Den Bibel, Inhoudende dat Oude ende Nieuwe Testament (Biestkensbijbel)

¶ Dat .ij. Capittel.

¶ De Coninck droomt eenen droom, die en connen hem alle zijn Wijsen niet bedieden, Maer Daniel vercondicht den Coninck den droom, ende zijn bediedenisse.

1

⁺IN dat tweede Iaer des Rijcx NebucadNezars, hadde NebucadNezar^† eenen droom, waer af hy verschrickt was, dat hy ontwaecte.

+ A vers 1

† Iob. 7.b.14.

2

^* Ende hy beual datmen alle de Sterrenkijckers, ende Wijse, ende Toouenaers, ende Chaldeen, te samen roepen soude, dat si den Coninck sinen droom souden segghen. Ende si quamen, ende traden voor den Coninck.

* Dani. 4.a.4. 5.a.7.

3

Ende de Coninc sprack tot haer: Ick heb eenen droom ghehadt, de welcke my veruaert heeft. Ende ick woude geerne weten, wattet voor eenen droom gheweest sy.

4

Doen spraken de Chaldeen totten Coninck, opt Chaldeeusch: Heer Coninck, Godt verleene v een lanck leuen, Segt uwe knechten den droome, so willen wy hem bedieden.

5

De Coninck antwoorde, ende sprac totten Chaldeen: Hy is my ontuallen,

6

In dien ghy my den droome niet en segt ende hem niet en bediet, So sult ghy gheheel vergaen, ende uwe huysen schandelijcken verdestrueert worden. Maer ist dat ghi my den droom segt ende wtlegt, So sult ghy gheschencken, gauen, ende groote eere van my hebben. Daerom segt my den droom, ende zijn bediedinghe.

[p. 71r]

7

Sy antwoorden wederom ende spraken: De Coninck segghe sinen knechten den droom, soo willen wy hem bedieden.

8

⁺De Coninck antwoorde, ende sprack: Ick mercket certeynlijck, dat ghy respijt soect, want ghy doch wel siet, dat hy my ontuallen is,

+ B vers 8

9

Maer in dien ghi my den droom niet en segt, soo gaet dat oordeel ouer v, als die lueghenen ende versierde dinghen voorghenomen hebt, voor mi te spreken, tot dat den tijt voorby ga. Daeromme segt my den droom, so can ic mercken, dat ghy oock de bediedinghe treft.

10

Doen antwoorden de Chaldeen voor den Coninck, ende seyden tot hem: Daer en is gheen mensche op Aerden, die segghen conde, dat de Coninck^* eyscht, So en isser ooch gheen Coninc, hoe groot oft machtich dat hy oock sy, die sulcx van eenighen Sterrenkijker, Wijse, oft Chaldeeusche, eyssche.

* Begheert.

11

Wandt dat de Coninck eyscht, dat is te hooch.^† Ende daer is oock anders niemant diet voor den Coninck ghesegghen conde, wtgenomen de goden, die by de menscen niet en woonen.

† Dani. 2.d.27.

12

Doen wert de Coninck seer toornich, ende beual datmen alle de Wijsen tot Babel verdoen soude. Ende dat oordeel ghinc wt, datmen de Wijsen dooden soude.

13

Ende Daniel met sine ghesellen wert oock ghesocht, datmense soude dooden.

14

Doen vernam Daniel sulcken sentencie ende beuel, van Arioch den ouersten Richter des conincx, die welcke wt tooch om de Wijsen tot Babel te dooden.

15

⁺Ende hy begonst, ende sprack tot des Conincx Voocht, Arioch: Waeromme isser doch soo strengen oordeel vanden Coninck wt ghegaen? Ende Arioch seydet Daniel.

+ C vers 15

16

Doen ghinck Daniel op, ende badt den Coninck, dat hy hem respijt geuen wilde, op dat hy de bediedinghe den Coninck segghen mochte.

17

Ende Daniel ghinc in zijn huys, Ende vertelde sulcx sinen ghesellen, Hanania, Misael ende Asaria,

18

Dat si God vanden Hemel om ghenade bidden souden, van sulcx verborghen dincx weghen, op dat Daniel ende sine ghesellen, metten anderen wijsen tot Babel niet en verghinghen.

19

Doen wert Daniel sulcke verborgen dinck door een ghesicht des nachts gheopenbaert.^† Waer af Daniel God vanden Hemel loofde,

† Eccle. 39.c.23.

20

Begost, ende sprack: Ghelooft sy den Name Godts van eewicheyt tot eewicheyt. Want zijn is beyde wijsheyt ende stercte.

21

^* Hy verandert tijt ende stont.^† Hy settet Coninghen af, ende settet Coninghen in:^‡ Hy gheeft den Wijsen hare wijsheyt, ende den verstandighen haer verstant.

* Danie. 7.d.25

† Iob. 34.c.24. Iere. 27.a.6. Dan. 4.c.24.

‡ Iob. 32.b.8.

22

Hy openbaert, soo wat diep ende verborghen is. Hy weet, wat inder duysternisse leyt, Want by hem is enckel licht.

23

Ick dancke v, ende loue v God mijnder vooruaderen, dat ghy my wijsheydt ende stercte verleent, Ende nv gheopenbaert hebt, tghene daer wy v om ghebeden hadden, te weten, Ghy hebt ons des Conincx sake geopenbaert.

24

⁺Doen ginc Daniel op, tot Arioch, die vanden Coninck beuel hadde, de Wijsen tot Babel te verdoen. Ende sprac tot hem also: Ghi en sult de Wijsen tot Babel niet verdoen, Maer brengt my op totten Coninc, Ick wil den Coninck de bediedinghe seggen.

+ D vers 24

25

^† Arioch bracht terstont Daniel op voor den Coninck, ende sprack tot hem alsoo: Daer is een gheuonden, onder de gheuanghen wt Iuda, die den Coninck de bediedinghe segghen can.

† Dani. 5.c.13.

26

De Coninck antwoorde, ende sprac tot Daniel,^* dien si Beltsazar hieten: Sijt ghy de gene, die my den droom, dien ick ghesien hebbe, ende zijn bediedinge gheseggen can?

* Danie. 1.b.7. 10.a.1.

27

Daniel begost voor den Coninc, ende sprack: Dat verborghen dinck, dat de Coninck begheert vanden Wijsen, Geleerden, Sterrenkijckers, ende Waerseggers, dat en staet in hare vermoghen niet den Coninck te seggen.

28

Maer^‡ God vanden Hemel, die can verborghen dinghen openbaren. Die heeft den Coninck NebucadNezar te kennen ghegeuen, wat in toecomende tijden gheschieden sal.

‡ Danie. 2.b.11.

29

Dijnen droom ende dijn ghesichte, doen ghy sliept, quam daer af. Ghy Coninck dacht op v bedde, hoe dattet noch hier naemaels gaen soude, Ende de gene, die verborghen dinghen openbaert, heeft v te kennen ghegeuen, hoe dattet gaen sal.

30

So is my alsulcken verborgen dinck gheopenbaert, niet door mijn wijsheydt, recht oft die grooter ware, dan aller der anderen die daer leuen, Maer daeromme, op dat den Coninck de bediedinghe te kennen ghegheuen worde, ende dat ghy dijns herten ghedachten onderuondet.

31

⁺Ghy Coninck saghet, ende siet, Een seer groot ende hooch beelt stont teghen v, dat was veruaerlijcken om aen te sien.

+ E vers 31

32

Des seluen beelts hooft was van fijnen goude: Sijn borst ende armen waren van siluer: Sijnen buyck ende lendenen waren van metael:

33

Sijn beenen waren ijseren: Sijn voeten waren eensdeels ijseren, ende eens deels Leemen.

34

Sulcx saecht ghy, tot dat daer eenen^* steen af geruct wert sonder handen, die sloech dat Beelt aen sine voeten, die ijseren ende leemen waren, ende vermaeldese tot stof.

* mat. 21.e.44. Luce. 20.b.18. Marc. 12.a.10 Psal. 118.c.22. Esaie. 8.a.6. 28.c.16. Roma. 9.d.33 Acto. 4.a.11. 1.Pet. 2.a.7.

35

Doen werden deen met den anderen tot stof vermaelt, dat ijser, dat leem, metael, siluer ende gout, Ende werden als caf in den Somerschueren, ende de wint verwaeydese, datmense nergens meer geuinden en conde. Maer de steen, die dat beelt sloech, wert eenen^† grooten berch, Ia dat hy oock de gheheele werelt veruulde.

† Esaie. 2.a.2.

36

Dat is den droom. Nv willen wy de bediedinge voor den Coninck segghen.

37

Ghy^* Coninck, zijt een Coninck alder Coninghen, dien Godt vanden Hemel, Conincrijcken, Macht, sterckte ende eere ghegheuen heeft, ende al tgene, daer Lieden woonen,

* Danie. 5.d.18

38

Daer toe de dieren opten velde, ende de voghelen onder den Hemel, in dijnen handen ghegeuen, ende v

[p. 71v]

ouer alle dinc macht verleent heeft. Ghy zijt dat gulden hooft.

39

⁺Na v sal een ander Conincrijc opstaen, minder dant dijne is. Daer nae dat derde Coninckrijck, dat metalen is, dwelcke sal ouer alle Landen heerschen.

+ F vers 39

40

Dat^† vierde sal herdt zijn, als ijser, Want ghelijc als ijser alle dinck vermaelt, ende in stucken slaet, Iae ghelijck als ijser alle dinck breect, Alsoo salt oock alle dinck tot stof vermalen, ende in tween breken.

† Danie. 7.b.7.

41

Maer dat ghy ghesien hebt, de voeten ende teenen, eens deels leemen, ende eens deels ijseren, Dat sal een ghedeylt Conincrijck zijn. Nochtans sal daer wat van des ijsers plante in blijuen, ghelijck ghy dat ijser met dat leem ghemengt gesien hebt.

42

Ende dat de teenen aen sine voeten, eens deels ijseren, ende eens deels leemen zijn, sal eens deels een sterck, ende eens deels een swack Rijcke zijn.

43

Ende dat ghy ghesien hebt, ijser met leem ghemengt, Sy sullen haer wel nae menschelijcken^* bloede onder malcanderen mengen, Maer si en sullen nochtans niet aen malcanderen houden ghelijc als hem ijser met leem niet en laet vermenghen.

* Sade.

44

^* Maer inder tijt van sulcke Conincrijcken, sal God van Hemel een Conincrijc oprichten, dat nemmermeer verstoort en wort,⁺ Ende zijn Conincrijck en sal op gheen ander volck comen. Het sal alle dese Conincrijcken tot^* gruys maken, ende verdestrueren,^† mer tsal inder eewicheyt blijuen,

* Esaie. 9.b.6. Dani. 7.c.14. Luce. 1.c.29.

+ G vers 44

* Puluer, stof.

† Luce. 1.c.29. Ioan. 12.d.34

45

Ghelijck als ghy dan ghesien hebt, eenen steen sonder handen vanden berch af geschuert, Die dat ijser, metael, leem, siluer ende gout, tot gruys maecte. Alsoo heeft de groote God, den Coninck te kennen ghegheuen, hoe dattet hier namaels gaen sal. Ende dat is ghewisselijc den droom, Ende die bediedinghe is recht.

46

^* Doen viel de Coninck NebucadNezar op zijn aensicht, ende aenbadt voor Daniel. Ende hy beual, datmen hem soude Spijsoffer ende Rueckoffer doen.

* Iudit. 13.e.31. Acto. 10.c.25. Apoc. 19.b.10. 22.a.8.

47

Ende de Coninck antwoorde Daniel ende sprack: Daer en is geen twijfel aen,^† uwe Godt is een Godt bouen alle Goden, ende een HEEre bouen alle Coninghen, die daer verborghen dinghen openbaren can, dewijle dat ghy dit verborghen dinck, hebt connen openbaren.

† Deut. 10.d.17 Danie. 12.a.1. Psal. 136.a.2. Iosue. 22.d.22

48

Ende de Coninck verhief Daniel, ende ghaf hem groote ende vele gheschencken,^* Ende hy maecte hem tot eenen Vorst ouer dat geheele Lant te Babel, Ende settede hem tot eenen Ouersten ouer alle Wijsen te Babel.

* Gen. 41.f.41 3.Esdre. 4.d.42.

49

^† Ende Daniel badt vanden Coninc, dat hy setten mochte ouer de Lantschappen tot Babel, Sadrach, Mesach, AbedNego, Ende hy selue Daniel bleef byden Coninck te houe.

† Danie. 3.b.12.