Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap. Deel 8

[p. 117]

Stukken betreffende de groote en kleine kalende-broederschappen te Utrecht,
Medegedeeld door Mr. S. Muller Fz.

Bij de uitgave dezer stukken valt weinig op te merken. Van Riemsdijk heeft in zijne Geschiedenis van de kerspelkerk van St. Jacob te Utrecht p. 165-167 alles medegedeeld, wat uit de tot heden over de beide Utrechtsche kalende-broederschappen gepubliceerde bescheiden in verband met de hem toegankelijke archiefstukken blijken kon. Deze uiteenzetting bespaart mij de moeite, hier omtrent het wezen dier broederschappen en hare geschiedenis een en ander mede te deelen. Doch de arbeid van Van Riemsdijk levert niet alleen de inleiding voor de uitgave dezer stukken, zij is daartoe tevens het motief. Toen mij toch over beide broederschappen eenige onbekende bescheiden in han-

[p. 118]

den vielen, achtte ik het wenschelijk ze gezamenlijk uit te geven, omdat zij eene zeer rijke aanvulling leverden van het betrekkelijk weinige, dat ons over deze vereenigingen reeds bekend werd. Bepaaldelijk is het van belang, dat het ontstaan van de Groote kalendebroederschap, door Van Riemsdijk ‘in den loop der 14^de eeuw’ geplaatst, hier tot vóor 1263 wordt teruggebracht.

De hier medegedeelde stukken vond ik:

N^o. I. 1-4 in een cartularium van de 16^de eeuw op papier, getiteld ‘Liber maioris Calandrie,’ berustende in het Archief der Oud R.C. Clerezij alhier en mij door den Weleerwaarden Heer C.J. Mulder met groote voorkomendheid ter beschikking gesteld.

N^o. I. 5-7 berusten in origineel (op papier) in het gemeente-archief.

N^o. II. 2 berust mede in origineel (perkament met zegel) in het gemeente-archief, door schenking van den heer Jhr. Mr. Th. Van Riemsdijk.

N^o. II. 1, 3-10 zijn afgeschreven uit het necrologium der kleine kalende-broederschap (op perkament, uit de 15^de eeuw), in het bezit van den heer Mr. J.A. Grothe alhier (handschriften van Dr. C. Booth), die mij de uitgave welwillend vergunde. - De lijst der broeders komt daarin tweemalen voor: wanneer de naam van een broeder slechts in éen der lijsten voorkwam, heb ik die tusschen haakjes geplaatst. De sterfdagen, achter de namen gevoegd, zijn ontleend aan het necrologium, dat het grootste gedeelte van het handschrift vult. Daar het hier uitsluitend personen uit de aanzienlijkste Utrechtsche kringen gold, schenen mij deze bijvoegingen belangrijk genoeg om den herdruk dezer, reeds bij Van de Water, Utrechtsch placaatboeck. III p. 576 voorkomende lijst te rechtvaardigen.

[p. 119]

Over de geschiedenis der kalende-broederschappen kan men vergelijken: over die te Utrecht: Van de Water, Utrechtsch placaatboeck. III p. 575, - over die te Groningen: Driessen, Monumenta Groningana. III p. 600, - over die te Lüneburg: Bodemann, Die geistlichen Brüderschaften, insbesondere die Kalandsund Kagelbrüder der Stadt Lüneburg im Mittelalter, in: Zeitschr. d. histor. Vereins für Niedersachsen. 1882. p. 81, - over die in Saksen: Von Ledebur, Die Kalands-Verbrüderungen in den Landen Sächsischen Volksstammes. in: Märkische Forschungen. IV p. 7.

I. Groote Kalende-broederschap.

N^o. 1. De Groote Kalende-broederschap verhuurt aan Willem Overdamme en zijnen zoon vier morgen land te Loric. 20 Januari 1263.

Universis presentia visuris Eustachius canonicus sancti Petri, decanus Hermannus et Winandus canonici sancti Joannis in Trajecto et Ffredericus de Capella, consiliarii fraternitatis sancte Trinitatis, notum facimus, quod nos quatuor jugera terre, sita in villa que dicitur Loric, ad dictam fraternitatem spectantia, pro annuo pacto decem et octo solidorum Trajectensium legalium denariorum Wilhelmo Overdamme diebus vite sue, et eo mortuo filio suo quoad vixerint locavimus possidenda; cuius pacti in die beati Martini quinque solidi, et tredecim solidi in Cathedra beati Petri apostoli annis singulis persolventur. In cuius rei testimonium presentem literam sigillis nostris dedimus communitam.

Datum anno Domini 1263 Sabbato post octavas Epiphanie Domini.

[p. 120]

N^o. 2. Gemachtigden der Groote Kalende-broederschap benoemen eenen priester tot het doen van de zielmissen der broederschap, en bepalen dat de missen zullen gedaan worden in de St. Michiels-kapel. 6 October 1298.

Universis presentes visuris nos Petrus Eremberti, Theodricus Cruve Majoris, magister Wilhelmus sancti Salvatoris, Theodricus de Westende sancte Marie ecclesiarum Trajectensium canonici, et Rotardus de Stella schabinus Trajectensis salutem et notitiam rei geste.

Cum fratres de fraternitate, qui vulgariter fratres Magni Kalander appellantur, in communi tractatu concordaverint et consenserint, ut de bonis ipsorum ad dictam fraternitatem spectantibus ultra tres refectiones consuetas provenientibus, que nunc habent vel postmodum per Dei aucmentationem, ipsorum industriam vel proborum largitionem fuerint habituri, unus presbyter, qui pro vivis et defunctis dicte fraternitatis fratribus missam celebraret diebus singulis usque ad redditus quindecim librarum, cum facultas se obtulerit, dotaretur, et in nos compromiserint, ut ad hoc locum deputaremus et ydoneam personam eligeremus, que premissa vellet et posset deservire, nos autem huiusmodi compromisso in nos recepto et potestate ordinandi, habita consideratione de circumstantiis universis diligenti, locum sive altare tanquam medium eligimus in capella sancti Michaëlis infra urbem¹⁾, officium autem seu beneficium et proventus predictos viro discreto vita et moribus commendando Arnoldo de Arnem

1) De St. Michiels-kapel stond op de plaats van den Domtoren en werd voor den bouw van dien toren afgebroken omstreeks 1300. (Fruins Bijdragen. N.R. IX p. 304.)

[p. 121]

diacono presenti exhiberi assignamus, ordinantes, ut in proximis quatuor temporibus se faciat in presbyterum promoveri et personaliter officium seu beneficium deserviat memoratum, et ipsum ad hoc per dominum Theodricum dictum Craft, decanum dicte fraternitatis, nomine et vice nostrum omnium in nomine Domini elegimus et eligimus ad officium seu beneficium antedictum ipsique providimus de eodem. Item ordinamus ut quoties dictum officium seu beneficium vacare contigerit, decanus qui pro tempore fuerit cum tribus senioribus fratribus clerico dicte fraternitatis presbytero conferat, qui personaliter ipsum deserviat ut est dictum; ac si omnes concordare neglexerint, quod major pars ex ipsis fecerit ratum erit.

In cuius rei testimonium presentes literas fieri fecimus et sigillis ipsius decani, nostris, videlicet Petri, Theodrici Cruve, magistri Wilhelmi, Theodrici de Westende et Rotardi de Stella predictorum, sigillari. Et ego Theodricus Cruve, quia sigillo canonicatus careo, sigillo quo prius uti solebam utor in premissis. Datum anno Domini 1298 feria secunda post festum beati Remigii.

N^o. 3. Bisschop Jan van Arkel bevestigt de Groote Kalende-broederschap en verleent allen, die de missen der broederschap bijwonen, veertig dagen aflaat. 20 Juli 1344.

Johannes Dei gratia episcopus Trajectensis universis et singulis fratribus confraternitatis Majoris Kalander civitatis nostre Trajectensis notris dilectis salutem in Domino sempiternam.

Cum et non solum charitatis semina subjectis nobis fidelibus inserere et plantare, universa etiam inserta et plantata fovere ex injuncto nobis sollicitudinis officio

[p. 122]

teneamur, hoc nusquam melius exequi confidimus, quam que recta sunt nutrire et que profectum virtutis impediunt resecare curemus. Sane vestra petitio nobis exhibita continebat, quatenus, cum ad cultum et honorem sancte et individue Trinitatis necnon gloriose virginis matris Marie confraternitatem seu corpus unum ad vacandum sub certis modis orationibus et laudibus divinis quodam singulari charitatis vinculo contraxistis, nos vestro pio proposito¹⁾ predicto consensum et authoritatem inpendere curaremus. Ad honorem igitur sancte et individue Trinitatis ae beate Marie virginis gloriose, et ut participes dicte fraternitatis esse divina gratia valeamus, confraternitatem vestram predictam approbamus, sibique consensum et auctoritatem interponimus per presentes, volentes ut jure universitatis ammodo gaudeatis, dumtamen ad statum alicuius nove religionis vel prejudicium nostre jurisdictionis seu aliud illicitum non divergat. Insuper confraternitatem vestram eandem gratioso favore prosequi cupientes, et ut ipsa vestra confraternitas a Christifidelibus jugiter veneretur, omnibus et singulis vobis fratribus supradictis, et aliis Christifidelibus, qui capitulis congregationibus missis aut refectionibus ipsius confraternitatis seu exequiis fratrum defunctorum eiusdem, videlicet in vigiliis et in missis animarum die sepulture eorundem fratrum defunctorum interfueritis seu interfuerint necnon pro dictis fratribus tam vivis quam defunctis oraverint quotienscumque quandocumque et ubicumque premissa aut premissorum aliqua devote feceritis sive fecerint, de omnipotentis Dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius auctoritate confisi quadraginta dies indulgentiarum de injunctis

1) Het handschrift leest: propositio.

[p. 123]

vobis et ipsis penitentiis misericorditer in Domino relaxamus harum nostrarum testimonio literarum.

Datum Trajecti sub anno nativitatis Domini 1344 feria tertia post Divisionem apostolorum.

N^o. 4. Bisschop Jan van Virnenburch en de Domproost Sweder verleenen aan de Groote Kalende-broederschap het recht om niettegenstaande een interdict missen te laten doen, en hunne medebroeders plechtig te begraven. 18 April 1371.

Johannes Dei gratia episcopus necnon Suederus prepositus archidiaconus Trajectensis devotis nostris et in Christo dilectis decano et confratribus confraternitatis seu collegii Maioris Kalander in Trajecto salutem et sinceram in Domino charitatem.

Devotioni precum vestrarum profaventes affectu vobis et vestrum cuilibet, ut nonobstante quocumque interdicto ecclesiastico aut cessatione a divinis per nos seu alterum nostrum auctoritate nostra, seu etiam statutorum provincialium aut synodalium, communiter seu divisim, generaliter seu specialiter in locum civitatis Trajectensis aut personas quascumque lata seu ferenda, valeatis statutis temporibus videlicet quater in anno prout hactenus consuevistis in capella sancte Crucis¹⁾ seu in aliquaecclesiarum collegiatarum predicte civitatis missarum solemnia per presbyterum ydoneam facere celebrari, ipsisque solemniis interesse et nihilominus corpora confratrum vestrorum, si quos huiusmodi interdicto durante ab hac luce migrare contigerit, ecclesiastice

1) De door Willebrord gestichte doopkapel bij den Oudmunster. (Fruins Bijdragen. N.R. IX. p. 304.) De broederschap was blijkbaar na de afbraak der St. Michielskapel daarheen verhuisd.

[p. 124]

tradi facere sepulture cum solemnitatibus consuetis, exclusis tamen ab hiis excommunicatis et specialiter interdictis, et hiis maxime, qui causam vel culpam huiusmodi interdicto prestiterint tenore presentium concedimus potestatem harum nostrarum testimonio literarum.

Datum anno 1371 feria sexta post Quasimodo geniti.

N^o. 5. De Groote Kalende-broederschap neemt f 100 op losrenten en vermindert het getal harer maaltijden. 3 Augustus 1576.

Op huyden den 3^en Augusti anno 1576 die gemeene broeders van die groote Clander-broederschap t'Uijtrecht nae voergaende ende speciale intimatie (soe die bode refereerde) aen eenen yegelicken van hemluyden tot die saecke nabeschreven ten versoucke van meyster Joest Boncamp ende heer Winalt Lumanss., procuratoers derselver broderschap, gedaen, in sinte Victors capelle bijzijden Oudemunsters-kercke binnen Utrecht¹⁾ capitulariter vergadert zijnde is denselven bij die voirseyde procuratoers van den voirleeden ende tegenwoirdigen jaire onder anderen verthoont haire groote achterweesen ende verloep van schulden, daer zij nu eensdeels duer haire continuele administratie van broet ende wijn ende haire sobere betalinge van hairen incompsten in deesen tegenwoirdigen truble in gecomen zijn ende namaels meer ende meer in souden moeten

1) De later ten onrechte als St. Thomas-kapel bekende, tusschen Dom en Oudmunster gelegene kapel. (Fruins Bijdragen. N.R. IX. p. 305.) Was de broederschap sedert 1371 weder verhuisd naar eene andere kapel op het Domplein? of vindt men hier het bewijs, dat de blijkens haren bouw overoude kapel van St. Victor dezelfde was als de sedert de 16e eeuw niet meer vermelde H. Kruis-kapel?

[p. 125]

comen, offte ten waire hierinne bij tijdts versien ende geremedieert werde; al breder blijckende bij tslot van haire reeckeninge aldair verthoont, - Soe eest dat dselve broederschap, nae diverse vergaderinge ende communicatie hierop gehouden eyndtlicken ende eendrachtelicken geslooten zijnde, geaccordeert ende geconsenteert hebben, accordeeren ende consenteeren bij deesen den voornoemden procuratoers op alle die broderschap goederen van eenen Lambert Willemsz. snijder ende burger t'Uijtrecht op jairlicxe lossrenthe te mogen ontfangen die somme van hondert gulden eens, te lossen den penninck sestien, omme den meesten commer ende achterwesen daermede te vrijen ende aff te doen. Ende dit op sulcke conditie ende voirwaerden, dat die procuratoers in der tijdt staende dese renthe van den hondert gulden voorseyt eghene oncosten jairlicx doen en zullen van maeltijden, wijn ofte broet te administreeren, dan alleene eens des jairs op Paeschen yegelicken zijn mandaten ende wijn gevende, ter tijdt ende wijlen toe die voornoemde broderschap te voern gecomen zal weesen ende dese voornoemde renthe metten hoefftsomme gequeten ende affgelost zal hebben sonder argelist. Versouckende hiervan bij mij openbaire notarijs onderschreven een ofte meer publijcquen acten ende documente hem gemaeckt ende gelevert te worden. Aldus gedaen tUijtrecht ten tijde als boven, ter presentie ende int bijweesen van den edelen heern ende mannen meester Henrick van Abshoeven canonick tsinte Marien, Claes van Hamelenberch, Jan Tulman, Jan Tijlborch, Henrick Muijrinck, vicarien tOudemunster, Jacob van der Borch, Jan Visscher, vicarien sint Jans, Aernt de Palude ende Peeter van Aelst, vicarien in den Dom, Frederick van Roedenborch, meester Gerrit van Merenborch, Willem van Loon, Wauter van Mijnden, Peeter Gis-

[p. 126]

bertsz. van Heel, Gerrit van Haerlem ende Jan van Haefften, alle broeders der voerseyden broederschap.

Bij mij ten versoucke als boven:

Jo. Merssman notarius scripsit.

N^o. 6. Inventaris van het tafelgereedschap der Groote Kalende-broederschap. 28 September 1582.

Inventaris vant tinnenwerck ende linnewaet, alsulcx ick Jan Merssman als executeur van zaliger meester Joest Boncamp opten 28^en September 1582 overgelevert hebbe aen heer Victor Schoor, toebehoorende die Groote Calander-broerschap.

In den iersten vier groote schottelen.

Item noch achtien wat cleynder.

Item noch seven ende twintich wat kleynder.

Item noch thien wat cleynder.

Item noch thien wat cleynder.

Item noch ses desijn telioren 1 min.

Item noch 3 desijn slepen 1 min.

Item noch 17 wijnkannen een mengelen.

Item noch ses saudtvaten.

Item noch 37 saucieren.

Item noch drie lange taeffellaecken een cort.

Item een desijn servietten nije ende twee desijn oudt.

Item 4 drogeldoecken nullius pretii.

N^o. 7. Betoog van eenen candidaat vaor de Groote Kalende-broederschap, dat zijn mededinger niet op de gewone wijze tot lid gekozen is. (c. 1582.)

Corte instructie voer die Calanderbroeders.

In den yersten zoe staet te noteren, hoe dat naer uuijteijsch van allen rechten ende redenen voer den

[p. 127]

broeders nyet behoerlick en is, apart ende butenaff, sonder voergaende communicatie dairop alvoeren gehouden, yemande haer stemme toe te seggen, omme diensvolgende hem te brengen in hoer broderschap.

Gemarct dvoerseyde broederschap van de Calander, wesende een eerlicke vergaderynge van froemen, eertyts opgericht is geweest tot sekere fijnen ende op sekere conditien, myn heren wel bekent, ende sonderlynge ad ineundam stabiliendamque mutuam amicitiam ipsos inter invicem.

Ende dat zoe secundum nostrorum theologorum alse ethnicorum philosophorum precepta non omnes promiscue et sine delectu in amicitiam sunt recipiendi, ut late Cicero in libro De amicitia.

Dan dat naer voergaende behoerlicke convocatie yerst ende alvoeren by den broeders neerstelick geinquireert ende gedisputeert behoort te wesen op die qualificatie van de personen, die in dusdanijge confraterniteyt begeren ontfangen te werden, alse tweten de eorum pietate, virtute, eruditione et eiusmodi qualitatibus.

Ende sulcke inquisitie ende disputatie voergegaen synde, dan yerst naer uuijtwysynge van dien procederen tot electie dergene, die men bevyndt in sulcke qualiteyten te prevaleren.

Sonder dattet behoerlick is met cracht ende mennichte van stemmen, butenaff duer importuniteyt geëmendiceert ende nyet gefundeert op dvoerseyde goede qualificatien, yemande te willen vueren ofte dryngen in dusdanige confraterniteyt.

Sulcx dat, alwaert schoen dat yemand van de broeders syn stemme yemande butenaff toegeseyt hadde ende by dvoerseyde communicatie van de broeders anders geinformeert werde, diensnyetjegenstaende syn stemme soude moegen veranderen naer behoeren,

[p. 128]

sonder duerdyn die minste note van onstantaffticheyt te incurreren.

Te meer in cas, alwaer die vrunden aenhouden ende insteren omme in plaetse van den overleden broeder te coemen, in prejuditie van dwelcke vrunden ende hemluyden oeck ongehoort sulcke pretense stemme toegeseyt soude wesen.

Want naer costume van dese broderschap notoer is, dat ingevalle daer meer competitoren waeren, die metten vrunden in gelycke goede qualificatie bevonden werden, dat nochtans die vrunden van den overleden geprefereert behoeren te werden voer vreemden van gelycke qualificatie.

Twelck oeck conform is den gescreven rechten, tzelffde in gelycke saecke statuerende.

Tis oeck geheel frivoel ende en doet met allen nyet ter contrarie, datter geseyt wert, dat dene van den competitoren alhier totten overleden mer swaeger soude syn.

Sonderlynge zoe hy duer zyn huijsfrouw (met dwelcke hy een lychaem gereeckent ende gehouden wert) den overleden syn oem als naeste erffgenaem, zoe ab intestato alse testato, in alle syn goeden gesuccedeert is, ende overzulcx oeck in die gerechticheyt des alhier questie.

Ende in teyken van dien zoe est oeck, dat dzelffde swaeger als des overledens erffgenaem voer zyn oems doedtschult, van wegen ende uuijten name van dese broederschap voer syn oems doedtschult aengesproecken ende gemaent wesende, dzelffde doedtschult oeck betaelt heeft; dairomme dat hy oeck zoewel active alse passive in dvoerseyde syn oems gerechticheyt behoirt bekent te werden.

Ende dit oeck all in conformite van de rechten ende costumen van de ritterschap van desen landen, vol-

[p. 129]

gende dwelcke die swaegers bij defecte van manhoerie oeck bescreven ende geroupen werden in die Staten in plaetse ende ten respecte van haerluyder huijsfrouwen.

Ende dat men alzulcx tegenwoerdich syet, dat die here van Braeckel, Maximiliaen van Baecx ende anderen¹⁾, hoewel se alhier in Sticht uuijtheemsche syn, nochtans ten respecte ende in plaetse van haer huijsfrouwen bescreven werden als voerseyt is.

Desen behalven zoe is oeck desen competitoer nyet admissibel, uuyt oersaecke dat hy syn vaders plaetse eens gerepudieert ende overzulcx hem van dese broederschap geabdiceert heeft, surrogerende ende stellende synen broeder in syn plaetse.

Ende naedemael hy duerdyen van wegen syn overleden vader eertyts dvoerseyde gerechticheyt des alhier questie eens selff geuseert ende gebruyct heeft, mets die cederende synen broeder, ende overzulcx oeck zyn eygen vaders plaetse gerepudieert, zoe behoerde hy eerenhalven hem wel te abstineren van nae andere goede luyden plaetsen te haecken ende die aldus te willen behynderen ende turberen in dselffde hoer gerechticheyt.

Ende te meer behoorde hy hem te abstineren, aengesyen hy die derde vleyschelicke broeder van ener name ende affcompste in dese broderschap haect te wesen, die men nochtans in geen broderschappen conventen ofte gerechten en behoort te admitteren omme sekere redenen.

1) De heer Van Braeckel wordt als lid der Ridderschap vermeld in 1582 (Van de Water, Placc. I. p. 302), Maximiliaen van Baecxen reeds in 1580. (l.c. I. p. 283.)

[p. 130]

II. Kleine Kalende-broederschap.

N^o. 1. Wouter van Colenberch schenkt aan de Kleine Kalende-broederschap eene rente uit drie hont land buiten de Catharijne-poort te Utrecht, om daarvoor jaarlijks op Witten Donderdag het mandaat te houden in het Minderbroedersklooster. 17 Februari 1377.

Allen denghenen, die desen brief zellen sien off horen lesen, doewij verstaen scoute ende scepene der stat van Utrecht, dat voir ons quam int gherechte Wouter van Colenberch ende toende ons aldair een statbrief, gans ende gave ende wel beseghelt mit onser stat cleyne seghel van Utrecht, sprekende: hoe dat die borghemeysters, scepene, raet ende ghemene oudermans van den ouden rade ende van den nywe der stat van Utrecht vercoft hebben by consente der ghemeenre ghilde Wouter van Colenberch om een seker summe van ghelde, die hy hem vol ende al betaelt hadde, den vryen eyghendom van drien hont lans gheleghen buten sinte Katherinen aen die suytside van den steenweghe, dair zy hem den vrien eyghendom off ghegheven hebben; ende dair is in ghemeten die allinghe sloet, die tenden aent zuetende van den voirseide lande gheleghen is, alsoe lang alse die voirseyde drie hont lans begrepen hebben; velke drie hont lants voirscreven gheleghen siin tusschen lande, dat Tydeman Ere teghen der stat ghecoft heeft aen die oestsyde ende tusschen lande, dat Jacop de Cuper teghen der stat ghecoft heeft, aen de westsyde; ende hebben hem mede gheloeft in dien voirseyde statbrieve den voirseyde vrien eyghendom te waren ende alle commer aff te doen; ende dair die date

[p. 131]

van¹⁾ den voirseyden statbrieve off hyelt ‘int jair ons Heren m. ccc. viif ende tseventich des Saterdaghes nae sinte Servais dach.’ Ende doewy desen voirscreven brief ghesien ende wel verstaen hadde, aldair soe gaff Wouter van Colenberch voirseyt ende droech op mit zinen vrien wille puerlike om Goeds ville den procuratoirs van Onser Vrouwen broederscap tUtrecht van der Minre Calander der voirseyder broederscap behoif den vrien eyghedom van drien hont lants voirscreven ende verteech dairoff tot behoif der broederscap, alse recht ende oerdele wijsde dat hy sculdich was te doen, ende loefde hem mede den voirseyden eyghedom eweliken te waren voir hem ende voir sinen erfnamen ende alle voirplechten off te doen. In zulken manieren ende vorwarden, dat Wouter voirseyt enteghene, die die husinghe ende hofstede tot Colenberch in der tijd toebehoeren sel, dese voirseyde drie hont lants hebben ende ghebruken zellen tot enen eweliken erfpacht, elx jairs om een half marc goets fiins sulvers ofte die werde dairvoir aen paymente, dattet voirseyde zulver werdich zel wesen in der tijd der bethalinghe binnen onser stat; ende dien pacht alle jair te betalen binnen eenre maent nae sinte Peters dach ad Kathedram den procuratoirs, die wesen zellen in der tijd van der broederscap voirscreven, totterzelver broederscap behoif. Mit sulken vorwarde: dat die ghemeen broeders voirseyt alle jare opten Witten Donredach tavontide versammenen zellen in den convente ter Minrebroeders tUtrecht bi den ghemene Minrebroeders, die dair dan thuus ziin ende dairtoe sel men gheven elke broeder van Onser Vrouwen broederscap voirseyt ende elke Minrebroeder van den voirseiden convente, die dair dan versament

1) Het handschrift herhaalt ‘van’.

[p. 132]

siin, een gode mondait-wegghe ende hem dairtoe wiin ende gheven hem cruut ende collaci houden in ere Goeds ons Here van hemelriic, sijnre soppinghe, die hy dede opten Witten Donredach mit sinen jongheren. Voirt siint vorwarde: wairt dat die broeders van Onsen Vrouwen broederscap voirscreven dese voirseyde mondait niet en ghave ende collaci niet en hielde in alle maniere alse voirscreven is, soe en soude sy totter tijd die voirseyde rente niet heffen nochte hebben, mar dieghene, die besitter is dan des voirseyde erfpachts, die zel den Minrebroeders voirscreven die voirseyde mondait tot dier tijd gheven ende collaci houden in allen manieren alse hiervoir bescreven stait, also verre alse dat half merc zulvers strecken mach. Ende Wouter voirseyt ende sine naevolgers, die besitter wesen zellen des voirseide erfpachts en zellen desen voirseyde erfpachte nummermeer moghen vercopen noch wechgheven noch versetten noch versellen noch in gheenre manieren weerloes werden, die erfpachte en sel altoes bliven tot alre tijd aen denghene, die die husinghe ende hofstede tot Colenborch toebehoren; mit sulken vorwarde, dat Onse Vrouwe broeders voirscreven dien voirseyde eyghendom van den drien hont lants in gheenre gheesteliker hant brenghen en sellen sonder arghelist.

Dit ghesciede onder Willam over de Vechte scoute, Jan van Groenenwoude, Herman van Lochorst, Werner van Drakenborch, Andries van Driel, Wernaer Braem, Gherijt de Boel, Henric de Witte, Braem van den Velde, Jan de Zwarte, Ghisebert van Blomenwerde, Jan van Oestrum ende Ghisebert Voncke, scepene tUtrecht. Ende opdat dit vaste ende stade blive, soe hebben wy scoute ende scepene voirghenoemde onser stat seghel aen desen brief ghedaen tenen oirconde.

[p. 133]

Deser brieven siin drie. Ghegheven int jair ons Heren dusent driehondert zeven ende tseventicht des Diindaghes nae sinte Valentijns dach.

N^o. 2. Jan van Driel schenkt aan de Kleine Kalendebroederschap vier morgen land te Nederlangbroek, om uit de opbrengst het mandaat op Witten Donderdag te verbeteren. 9 Augustus 1389.

Wi procuratoers ende ghemene broders van Onser Vrouwen Minrecklander broederscap tot Buerkerke tUtrecht maken cont allen luden, dat Johan van Driel Claes soen van Driel ons ghegheven heeft vier morghen lands gheleghen in Nederlangbroec, streckende van der Broeker-wetringhe aen der Goeyer-wetringhe, daer boven naestghelant is de stat van Utrecht mit lande, dat den zieken toebehoert, ende beneden die Heylighe Gheest tUtrecht, egghen ende eynden mit alle horen toebehoren in rechter aelmissen voer zinre zielen ende zinre ouders ende vriende zielen. In aldustanighen manieren: dat die renten, die van desen voerseyden lande comen, jaerlix gaen sellen opten Witten Donredach om mondaten-wiin, alse elken broder te hebben een vlessche wiins, ende voert te scencken den ghemenen broders ter Minrebroders, alse de mondate ghegheven is opten Witten Donredach, alse gewoentliken is. Ende wi hebben gheloeft ende gheloven in goeden trouwen voer ons ende voer onse nacomelinghen dese voerscreven vier morghen lands nummermeer te vercopen te versetten te versellen noch weerloes te werden in gheenre manieren, si en sellen erflic ende eweliic bliven in der broderscap in allen manieren alse voerscreven is.

In orconde des briefs beseghelt mit onser ghemeenre broderscap seghel. Ghegheven int jaer ons Heren

[p. 134]

dusent driehondert neghen ende tachtich op zinte Louwerens avont.

N^o. 3. Besluit van de Kleine Kalende-broederschap omtrent hetgeen op de refectie-maaltijden zal gegeten worden. 17 Maart 1398.

In den jaer ons Heren 1398 des Sonnendaghes te Letare overdroeghen onse ghemeen brueder, dat si voortmeer nyet dan twe gherechten eten en wouden totter scouder ende moes.

De maeltiit tsinte Barbara.

De maeltiit te Letare.

De maeltiit te Meye.

De maeltiit tsinte Jacobs misse.

N^o. 4. Statuut van de Kleine Kalende-broederschap omtrent de keuze van nieuwe leden. 10 Maart 1415.

Wi Ermbrecht uten Leen, canonic tot Oudemunster, Henric Zoudenbalch, canonic tot sinte Marien tUtrecht, Henric Vos, Johan uten Leen, Gherijd Zoudenbalch, Willam van Alenderp, Ghijsbrecht over de Vechte, Braem van Compestelle, Goedscalc van Winsen, Johan Pot, Johan van Damassche, Yzebrant van der A, Henric de Witte, Matheeus Pot, Claes van Compestelle, Ghizebert van den Riin, Vrancke de Witte, Claes Sloyer ende Johan over de Vechte, alze ghemene broeders van Onzer Vrouwen broederscap die Minre Calander tot Buerkerc tUtrecht, doen cont ende kenlic allen luden, hoe dat wi mit goeden voerzien ende welberaden, om nutscap ende orbaer onzer voerseyder broederscap ende die altoes in eren ende in eendrachten te houden, alle zamentlic mit onsen vryen

[p. 135]

wille eendrachteliken overdraghen ziin te houden, voer ons ende voer onze nacomelinghen duerende tot ewighen daghen, zulke punten ende verbande alze hierna bescreven staen, ten waer dat wi ghemene broeders voerseyt of onze nacomelinghen namels eendrachtelic eens beters te rade worden.

In den eersten: zo wanneer dat enich van ons broeders oflivich wert, die provende daerof zellen wi gheven tot der eerster feesten, die wi dan daerna houden na zire doet, alzo verre alze men ons daerom bidt, zonder arch. Ende yst dat die dode broeder enen gheëchten zoen afterlaet, die ons bidt, die zellen wi die provende gheven voer yemant, also verre alze hi achtien jaer out is of darenboven. Ende waert dat des doden zoen te jonc waer of buten lants waer ofte dat hi ziin bede verzumede op die tijd, zo mochten wi die provende gheven enen anderen persoen; mar waert dat des doden zoen dan bade op een ander tijd, zo zoudmen hem een provende gheven voer yemant anders, alzoverre alze die tieghenwoerdighe dode ghenen zoen en hadde, die daerom bade. In zulken manyeren: dat wi onze provende tot gheenre tijd nyemant gheven en zellen, die voersprake is of die in de concistorye dient of die ambocht mit zinen handen doet of die dient om ghelt of openbaer woekenaer is of die hem zelven zo regiert dat hi hem zelven nyet nutte en is, zonder arch.

Ende omdat wi ghemene broeders voerghenoemt willen, dat alle deze punten ende verbarnde voerscreven vaste ende stade ghehouden ende onverbroken bliven tot ewighen daghen voer ons ende voer onze nacomelinghen, zo hebben wi dezen brief bezeghelt mit den zeghel van onzer broederscap zeghel. Ende om die mere orconde ende vestenisse dezer dinghen voerscreven, zo hebben wi Ermbrecht uten Leen ende

[p. 136]

Henric Zoudenbalch, canonicken ende medebroeders voerscreven, onze zeghelle mede aen dezen brief ghedaen tenen orconde. Ghegheven int jaer ons Heren dusent vierhondert ende vijftiene opten Zonnendach te Mitvasten.

N^o. 5. Ordonnantie van de Kleine Kalende-broederschap. (1415-1451.)

Dit is die ordinanci van Onzer Vrouwen broederscap van der Mynre Calander tot Buerkerc tUtrecht.

In den eersten dat die broederscap hebben zellen twintich broeders, alze twe canonicken ofte preesters ende achtien leken ende nyet meer. Ende so wanneer een broeder sterft, zo zellen die broeders die in live ziin, dat eerste dat zi te zamen comen, enen anderen broeder weder kyezen, na inhout des briefs, die hierna van woerde te woerde bescreven staet.

(Volgt de brief, afgedrukt sub N^o. 4.)

Item zo wie in dezer broederscap coemt, die zel gheven twe oude scilde.

Item zel elc broeder lezen daghelix voer die levende broeders ende dode broeders vijf Pater noster ende vijf Ave Maria.

Item zo zellen wi jaerlix zinghen vier missen; daer zellen die broeders tot elker tijd comen bi enen koer van eenre Dordrechscher placke.

Item die eerste misse zel men zinghen op zinte Barbaren dach; ende zo zellen die broeders te zamen bliven eten, oec op wat dach sinte Barbara coemt.

Item die ander misse zel men zinghen opten Zonnendach tot Mitvasten, ende zo zellen die broeders te zamen bliven eten.

Item die derde misse zel men zinghen des Zonnen-

[p. 137]

daghes na Meydach; ende dan zellen die broeders te zamen bliven eten.

Item die vierde misse zel men zinghen op zinte Korstoffels dach; ende die broeders zellen te zamen bliven eten. Mar waert Woensdach, Vrydach of Zaterdach, zo zout wezen des Zonnendaghes daerna.

Item zo zellen die broederscap hebben twe procuratoers, ende elc zel twe jaer dueren. Ende elc jaer op zinte Korstoffels dach enen vernyen, alze die outste ofgaet, tot desgheens huys, daer zi te gader ghegheten hebben. Ende dien koer staet aen die twe procuratoers mittenghenen, die zi uut den broeders daertoe roepen. Ende die oudste procuratoer, die ofgaet, zel rekeninghe doen op sinte Barbaren dach dan naestcomende.

Item wanneer dat enich van den broederen sterft, zo zellen die procuratoers in der tijd die broeders te gader doen bieden, elc bi enen koer van eenre Dordrechscer placke, des avonts te vyghelyen ende des morghens te missen. Ende zo zellen die procuratoers doen lezen vijf zouteren voer des doden ziel van vijf preesteren.

Item zo zellen die procuratoers doen lezen 30 zielmissen van enen preester voer des doden ziel, aeneen dertich daghe lang. Ende waert dat die preester dat verzumede ofte verbrake, zo zoude hi die zielmissen weder beghinnen ter tijd toe dat hi die dertich missen aeneen volbrocht hadde.

Item tot allen tiden als een broeder sterft, zo zellen die procuratoers voer des doden ziel vijf missen doen lezen in der manyeren nabescreven:

Een Mynrebroeder predicte in een sermoen: zo waer deze missen voer ghelezen worden, die hierna bescreven staen, dat die ziel verloest zel werden uten veghevier.

Item in de eerste misse zel Christus vermaent wer-

[p. 138]

den om ziin onnozel vanghenisse, dat hi die ziele verlossen wil, die om hoer zonden ghevanghen is.

Item in de ander misse zel Christus vermaent werden om ziin onnosel leydinge voer Pylatus ten oerdel, dat hi die ziele vryen wille, die om haer zonden gheleyt is ter pinen.

Item in de derde misse zel Christus vermaent werden om ziin onnozel doerstekinghe, dat hi die ziel vryen wille, die om hoer zonden doersteken is.

Item in de vierde misse zel Christus vermaent werden om ziin wonden van ziinre herten ende ziins ellendighen doets, dat hi die ziel vryen wille.

Item in de vijfte misse zel Christus vermaent werden van ziinre begravinghe, dat hi hem gheweerdighen wil te verlossen uut den grave¹⁾ der doetzonden ende des vegheviers.

Item een ziel, die in den veghevier bernen zoude ten joncsten daghe toe, bat enen preester, dat hi hoer deze voerscreven missen lezen woude, zi zoude verloest werden. Ende doe deze missen ghelezen waren, doe openbaerde hoer die ziele den preester, ende zeyde dat zi verledicht waer; ende oec zo zeyde zi: voer wat ziele deze missen ghelezen werden die zoude verloest werden.

Item tot allen tiden alze die procuratoers die broeders te gader willen hebben, zo moeghen zi die te zamen doen bieden, elc bi enen koer van eenre Dordrechscher placke.

Item alle koeren, die verschinen, zel elc oplegghen ende betalen alze zi te gader eten.

1) Het handschrift heeft: grave, later veranderd in: gravinge (voor: begravinge?)

N^o. 6. Ordonnantie van de Kleine Kalende-broederschap. 9 Mei 1451.

Int jair ons Heren dusent vierhondert ende een

[p. 139]

ende vijftich opten anderden Sonnendach in Meye overdroeghen ende sloten die gemene broeders alsulke punten als hierna bescreven staen, eendrachtelic te houden tot ewigen dagen.

In den eersten alle die broeders, die opten refexien te missen comen ende dair siin voirdat men dat ewangelium van der missen singet, ende bi den broeders opter broeder stede dair die misse voirt uuthoirt ende blijft, die zel die procuratoer in der tijt geven elken broeder enen Vleemschen groten, ende dairtoe, als men geen maeltijt en geeft, elken broeder, die so te tyde in der missen ghecomen ende gebleven is, een quaerte wijns. Ende wat broeders die dair nyet en comen te tyde te missen ende bliven die misse uut in der manyeren voirseyt, die en zellen tot dier refexi gelt nochte wiin hebben; ten wair van bewiseliken kenliken noetsaken, datser tot dier missen nyet comen en mochten, die so ontbleven, die souden hoiren wijn hebben gelijc die ander brueders, die te tyde te missen gecomen waren.

Item enich persoen, die de broederscap gegeven wert van den gemenen brueders ende die broederscap aenneemt ende siin twe oude scilde nyet en betaelt totter eerster refexi of dairvoir, die comen zel na der tijt dat hij broeder geworden is, zo sel men totter ander refexi dan dairnaest volgende den gemenen broeders, die dan binnen der stat van Utrecht siin, elken bisonder aen hem zelven ofte tot siinre woenstat een weet doen ende te capittel bieden, om die proven enen anderen nyen broeder te geven, ende bi denzelven bode, die elken broeder die weet doet totter refexi ende misse te comen. Ende diezelve brueders, die dan ter missen comen, zellen na der missen die proven geven na der ouder gewoenten. Ende wairt dat die procuratoer dan in der tijt dit den gemenen

[p. 140]

brueders dus nyet te kennen en gave ende capittel op liet leggen in der manyeren als voir screven is, die procuratoer zel dan zelve uut sinen budel die twe oude scilde rekenen ende opleggen op sinte Barbaren dach, als hij siin rekeninghe doet.

Item zo sel men opten Scortelwoensdach alle die brueders, die dan binnen der stat van Utrecht siin, een weet doen an hem selven of tot hoire woenstat, om elc des anderen daghes, als opten Witten Donredach, des voir-etens elc sinen wijn te laten halen ende des na-etens te twe uren ter mondaet te comen ter Mynrebrueder na der ouder gewoenten. Ende wat brueders dan binnen der stat ziin ende ter mondaten zelve nyet en comen, die zellen op die tijt versumen ende nyet hebben hoir mondaten-broet ende hoir scottel mitten appellen ende noeten. Ende dat sel die procuratoer, die dan in der tijt is, dan rechtevoirt om Goeds wille geven ende zenden den bekeerden zusteren tot sinte Maria Magdalenen; ten wair van bewiseliken, kenliken noetsaken, datser tot dier tijt nyet comen en mochten, ende die so van noetsaken ontbleven, die zoudmen hoir broet ende scottel geven gelijc den anderen broeders, die ter mondaet geweest hadden.

Item wat broeder dat procuratoer in der tijt is, die sel ziin rekeninge doen op sinte Berbaren dach, so dat van ouds ghewoenlic is geweest te doen. Ende is hij in siinre rekenscap te voeren, dat zel hij van stonden bi der rekeninghe mede oplegghen den procuratoir, die dan is ende die rekenscap overneemt bi den gemenen broeders. Ende enich procuratoir, die hier overhorich ende versumich in worde ende siin rekeninghe opter tijt in der manyeren voirscreven nyet en dede, die en zel men na dier tijt tot geenre refexi bieden noch weet laten doen, ende men zel

[p. 141]

hem oec nyet geven van der broederscap wegen. Ende geboerdet so; dat dese zelve procuratoer noch siin rekeninge nyet en dede binnen den tween eersten refexien, die na sinte Berbaren dach comen, so zel men totter derder refexi, te verstaen op sinte Crijstoffels dach, des daghes te voeren bi denzelven bode, die die weet den broeders doen zel totter refexi ende missen te comen, mede capittel doen leggen opten versuymigen procuratoir, om die uter broederscap te leggen ende opterzelver refexi enen nyen broeder te maken, alsoverre als daer dan yemant om bidt, mittenselven brueders, die daer dan ter missen gecomen siin; behoudelic nochtan die broederscap van den ouden versumigen procuratoir rekenscap van te eyschen ende te hebben vant jair, dair hij beveel of gehadt heeft.

N^o. 7. Inventaris van het tafelgereedschap der Kleine Kalende-broederschap. (omstreeks 1460.)

Dit siin alsulke tafellaken ende dwelen, tinnen scottelen ende waterpot, alse onsse bruederscap toebehoert, ende in onsser kisten besloten is.

Item drie tafellaken, een trizoer-laken ende zeven dwaelen.

Item twe grote scoerscottellen.

Item 25 platelen, 25 wermoesscottelen, 36 sausieren ende enen groten waterpot.

NB. Item dit voerscreven tynnewerck is vercoft by Heinric van Gent int jaer van 76; ende daer is weder om ghecoft enen gouden rijnsen gulden tot enmael tjaers, ende heift ons vercoft Volken Iacop Meynss. Nannesoen Buytendijckx. Item Iacop Meynss. Nannesoens erfgenamen Buytendijckx sijnt ons nu sculdich. Hier heift Heynrijck van Gent die brieff off.
Item Ariaen Willam Aerntss. heift tegen ons gehuert 2½ mergen lans, geleyghen in Reyersskoep in een weyr van 12 me(r)ghen ses jaer lang, tjaers om 22 stuvers corrent, te betalen die een helft sinte

[p. 142]

Merten, ende die ander helft sinte Peter. Hier was bij Eerst van Drakenborch ende Steven van Zevender; ghesciede in anno 88 den darden dach in die Meirt. Elken merghen om 22 stuver als voirseyt is
Item Ghijsbert Tomaess. is ons alle jaer 6½ pont, ter tijt dat hij ons beleyt heift bijnnen Utrecht, dat wijss vast ende seker sin te betalen.

N^o. 8. Besluit van de Kleine Kalende-broederschap, dat geen lid het procuratorschap zal mogen weigeren. 4 December 1551.

Op den dach van huden den 4^en Decembris anno 51 is overcomen by de gemeen bruders van der Kleyne Colander, dat nu voertaen nymant hem en sal mogen excuseren het procuratoersscap aen te nemen, hij woen binnen offte buten Utrecht. Ende doir orsaicken van dye gelyckelicke by onsse bruders geaccordeert, dat Jan Taets van Amerongen te wesen onsse procuratoer voer desse twe tucomende jaren.

N^o. 9. Lijst van de leden der Kleine Kalende-broederschap.

Dit siin dye doden van Onsser Vrouwen broederscap de Mijnre Calanders.

Heer Ermbrecht vten Leen. † 5 Juni 1419.

Heer Henryc Soudenbalch. † 27 Oct. 1425.

Heer Ghijsbert van Buerkerc. }pastoiren.

Heer Otte van Oemeren. }pastoiren.

Alaert van den Veen.

Goedscalc de Vrese.

Gherijt Pijl.

Alaert Koeyl.

Heyn Crage.

Bertout Weernaerssoen.

Peter Machelem.

[p. 143]

Tyman Mouwer.

Alaert van den Doem.

Dirc de Bole.

Tyman van Luttikenhuys.

Vrederyck de Bole.

Louwe van den Veen.

Florijs van Jutfaes.

Jan Witvoet.

Gherijt van den Veen.

Gherijt wten Leen.

Machelem van der Stripe.

Aelbert Alvekijn.

Aernt van der Oey.

Jan van den Velde. † 29 Juli 1388.

Henryc van Hermelen. † 28 Juli 1390.

Aernt Proeys. † 28 Sept. 1390.

Gherijt Coman Hermanssoen. † 14 Oct. 1390.

Heer Melys van Houwenynghe. † 5 Juni 1391.

Tymen Zoudenbalch. † 17 Mei 1393.

Wouter van Colenberch. † 23 Mei 1393.

Jan van Alenderp. † 24 Mei 1393.

Jan van Driel.

Heer Gerijt van Eemskerck.

Henryc Triend.

Aernt van den Velde.

Roeloff Pijl. † 18 Oct. 1402.

Henryc de Wit. † 6 Juni 1404.

Tymen Meeus.

Willem over de Vecht. † 25 Oct. 1404.

Gherijt van Damassche. † 2 April 1406.

Willam Hugensoen.

Heer Jan van Compostel. † 3 April 1410.

(Heer Gerrit die Bole.)

Gherijt Vrencke. † 5 Juli 1410.

Jacop Sloeyer.

[p. 144]

Weernaer Bartoutsoen.

Aernt de Vrese. † 24 Jan. 1415.

Gherijt Zoudenbalch. † 26 April 1418.

Goedscalc van Winsen. † 1 Mei 1420.

Ghijsbert over de Vecht. † 3 Mei 1421.

Vrancke de Wit. † 17 Juli 1421.

Jan van Sterrenberch. † 1 Febr. 1422.

Isebrant van der A. † 10 Oct. 1432.

Matheeus Pot. † 14 Jan. 1434.

Willam van Alenderp. † 11 April 1433.

Jan Pot. † 4 Nov. 1438.

(Johan wten Leen.) † 7 Oct. 1432.

Henryc Vos. † 7 Nov. 1436.

Braem van Compostel. † 7 Jan. 1441.

Braem van Lanskron. † 17 Maart 1440.

Henryc van den Rijn. † 22 Sept. 1440.

Jan van Lichtenberch (van Lanscroen). † 23 Juni 1442.

Claes Sloeyer.

Jan van Damassche.

Wouter van Colenberch. † 6 Dec. 1446.

(Tijman Nijpijser.)

Reynyer van Tetwijck.

Claes van Compostel.

Roetert van Lanskron.

Hubert Zoudenbalch. † 16 Juni 1450.

Ghijsbert van Rijn.

Peter over de Vecht. † 15 Oct. 1450.

Heer Gerijt van Damassche. † 19 Sept. 1455.

(Heinrick Vrencke.)

Henryc de Wit. † 29 Sept. 1455.

(Jan die Wit.)

Braem van Luttickenhuuse. † 29 Jan. 1457 (te Jutfaes.)

Willem van Gent. † 20 April 1455.

Heer Volkier van Lichtenberch (van Lanscroen). † 22 April 1458.

[p. 145]

Peter van Kuelenberch van Zulen. † 9 Nov. 1479.

(Jan van Over die Vecht Hermanssoen.) † 18 Juli 1461.

Goedescalc van Winssen.

Huge van Groenenberch. † 10 Aug. 1458.

Jan over de Vecht. (plech scout van Utrecht te weesen.) † 21 Sept. 1514.

Braem van Lichtenberch (van Lanscroen). † 22 Febr. 1464.

Haer Gerijt Vrencke, deken van sunt Jan was.

Jacop van Winssen.

(Hubert (van Jutfaes) van Blochoven.) † 7 April 1486.

Jan van Lichtenberch (van Lanscroen). † 16 Juni 1467.

Lubbert van Alenderp. † 25 April 1467.

Henryc de Wit. † 2 Sept. 1486.

Adriaen van Lantscroen.

Jan van Damassche. † 31 Dec. 1444.

Willam van Alenderp. † 19 Febr. 1480.

(Jan Pijl Reynerssoen.) † 21 Jan. 1489.

Henric van Gent. † 16 Juli 1520.

Frederic de Voecht van Rinevelt. † 5 Jan. 1495.

(Jan Vtenham.) † 5 Mei 1503.

Jan van Lantskroen. † 8 Nov. 1493.

Egbert van Groenenbarch. † 20 Aug. 1515.

Goiert de Koninc. † 15 Juli 1528.

Eerst van Drakenborch. † 16 Sept. 1494.

Florens van Pallaes. † 15 Aug. 1497.

Jan van Amerongen. † 8 Juni 1515.

Tonis van Amerongen. † 30 Sept. 1510.

Alfert Rwsch. † 29 Nov. 1491.

Henric van Lewenbarch.

Henric van Alendarp.

Willam van Winsen. † 14 Mei 1500.

Steven van der Zevender. † 7 Febr. 1504.

Heynrijck van Voerde. † 23 Sept. 1515.

Dirck Ruyschs. † 16 Mei 1510.

[p. 146]

Jan van Damasch.

Saude van Rin.

Peter van Winssen.

Eeyrst van Lichtenbarch. † 4 Oct. 1483.

Adriaen wten Ham.

Wyllem van Steenre.

Jan die Koeninck. † 7 Nov. 1482.

Jacop over die Vecht.

Gherit Zoudenbalch. † 4 Dec. 1483. (tot Scoenhoven ende leyt aldair begraven tot die Carmeliten opt choer.)

Heer Heyndrick Saudenbalch, canonick in den Dom. † 18 April 1536.

Heer Evert Zoudenbalch, (proest van Maestricht, canonick ende thezaurijr in den Dom.) † 28 Maart 1503.

Heer Jan van Drakenborch, canonick in den Dom. † 8 Oct. 1498.

Eevert Zoudenbalch. † 1 Nov. 1530.

Ghijsbert van Lanscroen. † 3 Mei 1521.

Vrederic van Drakenborch. † 18 Maart 1518.

Heynric die Voecht van Rinevelt. † 23 Juli 1513.

Adriaen van Pallaes. † 28 Mei 1530.

Heer Frederick de Konynck, (canonick in den Dom.) † 28 Mei 1535.

Heer Gherijt Zoudenbalch, (canonick ende thezaurijr in den Dom.) † 7 Nov. 1524.

Jan van Cuelenberch.

(Godscalck van Winsen.) † 14 Mei 1515.

Jan Ruijs. † 3 Jan. 1527.

Gherit van Zulen van Nijevelt.

Lubbert van Alenderp.

Jan Ruys Alfaerss. † 28 Aug. 1518.

Heer Jan van Huctenbroeck, ridder.

Bernt van der Haer. † 22 Nov. 1523.

Goert van Voerdt Heynricss.

Willam die Wael. † 1 Sept. 1521.

[p. 147]

Jan van Levenbarch. † 13 Juli 1520.

Wrederic de Woech van Rynevelt. † 9 Sept. 1544.

Jan van Drakeboerch. † 22 Juni 1519.

Melis wt den Eng. † 27 Maart 1550.

Joest van Baern van Schonowen. † 31 Oct. 1558.

Heinrick van der Borch. † 4 April 1551.

Adriaen van Lantscroen. † 14 Sept. 1562.

Godescalck van Wynsen. † 22 Dec. 1558.

Lubbert die Waell.

Heer Johan die Coninck, canonick sinte Peter. † 1 Febr. 1566.

Jan van de Wael.

Heinrick Ruijsch.

Gosen van Voirde.

Frederick die Koeninck. † 28 Jan. 1566.

(Heer) Johan Zoudenbalch, (ridder, heer tot Orck ende Emmeloe.) † 12 Dec. 1558.

Egbert van Gronenberch.

Johan van Kuijck.

Floris van Pallaes.

Jan van Wijck. † 5 Juli 1550.

Heer Cornelis wten Eng, (canonick ende) scolaster sinte Peters. † 27 Maart 1578.

Jan Ruysch. † 27 Jan. 1556. (ende leyt te Zeyst in de kerck begraeven.)

Frederick uyten Eng. † 14 April 1582.

Jan (Taets) van Amerongen. † 10 Jan. 1589.

Willam (Bor) van Amerongen. † 7 Nov. 1563.

Bartholomeus van Wael. † 1 April 1591.

Henrick (die Voecht) van Rynevelt. † 16 Dec. 1578.

Henrick Valkenaer. † 29 Mei 1572.

Ariaen die Wael. † 25 Aug. 1568.

Willem van Snellenberch. † 26 Nov. 1554^1).

1) De hierna volgende namen komen alleen op de latere lijst voor.

[p. 148]

Helias van Winsen. † 11 Maart 1569.

Henrick van der Borch. † 8 Nov. 1595.

Anthonis van Zuylen van Nyvelt. † 1 Mei 1570.

Jan van Reness van Moirmondt. † 11 Nov. 1580. (tot Amersfoort ende aldaer begraven.)

Adriaen van Pallaes. † 29 Mei 1575. (ende was de leste man-oer van zijn geslacht.)

Roeloff van Baern van Schoenouwen.

Aelbrecht van Huchtenbroick.

Evert Zoudenbalch, heer Janszoen, (heer van Urck en van Emmenes.) † 20 April 1567.

Ghijsbert van Lantscroen. † 14 Sept. 1577.

Jan Ruys.

Dirck Boern van Amerongen. † 13 Oct. 1591.

Heer Alphart die Coninck. † 11 Nov. 1597.

Willem van Winsen.

Jan van Renes van Baer.

Gherrit Zoudenbalch, here Johanssoen, (heer van Urck.) † 20 April 1599.

Frederick die Waell.

Alfert Ruys. † 28 Mei 1605.

Ghijsbert van Baern van Schoenauwen. † 31 Oct. 1578.

Frederick van Nyvelt. † 1 Mei 1597.

Roetert van Lantscroen. † 28 Mei 1601.

Heer Johan Taets van Amerongen. † 30 Sept. 1589.

Amelis vten Eng.

Joost de Voecht van Rynevelt, ritter.

Johan van der Meerten van Abcaude. † 21 April 1595.

Willem de Voecht van Rynevelt. † 29 Dec. 1606.

Roelof Grauwerdt.

Menheer Jacob Taets van Ameronghen, Landtcommandeur tot Utrecht.

Heer Gerrit Borre van Ameronghen, canonick sinte Marie tot Utrecht. † 13 April 1608.

[p. 149]

Eerst Taets van Ameronghen^1).

Heer Johan van Renes van der Aa, canonick in den Dom. † 18 April 1600.

Heer Peter de Voocht van Ryneveldt, canonick der kercke sint Peters tUtrecht. † 29 Juni 1608.

Joncheer Jaspar van Brakel. † 23 Augustus 1596.

Joncker Johan van Huchtenbroeck. † 12 Sept. 1601.

1) De hierna volgende namen staan op geen der beide lijsten, doch worden in het necrologium genoemd.

N^o. 10. Gebeden voor en na den refectie-maaltijd der Kleine Kalende-broederschap.

(Voor den maaltijd.)

Benedicite etc. (nae die oude gewoenten²⁾.) de tali convio (sic) etc. (ut supra³⁾ ende:) Pater noster etc.

Dispersit dedit pauperibus: - justicia eius manet in seculum seculi.

Benedicam Dominum in omni tempore: - semper laus eius in ore meo.

In Domino laudabitur⁴⁾ anima mea: - audiant mansueti et letentur.

Magnificate Dominum mecum: - et exaltemus nomen eius in id ipsum.

Sit nomen Domini benedictum: - ex hoc nunc et usque in seculum.

Oremus: Retributor omnium bonorum, Deus, retribuere dignare omnibus nobis bona facientibus propter sanctum nomen tuum vitam eternam. Amen.

2) De tekst bevat blijkbaar eene herziene uitgave der gebeden, die van ouds gebruikelijk waren: voor de gedeelten, waarin geene verandering gebracht is, wordt dus naar de ‘oude gewoente’ (het van ouds gebruikelijke formulier) verwezen.

3) Nam. ‘nae die oude gewoenten.’

4) Lees: laetabitur?

[p. 150]

Benedicamus Domino:

Deo gratias.

Oremus pro fidelibus defunctis:

Requiem eternam etc.

(Psalmus.)

Miserere etc. De profundis etc. Requiem eternam etc. Pater noster etc. Et ne nos etc. Requiem eternam etc. A porta inferi: - errue (sic) Domine animas eorum. Credo videre bona Domini: - in terra viventium. Domine exaudi orationem meam: - et clamor meus etc.

Dominus vobiscum etc.

Collecta.

Oremus: Deus venie largitor et humane salutis amator, quesumus immensam clementiam tuam, ut nostre congregationis fratres et benefactores nostros, qui ex hoc seculo transierunt, beata Maria semper virgine cum omnibus sanctis intercedente, ad perpetue beatitudinis consortium pervenire¹⁾ concedas.

Collecta.

Fidelium Deus, omnium conditor et redemptor, animabus famulorum famularumque tuarum omnium fidelium defunctorum remissionem cunctorum tribue peccatorum, ut indulgentiam, quam semper optaverunt, piis supplicationibus consequantur. Qui vivis et regnas etc. Fidelium anime defunctorum per piam misericordiam Dei requiescant in pace. Amen.

Benedicite:

Dominus Deus det vivis gratiam et misericordiam, defunctis requiem et veniam, ecclesie et regno pacem, nobis peccatoribus vitam et letitiam cito post mortem. Amen.

Divinum auxilium maneat semper nobiscum. Amen.

1) Het handschrift heeft ‘perveniere.’

[p. 151]

(Na den maaltijd.)

Miserere mei Deus: - secundum magnam misericordiam tuam.

Et secundum multitudinem miserationum tuarum: - dele iniquitatem meam.

Amplius lava me ab iniquitate mea: - et a peccato meo munda me.

Quum iniquitatem meam ego cognosco: - et peccatum meum contra me est semper.

Tibi soli peccavi et malum coram te feci: - ut justificeris in sermonibus tuis et vincas cum judicaris.

Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum: - et in peccatis concepit me mater mea.

Ecce enim veritatem dilexisti: - incerta et occulta sapientiae tue manifestasti mihi.

Asperges me hysopo et mundabor: - lavabis me et super nivem dealbabor.

Auditui meo dabis gaudium et letitiam: - et exultabunt ossa humiliata.

Averte faciem tuam a peccatis meis: - et omnes iniquitates meas dele.

Cor mundum crea in me Deus: - et spiritum rectum innova in visceribus meis.

Ne projicias me facie tua: - et spiritum sanctum tuum ne auferas a me.

Redde mihi letitiam salutaris tui: - et spiritu principali confirma me.

Docebo iniquos vias tuas: - et impii ad te convertentur.

Libera me de sanguinibus Deus, Deus salutis mee: - et exultabit lingua mea justiciam tuam.

Domine labia mea aperies: - et os meum annunciabit laudem tuam.

[p. 152]

Quum si voluisses sacrificium, dedissem utique: - holocaustis non delectaberis.

Sacrificium Deo spiritus contribulatus: - cor contritum et humiliatum Deus non despicies.

Benigne fac Domine in bona voluntate tua Syon: - et edificentur muri Jherusalem.

Tunc acceptabis sacrificium justicie, oblationes et holocausta: - tunc inponent super altare tuum vitulos.

(Psalmus.)

De profundis clamavi ad te Domine: - exaudi orationem meam.

Fiant aures tui intendentes: - in vocem deprecationis mee.

Si iniquitates observaveris Domine: - Domine quis sustinebit?

Quia apud te propitiatio est: - et propter legem tuam sustinui te Domine.

Sustinuit anima mea in verbo eius: - speravit anima mea in Domino.

A custodia matutina usque ad noctem: - speret Israel in Domino.

Quia apud Dominum misericordia: - et copiosa apud eum redemptio.

Et ipse redimet Israel: - ex omnibus iniquitatibus eius. Requiem eternam etc.

Ecce quam bonum et quam jocundum habitare fratres in unum. Sicut unguentum in capite, quod descendit in barbam, barbam Aaron. Quod descendit in oram vestimenti eius, sicut ros Hermon qui descendit in montem Syon. Quoniam illic mandavit Dominus benedictionem: et vitam usque in seculum. Amen.

Kirijleyson. Christeleyson. Kijrileyson.

[p. 153]

Pater noster etc.

Et ne¹⁾ nos inducas in temptationem: - sed libera nos a malo.

Salvum fac servum tuum: - Deus meus, sperantem in te.

Convertere Domine usquequo: - et deprecabilis super servos tuos.

Ecce quam bonum et quam jocundum: - habitare fratres in unum.

Benedictus qui venit in nomine Domini: - Deus Dominus et illuxit nobis.

Nihil proficiat inimicus in eo: - et filius iniquitatis non apponat (sic) noceri ei.

Mitte ei Domine auxilium de sancto: - et Syon tuere eum.

Domine exaudi orationem (meam): - et clamor meus ad te veniat.

Dominus vobiscum et cum spiritu tuo.

Oremus: Deus humilium visitator, qui nos fraterna dilectione consolaris, pretende nostre societati graciam tuam, ut per eum in quo habitas tuum in nobis sentiamus adventum. Per Christum etc.

Oremus: Adesto Domine supplicationibus nostris et famulos tuos, spem suam in tua misericordia collocantes, tuere propicius, ut a peccatorum labe mundati in sancta conversatione permaneant. Per Christum Dominum nostrum etc.

1) Het handschrift leest: Et nos.