Biekorf. Jaargang 109

[p. 66]

Vroegere weelde in de Sint-Donaaskerk in Brugge (1455-1463)

De opeenvolging van gegevens in de kapittelakten van de grafelijke kerk - we bespreken hier register A52, 1455-1463 (1) - met als scholaster Gillis van Beversluus, als cantor eerst Willem Juvenis, daarna, 1463, Richard de Visch de Capella, betreft vnl. de drukke wisseling van custodieën en kapelanieën (2).

Het begint al fol. 1, met de benoeming van Rombold Wouters van het diocees Doornik op de custodie St.-Jacobscapelle waar Johannes Pereboom is overleden in februari 1455. St.-Jacobscappelle is custodie sinds 1246.

Te Brugge heeft de schoolrector Lud. Van Deinse, opvolger van J. de Poorter (1422-1433) moeilijkheden met de kapelaan Mathias Verbanc die pupillen aan huis (buiten de Donaasparochie) les geeft en er zich op beroept als magister artium het recht te hebben ubique terrarum les te geven (fol. 2). Hetzelfde gebeurt met andere concurrenten van de kapittelschool in 1467 (J. de Moor) en 1484 (I. de Jonghe), dus zelfs de eigen school op Sint-Kruis. Daar wordt na Zeger Claerbout, Jan Sanders, kapelaan, februari 1458 en dit jaar Andreas Biese en Johannes Anseel, binnen- en buitenpastoors van dienst (fol. 62v, 80v, 81) en zullen in 1463 Jan Wildolf en Bartholomeus Coene de wonderbare genezing controleren van Maria Principaels (Biekorf 1994, p. 99). In 1497 wordt de cantor Richard de Visch hier pastoor die in 1500 Jacob Obrecht er een kapelanie bezorgt. Doch eerder al in 1461 had hij in de Donaasschool een tijd de schoolrector vervangen die teveel in de herberg rondhing. Het betrof Johannes de Prato, rector sinds februari 1461 tot 1470, opvolger van Johannes de Hase die als bigamist (net als J. Couterman) uiteindelijk was afgewezen (fol. 118, 163, 178v).

In Diksmuide, custodie sinds 1089, waar Sint-Donaas ook de Sint-Janleprozie, het begijnhof en een scholastrie begaat, wordt Johannes Mijnheere vervanger voor Anthone Louf, 24 juli 1458 die dan in juni 1459 al verhuist naar de Sint-Nicolaasprebende op Sint-Kruis. De kapelaan daar muteert naar Flînes in het bisdom Kamerijk (fol. 81, 105).

Op 3 augustus 1458 (fol. 82) vraagt de scholaster Gilles van Beversluus zich buiten Brugge te mogen ophouden zonder verlies van inkomen, propter metum pestilence, vanwege het mogelijke uitbreken van de pest. Hij krijgt verlof tot en met Sint-Maarten in de winter.

[p. 67]

Ondertussen bleek Karel de Stoute een goede patronus. Zowel Eg. Joye, 1458, als Anth. Haneron, 1459, Johannes Scelewaert, 1462, zijn secretaris Johannes Meurin, 1460 en de tenorist Johannes Cordier, 1462 worden geïnstalleerde kanunniken (85, 242v, 135, 225, 235).

Tussendoor wordt processio generalis gehouden voor de pauskeuze in 1459 van Pius II, na de dood van Calixtus III, ut ex ea pax et concordia in sacro militantis ecclesie corpore proficiant (fol. 93v) en komt de allereerste nota voor i.v.m. de Kreupelenprocessie in Aardenburg. De kanunniken gaan erheen met speciale capucia (fol. 128), 1460, net zoals zij in de kerk rode baretten dragen (Biekorf 2006, p. 172). Zes onder hen komen voor als studenten te Parijs: 1457-59 Eg. De Scornaco, 1458 Will. Canteleu, 1459 Henry le Muet, Sym. De Scampis, Paul Blomme, 1460 Jac. De Campis (fol. 78, 107, 76v, 104v, 108v, 109v, 114v). De befaamde improvisator en solist Simon Coene overfeed als custos de Windunne (een custodie 13^de eeuw), januari 1460 en daar vervangen door Jac. Boydens, een kapelaan met bibliofiele belangstelling (fol. 75v). En heel speciaal ook: de befaamde organist Roland de Wreede besliste crastina die van 7 september, tijdens de Mariaprocessie, het orgel te bespelen alsof het om een fundatie ging, 1461, fol. 185v, wat het kapittel best goed vindt.

Een maand eerder gaat de pastorie van Casekinskerke (sinds 1246), na de dood van Johannes Alet naar Adriaen de Muenic, fol. 184, en krijgt Matthias Ghijsberts de curie van Blankenberge (sinds 1108) na Willem van Hamme (73, 177) en in 1463 wordt Richard de Capella cantor; sinds 1454 was dat Willem de Jonghe geweest (fundatie 176v).

Op 4 mei 1462 (fol. 207v) viert Willem de Niepa, 56 jaar kanunnikzijn. Willem had reeds, blijkbaar in doodsnood, in 1416 een testament gemaakt (D41/56). Hij wil graag acht à tien notabelen aan de feesttafel. En op 18 april 1463 gebeurt in aanwezigheid van veel prominenten en suffragaan W. Vassor de translatie van de relikwie van Baselius uit de capsa vetus, gebroken door de sanctuarieklerk, naar een nieuw schrijn, ex auro et argento compositum feretrum (fol. 211v) (Ka 1462-72, 16). We zijn dan al in register A53 terecht. En het feretrum werd niet opgeëist in 1578, althans niet afgegeven, net als het zilveren reliekschrijn van de H. Maagd, in december 1462 nog van nieuwe plakettes voorzien (fol. 234v).

We behandelden hierboven alleen de korte periode 1455-1563 waarbij op muzikaal gebied voor 120 jaar naar Hannekinswerve werd gelopen, 1460-1578, Roland de Vreda geheel vrijwillig orgelcomposities uitvoert op 7 september, en Simon Coene overlijdt. Een groot aantal jonge prebendehouders gaat naar Parijs studeren en vnl. cantor

[p. 68]

Richard de Visch de Capella komt in het vizier. Deze cantor heeft zowel een verering voor Antonius als voor Barbara die hij onderbrengt in de krocht van de Sint-Pieterskerk. Hijzelf is erfachtig pastoor van Sint-Kruis die 1500-1503 Jacob Obrecht daar ook een kapelanie schenkt. Er bestond daar overigens een ‘de Capella’ fundatie, wellicht in 1460 opgenomen door Richards broer Walter, kapelaan van de hoogmis te Diksmuide en van het Lieve-Vrouwe altaar te Esen (fol. 121v). Het betrof een fundatie te Sint-Kruis van 40£.

En wat wellicht uitkomst biedt voor de verdwenen codices van Sint-Donaas: op 8 oktober 1459 vraagt de bibliopolus Mauricius de Haec toelating onder het dormitorium een camera te mogen bouwen om daar tijdens de jaarmarkt zijn voorraad te kunnen opslaan (fol. 113v). Als dit dezelfde ruimte is waarvan wij denken dat die door het kapittel voor de boekverkoper Cornelius Daems, 1579 met tralies werd versterkt, zou dit een leuk toeval zijn (Rek. 27v, 57).

Tot slot staat best een leuke tekst op het schutblad achterin van dit register A52, een probatio pennae: dolus regit totum mundum - Jam Fraus est subtilitas - qui nunc nequam est in mundo - scribitur habilitas (List regeert de gehele wereld, is gewoon subtiliteit, een handigheid die overal aanwezig is).

Alfons Dewitte