Biekorf. Jaargang 103

[p. 132]

Het Zeeuws woordenboek aangevuld

In 1964 verscheen het bekende Woordenboek der Zeeuwse dialecten van dr. Ha.C.M. Ghijsen. Dertig jaar veldwerk van de ‘Zeeuwsche Vereeniging voor Dialectonderzoek’ was daaraan voorafgegaan. Het woordenboek telde 1232 bladzijden en werd algemeen als een van de allerbeste dialectwoordenboeken beschouwd. Zo goed was het, dat in de eerste afleveringen van het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten het Zeeuws-Vlaams buiten beschouwing werd gelaten, omdat er toch al een goed woordenboek voor bestond. Toch bleek na de voltooiing dat er nog meer woorden en gezegden in het Zeeuwse taalgebied leefden. Er werden nieuwe vragenlijsten rondgestuurd. Later werd besloten om de resultaten van al het onderzoek in een Supplement onder te brengen. Daarvoor werd in 1991 een aparte stichting ‘De Zeeuwse Taele’ opgericht.

Het Zeeuws is de groep dialecten hoofdzakelijk gesproken in de Nederlandse provincie Zeeland en die valt uiteen in drie groepen. De noordelijke groep, die al een overgang naar het Hollands vormt, omvat Noord-Beveland, Tholen, Sint-Philipsland, Schouwen-Duiveland en Goeree-Overflakkee. Tot het middengebied behoren Zuid-Beveland en Walcheren. De dialecten van Zeeuws-Vlaanderen (het vasteland) zijn Vlaamse dialecten. Het Land van Hulst spreekt Oost-Vlaams en leunt aan bij het Waaslands. West-Zeeuws-Vlaanderen en het Land van Axel spreken een West-Vlaams dialect. Wie van Brugge of Knokke naar Sluis gaat, steekt geen enkele dialectgrens over, al spreken ze in Sluis dat West-Vlaams al een beetje met een ‘Hollands accent’.

Op de inleiding (blz. l-8) volgt een toelichting over de in het woordenboek gebruikte spelling met 15 klankkaarten, waaropje de verschillende varianten van één klank per streek kunt aflezen. Een plaatsnamenkaart geeñ de ligging van de verschillende plaatsen aan, waarop een lijst met afkortingen volgt, want elk woord wordt gelokaliseerd. De lemma's van het woordenboekgedeelte zijn op dezelfde manier opgebouwd als in het WZD van 1964 en ook het spellingsysteem is hetzelfde. Voorbeeldzinnen en uitdrukkingen worden gespeld in het dialect van de plaats van opgave. Staat er voor een trefwoord een zwarte stip (·), dan wil dat zeggen dat het woord al in het WZD stond.

Het is altijd leuk grasduinen in een woordenboek. En in het bijzonder voor de in zijn taal geïnteresseerde West-Vlaming is dit woordenboek bijzonder boeiend. Onmiddellijk herkennen we er talrijke

[p. 133]

West-Vlaamse woorden in: à nae, nao(r) ‘al naar gelang’, 't is nie an d]achterdeure, achteruut ‘plaats achter het huis’, aossem, aovereks, afschalmen ‘schuin afsnijden’, aftroeven, agauwe, akkelgaoren, akkerderen, aordig ‘zonderling’, in 't klooster van St.-Arjaon ‘getrouwd’, bagge ‘grote mand’, baskuul, bassen ‘zwaar hoesten’, batteren, bedurvelienge ‘verwend kind’, beele met de enigszins verschoven betekenis ‘meisje dat haar verloving verbreekt’, terwijl het in het West-Vlaams ‘verbreking van de verloving’ betekent, bekleisteren, bepotelen, bettendoet, biezen, billetje ‘partje van walnoot’ (deze betekenis ook in het Kortrijks), blaisteren ‘ronken van het vuur’, bollekette, bombazeurs, botten ‘laarzen’, breeveertiene, brikeljon, bulsterig. Tot zover een steekproef. Dat Zeeuws-Vlaanderen erg op West- en Oost-Vlaanderen aangewezen is, blijkt uit de zegswijzen: z'is zôô 'êêt als d'n Belgsen tram in Hulst, naast in het westen: ze lôôp zô 'êêt as d'n Brugsen tram. Andere zegswijzen met Brugge zijn: mee dà mes kà je op je blôôte gat nao Brugge ‘bot mes’, de Brugse ronde doen ‘bij een feest heel de kring kussen’, al Brugge rond ‘via een omweg’, 'k gaon nao Brugge om 'n nieuwe rugge (ontwijkend antwoord op de vraag: waar ga je naartoe?). En net als in West-Vlaanderen zeggen ze: de zotten zitten nie al in Beernem.

Het eigenlijke woordenboekgedeelte loopt van blz. 33 tot 255. Daarop volgt dan een uitvoerig en passend geïllustreerd hoofdstuk met ‘Aanvullende informatie over ambachten, gebruiken, streektaalverschijnselen, Zeeuwse recepten en enkele liederen’ (blz. 256-384), met telkens lange dialectteksten. Op blz. 385-391 vinden we de afbeelding van de boerenwagen met per streek de verschillende benamingen voor alle onderdelen ervan.

Een uiterst verzorgd dialectwoordenboek van een heel eng verwante buurtaal, dat zeker vele Biekorflezers zullen willen bezitten.

F. Debrabandere

K. Fraanje, Supplement Woordenboek der Zeeuwse dialecten, bijeengebracht door de Zeeuwsche Vereeniging voor Dialectonderzoek. Onder redaetie van de wetenschappelijke commissie der vereniging K. Fraanje, P. Heerschap, J. van Keymeulen, B. Oele, M.C.J. Rosmolen-Murre, R. Willemsen, Biervliet, 2003, 398 blzn., ISBN 90 70697 17 3. Prijs: 59,50 euro.