Den Bibel, Inhoudende dat Oude ende Nieuwe Testament (Biestkensbijbel)

¶ Dat .vj. Capittel.

¶ Hoe Antiochus ghebiet de Ioden te dooden, den Tempel ontwijde, ende hoe de Ioden ghedwonghen werden den Afgoden te offeren.

1

⁺ NIet langhe daer na,^† seynde de Coninck eenen Ouden man van Antiochia, dat hy de Ioden dwingen soude, datse van haerder Vaderen insettinghen souden afuallen, ende Godts wet niet meer houden.

+ A vers 1

† 1.Ma. 1.e.47

2

Ende dat hy den Tempel te Iherusalem veronreynighen soude, ende den seluen Iouis Olimpij kercke heeten: Ende den Tempel te Garizim, Iouis Xenij kercke, de wijle daer vreemde lieden woonden.

3

Maer sulck een verwoest Wesen, dede eenen yeghelijck seer wee.

4

Want de Heydenen swelchden ende brasten inden Tempel, ende bedreuen alderley onreynicheydt met de Vrouwen inder Heylighen plaetse. Ende droeghen daer veel dinghen in, die niet betamelijck en waren.

5

^* Men offerde op den Altaer, verboden offer inde Wet,

* 1.Mac. 1.f.62

6

Ende men en hielt noch den Sabbath noch ander gewoonlijcke vierdaghen niet. Ende daer en dorste hem gantschelijck niemandt laten bekennen, dat hy een Iode was.

7

Maer men dreefse met ghewelt tallen Maenden tot den offer, wanneer des Conincx gheboorten dach was.

8

Maer alsmen de Feest Bacchi hielt,^* soo dwanck men de Ioden, datse desen Baccho ter eeren in Eyloofs Crantsen moesten omgaen.

* Sap. 14.c.16

[p. 147v]

9

⁺ Men hadde oock wt des Ptolomei ingheuen, een ghebot laten wtgaen, aen de steden der Heydenen, welcke rontom Ierusalem waren: Datse de Ioden ouer al tot den offer dwinghen souden. Ende soo daer sommighe vast by bleuen: Dat zijt met den Heydenen niet houden en wouden, die soudemen terstondt doorsteken. Daer sachmen een groot Iammer.

+ B vers 9

10

^* Twee Vrouwen werden daer voor ghebracht, daerom datse hare sonen besneden hadden, den seluen bantmen de kinderen aen de borsten, ende voerdese rontsom inde gantsche stadt: Ende werpense ten laetsten ouer de mueren af.

* 1.Mac. 1.f.63.

11

Sommighe hadden haer opt naeste^* verborghen inde Holen, op datse den Sabbath houden mochten. De selue, alst Philippo aengheseyt was, werden verbrant:^† Wandt si en wouden haer niet weeren, op datse haer aenden Sabbath niet en vergrepen.

* 1.Mac. 1.e.56

† 1.Mac. 2.d.36

12

Maer ic moet hier den Leser vermanen, dat hy hem niet en erghere, ouer desen iammer: Maer dat hy gedencke, dat haer de straffe niet tot verderffenisse, maer ons tot een waerschouwinge, gheschiet is:

13

Wandt dat is een groote ghenade, dat Godt den Sondaren keeret, datse niet alsoo voort en varen, ende is terstont achter haer met de^† straffe:

† Prou. 3.b.11.

14

⁺ Want onse HEERE Godt en siet ons niet so langhe na, als de ander Heydenen die hy laet henen gaen, tot [ter tijt] datse hare mate der sonden veruult hebben, op dat hyse daer nae straffe.

+ C vers 14

15

Maer hy keert ons, dat wijt niet te veel en maken, ende hy hem ten laetsten aen ons niet wreken en moet.

16

Daerom en heeft hi sine barmherticheyt noch nemmermeer geheel van ons genomen. Ende oft hy ons nv al met een ongheluc ghestraft heeft, soo en heeft hy nochtans euen wel zijn volck niet geheel verlaten.

17

Dit hebbe ick hier tot een vermaninghe willen segghen, Nv willen wy weder op de Historien comen.

18

Daer was van de voornaemste Scriftgheleerden een, Eleazar, een [oudt] bedaecht, ende nochtans een seer schoon man, den seluen braken si met ghewelt den mont op,^* dat hy Verckens vleesch eten soude.

* Leuit. 11.a.7. Deut. 14.a.8.

19

Maer hy woude lieuer eerlijc steruen, dan schandelijck leuen. Ende hy leedt dat verduldichlijck.

20

Ende als hi ter doot ghinc, doen strafte hy de ghene, die daer verboden vleesch aten, wt liefde des tijtlijcken leuens. Die nv daer toe gheordineert waren, datse de Lieden tot den Vercken vleesch tegen de Wet dwinghen souden,

21

Naedemael datse hem langhe tijt ghekent hadden, soo namense hem op een plaetse [alleene] ende seyden:⁺ Sy wouden hem vleesch brenghen, dat hy wel eten mochte. Maer hi soude hem slechs also ghelaten, alleleens oft gheoffert Vercken vleesch ware:

+ D vers 21

22

Ende soude dat den Coninck te wille eten, op dat hy alsoo by dat leuen blijuen mochte, ende de oude kennisse ghenieten.

23

Maer hy bedacht hem seluen alsoo: Als oock dan sine groote Ouderdom ende grauwe hooft, ooc sine goede wandelinghe, die hy van Ioncx op gheuoert hadde, betaemde ende met de heylighe Godlijcke Wet ouer een quaem: Ende sprack claerlijc wt, Seynt mi slechs voort wech onder de Aerde int graf:

24

^† Want het wil mijn Ouderdom qualijck betamen, dat ick also huychelen soude, dat de [Ionghe] iuecht dencken mochte: Eleazar, die nv tneghentich Iaer out is, die is oock een Heyden gheworden:

† 1.Tessa. 5.c.22

25

Ende dat sy alsoo door mijne gheueynstheyt verleyt werden, om dat ick my also voor de menschen hielde: Ende mijn leuen sulcken cleynen tijt die ick noch te leuen hebbe, alsoo verschoonde, dat ware my een eewighe schande.

26

Ende voorwaer, wat hebbe ick daer af, als ic nv op dit pas der menschen straffe also ontquame:^† Nademael ick Godts handen, ick sy [dan] leuendich oft doot, niet ontulieden en can?

† Amos. 9.a.1. Sapi. 16.c.15. Psal. 139.a.8. Ione. 1.a.3.

27

⁺ Daerom wll ick op dit pas, vrolijck steruen, als dat my Oude Man wel betaemt,

+ E vers 27

28

Ende de [Ionghe] iuecht een goet exempel nae laten: Datse ghewillichlijck ende vrijmoedich om de heerlijcke, heylighe Wets wille steruen.

29

Als hy dese woorden alsoo gesproken hadde, doen brachtmen hem aen de martelie. Maer de ghene die hem leyden, ende hem te voren vriendelijck gheweest waren, vertoornden ouer hem, om der woorden wille: Want si meynden, hi hadde dat wt fortsicheyt ghesproken.

30

Maer als si hem soo gheslagen hadden, dat hy nv steruen moeste, doen suchte hy, ende sprack: De HEEre, de welcke gheen dinck verborgen en is, die wetet, dat ick de slaghen ende de groote smerten, die ick in mijn Lijf lijde, wel hadde moghen voorby gaen, als ick ghewilt hadde: Maer nae der Sielen lijde ickse gheerne om Godts wille.

31

Ende alsoo verscheyde hy, ende heeft met sinen doot, een troostelijc Exempel na ghelaten: Dat niet alleen der Iuecht, maer oock eenen yeghelijc totter duechden vermanen sal.