Den Bibel, Inhoudende dat Oude ende Nieuwe Testament (Biestkensbijbel)

¶ Dat .vj. Capittel.

¶ Antiochus beleyt de stadt Elymas inden lande van Persia, hy wert droeuich als hy de victorie der Ioden hoorde, van Antiochus doot. Iudas die beleyde tslot te Ierusalem.

1

⁺ MAer^† als de Coninck Antiochus, daer bouen int Coninckrijck, herwaerts ende derwaerts tooch, soo hoorde hy van de vernaemde Stadt Elimais in Persia, hoe dat daer veel gouts ende siluers, ende groote rijckdom was,

+ A vers 1

† 2.Mac. 9.a.1.

2

Ende dat inden Tempel groot goet, ende de gulden cleederen, harnasch ende schilden waren, welcke de sone Philippi, Alexander de Coninck wt Macedonia, daer ghegheuen had.

3

Daer om quam

[p. 135v]

Antiochus voor de stadt, om die in te nemen, ende te plonderen. Maer die in de stadt waren, die waren gewaerschout.

4

Daerom waren sy op de been, om haer te weeren. Ende Antiochus en conde niet bedrijuen, maer hy moeste wederom af trecken. Ende hy keerde wederom nae Babylon met grooter droeffenisse.

5

Daer quam hem de bootschap,^† dat zijn Heyr, dat hy int lant Iuda gheseynt had, gheslaghen was, ende dat Lysias had moeten ontwijcken:

† 1.Mac. 3. 4.

6

Ende dat de Ioden in zijnen Leger, groot goet ende vele wapenen gewonnen hadden, daerse haer daerna beter mede gerust hadden, ende waren machtiger geworden.

7

Ende hadden den^† grouwel wt den tempel te Ierusalem geworpen, ende dat Heylichdom met stercke mueren weder bewaert, alst te voren was. Ende hadden oock Bethzura beuesticht.

† 1.Mac. 1.f.57

8

⁺ Doen Antiochus sulcx hoorde verschricte hy heel seer, ende wert seer bedroeft, ende leyde hem neder,^* ende wert van droeffenisse cranck, om dat zijn voornemen niet wel geluct en was.

+ B vers 8

* Eccle. 30.c.25.

9

Ende hy bleef lange in die selue stadt, want de droeffenisse hoe langer hoese grooter wert, ende maecte hem soo swack, dat hy steruen moeste.

10

Daerom liet hy zijne vrienden tot hem comen, ende sprack tot haer: Ick en can gheenen slaep meer hebben, ouermits groot iammer ende hertseer dat ick heb.

11

Och hoe heuet hem so geheel met my omgekeert: So langhe als ick gheregeert heb, so heb ic blijscap ende victorie gehadt, ende ben by den mijnen ooc lief ende weert gheweest:

12

Maer nv ben ick van herten bedroeft, ende ghedencke aen dat quaet dat ick te Ierusalem gedaen heb, doen ic alle de gulden ende silueren vaten wt den Tempel wech voerde, ende liet de onschuldige Lieden in Iudea doot slaen.

13

Daer af coemt my nv alle dit ongeluck, ende ic moet in een vreemt Landt van dese truericheyt steruen.

14

Ende hy liet een van zijne vrienden,^* Philippum tot hem comen, Denseluen ordineerde hy tot een Hooftman ouer dat gheheele Conincrijc,

* 1.Mac. 6.f.55

15

Ende gaf hem de Croone, mantel ende vingerrinck: Ende beual hem zijnen sone den ionghen Antiochum om op te voeden, ende in dat Conincrijc te setten.

16

^† Daer na sterf Antiochus in de selue Stadt, int hondertste ende negenenveertichste Iaer.

† 2.Mac. 9.a.5.b.6.c.11.d.19.e.28.

17

⁺ Als nv Lysias hoorde, dat de Coninc doot was, soo maeckte hy tot eenen Coninc, den sone Antiochi des Edelen,^† den ionghen Antiochum, wiens Onderwijsmeester hy gheweest was, ende noemde hem^† Eupator.

+ C vers 17

† 1.Mac. 3.d.33.

† 2.Mac. 2.d.21

18

So deden nv de Heydenen, dye de Borcht op Sion noch in hadden, dat volc Israels int Heylichdom veel schaden, want sy hadden een goede sterckte.

19

Daerom nam Iudas voor hem, haer te beleggen, op dat hyse verslaen mochte.

20

Ende dat volc quam te samen, int honderste ende vijftichste Iaer, ende brachten daer voor allerley Crijchsrustinge ende geschut.

21

Ende sommige Heydenen, qua-men vande Borcht, op datse totten Coninc mochten trecken, om hulpe te soecken. Tot den seluen gauen haer vele afgeweken van Israel, die toghen met haer tot den Coninck, ende spraken:

22

Waerom en wilt ghi niet straffen, ende onse Broederen wreken?

23

Want als wy wouden uwen vader onderdanich, ende zijne gheboden gehoorsaem zijn:

24

Doen viel ons volc van ons af, ende als sy van den onsen een vingen, so sloeghense hem doot, ende deylden onse Erue onder haer.

25

Ende plaechden niet alleen ons, maer bedreuen sulcx int gantse Lant.

26

⁺ Ende nv hebbense de Borcht te Ierusalem beleyt, om die in te nemen, ende hebben dat heylichdom^† ende Bethzura beuesticht:

+ D vers 26

† 1.Mac. 4.g.61

27

Ist dat ghy v niet seer en haest, om haer te keeren, soo sullense stercker worden, ende meer schaden doen, ende en sultse niet meer connen bedwinghen.

28

^* Doen de Coninc sulcx hoorde, wert hy seer toornich, ende liet tsamen roepen zijne Vorsten ende Hooftlieden ouer dat voetvolck ende ouer de Ruyters.

* 2.Mac. 13.a.1

29

Ende nam vreemde knechten aen wt de Eylanden,

30

Ende bracht te samen hondert M. mannen te voet, twintich M. te Peerde, ende tweendertich Elephanten, tot den Crijch ghewent.

31

Dit Heyr trock door Idumea, Ende als sy int lant quamen belegerdense^† Bethzura, ende maeckten daer voor menigerley Crijchsrustinge tot eenen storme. Maer de Ioden vielen wt, ende verbranden de Crijchsrustinge, ende streden ridderlijck.

† 1.Ma. 4.g.61 6.f.49.

32

Ende Iudas trock af van de Borcht Sion, ende quam met dat heyr tot Bethzachara, tegen des Conincx Legher.

33

Doen was de Coninc des morghens vroech op voor den daghe, ende voerde dat Heyr aen de heyrstrate voor Bethzachara, ende liet de Slachordeninghe maken, ende de Trompetten blasen,

34

Ende de^† Elephanten met rooden wijn ende Moerbeesensap besprenghen, om die aen te porren ende te vertoornen.

† 3.Mac. m.127

35

Ende verdeylden de Elephanten onder den hoop, alsoo dat ymmers by elcken Elephant, duysent Mannen te voet, in ijseren Helmetten ende harnasch, ende vijf hondert Peerden verordineert werden.

36

⁺ Dese wachten alsoo op de Elephanten, datse niet van hen en weecken, ende waermen de Elephanten henen weynde, daer moesten sy oock henen.

+ E vers 36

37

Ende elcken Elephant droech eenen houten toren, daer tweendertich Crijchsknechten in waren, ende de Stoumeester, die de Beesten regeerde.

38

Ende den anderen Ruyters, Tocht, ordineerde hy op beyde sijden, om dat voetvolck te bewaren, dattet niet van malcanderen ghebracht en werde.

39

Ende doen de Sonne op ginck, ende op de gulden Schilden scheen, so lichte dat gheheele geberchte daer af, alleleens oft claer vyer waer gheweest.

40

Ende des Conincx heyr tooch een deel op dat geberchte, ende een deel daer beneden int vlacke velt, in goeder oorden ende voorsichticticheyt.

41

Ende alle diese hoorden, dye

[p. 136r]

verschricten haer voor dat grouwelijcke ghedruys, ende de Menichte, ende Rumoer, datse met dat harnasch ende ijseren maeckten. Want het was een seer groot ende wel gerust volck.

42

Ende Iudas tooch oock teghen haer in zijne ordeninge, om hem te weeren, ende hy sloecher seshondert doot van des Conincx heyr.

43

Ende eender, genoemt Eleazar, de sone Saura, die mercte eenen Elephant, die was hoogher ende beter gherust dan de andere. Ende hem docht, datter de Coninck op was.

44

Ende hy waechde hem seluen, op dat hy dat volck Israels soude verlossen, ende eenen eewighen Naem vercrijghen.

45

Ende hy liep met grooter stoutheyt toe, ende drongh door de vianden, ende sloecher veel van haer doot op beyde sijden,

46

⁺ Ende maecte hem onder den^† Elephant, ende stacken, so dat den Elephant om viel op hem, ende sterf, ende viel hem oock doot.

+ F vers 46

† 2.mac. 13.c.15.

47

Maer nademael de Ioden saghen dat des Conincx Heyr alsulcken groote macht was, so wekense ter sijden af, ende verlieten de vianden op dit mael.

48

Daeromme tooch des Conincx Heyr voort nae Ierusalem, ende quam in Iudea.

49

Maer die in^† Bethzura waren, en conden van honger niet langher daer in blijuen: Want het was dat seuenste Iaer, daer in men de Velden moeste in ruste laten. Ende sy vercreghen Gheley vanden Coninck, datse vrij wt gaen mochten.

† 1.Ma. 4.g.61 6.d.31. 2.Mac. 11.a.5. 13.d.19.

50

Doen nam de Coninck Bethzura in, ende leyde daer Crijchsvolc in, om de selue Stadt te bewaren.

51

Ende troc voort na Sion, ende beleyde dat Heylichdom eenen langhen tijt, ende richten daer teghen op allerley gheschut.

52

Maer dat volck Israels int Heylichdom weerden hen vele daghen, ende maeckten oock geschut ende Crijchsrustinghe teghen de vianden.

53

Maer sy en hadden ooc niet te eten, ouermits dattet dat seuenste Iaer was. Ende de vreemde Ioden, die wt der Heydenen Landen, in Iudea, om sekerheyt wille, gheuoert waren, hadden alle de Prouande verteert,

54

Ende der Heylighen werden seer weynich, want sy storuen van honger. Daerom moestense van malcanderen trecken, ende haer in andere Steden verdeylen.

55

Hier en tusschen vernam Lysias, dat^† Philippus, den welcken des Conincx Vader Antiochus, den Iongen Coninck ende dat Rijcke beuolen hadde,

† 1.Ma. 6.b.14

56

⁺ Weder ghecomen was wt Persen ende Meden, met dat Crijchsvolck, dat de Coninc daer henen geuoert hadde, ende dat hem Philippus dat Regiment aen nam.

+ G vers 56

57

Daerom haeste hy hem wech wt Iudea, weder int Coninckrijck. Ende sprac tot den Coninck, ende tot den Hooftlieden: Wy lijden hier noodt, ende en hebben niet te eten, ende verliesen vele Lieden. Ende dese Stadt is seer vast, so wy doch thuys wel noodigher saken te doen hebben, om vrede in het Coninckrijck te behouden.

58

Laet ons vrede met dit volck maken, ende toelaten datse haer Wet houden, ghelijck als te voren:

59

Want si vertoornen ende crijghen alleene daerom, dat wy hen haer Wet af doen willen.

60

Dese meyninghe behaechde den Coninck ende den Vorsten wel. Ende de Coninck seynde tot haer om eenen vrede met haer te maken.

61

Maer als si wt de stadt wt quamen, soo trock de Coninck daer in.

62

Ende doen hy sach datse soo vast was, so en hiel hy sinen Eedt niet, maer gheboot, datmen de Mueren rontom wederom neder werpen soude.

36[63]

Daer na tooch hy haestich wech nae Antiochia. Doen vernam hy, dat Philippus hem seluen op geworpen hadde, voor een Coninc, Ende hy crijchde teghen hem, ende nam de Stadt wederom in.