Den Bibel, Inhoudende dat Oude ende Nieuwe Testament (Biestkensbijbel)

¶ Dat .ij. Capittel.

¶ Van Matathias ende sine sonen, die beneersten de eere Godts ende de weluaert des volcx, van haerder stantachticheyt ende redelijcheyt, van haren mannelijcken strijden, Als Matathias sterft soo vermaent hy zijne sonen dat si neerstich souden zijn inde Wet Godts tonderhouden.

1

⁺ DAer was een Priester Matathias de sone Iohannis, des soons Simeons, wt den gheslachte Ioarim van Ierusalem, die woonden op den Berch Modin:

+ A vers 1

2

Ende hy had vijf sonen, Iohannan met den toenaem Gaddis.

3

Simon met den toenaem Thasi.

4

Iuda met den toenaem Maccabeus,

5

Ende Eleazar met den toenaem Aaron: Ende Ionathan met den toenaem Apphus.

6

Desen iammerde gantsch seer de groote ellende in Iuda ende Ierusalem. Ende Matathia claechde:

7

Och dat ick daer toe gheboren ben, dat ick mijns volcx ende der heyliger stadt, verstooringe sien moet, ende stille daer toe sitten, ende de Vianden haren moetwille laten drijuen.

8

De^† vreemde hebben dat Heylichdom in, ende den Tempel Godts is gelijc als een verdoemt mensche,

† 1.Mach. 1.c.23

9

Sijn Cieraet heeftmen wech gheuoert. De Oude zijn op de straten verslagen, ende de Ionghe Mannen, zijn vanden vreemden doorsteken.

10

Dat Rijcke is allen Heydenen te deele gheworden, dat zijt plonderen.

11

Alle zijn heerlijckheydt is wech. Het was een Coninginne, nv isset een Maecht.

12

Siet, ons Heylichdom, ende onse beroeminghe ende prijs, is wech. De Heydenen hebbent verwoest.

13

Wie soude nv noch lusten te leuen?

14

Ende Matathias^* schuerde sine cleederen, hy ende sine sonen, ende togen Sacken aen, ende truerden seer.

* 3.Esd. 8.e.73. Esaie. 37.a.1. 1.Mac. 4.e.39

15

⁺ Doen nv Antiochus Hooftlieden daer ooc henen quamen, om de gene, die inde stadt Modin gheuloden waren, ooc te dringhen, van Godts Wet af te vallen, ende te offeren, ende te wieroocken.

+ B vers 15

16

^† Doen vielender veel vant volc Israels tot haer. Maer Matathias ende zijn sonen bleuen bestandich.

† 3.Mach. f.67 1.Mac. 1.e.55.

17

Ende de Hooftlieden Antiochi, spraken tot Matathia: Ghy zijt de voornaemste ende geweldichste in dese stadt, ende hebt veel sonen, ende een groote vrientschap.

18

Daerom gaet ghy daer ten eersten henen, ende doet wat de Coninck gheboden heeft, ghelijck als alle Landen, daer toe oock de Lieden Iuda, die noch te Ierusalem zijn, ghedaen hebben. So sult ghy ende uwe sonen eenen ghenadighen Coninck hebben, ende begauet werden met gout ende siluer ende groote gauen.

19

^* Doen sprac Matathias vrijmoedich wt:^† Al waert ooc dat alle landen Antiochi gehoorsaem waren, ende elcke van zijnder Vaderen Wet af viel, ende bewillichden in des Conincx gebot,

* Eccle. 15.b.18.

† Acto. 5.d.30.

20

So en wil ick

[p. 132v]

ende mijn sonen ende broeders, doch niet afuallen van de Wet onser Vaderen:

21

Daer behoede ons God voor: Dat en waer ons niet goet, dat wy van Godts woort ende Godts Wet af vielen:

22

Wy en willen niet bewilligen int gebot Antiochi, ende en willen niet offeren, ende van onse Wet afuallen, ende een ander maniere aennemen.

23

Als hy also wtghesproken hadde,^† so gaet daer een Iode henen voor haerder alder oogen, ende offert den Afgoden op den Altaer te Modin, ghelijc de Coninc gheboden had.

† Num. 25.b.6.

24

⁺ Dat sach Matathias, ende het sneet hem door zijn herte, ende sinen ijuer om de Wet wert ontsteken. Ende liep toe, ende sloech doot byden Altaer, den Iode ende den Hooftman Antiochi.

+ C vers 24

25

Ende werp den Altaer om, ende ijuerden om de Wet,

26

Ghelijck als^† Phineas dede den Samri, den sone Salomi.

† Num. 25.b.7.

27

Ende Matathias riep met luyder stemmen door de gantsche stadt: Wie om de wet ijuerich is, ende dat verbondt houden wil, die trecke met my wt de stadt.

28

Alsoo vloot hy ende sine sonen op dat^† geberchte, ende verlieten al wat si hadden, inde stadt.

† 2.Mac. 5.d.27

29

Ende veel vroome Lieden togen wt inde woestijne,

30

^* Ende onthielden haer daer, met vrouwen ende kinderen, ende hare Beesten: Wandt de Tyrannie was seer groot gheworden.

* Hebre. 11.f.38

31

⁺ Maer doen des Conincx volc binnen Ierusalem inde stadt Dauids, hoorde, dat haer sommighe teghen des Conincx ghebot setten, ende wt de steden wech ghegaen waren, om haer heymelijc inde Woestijne te versteken ende te onthouden, ende dat veel volcx tot haer ghetoghen was.

+ D vers 31

32

Doen maecten so haer haestich op, om de selue op den Sabbath te oueruallen. Ende lieten haer aenseggen: Wilt ghy noch niet gehoorsaem zijn?

33

Trect wt, ende doet wat de Coninc geboden heeft, so sult ghi vrij zijn?

34

Daer op antwoorden si: Wy en willen niet wt trecken, ende en dencken oock den Sabbath niet te ontheyligen, ghelijck als de Coninck ghebiet.

35

Ende die daer buyten waren, bestormden de Lantweer:

36

^† Ende die daer binnen waren en weerden haer niet, ende en werpen niet eenen steen daer wt, ende en maecten ooc de Lantweer niet toe, ende spraken:

† 2.Mac. 6.b.11

37

^* Wy willen alsoo steruen in onse onschult:^† Hemel ende Aerde sullen ghetuyghen zijn, dat ghy ons met ghewelt ende onrecht ombrengt.

* Iosue. 1.c.16.

† Deu. 4.d.26 30.d.19. 31.g.28.

38

Also werden die daer binnen waren, op den Sabbath oueruallen, ende haer vrouwen ende kinderen, ende beesten omghebracht, by duysent persoonen.

39

Doen Matathias ende sine vrienden sulcx hoorden, so dedet haer seer wee, ende spraken onder malcanderen:

40

⁺ Willen wy altemael so doen als onse broederen: Ende ons niet weeren teghen de Heydenen, om onse leuen ende Wet te verlossen? So hebben si ons seer lichtelijck te vernielen.

+ E vers 40

41

Ende si besloten onder haer: Somen ons op den Sabbath aengrijpt, so willen wi ons weeren, op dat wy niet altemael om en comen, ghelijck als onse broeders inde Holen vermoort zijn.

42

Ende daer vergaderden haer een grote menichte der vroomen by malcanderen, die alle bestandich bleuen inde Wet.

43

Ende alle die voor de Tyrannie vloden, quamen tot haer.

44

^† Daerom wapenden si haer oock, ende versloegen veel Godloosen ende afuallige, in haren ijuer ende toornicheyt. Maer de ouerghebleuen namen de vlucht, ende ontquamen tot den Heydenen.

† Danie. 11.e.32

45

Daer na tooch Matathias ende sine vrienden haestich rontom int lant Israels, ende brac de Altaren weder af,

46

Ende besneet de kinderen die noch onbesneden waren,

47

Ende grepen de Godloosen aen. Ende het heeft haer gheluct dat si de Wet onderhielden, teghen alle ghewelt der Heydenen ende Coninghen,

48

Dat de Godloosen geen Heeren ouer haer en werden.

49

⁺ Maer als Matathias seer out was, sprac hy voor sinen doot tot sine sonen: Daer is groote Tyrannie ende veruolginghe, ende een groote toornicheyt ende herde straffe ouer ons ghecomen.

+ F vers 49

50

Daerom lieue sonen, ijuert om de Wet,^† ende waghet v leuen voor dat verbont onser Vaderen,

† Eccli. 4.d.35. 3.Mach. b.31.

51

Ende ghedenct, wat daden dat onse Vaders op haren tijden ghedaen hebben,^‡ soo sult ghy rechte eere, ende eenen eewighen naem vercrijghen.

‡ Prou. 22.a.1. Eccli. 42.a.7. Eccles. 7.a.2.

52

Abraham,^* wert beproeft, ende bleef vast int ghelooue:^† Dat is hem gherekent geworden tot gherechticheyt.

* Gen. 22.b.10

† Gene. 15.b.6 Roma. 4.a.3. Galat. 2.a.6.

53

^‡ Ioseph hielt dat gebot in sine droeffenisse, ende is een Heere in Egipten geworden.

‡ Ge. 41.f.40

54

^* Phineas onse Vader was ijuerich God ter eeren. Ende vercreech dat verbont, dat dat Priesterdom op hem blijuen soude.

* Nu. 25.b.7.

55

^† Iosua richte dat beuel wt, dat hem ghegheuen was. Daerom werdt hy de Ouerste Vorst in Israel.

† Num. 27.d.23 Iosue. 1.b.11.

56

^* Caleb gaf ghetuychenisse, ende strafte dat volc, Daerom heeft hy een bysonder Erue vercreghen.

* Eccli. 46.b.9 Num. 14.a.6

57

^† Dauid bleef getrouwe ende volcomen aen Godt, Daerom beerfde hy dat Conincrijck eewelijck.

† 1.Re. 24.c.12.

58

^* Elias ijuerde ernstich om de Wet, ende wert ten Hemel gheuoert.

* 4.Reg. 2.c.11.

59

^† Anania, Azaria, ende Misael geloofden, ende werden wt dat vier verlost.

† Dani. 3.e.91. 3.Mac. r.186.

60

^* Daniel wert om sine onschult wille, verlost vande Leeuwen.

* Dan. 6.d.22 3.Mach. r.188

61

⁺ Alsoo bedenct wat op elcken tijt gheschiet is, soo sult ghy beuinden,^† dat alle de ghene die op Godt betrouwen, behouden werden.

+ G vers 61

† Eccli. 2.b.12. Psalm. 25.a.3 31.a.1. 71.a.1. Esai. 49.c.23.

62

Daerom en vreest v niet voor der Godloosen snorcken, Want hare heerlijcheyt is dreck ende eenen Worm.

63

^* Heden sweeft hy inder Hoochte, morghen leyt hy daer neder, ende en is niet meer, Als hy weder tot Aerde gheworden is, ende zijn voornemen is te niet gheworden.

* Psal. 37.f.35.

64

Daerom lieue kinderen, en weest niet verscrict, ende blijft vast by de Wet. Soo sal v God wederom heerlijc maken.

65

Vwe broeder Simon is wijs, den seluen

[p. 133r]

weest gehoorsaem als een Vader.

66

Iudas Maccabeus is sterc, ende een Helt, die sal Hooftman zijn, ende den Crijch voeren.

67

Ende laet tot v comen alle de gene, die de Wet houden. Wreect dat gewelt, aen uwen volcke ghedaen:

68

Ende betaelt den Heydenen, als sy verdient hebben. Ende blijft met ernste by de Wet.

69

Daer na segenden hyse, ende wert vergadert tot zijne Vaderen,

70

Ende sterf int C. ende sessenveertichste Iaer. Ende zijne sonen begroeuen hem in zijnder Vaderen graf tot Modin. Ende geheel Israel droech grooten rouwe ouer hem.