii anno tausent funffhundert funfftzigh eins’, - die derde volmacht beginnende: ‘Wir Adolff, van Godts genaden ertzbisschop zu Collen’ .... ende eyndende: .... ‘Geben zum Bruelam, Midtwochen den funff undt zwenzigsten Februarii, ihm funffzehen hundert ein und funffzigsten jairn’, - die vierde volmacht beginnende: ‘Wir Wilhem grave zu Nassauw, Catzenellenboge, Vianden’ etc. ende eyndende:.... ‘Geben zu Aussbourg off Montag

1) Adolf van Holstein en Schauwenburg, is een oudere broeder van den voorgaanden Antoon; hij werd in Juli 1546 benoemd tot aartsbisschop van Keulen en stierf op het slot Bruhl, 22 Sept. 1556.

[p. 74]

nach¹⁾ Invocavit, anno funffzehen hundert funffzig eins,’ - ende mit hem luyden die ed. ende erentfeste heere Johan van Renesse, riddere, heere tho Elderen, Mael, ende die hoochgeleerde mester Steven van den Berge licentiaet in de rechten²⁾ als raden des voors. heern Princen; - - ende van der (zijde) van de vurs. jonckvrauwe Anna van Egmont etc. die ed. welgeboorne vrauwe Marguerite van Berghen, olde gravinne douagiere tot Buren etc, ende die ed. ende welgeboorne vrauwe Françoyse van Lannoy gravinne tot Buren etc. douagiere vrouwe van Lannoy, Rollencourt, Santes, Wahagnies etc., wed. wijlen des vurs. hern Maximiliaens, bij sich hebbende ende daer mede tegenwoordich wezende deselve jonckvrauwe Anna van Egmont, gheässisteert ende voorgestaen bij den hoochweerdigen in Godt hern Georgen van Egmont, bisschop van Utrecht etc.³⁾ ende den ed. ende welgebooren hern Johan van Ligne grave tho Arenberghe, vrijheer tho Barbansson, heer tot Buyssiere,⁴⁾ ridder van der ordre des Gulden Vles, Ro^r Key^r Ma^t stadtholder ende capiteyn-generael van Vrieslant, Overijssel ende Groeninghen, beyde executeurs van den testamenten van wijlen des vurs. hern Maximiliaens ende tutoren ende testamentarise momberen van der vurs. jonckvrauwe Anna, - ende mit

1) In 't H.S. stond: montog nacht.

2) Over dezen zie hier achter de bijlage.

3) Deze is een zoon van Jan van Egmond bij Magdalene van Waardenburg en blijkt de volle neef te zijn van Floris van Egmond, den grootvader der bruid. Sedert 1536 zetelde hij op den stoel van Utrecht en stierf 26 September 1559.

4) Deze is schoonzoon van Walburg van Egmond, de zuster van Maximiliaan en de gade van Robert van der Marck heer van Arenberg, wien zij o.a. eene dochter schonk, Margarita v.d. Mark, die in den echt werd verbonden met Jan van Ligne heer van Barbançon, wien zij de heerlijkheid Arenberg, kort te voren tot eene graafschap verheven, aanbracht.

[p. 75]

henluyden die hoochgeleerde meyster Cornelis van Andele, der rechten licentiaet ende stadtholder van Bergen-op-den-Zoom, als in desen hebbende procuratie speciael ende irrevocable van de vermogenden ende welgebooren hern Maximiliaen van Burgundien heere tot Beveren, van der Veer etc.¹⁾, ridder van der ordre des Gulden Vlies, Ro^r Key^r Ma^t admirael van de zee ende stadtholder generael van Hollandt, Zeelandt, Vrieslant, der stadt, steden ende landen van Utrecht etc., mede executeur van de voors. testamente ende tuteur ende testamentarische momber van de vurs. jouckvrouwe Anna van Egmont etc., wiens voors. procuratie ofte volmacht is beginnende: ‘Maximiliain de Bourgoigne etc. S^r de Berres etc.’... ende eyndende: ... ‘En tesmoing de ce’ etc. in date van de xxiii van Februari xv^c en(de) vijfftich, stijl van den Hove, - ende dieselve Mr. Cornelis van Andel metten erentfesten vromen ende eerbaren Jacob van Amstel van Mijnden drost tot Isselstein²⁾, Adrian de Camons ontfanger-general³⁾, ende Peter Ploems als mede-testamentoren. Den welcken erschenen ende alsoo tegenwoordich ende vergadert wesende ende nadat die vurs. procuratorien off volmachten gesien, gevisiteert ende voor hemluyden gelesen sijn geweest, hebben in der voors. qualiteyten ende gestaltenisse

1) Hij is zoon van Adolf van Boergondie, heer van Beveren, Veere enz. en van Anna van Bergen, die de zuster was van Margarite, de grootmoeder der bruid.

2) Deze is drost en stadhouder van leenen te IJsselstein in 1550 en vervolgens tot minstens 5 August. 1567.

3) Deze edelman uit Artois was in 1540/1 ‘camerlinck’ des heeren van IJsselstein, in 1551 ontvanger generaal, in 1571 en vervolgens tot zijn dood in 1576 drost van Jaarsvelt. Bij zijne vrouw Mabilia Grauwert Roelofs d^r won hij o.a. een zoon Willem van Camons, die ten huwelijk nam Lysbeth van Raephorst Cornelis d^r. Over de boekerij, door J^r Adriaan van Camons nagelaten, zie Nijhoff's Bibliographische Adversaria, III, 60.

[p. 76]

gemaackt ende gesloten een hijlicx-voorwaerde tusschen den vurs. hern prince van Orangien ende die vurs. jonckvr. Anna van Egmont etc. gravinne van Buren etc., in der vougen, maniere ende nae den inholt van de poincten ende articulen van woorde tot woorde hierinne begrepen, als te weten:

Dat die voors. prince sal totten voors. huwelicke brengen alle sijne goederen hem nu ter tijt toebehorende, van zoo wat nature die sijn mogen, meuble ofte beweechlick ende inmeuble ofte onbeweechlick, leenen ende eygen goederen, mits oock alle actien ende gerechticheden, hoe men die soude mogen noemen.

Insgelijcx sal ten selven huwelijcke brengen die voors. Gravinne alle sulcke goeden¹⁾ als heur nu ter tijt sijn toebehorende, mede als voren, van wat nature, conditie ofte name die wesen moghen, mit oock alle actien ende gerechticheden als boven.

Ende boven desen soo heeft die ed. ende welgeboren vrouwe Françoyse van Lannoy gravinne tot Buren douagiere ende weduwe des²⁾ vurs. heern Maximiliaens van Egmont ende moeder der vurs. jonckvrauwe Anna, totten vurs. huwelijcke die selve heure dochter als heur apparente erffgenaeme gegeven ende geeft mits desen een voorderinge ende faveur van hoirie ende successie (op) die baronnie, het slot, landt ende heerlijckheyt van Rollencourt, gelegen in 't graaffschap van Arthoys, hebbende alle justitie hoge, middel ende leech, met allen heuren appertenentien off toebehooren ende dependentien ofte aencleven, ende sulcx ende in sulck recht ende actie als sij heeft ende als zij die houdende ende besittende is, mit oock het leen ende heerlijcheyt van Comtise gelegen tot Wahagnies, dependerende van Arthoys

1) d.i. goederen.

2) In 't H.S. stond; der.

[p. 77]

vurs., ende heeft oock mede in manieren vurs. deselve heure dochtere gegeven ende geeft mits desen, bij gifte ‘inter vivos’ ende sonder wederroepen, het landt ende heerlycheyt van Wahagnies vurs., mede hebbende alle justitie, hoghe, laghe ende middele, mit het leen van Cocquenplus, mit heur appertenentien ende dependentien, om van deselven stucken ende heerlickheden bij der vurs. jonckvrauwe Anna tho genieten ende te gebruycken nae dat overlijden ende dootlicken affganck van de voors. vrouwe Françoyse haere vrouwe moeder ende niet eer, - emmers gedurende dat leven van heur sal sij blijven in 't geheel besit ende volcommen gebruycken van deselve heerlickheyden, proffijten, innecomen ende baten van dien, aen haer beholdende macht ende authoriteyt om te mogen houwen eecken-boomen ende andere bosch ende te mogen destitueren ende verlaten ende wederom stellen andere officiers, ende te mogen verpachten ende verhuyren censes ofte hoeven, gelyck als sij hadde mogen doen alvoren deser dispositie ende gifte, op nochtans conditie dat evenverre¹⁾ de voors. joncvrauwe Anna overlede off storve voor heur voors. vrauwe moeder, sonder kinderen in dese hijlicke toecomende geprocreërt ofte verworven achter te laten, off dat de kinderen bij heur geprocreërt off verworven overleden sonder te laeten kinderen, dat in dien gevalle die voors parthyen ende heerlicheden sullen blijven, wedercommen ende toebehoren die voors. vrauwe, so verre sij dan in levende lijve is, off indien sij overleden ware, aen heure naeste erffgenaemen, gerechticht om van heur sijde te succederen. Ende boven desen in faveur ende vurderinghe van heure voors. dochter ende kinderen, die sullen moghen komen van de vurs. huwelicke, dat sij niet

1) D.i. voor zoo ver, in geval.

[p. 78]

en sal eysschen off querelleren om bij haer te recouvreren off wedervurderen die valeur estimatie ofte weerde van den landen ende heerlijckheyt van Tronchiennes bij heur ten huwelijcke gebracht an wijlen hern Maximiliaen van Egmont heuren heere ende man vurs., bij hem vercocht staende heuren huwelijcke, mits oock van sulcke actie als sij solden willen pretenderen off vermenen gequiteert ende ontlast te wesen van sulcken erffrenten, mede belast ende gehipothequeert off veronderpant staende hueren huwelicke op goeden, bij haer ten huwelicke gebracht mitten selven hern Maximiliaen. Ende nochtans evenverre die voors. jonckvrauwe Anna overlede sonder kinderen van desen toecomenden hijlicke geprocreërt, (off dat de kinderen bij heur geprocreërt) overleden sonder hoir off wettelijck geslachte van heuren lichamen gekomen, achter te laten, dat in dien gevalle¹⁾ die voors. vrouwe Françoyse off heure gerechte ende naeste erffgenaemen sal mogen intenteren heur actie ter cause ofte oirsaecke van de voors. saecken, gelijck sij solden mogen gedaen hebben alvoren dese beloften van niet te eysschen uyt saecken vurs.; welverstaende dat in allen anderen articulen ende poincten dat appoinctement ofte verdrach, gemaeckt tusschen deselve vrouwe Françoyse ende de heeren executoiren van den testamente wijlen den heer ende grave Maximiliaen vurs., sal onvermindert ende in sijn vigeur off cracht blijven; belovende bij (heur ehre) deselve vrauwe, ende sulx sij belooft mits desen, tot verseeckerheyt van dese gifte, gedaen uyt saecke ende in maniere vurs., deselve huere dochter te vestigen ofte suffisientelijcken ende genouchsaem te doen vestigen bij hueren gemachtichden, mit allen solemniteyt daertoe staende, nae stijl ende gewoonte van

1) In 't H.S. stond: dien de valle.

[p. 79]

de plaetsen waeronder die voors. goeden gelegen sijn, hetzij bij relift, mise de faict off andersints, al sonder costen van deselve vrauwe.

Is voorts bevorwardt, dat allen die vurs. goeden aen weersijden ten huwelicke gebrocht, ende oock mede die gene die staende het vurs. huwelicke iemant van de voors. toecomenden conjuncten aenbesterven¹⁾ sullen, beholden sullen ende blijven aen die zijde ende linie, waervan die gekomen sijn.

Ende off gebeurde, dat die voors. Prince dezer werlt overlede voor die voors. gravinne, het ware dat hij kint off kinderen achterliet bij haer geprocreërt off niet, dat sij in dien gevalle boven die goederen bij heur tot desen huwelicke gebracht, ofte huer van huere zijde staende hetselve anbestorven, sal hebben ende heffen voor huer²⁾ douari huer levendage lanck thienduysent Carolus-guldens t'sjaers tot veertich grooten Vlaems 't stuck, die sij sal nemen ende opbeuren opten gereetsten ende apparentsten goeden, bij den selven Prince achtergelaten, tot huer keure ende geliefte.

Ende is in 't speciael bevorwardt angaende den hondert ende twintich duysent Carolus-gls ten prijse vurs., die comen sullen van den contracten, gemaeckt met de Key^r Ma^t, van die heerlicheyt van Lingen, dat die altijt sullen holden (de) sijde ende linie van de vurs. Jonckvrauwe, ende werden geëmployeert ende gekeert tot ontlastinge van de goeden (bij) huer ten huwelicke gebracht ende nergent anders, hoewel dat eertijts was geäccordeert, dat die solden komen in handen van de voors. Prince (ende in geval dese) voor huer overleedt off storfft sonder kindt ofte kinderen, dat daeraff sal worden gedaen sulcx als

1) In 't H.S.: aenbestorven.

2) ‘do’ stond hier te veel.

[p. 80]

sullen verclaren die heeren Ertzbisschop-electeur van Collen, grave Wilhelm van Nassauwen, die Heere van Beveren, ende van Bossut mitsgaders de Jonge Grave van Nuwennar.

Ende evenverre die voors. Prince naemaels ende staende huwelicke enige goeden commende van die zijde van die voors. jonckvrouwe Anna vercofte, belaste, ofte alieneerde, sullen dieselve belastinghen off vercopinghen werden voldaen ende geintegreert uyt den gereetsten goeden van de selven Prince ende tot gelijcker estimatie, valeur ofte weerde, tot behouff van die voors. Gravinne ende heuren erffenaemen ende successeurs.

Item ende boven desen sal sij beholden alle habiten, clederen, baggen, juweelen, ketenen, cabinets, hageneën, peerden, rosbaer ende wagenen ende in 't generael alle dat tot haeren lichame toebehoort.

Sal oock mede in geval als voren hebben uytten goede van denzelven Prince drie hondert marck silvers, wit gebracht ende in specie, met oock eene camere ende salette eerlicken ende redelicken gestoffeert naer heuren staet ende conditie, ende boven desen noch twe huysen ende woonsteden gemeubleert gelijck dieselve gewoonlijck gemeubleert zijn, het een binnen eenige stede ende den ander buyten, bij denselven prince achtergelaten ende bij der Princesse, nu douagiere, alsdan met beseten off gehouden tot huere keure, om daervan mit denselven meubelen te gebruycken huer leeffdaghe lanck gedurende ende in usufruict, welverstaende dat zij niet en sal mogen kiesen den principael huysen van deselven Prince tot Brussel off Breda.

Ende dit alle tesamen sonder eenige laste van schulden ende funeraillen, maer sal denselven partijen naer huer nemen, in gevalle voors., vrij ende onbecommert.

[p. 81]

Ende in gevalle die voors. Prince die voors. Gravinne overleefde, het ware hebbende van heur geholden kindt off kinderen off geene, dat hij alsdan op heuren goeden sal verbetert wesen, ende heffen jaerlicx die somma van vijff duysent Carolus-gls sijn leefdaghen lanck ende niet langher, mede ten prijse als voren, ende te heffen op hueren gereetsten goeden naer sijn kuere ende beliefte ende in allen schijn als voren bevorwardt is van die thienduysent Carolus-gls douarie van der Gravinne voors.

Ende evenverre gedurende deser vurs. huwelicke denselven conjuncten eenigen acquesten ofte conquesten deden, het waren leenen, erffgronden off renten, dat dieselve succederen sullen halff ende halff, sulcx oock mede sullen gereede ende liggende penningen, ten overlijden van de eerst stervende van hemluyden bevonden hemluyden toe te behooren, mits betalende die helft van allen schulden in den sterffhuyse bevonden, procederende ter cause van de selve acquesten ende conquesten, wel verstaende oock mede dat denselven langxt levende sal sijn leefdage lanck dieselve acquesten ende conquesten blijvende besitten ende gebruycken.

Ende angaende den schulden, die aen weersijden mogen gecontraheert wesen alvoren het consommeren van desen huwelicke, sullen dieselve alleenlijck werden gedragen tot den goeden van die sijde, bij die welcke die gecontracteert sijn; sulcx oock mede sullen worden gedragen aen wedersijden die lasten van de goeden, die staende huwelicke eenich van hem beyden succederen, sonder laste van die andere zijde.

Ende off 't gebeurde, dat na die afflijvicheyt van eenich van hem beyden, huerluyden kint off kinderen alle t' samen van leven ter doot quamen sonder wettelicke generatie achter te laten, zoe sullen die goe-

[p. 82]

den, bij 't selve kind ofte kinderen achter gelaten, mede holden sijde ende linie als voren.

Sal oock mede die lancxt levende hebben ende beholden die guardenoble van de persoonen ende gueden van huerluyden kint off kinderen, tot die sullen gekommen wesen tot hueren mundigen jaire, als te weten den soonen tot hueren achthien ende die dochteren tot zesthiene, sonder iemants wederleggen off contradictien, ten ware dat dieselve lancxt levende herhijlichte; in welcken gevalle hij off zij niet langer en sullen hebben eenich bewindt off regimente over den persoonen off goeden van datselve kint off kinderen.

Is oock expresselijck bevorwart, dat den toecommenden hijlicxgenoten beholden heurluyden volcommen macht ende authoriteyt, om (sic) bij giften ‘inter vivos’ of ‘causa mortis’, testamente off andersints elcxanderen sullen meer mogen versien ende vorderinge doen van hueren goeden an weersijden, na solemnisatie van huerluyden huwelicke, al waer 't dat eenige rechten off costumen ter contrarien souden bevonden mogen worden, denwelcken den voors. hijlicxgenoten niet en willen hem in desen te mogen prejudiceren.

Ende willen die voors. dedincx-hijlicx-luyden Sijnder voors. Key^r Ma^t oetmoedelick ende onderdanichlijck gebeden hebben, ende bidden deselve Sijne Ma^t seer onderdanichlijck mits desen, het voors. contract van huwelicke tusschen den voors. Prince ende Gravinne te willen approberen ende confirmeren, ende dat Sijne Ma^t wille gelieven te bevelen den presidenten ende die van den priveen ende grooten Raet tot Mechelen residerende, den cantzler ende dien van den Raede van Brabant, die presidenten ende dien van den Raeden van Vlaenderen ende van Arthois, eerste raet presiderende ende andere van

[p. 83]

den Raede van Hollant ende Zeelant, ende allen anderen Sijnder Key^r Ma^t Raeden, officieren ende justicieren, die des versocht sullen worden, elcx in sijn qualiteyt, sulcx te willen doen, ende denselven, tot huerluyden ofte huere gemachtichde versouck, te verleenen acte ende decrete van condemnatie.

In oerconden der waerheyt van alle des voors. is hebben wij Anthoni grave van Holsteyn ende Schouwenborch etc., Wilhelm ende Herman graven tho Nuwennar, tho Moerss etc., ende wij Johan van Renesse ende Mr. Steven van den Bergen, raeden voors., in der qualiteyt, uyten name ende van wege als vore, - ende wij Marguerite van Bergen grotemoeder der voors. jonckvrauwe Anna, gravinne tot Buren, ende Françoyse de Lannoy, medegravinne aldaer, ende jonckfrauwe Anna voors., mitsgaders wij Georgius van Egmont bisschop t' Utrecht, Johan van Ligne grave tho Arenberghe, Mr. Cornelis van Andel stadtholder van Bergen, volmachtige ende van wegen des Heeren van Beveren, ende wij Jacob van Amstel van Minden, drost tot IJselsteyn, Cornelis van Andell voors., Adrian van Camons ende Pieter Ploems, als medetestamentoirs voors. hebben, een iegelijck in sijnder qualiteyt, dit voors. contract ende hijlicx-vorwarden mit onse gewoonen handteyckenen onderteyckent. Ende want dit contract van huwelixe voorwaerden, overmits de prolixité van dien gescreven is in forma van quoyer, soo hebben wij samentlijck 't zelve doen transfixeren ende versocht den voors. Grave tho Arenberghe, zijn zegel daeraen te doen.

Aldus gedaen, geslooten ende geaccordeert op 't huys ende slot tot Buren, desen tweden dach van Meerte in 't jaer Ons Heeren vijfthienhondert een ende vijftich, nae stijl van Rome.

Aldus ondert.: Anthon grave zu Schawenborch

[p. 84]

prost und dechen, Marguarite van Bergen, Wilhelm, Herman graeff zu Nuenar, Renesse, Françoyse de Lannoy, Anna d'Egmont, G. d'Egmont, Jan van Ligne, Steven van den Berch, Cornille van Andel, Jacob van Aemstel van Mynden, A. de Camons ende Peter Ploems, ende besegelt met eenen rooden seghele, hangende an een swert zijden gevlochten koordeken.

Ende wij Adolf van Godts genaden ertzbisschop tho Collen, churfurst, ende Wilhelm grave tho Nassauw, tho Catzenelleboge etc. ende Claude Boutton heere tho Corbaron etc. als mombers ende vader van de voors. Prince van Orangien ratificeren ende approberen des bij de voors. die welgeboorne onze broeder ende neven, als onze gemechtichden gedaen is, als voors., hebben ditzelve tot meerder sterckinge onderteyckent; ende wij Johan heere van Boussut, riddere van der oerde des Gulden Vlies ende groote stalm^r der Key^r Ma^t, mede momber van de voors. Gravinne van Buren, hebben insgelijcx dit mede onderteyckent; ende wij Wilhelm van Godts genaden prince van Oraingien grave van Nassauw, van Catzenelenboghe etc. hebben voor goet, bequaem ende aengenaem, wes bij den hoochweerdichsten fursten ende heern Ertzbisschop tho Collen, churfurst etc., onsen lieven heeren Oehem ende vedderen, ende den welgebooren onsen frundtlichen lieven heren ende vader ende bij haeren hoochweerdicheyden ende lieffden gemechtichden voors. gedaen is, ende daerinne mits desen bij expres bewilligende ende consenterende, hebben 't selve met onse gewoonlicke handteycken desen tot oirconde mede onderteyckent.

Aldus geteyckent: Adolphus manu propria, Wilhelm zu Nassauw, Wilhelm grave zu Nassau ende J. de Boussu.

[p. 85]

Nae welcken voors. tractaet van hijlicx voorwaerden, overcomen, gesloten, bewillicht ende behandteyckent als voor verhaelt, is¹⁾ sulcx verthoont geweest den Key^r Ma^t, die daerinne gecondescendeert heeft. Ende desen naevolghende heeft den gemeenen vrunden, maghen, bewanten ende mombers van de voors. toecomende hijlicxgenoten goet beducht ende hebben voor goet aengesien gehadt den dach van der consommatie ende bruylofte, omme die op 't huys te Buren geholden te worden, den zeuvensten dach Julii van desen jegenwoordigen jare van vijffthien hondert een ende vijfftich aen te stellen. Alwaer die voors. naeste vrienden, magen ende bewanten van den toecomenden hijlicxgenoten van beyden zijden vergadert wesende, hebben verclaert, hoe haerluyden intentie ende meninge is, dat men 't voors. tractaet van hylicxvorwarden sal passeren, overgeven ende bevestigen, bij ende onder acte van condemnatie, in den Secreten ende Grooten Raede, Cancelerije ende Leenhoff van Brabant ende overal anderssints, daer 't behoren off van node wesen sal. Ende hebben voorts ten beyden sijden belooft ende beloven bij desen respectivelijck die een den anderen alle vasticheyt ende verseeckerheyt van allen ende iegelijcken van de voors. poincten ende articulen respectivelijck ende elcx an sijnder zijde²⁾ te doene voor den voors. Hoeve ende Raden ende allen anderen Hoven, Raeden, Officieren, Justicieren, Wetten, Leenhoven ende Bancken, hoedanige die sijn genoemt worden, off waer die in eenige manieren mogen gelegen wesen, ofte tot verseeckerheyt van dien enichsints van node wesen sal, mit alsulcken solemniteyten van acten, eeden, recognitiën, overgiften off anders,

1) In 't H.S. stond: in.

2) In 't H.S. stond hier: zijnde.

[p. 86]

als nae recht, gebruyck, stijl, gewoonte ofte maniere van den selven gerequireert wort, oft te doen gewoonlijck is ende van node wesen sal; holdende niettemin in middeler tijt ende tot dat al 't selve alsoe ende in der maniere voors., mit ('t) ghene daer enichsints aencleven mach, gepasseert, gedaen ende vollenbracht sal wesen, van nu ter tijt aen dit voors. tractaet met alles ende iegelicx daerinne begrepen van alsulcke volcomen cracht, weerde ende macht, gelijcker wijs off al 't gene voorverhaelt is, geschiet ende gedaen were.

Ende om alle die voors. solemniteyten van acten, eeden ende andere daeraen clevende behoirlijckheden ende 't gene te doene tot dien ende van node sal wezen, te achtervolgen ende volbrengen, soo sijn van wegen den voors. Prince van Orangien sampt sijne vrienden, magen, bewanten ende mombers, mechtich gemaeckt ende worden expresselijck gemachticht bij desen, den heere van Elderen, Mael¹⁾ etc. ende Mr. Steven van den Berghe raedt etc., ende van wegen der voors. Jonckfrauwe gravinne tot Buren etc. sampt huere vrunden, maghen, bewanten ende mombers, Mr. Cornelis van Andell ende Adriaen van Camons, in den voors. tractaet mede verhaelt; denwelcken ende een iegelijck van hemluyden besunder wij ondergeschreven daertoe respectivelijck, ende elck an zijnder zijt, expresse ende speciale last ende bevel gegeven hebben ende geven tegenwoordelijck bij desen.

Geschiedt op 't huys tot Buren den zesten dach Julii anno xv^e een ende vijfftich. Aldus onderteekent: Adolphus, manu propria, Margriete de Berghe, G. de Egmont, Françoyse van Lannoy, Wilhelm graeff zu Nassau, Wilhelm zu Nassau, Anna d'Egmont,

1) In 't H.S.: Manny.

[p. 87]

J. de Boussu ende Jan van Ligne. Onder stont geschreven: Ghecollationeert ende bovonden accorderende metten originaelen tractaete, bij mij griffier van den Grooten Raede. Was ondert. Boullin; ende meer in den houck stont: Coll^o facta cum originali.

Voor trouw afschrift getuigt de inzender.

Bijlage.

Genadige Heer,

Ick en twijffele nyet, oft mijn̄ genadichste Heere den Corvorst van Cuelen heeft U.Ge. versocht, naer inhoudt van Sijn Cor. Ge. brieven, den xx^en van deser maent aen mij gescreven, omme hier te commen ende uuyt Sijn Cor. Ge. ende mijn̄ Ge. Heere den graue van Nassou name te tracteren het toecommende houwelijck tusschen mijn̄ Ge. Heere den prince van Orangien ende mijn Joncfrouwe de gravinne van Buren. Genadige Heere, gemerckt mijn vrouwe de Gravinne weduwe van Buren ende mijn voirs. Joncfrouwe jegenwordelijck hier sijn, ende 't meestedeele van mijn̄ heere de Curateurs van mijn voirss. joncfrouwe ofte hair procurateurs U.Ge. coempst alhier verwachten, ende dat de wedercompst van de Coninginne in dese landen de saicke per avonturen nyet voorderen en soude, soe bidde ick U.Ge. seer oitmoedelijcke, dat deselfde dese reyse aen wil nemen ende herwaerts commen, omme 't voirss. houwelijck te concluderen ende te besluyten; 't welcken doende sal U.Ge. mijn̄ voirs. Ge. Heere den prince seer groote

[p. 88]

vruntschap doen, die Sijn Ge. gehouden sal zijn altijt tegens U.Ge. te bekennen.

Ge. Heere, mij oitmoedelijcken tot U.Ge. gebiedende, bidde ick God almachtich, deselve lange in gesontheyt te willen bewaren. Geschreven tot Buren desen xxvi^en Januarii A^o 1551.

Om redene die (ick) U.Ge. liever heb te seggen dan te scriven, zoe dunct mijn niet geraede, dat U.Ge. van dit toecommende huuelick wel proposte hout mit mijn̄ Here van Corbaron, die U.Ge., bij avonteur passerende doer Wort-wijnde, aldaer wijnden sal.

U Genade onderdanich dienaer: (get.) Steven van den Bergh.

Het opschrift luidt:

Aen Mijn Heere,
‘Mijn Heere de Grave van Nuwenaer ende van Meurs etc., Heere tot Bedber, Mijn̄ Ge. Heere.’

Meyster Steffen van Berghe.

Rm. Moers den 2 Feb. A^o 51.

Naar het oorspronkelijk op papier, bewaard in het archief van Gelderland, in de verzameling van losse stukken des Hoves van Gelre. Het slot des briefs van af ‘Om redene’ is eigenhandig geschreven door Mr. S.v.d. Bergh, doch wat er voor gaat, is van een andere hand. - De meedeeling van dit stuk dank ik aan de heusche goedheid van den heer archivaris Mr. J.F. Bijleveld, die niet slechts mijne aandacht erop vestigde, maar ook een afschrift ervan mij goedgunstig deed geworden. Hem zij nogmaals innige dank hiervoor gebracht.