Den Bibel, Inhoudende dat Oude ende Nieuwe Testament (Biestkensbijbel)

¶ Dat .iiij. Capittel.

¶ Van de twee meyninghen, die de twee laetsten voorhouden, ende het oordeel des Conincks. Hoe Darius een verbont laet wtgaen, dat Ierusalem weder ghetimmert werde.

1

⁺ DOen begoste de ander te spreken, die gheseyt hadde, dat de Coninck de stercste was, ende sprac:

+ A vers 1

2

O ghy mannen, zijn niet de menschen de stercste ende voornaemste, die dat Landt ende de zee in hebben, ende alle dat inde zee ende der Aerden is?

3

Nv is ymmers de Coninck Heere ouer alle die dingen, ende heerschapt dit alle: Ende wat hy gebiet dat doetmen.

4

Seynt hy den sinen inden Crijch, soo gaen si, ende verstroyen Bergen, Mueren, ende Torens.

5

Sy worden ghedoot, ende si dooden oock, ende en ouertreden dat woort des Conincx niet. Ligghen si bouen, soo brenghen si den Coninck alle den roof.

6

Desghelijcken oock de ander die niet en reysen, maer dat Aertrijck bouwen, als si maeyen, so brengen si den Coninck schattingen.

7

Ende den eenigen Coninck, beueelt hy te dooden, soo dootmen: Beueelt hy op te houden, soo houtmen op:

8

Heet hi slaen, so slaetmen, heet hi verdrijuen, so verdrijftmen: Heet hy timmeren, so timmertmen:

9

Heet hy afbreken, soo breecktmen af: Heet hy planten, soo plantmen:

10

Dat ghemeyn volc ende de Ouersten zijn hem gehoorsaem, ende noch bouen dat sidt de Coninck neder, eet, drinct ende slaept:

11

Want so wachten die rontom den Coninck, ende en derf haerder

[p. 159v]

gheender wijcken, maer den Coninc moeten si gehoorsaem zijn.

12

Nv oordeelt, O ghy mannen, hoe en can die niet verre te bouen gaen, diemen also gehoorsaem is? Ende doen hy dit gesproken hadde, heeft hy geswegen.

13

⁺ De derde die vanden^† Wijuen ende de waerheyt gesproken hadde, met namen^* Serubabel begoste op alsulcke meyninge te spreken:

+ B vers 13

† 3.Esd. 3.b.12.

* 1.Esdre. 3.a.2 Eccle. 49.b.13 Agge. 2.d.24

14

O ghy mannen, niet den grooten Coninc, niet veel menschen, ooc niet den Wijn en gaet te bouen:

15

Wie heerschapt dan? Hebben niet Wijuen den Coninc ende al het volc ghebaert, die ouer alle de dingen heerschapt?

16

Hebben niet de Wijuen ghebaert ende opgeuoet, die den^† Wijngaert planten, wt welcken men den Wijn heeft?

† Genes. 9.c.20.

17

Sy maken cleederen allen menscen, ende geuen eere allen menscen, ende de menscen en mogen sonder Wijuen niet leuen.

18

Wanneer si gout ende siluer te samen vergaderen, ende alle costelijcke dingen, ende sien een welgestelt scoon Wijf,

19

So verlaten si dat alle,^* ende slaen de ooghen alleen op dat Wijf, ende vergapen aen haer, ende hebben op haer meer begeerte dan op siluer ende op gout, oft op eenigerhande costelijcheyt,

* Gene. 34.a.2. 2.Reg. 11.a.2.

20

^† De mensce verlaet sinen Vader, die hem opgeuoet heeft, verlaet zijn landt ende woonstede,

† Gene. 2.d.24 Math. 19.a.5 1.Cor. 6.d.16. Ephesi. 5.e.31

21

Ende hangt den Wijue aen, ende verliest zijn leuen byden Wijue, ende en gedenckt noch zijns Vaders, noch zijnder Moeder, noch zijn lant.

22

Waer by ghy bekennen moet dat de Wijuen v verheeren: Doet v dat wee?

23

Het neemt een man zijn sweert, ende gaet henen, als dat hy stelen wil, dootslaen, moorden, op de zee varen,

24

Ende hy siet eenen Leeu, ende hy gaet inder duysternisse, ende als hy ghestolen, bedrogen ende gerooft heeft, so brengt hijt zijn beminde,

25

Oock heeft hy zijn Wijf lieuer dan Vader ende Moeder:

26

^* Veel zijnder ooc wten sinne geworden, om der Wijuen wille, ende in een eygentscap ghecomen:

* 2.Reg. 13.a.2.

27

^† Daer toe zijnder veel vergaen, ende gedoot gheworden,^‡ ende hebben gesondicht om der Wijuen wille.

† Ge. 34.d.25

‡ 3.Re. 11.a.4

28

⁺ Ende nv so gelooft my: Ick weet eenen Coninc die is groot in zijnder macht, ende alle landen vreesen hem, ende aen hem en derf niemant de hant slaen:

+ C vers 28

29

Noch heb ick gesien dat Apame de dochter des groten Conincx Bartaci, ende byslapersse des Conincx, ter rechter zijden neffens den Coninc sadt,

30

Ende hem de Croone van sinen hoofde nam, ende settese haer seluen op haer hooft, ende sloech metter slincker hant den Coninc.

31

Ende daer toe sach haer de Coninck met eenen openen monde aen: Sy loech, so loech hy ooc: Maer indien si onghenoechlijc was, so moeste haer de Coninc smeecken, ende vrientlijc toespreken, tot dat si weder met hem eens werdt.

32

O ghi mannen, zijn de Wijuen niet stercker? Groot is de Aerde, hooch is den Hemel, die dese dingen doen.

33

Doen saghen de Coninc ende de Vorsten malcanderen aen. Doen begost hi vander waerheyt te spreken.

34

O ghy mannen, zijn de Wijuen niet stercker? Groot is de Aerde, hooch is den Hemel.^† Snel is den loop der Sonnen, Sy omgaet den Hemel met haren loop weder op haer plaetse op eenen dach.

† Eccl. 43.b.17

35

Is hy niet heerlijc die dat doet? De waerheyt is groot ende sterc bouen alle dinc.

36

Alle de Aerde roept de waerheyt aen, den Hemel looft haer, alle wercken werden beweecht, ende beuen voor haer: Ende by haer en is niet onrechts:

37

Den wijn is onrecht, onrecht is de Coninc, onrecht de Wijuen, onrecht zijn alle menscen kinderen, onrecht zijn ooc al haer wercken, ende gheen waerheyt en is in haer. Ende in haerder ongerechticheyt sullen si verderuen ende vergaen.

38

^* Maer de waerheyt blijft, ende is sterck inder eewicheyt: Sy leeft, ende sal den prijs behouden eewelijc:

* Eccle. 41.a.2.

39

^† De waerheyt en neemt niet aen den persoon, si en heeft geen onderscheyt tusschen rijck oft arm, tusschen machtige ende slechte, maer doet allen menscen wat recht is, si zijn quaet oft goet: Ende alle menscen worden voorspoedich in haer wercken:

† Sapi. 6.b.8. Deut. 10.d.17 Iob. 34.b.19. Acto. 10.e.34.

40

Ende in haer oordeel en is niet onrechts, maer stercte ende dat rijcke, ende ghewelt, ende heerlijckheyt inder eewicheyt. Hooch sy gelooft de God der waerheyt.

41

Ende met dien hielt hy op te spreken, ende alle volcken riepen ende seyden: Groot is de waerheyt, ende ist bouen alle.

42

^+* Doen sprac de Coninc tot hem:^† Eyscht, soo verre als ghy wilt, meer dan in dat schrift begrepen is, dat wil ic v geuen: Want ghy wijser geuonden zijt dan uwe ghesellen: Ghy sult ten naesten by my sitten, ende mijn vrient zijn.

+ D vers 42

* Dani. 2.g.48 Gene. 41.e.39

† Marc. 6.c.23

43

Doen sprack hy totten Coninck: Gedenct aen uwe toesegginge ende belofte, die ghy belooft ende gesproken hebt, Ierusalem te timmeren, op den dach doen ghi aen dat Rijcke ghecomen zijt,

44

Ende alle Vaten ende Cleynodien, diemen tot Ierusalem genomen heeft, weder te seynden, die Cyrus wtscheyde doen hy in Babilonien offerde, ende die wederseynden wilde.

45

Ende ghy hebt willen den Tempel timmeren,^* die de Edumeen verbrant hebben, doen dat Iootsche Lant vanden Chaldeen verdoruen was.

* 2.Pa. 36.d.19

46

Ende dat is dat eenige dat ic begheere O Coninc, dat is de Maiesteyt, die ic van v begheere ende eyssche: Dat ghy de belofte hout, die ghi den Coninc des Hemels wt uwen monde belooft hebt.

47

⁺ Doen stont de Coninck Darius op ende custe hem,^* ende schreef eenen brief tot allen Regenten ende Voochden, ooc alle geweldige ende edele, dat syse geleyden: Ende alle die met hem op trecken wilden om Ierusalem te timmeren.

+ E vers 47

* 2.Esdr. 2.b.8. 3.Esd. 6.b.17

48

Ooc alle Voochden in Celosyria ende Phenicia, ende in Libano, schreef hy brieuen, dat si van Libano tot Ierusalem souden voeren Cederen houten, daer mede si de stadt timmeren souden.

49

Ende schreef ooc alle Ioden, die wt zijn Rijcke in Iudea getogen waren, om der vrijheyt wille, dat geen Geweldige, geen Ouerste, noch Voocht, tot haerder dueren niet comen en souden:

50

Ende dat alle haer Lant, dat si ingenomen hadden, vrij ende onchijnsbaer soude wesen: Ende dat de Idumeen de steden ende vlecken der Ioden, die si in hebben, vrij laten,

51

Ende daer toe tot de timmeragie des Tempels,

[p. 160r]

henlieden iaerlijcx gheuen twintich Talenten, tot dat hy op ghetimmert is:

52

Ende dagelijcx te heyligen de Brantofferen (also dit geboden is) ooc thien Talenten iaerlijcx:

53

Ende dat alle die daer van Babilonien comen om de stadt te timmeren, vrijheyt hadden, si ende haer kinderen, ooc alle Priesteren.

54

⁺ Hy screef ooc de groote, ende hiet hem dat heylich cleet geuen, daer si in souden dienen:

+ F vers 54

55

Ende screef datmen de Leuiten soude beuel geuen tot op den dach, dat dat huys ende Ierusalem opgetimmert worde:

56

Geboot ooc, datmen de gene die de stadt bewaerden, haer deel ende besoldinge gaue.

57

Ende liet alle de Vaten die Cyrus wtghescheyden hadde van Babilonien: Ende alle gelijc Cyrus beuolen hadde, also gheboot hy ooc dattet geschiede ende tot Ierusalem gesonden worde.

58

Als nv desen Iongelinc henen troc, so keerde hy zijn aensicht tegen Ierusalem ende loofde den Coninc des Hemels ende sprac:

59

Van v is den segen ende verwinninge, van v is wijsheyt ende claerheyt, ende ben v dienaer:

60

Hooch gelooft zijt ghy die my^† wijsheyt gegeuen hebt, v loue ic O HEEre onser Vaderen God.

† Prou. 2.a.6. Danie. 2.c.21.

61

Ende also heeft hy de brieuen genomen, ende is na Babilonien getogen. Ende hoe dat hi daer gecomen is, heeft hy sinen broederen, die tot Babilon waren, sulcx doen weten:

62

Die hebben den God haerder Vaderen ghelooft, dat hy hen verlost ende vrijheydt ghegheuen hadde, dat si weder op trocken

63

Om Ierusalem te timmeren, ende den Tempel (die daer ghenoemt is na den Naem des HEEren) ende hebben vruecht bedreuen met sanck ende snarenspel seuen daghen lanck.