Biekorf. Jaargang 102

Munigen met wijn of met kruikoeke

De gewezen capucijn P.F.D. Vervisch heeft het in dl. I van zijn Wonderbaer en rugtbaer Leven (1791) over het ‘aldergrootste misbruyk’ bij de strandjuttersgemeenschap van Mariakerke en Middelkerke, dat alwie op Pasen te communie ging ‘ontfing eenen grooten koek op de Communiebank’. Enkele interessante gegevens vindt men in jaargang 5 (1870) van Rond den Heerd. Vooral het lange artikel Munigen (blz. 242-245) is het lezen waard. Men vindt er een aantal inzendingen zo'n beetje aaneengenaaid. Belangrijk is zeker wat de lezer van langs de Mandelbeke instuurde (volgens mijn aantekeningen pastoor Jozef Verstraete van Emelgem, geboren te Oekene). Hij heeft in de kerkrekeningen van Wielsbeke (1595) inlichtingen gevonden over een kerkrente op een stuk land; met die rente wordt elk jaar kruikoeke aangekocht om daarmee ‘te Paasschen te munigen’. Die akker droeg de naam kruikoeks akkere. De inzender typeert dat soort koek als peperkoek, in sommige plaatsen van West-Vlaanderen zoetekoeke genaamd.

Guido Gezelle heeft het onderwerp nog eens aangeroerd in Biekorf 1 (1890), blz. 52-55 (Kruikoeke). De gelovigen communiceerden in de 17de eeuw op de grote hoogdagen (Kerstmis, Pasen, Pinksteren) en kregen daarbij aansluitend, dus aan de communiebank zelf, wat wijn of wat kruiden of wat krui(de)koek. Gezelle citeert de Mechelse Catechismus. ‘Vraag: Is het ook Christus' bloed dat men ons geeft na de Heilige Communie? Antwoord: Geenszins, maar het is alleenelijk wijn, dienende om de heilige nuttinge te vervoorderen.’ Dit ‘vervoorderen’ slaat op het doorslikken van de hostie, en

[p. 190]

blijkens wat hier nog volgt leefde ook de bekommernis om minuscule restjes uit de mond naar de maag te spoelen.

Gezelle haalt ook Den klaren Spiegel der waerachtiger Christelijcker Maeghden (Antwerpen, 1608) aan, in ‘verfrischte’ spelling: ‘Als gij van den autaer op uw eerste plaatsken gekomen zijt, zoo zul-dij eenig kruid in den mond nemen, oft wat wijns, oft iet anders dat tamelijk is, opdat uw speeksel, dat 't heilige lichaam ons Heeren voechtig gemaakt heeft, t'uwer kelen innewaarts gaan mag.’

Over welke kruiden gaat het, vraagt Gezelle, en wij met hem. Uit Makeblijdes Schat der christelijcker leeringe (1716) neemt hij over: ‘Met een luttel gemeenen wijn (is 't dat men dien geeft) de blevelingen van de H. Hostie in onze mond afdoen, ende innemen.’

Er valt uit dit alles op te maken dat op veel plaatsen het communiceren op hoogdagen gevolgd werd door het nemen van een slok wijn of door het eten van een brok peperkoek, en dat het gebruik van peperkoek enige tijd langer is blijven bestaan dan het doorspoelen met wijn (de peperkoek is kennelijk pas in de loop van de 18de eeuw stilaan achterwege gebleven).

Gezelle sluit af met een verrassende beschouwing bij het welbekende Kortrijkse synoniem voor peperkoek (pannepisse).

J. Huyghebaert