|
| |
| |
| |
Het voormalige klooster der Zakbroeders binnen Utrecht.
Medegedeeld door Jhr. J.J. de Geer van Oudegein.
Bij A. Matthaeus, Fundationes et fata ecclesiarum, p. 223 en 224, wordt gewag gemaakt van zoogenaamde zakbroeders, fratres saccitae, die vóór de opheffing hunner orde omstreeks het jaar 1290 binnen Utrecht in het sedert bekende klooster der reguliere kanoniken van St. Augustijn aan de Oude Gracht bij de Weesbrug waren gevestigd ter plaatse, waar zich thans het Gereformeerd Burger-Weeshuis bevindt. De opheffing nu van die orde der zakbroeders bij verordening van paus Gregorius X., in een generaal concilie genomen, en de inlijving van hunne aan de heilige apostelen gewijde kapel en aanhoorige kloostergebouwen binnen Utrecht in het kapittel der reguliere kanoniken van St. Augustijn te Bethlehem bij Doetinchem, betreffen de onuitgegevene oorkonden waarvan de origineelen berusten in het provinciaal archief van Gelderland, afdeeling Bethlehem.
| |
| |
Mandaat van Johan van Nassau, verkoren bisschop van Utrecht, aan de dekenen der kerken van St. Maarten en St. Pieter te Utrecht, om het huis der zakbroeders van de orde van poenitentie, binnen de stad Utrecht aanwezig, zoodra het door den prior en de broeders dier orde zal zijn verlaten, aan den proost en het kapittel of convent van Bethlehem van de orde van St. Augustijn over te dragen. 1290, Julij 5.
Johannes, Dei gratia Traiectensis electus, dilectis in Christo beatorum Martini et Petrj ecclesiarum in Traiecto decanis salutem in Domino. Ad notitiam nostram pervenit, quod prior et fratres domus saccitarum ordinis de penitentia Jhesu Christi jn Traiecto domum eorum ibidem dimittere velint et debeant eandem habere pro derelicta. Verum cum, iuxta provisionem constitutionis felicis recordationis dominj Gregorij pape decimi, domus et loca, que fratres dicti ordinis in singulis dyocesibus habuerunt et habent, sint dispositioni sedis apostolice reservata in terre sancte subsidium vel pauperum aut alios pios usus per locorum ordinarios convertenda: discretioni vestre committimus per presentes, quatinus predictam domum prioris et fratrum in civitate Traiectensi ac aliam, si quam habent in nostra dyocesi sitam, cum suis pertinentijs universis, quam cito ipsi prior et fratres eas seu aliquam earum deseruerint sive habuerint pro derelicta et de hoc vobis constiterit, viris religiosis preposito et capitulo sive conventui de Bethlehem nostre dyocesis ordinis beati Augustini vice et auctoritate nostra conferatis ad collocandum inibi et plantandum fratres eorum ordinis et ad habendum et possidendum eandem sive easdem inperpetuum pleno iure cum omnibus suis privilegiis, libertatibus et emunitatibus, jndulgentijs, sepulturis et iuribus universis, prout dicti prior et fratres ante constitutionem predictam
| |
| |
eam seu eas habuerunt et possederunt pacifice et quiete; dantes potestatem vice et auctoritate nostra.. preposito dicte ecclesie de Bethlehem et eidem committatis, ut per se vel alios fratres sui ordinis, quos ad hoc aptos esse noverit ydoneos et discretos, predicationis et audiende confessionis officium tam in dicta domo, quam in dyocesi nostra, libere valeat exercere, absolutionem confitentibus in casibus episcopalibus(?) inpendendo, et habere nichillominus ecclesiasticam sepulturam cum oblationibus et obventionibus in ipsa domo seu domibus iam dudum obtentis, habitis et consuetis, contradictores et rebelles, de quibus vobis constiterit vel constare poterit, vice et auctoritate nostra per censuram ecclesiasticam compescendo. Jn hijs exequendis alium alius non exspectet. Datum anno Dominj mo. cco. lxxxxo. crastino translationis beati Martinj.
Met een zegel van den elect in wit was.
De dekenen der kerken van St. Maarten en St. Pieter verklaren in gevolge van het mandaat van den verkoren bisschop van Utrecht naar het huis der zakbroeders binnen Utrecht te zijn gegaan, en het door deze verlaten klooster aan het convent van Bethlehem overgegeven te hebben. 1290, Julij 30.
Reverendo patri ac domino, Johanni Dei gratia Traiectensi electo, necnon universis presentes litteras jnspecturis ac audituris beatorum Martini et Petri ecclesiarum in Traiecto decani salutem et cognoscere veritatem. Noveritis, quod nos recepto mandato vestro, pater reverende, personaliter accessimus ad domum .. prioris et fratrum saccitarum sitam in Traiecto; et quia ipsam domum predicti prior et fratres deserverant omnino et habuerant pro derelicta, ipsamque vacuam inveneramus, prout hoc nobis
| |
| |
et alijs prelatis et canonicis quibusdam Traiectensibus ibidem vocatis in testimonium et adductis liquide constabat per evidentiam facti, viris religiosis .. preposito et capitulo sive conventuj de Bethlehem dioc. Traiectensis ordinis beatj Augustini sepe dictam domum iuxta tenorem mandati vestri super hoc nobis directi concessimus et contulimus ad collocandum injbi et plantandum fratres eorum ordinis et ad habendum et possidendum eandem in perpetuum pleno iure cum omnibus suis attinentijs, privilegijs, libertatibus et emunitatibus, indulgentijs, sepulturis et juribus unjversis, prout dicti prior et fratres ipsam domum ante constitutionem felicis recordationis domini Gregorij pape decimi habuerunt et possederunt pacifice et quiete; qui ijdem prepositus et conventus secundum collationem huiusmodi auctoritate vestra a nobis eis factam de predicta domo se intromittentes ac possessionem eiusdem sic adipiscentes eandem possident et inhabitant cum juribus ac privilegijs supradictis. Quod vobis ac universis sub sigillis nostris in testimonium presentibus appensis duximus significandum. Datum et actum anno Domini millesimo cco. lxxxxo., feria quinta post festum beati Jacobi apostoli.
Met de zegels van de dekenen van St. Maarten en St. Pieter te Utrecht.
De prelaten en kapittelen van Utrecht verleenen hunne goedkeuring aan de overdragt van het huis der zakbroeders binnen Utrecht aan den proost en de kanoniken van Bethlehem en nemen deze in hunne broederschap op. 1290, Augustus 2.
In nomine Domini amen. Universis presentes litteras inspecturis prelati et capitula ecclesiarum civitatis Traiectensis ad perpetuam rei memoriam cognoscere veritatem.
| |
| |
Laudabilis vite merita religiosorum virorum in Christo dilectorum .. prepositi et capituli seu conventus canonicorum regularium ecclesie de Bethlehem ordinis sancti Augustini Traiectensis dyocesis nos inducunt, ut ea, que sunt favoris et gratie, ipsis liberaliter impendamus. Cum igitur dominus Johannes, electus Traiectensis, domum ∵ prioris et fratrum saccitarum ordinis de penitentia Jhesu Christi consistentem in civitate Traiectensi, quam ipsi fratres dimiserant et pro derelicta habebant, contulerit eisdem .. preposito, conventuj et canonicis auctoritate dyocesana sive ordinaria iuxta provisionem constitutionis felicis recordationis .. domini Gregorij pape decimj editam in concilio generali, ad habendum, tenendum et possidendum inperpetuum pleno iure cum omnibus suis privilegijs, libertatibus et emunitatibus, indulgentijs, sepulturis et iuribus universis, sicut dicti .. prior et fratres eandem domum et alia premissa habuerunt et possederunt pacifice et quiete, et ut ipsi .. prepositus et conventus inibi collocare valeant et plantare fratres et canonicos eorum ordinis, prout hec et alia in litteris ipsius domini electi exinde confectis plenius continentur: nos tam pio facto huiusmodi grato occurrentes assensu et collocationem huiusmodi approbantes, eosdem .. prepositum, capitulum seu conventum et canonicos in nostrum consortium et confraternitatem nostram recipimus, volentes ipsis assistere et eos in ipsorum iuribus confovere, ac eis tamquam amicis nostris et confratribus dilectis promotionem impendere, ut tenemur. Jn cuius rei testimonium sigilla ecclesiarum nostrarum hijs litteris duximus apponenda. Datum anno Domini mo. cco. nonagesimo jn crastino beati Petri ad vincula.
Nog voorzien met de zegels der vijf kapittelen te Utrecht.
| |
| |
De Provinciaal der broeders van de orde van St. Augustijn in Alemannië, ter eener, en de proost en het convent der reguliere kanoniken van Betlehem, ter andere zijde, onderwerpen hun geschil over de kapel der apostelen binnen Utrecht en daartoe behoorende gebouwen, erf, meubelen, boeken enz. aan de uitspraak van den bisschop van Utrecht. 1293, April 3.
Johannes Dei et apostolice sedis gratia Traiectensis episcopus universis, ad quos presentes littere pervenerint, salutem in omnium salvatore. Mota lite coram nobis inter.. provincialem Alemannie fratrum de penitentia Jhesu Christi ordinis beati Augustini, ex una parte, et prepositum et conventum canonicorum regularium ordinis beati Augustini ecclesie Betlehemensis nostre diocesis, ex altera, super capella sanctorum apostolorum Traiectensi, necnon edificiis, area, utensilibus, libris et quibuslibet aliis rebus predicte capelle attinentibus, predictus .. provincialis pro se et nomine fratrum suorum, et Alexander de Traiecto et Jurdanus de Sutphania, canonici regulares predicte ecclesie Betlehemensis nomine .. prepositi et conventus sui, ex altera parte, in nos de dicta causa tamquam in arbitratorem compromiserunt, promittentes nostre ordinationi stare in predictis fide prestita corporali. Et quia predicti canonici regulares Alexander et Jurdanus ad compromittendum a preposito et conventu suo mandatum sufficiens non habebint (habebant?), Ghiselbertus prepositus ecclesie Alden selensis et Johannes Friso, canonicus ecclesie beate Marie Traiectensis, caverunt et promiserunt fideiussorio nomine pro eisdem sub pena centum marearum se facturos et curaturos, quod .. prepositus et conventus ecclesie Betlehemensis predicte ratificabunt et approbabunt predictum compromissum. Que quidem pena, si commissa fuerit, nobis et parti adverse cedet equalibus portionibus dividenda. Et
| |
| |
hec omnibus, quorum interest, sub sigillo nostro presentibus appenso duximus intimandum. Et per Gerardum de Ane, clericum imperiali auctoritate notarium puplicum, in hanc puplicam formam redigi fecimus et conscribi. Testes huius sunt Arnoldus de Gimneke(?) miles, Johannes de Suollis et Simon de Rene Lūbardi. Acta sunt hec Traiecto in camera nostra anno Domini mo. cco. nonagesimo secundo feria quarta post ramos palmarum.
Et ego Gerardus de Ane, clericus imperiali auctoritate puplicus notarius, predictis omnibus suprascriptis interfui presentialiter et ad mandatum reverendi patris ac domini Johannis Dei gratia Traiectensis episcopi suprascripti et ad preces predictarum partium in hanc puplicam formam redegi, meoque signo consueto signavi.
Et ego frater Gustacius, provincialis Alemannie fratrum de penitentia Jhesu Christi ordinis beati Augustini, prenotatum compromissum, prout suprascriptum est, me iniisse recognosco et in testimonium huius sigillum meum duxi presentibus appendendum. Datum anno et die predictis.
Met het teeken van den notaris Gerard van Ane en het zegel van den provinciaal van Alemannië der broeders van den derden regel van St. Augustinus met het omschrift: ‘Sigillum prioris provincialis per Allemaniam fratrum ordinis penitentie Jhesu Christi.’
Johan, bisschop van Utrecht, doet uitspraak in het vermelde geschil, waarbij hij aan zich de beschikking behoudt over de kapel der apostelen en aanhoorige gebouwen, vroeger bewoond door de broeders van poenitentie, en voorts aan den provinciaal van Alemannië twaalf Hollandsche ponden voor gedane onkosten toekent. 1292, April 9.
Johannes, Dei et apostolice sedis gratia Traiectensis epis- | |
| |
copus, universis, ad quos presentes littere pervenerint, salutem et ..? in omnium salvatore. Cum de lite coram nobis mota inter .. provincialem Alemannie fratrum de penitentia Jhesu Christi ordinis beati Augustini, ex una parte, et .. prepositum et conventum canonicorum regularium ordinis beati Augustini ecclesie Betlehemensis nostre diocesis, ex altera, super capella sanctorum apostolorum Traiectensi, domo seu edificiis et quibuscumque rebus aliis predicte capelle attinentibus, in nos tamquam in arbitratorem hinc inde exstiterit compromissum: nos, cognito quod predicta capella et domus seu edificia eidem attinentia a fratribus de penitentia Jhesu Christi olim inibi habitantibus fuerint derelicta, capellam ipsam cum edificiis et ceteris quibuscumque rebus predicte capelle ab olim attinentibus nostre dispositioni reservavimus et in hiis scriptis auctoritate ordinaria reservamus. Ceterum .. provinciali fratrum de penitentia Jhesu Christi nomine ordinis sui in recompensam laborum sui et fratrum suorum, quos in persecutione dicti negocij sunt perpessi, ordinavimus et in hiis scriptis arbitramur . a .. preposito et conventu ecclesie Betlehemensis, predicte capelle, domus et edificiorum eidem attinentium possessoribus, duodecim libras Hollandenses infra octo dies a data presentium persolvendas. Actionem etiam omnem, si quae predicto provinciali competit nomine ordinis sui super rebus aliis adversus fratrem Alexandrum, priorem domus predicte capelle sanctorum apostolorum, sibi decernimus fore salvam. Et hoc omnibus, quorum interest, sub sigillo nostro presentibus appenso duximus intimandum. Et per Gerardum de Ane, clericum imperiali auctoritate puplicum notarium, in hanc puplicam formam redigi fecimus et conscribi. Testes huius sunt Ghiselbertus prepositus ecclesie Aldenselensis, Johannes Friso, canonicus ecclesie sancte Marie Traiectensis, Johannes de Sittert, canonicus Daventriensis. Acta sunt hec
Traiectj in aula nostra superiori presente predicto provin- | |
| |
ciali, pro se, et Jurdano de Sutphania, canonico regulari ecclesie Betlehemensis pro altera parte, anno Domini mo. cco. nonagesimo secundo vo. jdus mensis Aprilis.
Et ego Gerardus de Ane, clericus imperiali auctoritate puplicus notarius predictus, omnibus, prout supra scripsi, interfui et ad mandatum reverendi patris ac domini Johannis Dei gratia Traiectensis episcopi suprascripti in hanc puplicam formam redegi, meoque signo consueto signavi.
Met het teeken van Gerard van Ane, openbaar notaris. Het zegel des bisschops mist.
Johan, bisschop van Utrecht, verleent op nieuw het huis van de gewezene prior en monniken der orde van de zakbroeders binnen de stad Utrecht met al zijne vrijheden, regten en toebehooren aan den proost en het convent van Betlehem, om er reguliere kanoniken van de orde van St. Augustijn in te plaatsen. 1292, zonder dagteekening.
Universis Christi fidelibus tam presentibus quam futuris, ad quos presentes littere pervenerint, Johannes Dei et apostolice sedis gratia episcopus Traiectensis salutem in eo, qui est omnium vera salus. Laudabilis vite merita religiosorum virorum in Christo, dilectorum prepositi et capituli seu conventus canonicorum regularium ecclesie de Betleheym ordinis sancti Augustini, necnon ampliatio cultus divini nominis, nos inducunt, ut ea, que sunt favoris et gratie, ipsis liberaliter inpendamus. Cum igitur domus prioris et fratrum saccitarum ordinis de penitentia Jhesu Christi consistens in civitate nostra Traiectensi, quam ipsi fratres omnino dimiserant et pro derelicto habebant, iuxta provisionem constitutionis felicis recordationis dominj Gregorij pape decimi edite in concilio generali in nostra dis- | |
| |
positione existat sive ordinatione; nos, qui salutem animarum querimus et augmentum religionis affectamus, ipsam domum, ut inibi ad honorem Dei religio plantetur et viri religiosi devote deservientes Domino collocentur, cum emunitatibus, sepulturis, iuribus suis et pertinentijs universis predictis preposito et conventuj de Betleheym contulimus et tenore presentium conferimus tenendam et perpetuo possidendam eo iure, quo alias domus sui ordinis tenere et possidere consueverunt, nostris et ecclesie nostre omnino salvis iuribus et illesis. Jn cuius rei testimonium et munimen perpetuum nostrum sigillum presentibus duximus apponendum. Actum et datum Traiecti anno Dominj mo. cco. nonagesimo secundo.
Met een fraai zegel des Bisschops aan rood zijden draden. |
|
Auteursrechtvrij