Biekorf. Jaargang 78

[p. 217]

De datering van het Brugse ‘bouc vanden ambachten’ en het ‘gespraechbuechlein’

De Leuvense hoogleraar R. van Uytven heeft onlangs het dateringsprobleem van het bekende middeleeuws Frans-Nederlands gespreksboekje ‘Le Livre des Mestiers’ opnieuw onderzocht⁽¹⁾.

Hem leek de gangbare datering bepaald foutief (o.w., blz. 644) maar bij nader inzien komt hij toch overeen uit met Ph. Grierson die in 1957 op numismatische gronden tot de onstaansdatum 1367 besloot⁽²⁾. De bijdrage van Prof. Van Uytven is methodologisch stevig opgebouwd maar de datering wordt niet noemenswaardig scherper gesteld zodat alles bij het oude blijft.

In 1931 verscheen te Brugge een mooi verzorgde uitgave van dit meertalige conversatieboekje van de hand van J. Gessler die het 1340 dateerde. R. van Uytven is het met J. Gessler eens dat het een werk betreft van een Brugse schoolmeester die mogelijk afkomstig is uit Henegouwen of daar picardisch heeft geleerd. De Romaanse tekst werd vertaald in het Diets. R. van Uytven sluit zich bij Ph. Grierson aan die stelt dat het boekje na 1367 moet geschreven zijn; als terminus ante quem moet 1377 beschouwd worden omdat Avignon toen niet langer gold als de hoofdstad van de Westerse Christenheid.

De bijzondere vermelding van de hertog van Bourgondië (Filips de Stoute) wordt volgens Prof. Van Yytven pas begrijpelijk vanaf 1369 zodat dit jaar weleens de ontstaansdatum van het gesprekboekje zou kunnen zijn. Hij tekent daarbij aan dat het ‘Livre des Mestiers’ meer dan twintig jaar jonger is dan Prof. J. Gessler en zijn voorgangers aannamen. Dit heeft niet zoveel betekenis meer vermits na 1957 algemeen de door Prof. Grierson voorgestelde datering werd gevolgd⁽³⁾ en zeker in volkskundige middens, omdat de inhoud van het conversatieboekje een zeer belangrijke bron vormt voor het volksleven en de materiële cultuur der Lage Landen in de veertiende eeuw⁽⁴⁾. Wat A. Viaene schreef in 1960 blijft dus algemeen geldig en zal na de doorlichting van Prof. Van Uytven nog wel lang zo blijven: ‘Als afgerond jaartal moet voortaan 1370 in plaats van 1340 gelden’.

(1) R. van Uytven, De datering van het Brugse ‘Livre des Mestiers’. In: Archief- en Biblioteekwezen in België, dl. XLVIII, 1977, nr. 3-4, pp. 642-653.

(2) Ph. Grierson, The dates of the ‘Livre des Mestiers’ and its derivates. In: Belgisch Tijdschrift voor Filologie en Geschiedenis, dl. XXXV, 1957, pp. 778-783.

(3) A. Viaene, Datering van het ‘Bouc vanden Ambachten’, Biekorf, 1960, p. 166.

(4) A. Viaene, Vlaamse Bronnen en Bouwstoffen in het Middelnederlandsch Woordenboek. Album Archivaris Jos De Smet, Brugge, 1964. pp. 341-353.
Idem, Kleine Verscheidenheden uit Vlaamse Bronnen. Eerste en tweede reeks. Brugge, 1968.
J. Weyns, Volkshuisraad in Vlaanderen. Beerzel, 1974, deel I, p. 8.
W P. Dezutter en M. Goetinck, Verhalende en iconografische bronnen en hun belang voor de studie van de bouwambachten. In: Catalogus Op en Om de Bouwwerf. Brugge, 1975, pp. 119-130.

[p. 218]

Het ‘Livre des Mestiers’ kende vele bewerkingen en navolgingen Nog in de veertiende eeuw ontstond een enigszins aangepaste versie die bekend staat onder de naam ‘Gesprächbüchlein’.

Het werd door H. Hoffmann von Fallersleben uitgegeven in deel negen van zijn Horae Belgicae⁽⁵⁾ en door hem, hierin gevolgd door J. Gessler, gedateerd 1360-1377.

Het ‘Gesprächbüchlein’, waarvan het enig handschrift te Keulen bewaard wordt, is onbetwistbaar een afschrift van een verloren bewerking van het Brugse gesprekboekje.

De datering wordt door Prof Van Uytven duidelijker gepreciceerd. Volgens hem moet het ontstaan zijn na 1378, het begin van het Westers Schisma en 1382 de verwerving van Artesië door Lodewijk van Male, waarschijnlijk zelfs in 1380, het jaar van de grote Engelse raid in Frankrijk. Het zag dus het licht ongeveer tien jaar na zijn Brugs voorbeeld.

W.P. Dezutter

(5) Zie: Peter H. Nelde, Flandern in der Sicht Hoffmanns von Fallersleben. Wilrijk, 1967.
Fritz Andrée, Hoffmann von Fallersleben. Des Dichters Leben, Wirken und Gedenkstätten in Wort und Bild. Fallersleben, 1972.