Biekorf. Jaargang 82

[p. 168]

Een jaargetijde voor joncker Francois de Stappens

Jean François Guillaume de Stappens de Harnes, te Brugge geboren op 24 juni 1682, overleed er op 11 maart 1742. Zoon van de Brugse burgemeester François de Stappens (1655-17,16), was hij zelf eerste schepen van de stad van 1722 tot 1734 en daarna tot zijn dood raadslid⁽¹⁾. Aan het feit dat hij in 1725 voogd van het Sint-Janshospitaal werd, hebben wij zijn portret te danken⁽²⁾.

Naar de gewoonten van zijn tijd organiseerde hij nauwgezet de overgang van het tijdelijke naar het eeuwige. Hij deed het met een duidelijke ‘grandeur’, in overeenstemming met zijn status (zijn ‘caractère’ noemde hij het zelf) en met zijn aanzienlijk fortuin.

Zo had hij gestipuleerd dat zijn lichaam volle vier dagen en nachten zou opgebaard blijven en hiervoor best zou gebalsemd worden, terwijl nog vóór de kisting 500 requiemmissen moesten worden opgedragen. Daarna moest dan de plechtige begrafenis volgen in de Eeckhoutteabdij met bijzetting in de familiekelder die zich in de kerk van deze abdij bevond.

In zijn uitgebreid testament dat alle details van legaten, schenkingen en diensten voorzag waarmee zijn begrafenis de meeste luister moest worden bijgezet, was in artikel 17 een vijftigjarig jaargetijde voorzien, waarvoor hij ook de nodige inkomsten had geblokkeerd⁽³⁾. Het contract voor de uitvoering van dit jaargetijde, afgesloten tussen de erven de Stappens en de monniken van de Eeckhoutteabdij, en dat hier in bijlage volgt⁽⁴⁾, beantwoordde tot in het minste detail aan wat de Stappens in zijn testament had gestipuleerd.

Er was evenwel een belangrijke toevoeging. Daar waar de Stappens 2 pond 10 schellingen had voorzien voor ieder jaargetijde, bedongen de monniken dat dit bedrag zou verdubbeld worden, en dat hiermee na de mis, een ‘recreatie’ in het refectorium zou gehouden worden. De monniken hielden duidelijk van een pretje.

De erfgenamen van hun kant dongen blijkbaar een beetje af, zodat voor elk van de dertig bijkomende missen slechts 8 stuivers diende betaald in plaats van 10 stuivers die de overledene had voorzien. De totale kostprijs van jaargetijde, ‘recreatie’ en bijkomende missen bedroeg derhalve 7 pond gr.

Het eerste jaargetijde ging door op 15 maart 1743 en bij die gelegenheid werd het contract tussen de abdij en de erven ondertekend.

Voor de abdij tekenden de abt en dertien monniken. Dit was waarschijnlijk de totaliteit van de toenmalige communauteit⁽⁵⁾. Slechts vier van de namen die onder dit contract voorkomen, worden in het

(1) Annuaire de la Noblesse 1898, blz. 131.

(2) Alb. de SCHIETERE de LOPHEM, Iconographie Brugeoise, I. l'Hôpital St Jean (Suite) in: Tablettes des Flandres, Dl. IV, Brugge 1951 blz. 274.

(3) SAB, Staten van Goed, 2de reeks, nr. 17484.

(4) SAB, Staten van Goed, 2de reeks, nr. 17485, los bijgevoegd blad.

(5) N. HUYGHEBAERT, Abbaye Saint-Barthelemy de l'Eeckhout à Bruges, in Monasticon Belge, D1. III, afl. 3, blz. 799 vermeldt 15 kloosterlingen in 1777.

[p. 169]

Franciscus de Stappens, Toparcha d'Harnes, een vergeten voogd (1725-1742 †) van het St.-Janshospitaal (Foto OCMW, Brugge), schilderij op doek, voogdenkamer.

[p. 170]

Monasticon Belge geciteerd: Albert Falque (Rumbeke 1693 - Brugge 1757), abt gewijd in 1742; Judocus D'Haeyere († 1766), priester gewijd in 1739, werd prior en was de tegenkandidaat bij de abtsverkiezing van Joets; Johannes Van Cuyl, die bij bisschoppelijke sententie in 1775 elk stemrecht ontnomen werd; Antoine Joets (Brugge 1718 - Brugge 1775) in 1743 onlangs priester gewijd; hij werd in 1757 tot abt verkozen en gewijd, in opvolging van Alb. Falcque⁽⁶⁾.

Voor de familie de Stappens werd getekend door de weduwe van de overledene, Agnès Stouthals (1687-1745) en door zijn oudste zoon Valentin de Stappens (1713-1777), schepen en later burgemeester van het Brugse Vrije en schout van Brugge. Hij tekende namens zijn zuster Marie Thérèse (1714-1750), echtgenote van baron de Haems, en namens zijn minderjarige broer en zuster Philippe-Anselme (1720-1788) en Jeanne Thérèse (1723-1803).

De abdij van den Eeckhoutte zou nog net lang genoeg blijven bestaan om het jaargetijde gedurende de volgende vijftig jaar uit te voeren.

A. VAN DEN ABEELE

(6) Ibid., blz. 797-799.

Bijlage
Contract voor een jaargetijde (1743)

Wij Albertus Folcque, abt van Eeckhoutte binnen Brugge, en den heer prior benevens de andere religieusen der selve abdye

verclaeren by desen aanveerdt te hebben voor eenen termijn van vijftigh jaeren, ingaende maerte 1743 en eyndigende maerte 1792, een jaerghetyde van joncker Fransoys de Stappens, heere van Harnes etc., overleden den elf sten maerte 1742, by synen uytersten wille aen onze kercke gelegateert tot laevenisse van zijne ziele,

hetwelcke wij beloven jaerlijks op of omtrent sijnen sterfdagh in deser voegen te volbrengen.

Daeghs te vooren sal men de vespers van de dooden lesen, ende savonts van ten sessen tot ten seven luyden met de groote clocke.

's Morgens op den dagh van het jaerghetijde sal men lesen drie lessen met de Lauden, en voor de misse van Requiem sal men singhen de commendatien door eenen cantor, met het gheluydt van de twee grootste clocken.

Op den altaer sullen der branden ses keersen, en vier op het graf.

Ende naer de misse sal den heer celebrant met diaken en subdiaken lesen aen het graf de psalmen Miserere en De Profundis met de collecte.

Voor welcken dienst sullen d'hoirs van joncker Fransoys de Stappens verobligeert zijn jaerlijcks te betaelen aen de abdye van Eeckhoutte de somme van vijf ponden grooten vlaems, waar van twee pond en thien schellinghen sullen wesen voor de kercke, en d'andere twee pond thien schellinghen sullen dienen tot een recreatie in den rifter, waer toe men sal begroeten twee à drie de naeste hoirs van den voorseyden Joncker Fransoys de Stappens.

Mitsgaeders inghevolghe het zelve testament sal der corte daeghen

[p. 171]

voor ende naer het doen van het selve jaargetijde moeten gecelebreert worden, door d'heeren van de abdije, den nomber van dertigh missen, met het lesen van de psalmen Miserere en De Profundis aan het graf,

welcke missen zullen particulierlijck moeten betaelt worden door de selve hoirs, ten advenante van acht stuyvers voor ieder misse.

Aldus by ons aanveerdt, hebben dit tot bevestinghe gesaementlyck onderteekent in capitulaire vergaederinghe, desen 15 maerte van het jaer seventhien hondert drie en veertigh.

(get.) Alb. Falcque, abt van Eeckhoutte; Joh. Baptistus De Meester, prior; Leopoldus Zoutaert, senior; Franciscus De Mey; Bernardus Van Coppenolle; Trudo Verkest; Philippus Elle; L.V.d. Abeele; Ludovicus Frans Vleys; Jud. D'Haeyere; Johannes Van Cuyl; Leo Saney; Antonius Joets; Jacobus Saney.

Insghelyckx beloven wij te volcommen an de hiervoren ghestipuleerde betaelinge ghedeurende den selven term van vyftigh jaeren ten advenante van seven ponden grooten courant ghelt sjaers, date ut supra.

(get.) De douairière de Stappens d'Harnes, née Stauthals.

(get.) Soo in mijn eyghen [naem] als in qualityt van vooght, V[alentin] de Stappens d'Harnes 1743.