Den Bibel, Inhoudende dat Oude ende Nieuwe Testament (Biestkensbijbel)

¶ De Historie van Susanna ende Daniel.

1

⁺ DAer was een Man te Babylon genaemt Ioiakim,

+ A vers 1

2

Die hadde een Vrouwe, welcke hiet Susanna, een dochter Helkia, die was seer schoon, ende daer toe Godtvreesende,

3

Want sy hadde vrome Ouders^* diese onderwesen hadden, na de Wet Mosi.

* Deu. 6.a.7.

4

Ende haer Man Ioiakim was seer Rijck, ende hadde eenen schoonen Bogaert aen zijn huys. Ende de Ioden quamen altijt by hem, by malcanderen, nademael hy de voornaemste Man was onder haer allen.

5

Maer daer werden in dat selue Iaer twee Outsten wt dat volc, tot Richters gheset. Dat waren sulcke Lieden, van welcken de HEERE gheseyt hadde: Hare Richters bedrijuen alle boosheyt te Babylon.

6

De selue quamen daghelijcx tot Ioiakim. Ende wie dat daer een sake [te richten] had, die moest aldaer voor haer comen.

7

⁺ Ende als dat volck wederom wech was, ontrent den middach, so plach Susanna in haers Mans bogaert te gaen.

+ B vers 7

8

Ende als haer de Ouden sagen daghelijcx daer in gaen,^† soo werden sy met boose lusten teghen haer ontsteken,

† Eccl. 9.a.9. Iudit. 10.d.15 12.d.15.

9

Ende werden daer ouer tot Sotten, ende wierpen de oogen soo gheheel op haer, so dat sy niet en conden na den Hemel sien, Ende en dachten noch aen Gods woort, noch straffe.

10

Maer sy waren alle beyde ghelijc teghen haer ontsteken, Ende de eene die schaemde hem sulcx den anderen te openbaren:

11

Ende een yegelijck hadde geern met haer geboeleert, ende namen haer daghelijcx neerstich waer, dat syse slechs sien mochten.

12

Maer de eene sprac tot den anderen: Ey laet ons te huys gaen, want het is middach.

13

Ende als sy van malcanderen ghegaen waren, soo keerde een yegelijc daerna wederom, ende quamen ghelijck weder by malcanderen. Als nv deen den anderen vraechde, so bekendense all bey-

[p. 156r]

de haren boosen lust.

14

Daer nae werden zijt met malcanderen eens, daer op te wachten, wanneer sy de vrouwe alleen mochten vinden.

15

⁺ Ende als sy eenen bequamen dach gestelt hadden, om op haer te loeren so quam Susanna met de twee maechden, als hare ghewoonte was, inden bogaert^† om haer te wasschen, want het was seer heet.

+ C vers 15

† Exo. 2.a.5. 2.Reg. 11.a.2.

16

Ende daer en was gheen Mensche meer inden Bogaert, behaluen alleen dese twee Outsten, die haer heymelijc versteken hadden, ende op haer loerden.

17

Ende sy sprack tot haren Maechden: Haelt my Balsem ende Sepe, ende sluyt den Bogaert toe, op dat ick my wasschen mach.

18

Ende de Maechden deden als sy haer beuolen hadde, ende sloten den Bogaert toe, ende gingen aen de achter duere wt, op datse haer brachten, wat sy hebben wilde. Ende sy en werden de Mannen niet ghewaer, want sy hadden haer versteken.

19

Doen nv de Maechden wt waren, so quamen de twee Oudtsten voorwaerts, ende liepen tot haer, ende spraken:

20

Siet, den Bogaert is toeghesloten, ende niemant en siet ons, ende wy zijn vyerich ontsteken in Liefden tot v. Daeromme doet onsen wille.

21

Maer en wilt ghy niet, so willen wy teghen v bekennen, dat wy eenen ionghen gheselle alleen by v gheuonden hebben, ende dat ghy uwe Maechden daerom hebt wt ghesonden.

22

⁺ Doen wert Susanna suchtende, ende sprac:^† Och, in wat grooter angst ben ic, want waer ick sulcx doe, soo ben ick des doots [schuldich] Maer doe ick dat niet, so en come ick wt uwen handen niet,

+ D vers 22

† 1.Re. 24.c.14

23

^* Nochtans wil ick veel lieuer onschuldich inder Menschen handen comen, dan teghen den HEERE sondighen.

* Eccle. 2.c.21.

24

Ende hief aen luyde te roepen. Maer de Outsten riepen oock ouer haer.

25

Ende de eene liep henen na de duere des Bogaerts, ende dedese op.

26

Doen nv dat Ghesinne sulck gheroep hoorden, soo liepense wt inden Bogaert nae de achter duere, om te sien wat haer gheschiet mocht zijn.

27

Ende de Outsten begosten van haer te segghen: Alsoo dat hen de knechten om haren twille scaemden: Want desgelijcx en was te voren noyt van Susanna gehoort.

28

⁺ Ende des anderen daechs, doen dat volc in Ioiakim haers Mans huys, by malcanderen quam, so quamen ooc de twee Outsten vol valscher listen tegen Susanna, op datse haer totter doot mochten helpen.

+ E vers 28

29

Ende spraken tot alle dat volck: Schict henen, ende laet Susannam de dochter Helkie, Ioiakims huysvrouwe herwaerts halen.

30

Ende als sy gheeyscht werdt, soo quam sy met haren Ouders ende kinderen, ende haer geheel maechscap.

31

Maer sy was seer teer ende schoon.

32

Daeromme hieten dese Boeuen haer den Sluyer af nemen, daer sy haer mede toe gewonden hadde, op datse hen aen hare schoonheyt verquicten.

33

Ende alle die by haer stonden, ende haer kenden, die weenden seer om haer.

34

^* Ende de twee Outsten stonden op, midden onder dat volc,^† ende leyden de handen op haer hooft.

* 3.Reg. 21.b.13

† Leuit. 24.c.14.

35

Maer si weende, ende hief hare oogen op nae den Hemel, want haer herte had een betrouwen tot den HEEre.

36

Ende de Outsten begosten, ende spraken:^* Als wy beyde alleen inden Bogaert rontsom gingen, doen quamse daer in met twee Maechden, ende sloot den Bogaert toe, ende seynde de Maechden van haer.

* Exod. 20.c.16 Prou. 19.a.5. 21.d.28. 24.d.28. 25.c.18.

37

Doen quam daer een Ionc geselle tot haer, die hem versteken hadde, ende leyde hem by haer.

8[38]

Maer als wy in eenen hoeck inden Bogaert, sulcke scande saghen, so liepen wy seer haestich toe, ende vondense by malcanderen.

39

⁺ Maer den geselle en conden wy niet machtich werden, want hy was ons te sterck, ende stiet de duere op, ende spranck daer af:

+ F vers 39

40

Maer haer grepen wy, ende vraechden: Wie dat de Ionge geselle was? Maer sy en wilde ons dat niet seggen. Sulcx betuygen wy.

41

Ende dat volc geloofde den tween, als Richters ende Ouersten int volc. Ende verordeelden Susannam ter doot.

42

Maer Susanna riep met luyder stemmen ende sprac: HEEre, eewighe God,^* ghy die daer weet alle heymelijcheyt,^† ende weet alle dingen te voren, eer si gheschieden.

* Iob. 42.a.2.

† Esa. 46.b.9 Eccle. 23.d.29.

43

Ghy weet, dat dese een valsch getuychenisse tegen my ghegeuen hebben. Ende nv siet, Ick moet steruen, so ic nochtans daer af onschuldich ben, datse booslijck ouer my gheloghen hebben.

44

^* Ende God verhoorde haer roepen.

* Prou. 15.d.29

45

Ende doemense henen leyde totter doot, doen verwecte hy den gheest eens Ionghelincx, de welcke Daniel hiet.

46

Dese begost luyde te roepen:^† Ic wil onschuldich zijn aen dit bloet.

† 2.Regum. 3.f.28 Acto. 20.d.26.

47

Ende alle dat volck keerde haer om tot hem, ende vraechde hem: Wat hy met sulcke woorden meynde?

48

Mer hy trat onder haer ende sprac: Sijt ghy van Israel sulcke Sotten? Dat ghy een dochter Israels verdoemt,^* eer ghy de Saken wel onderuraecht, ende daer af ghewis wert?

* Deut. 13.c.14. 17.b.9. 19.d.18

49

Keert wederom voor dat Ghericht,^† want dese hebben een valsch getuychenisse teghen haer ghesproken.

† Deut. 5.b.20.

50

⁺ Ende alle dat volck keerde haestelijc wederom. Ende de Outsten spraken tot Daniel: Set v hier by ons, ende onderricht ons, naedemael dat v God tot sulcken Richters officie beroept.

+ G vers 50

51

Ende Daniel sprack tot dat volck:^* Brengtse van malcanderen, soo wil ick eenen yeghelijck bysonder verhooren.

* 3.Reg. 3.d.24

52

Ende doense van malcanderen ghebracht waren, Soo liet hy den eenen voor hem comen, ende sprac tot hem: Ghy boose oude Schalck, Nv treffen v uwe sonden, die ghy te voren bedreuen hebt, doen ghi onrechte oordeelen spraect, ende de onschuldighen verdoemde:

53

Maer den schuldighen los spraect, So doch de HEERE geboden heeft:^† Ghy en sult den vroomen ende onschuldighen niet dooden.

† Exodi. 23.a.7. Prou. 17.c.15.

54

Hebt ghy nv dese gesien, So segghet, onder wat Boom hebt ghyse by malcanderen geuonden? Maer hy antwoorde: Onder eenen Lindenboom.

[p. 156v]

55

Doen sprack Daniel: O recht, de Engel des HEEren sal v vinden, ende van malcanderen deylen^* want met uwe luegen, brengt ghy v seluen om v Leuen.

* Sap. 1.b.11.

56

⁺ Ende als dese wech was, soo hiet hy den anderen ooc voor hem comen, ende sprac tot hem: Du^† Canaans aert, ende niet Iuda, de schoonheyt heeft v bedrogen,^* ende den boosen lust heeft v herte verkeert:

+ H vers 56

† Gen. 9.d.25.

* Eccl. 9.a.9. Iudit. 10.d.15 12.d.15.

57

Also hebt ghy met de dochteren Israels om gegaen, ende sy hebben wt vreesen uwen wille moeten doen. Maer dese Dochter Iuda^† en heeft in uwe boosheyt niet bewillicht.

† Susan. d.22.

58

Nv segt op, onder wat Boom hebt ghise by malcanderen ouerloopen? Maer hy antwoorde: Onder eenen Eycke.

59

Doen sprac Daniel: O recht, de Engel des HEEren sal v teeckenen, ende sal v in stucken houwen, want met uwe luegen, brengt ghi v seluen om v leuen.

60

Doen begost al dat volck met luyder stemmen te roepen, ende presen Godt^* die den genen helpt die op hem hopen ende betrouwen.

* Psal. 37.e.40 Eccl. 2.b.12.

61

Ende stonden op teghen de twee Outsten, nademael hen Daniel met haer eygen woorden ouertuycht hadde, datse valsche Ghetuygen waren.

62

^‡ Ende deden haer na de Wet Mose, ghelijck als sy haerseluen, aen haren naesten verdient hadden^* ende doodense. Also wert des seluen daechs dat onschuldich bloet verlost.

‡ Deu. 19.d.19. Pro. 19.a.5. 21 d.28. 24.d.28. 25.c.18.

* Psal. 7.b.16 9.c.16. Eccl. 28.a.2. Eccle. 10.a.4. Pro. 26.c.27. 1.Hest. 7.b.10 Dan. 6.e.24.

63

Maer Helkia met zijn huysvrouwe, loefden Godt om Susannam hare dochter, met Ioiakim haren Man, ende dat geheel maechschap, dat daer niet oneerlijcx aen haer beuonden en was.

64

Ende Daniel wert groot voor dat volck, van dien dach aen, ende daer nae altijt ende eeuwelijck.