Biekorf. Jaargang 78

[p. 214]

Victor Ghiselin van Zandvoorde
1539-1591

Zonet kregen wij inzage van de doctorale dissertatie (Ed. Holland University Press, Amsterdam, 1976) van de te leiden gepromoveerde Chris L. Heesakers: Praecidanea Dousana. Materials for a biography of Janus Dousa Pater (1545-1604). His Youth.

Over slechts twee hoofdstukken tekent auteur de relatie tussen de briefwisseling V. Ghiselin-J. Dousa (1568-71) en het literair debuut van Dousa uit 1569: Epigrammatum lib. II. Satyrae Elegorum lib. I. Silvarum lib. II. Van dit laatste bracht de auteur overigens ook te Leiden in 1976 een reprint.

Duidelijk gaat het ons hier voornamelijk om de tegenspeler van Dousa, Victor Ghiselin, belangrijk genoeg geacht om via zijn epistolaire prestaties opheldering te brengen bij de vraag naar het karakter van Dousa's poëzie. Meer zelfs, Dousa wordt geheel duidelijk door Ghiselin vanaf 1571 in contact gebracht met Lipsius, met alle gevolgen voor de faam van de Leidse Universiteit, waarvan Dousa curator was. Het contact voor Dousa met de Parijse Pleïade kring wordt dan weer door een ander Bruggeling Lucas de Fruytere⁽¹⁾ gerealiseerd (hierom zal Dousa in 1584 posthuum diens Reliquiae bij Plantin uitgeven). Een derde Bruggeling, Franciscus Goethals integendeel wordt voor Dousa de baarlijke incarnatie van de Inquisitie. Tenslotte is het ook belangrijk erop te wijzen dat de drukker van Dousa's litterair debuut. Willem Sylvius, de drukker wordt bij wie Bon. Vulcanius, vanaf 1578 hoogleraar benoemd te Leiden, in 1577 terecht kon, onmiddellijk na zijn kwalijke ervaringen te Genève en Bazel. En dit is slechts een kleine bloemlezing van de schat aan gegevens, vervat in de annotaties bij de brieven, 26 in getal, die een duidelijk korte periode omvatten. Bovendien verwijst ook Heesakkers hier naar de publicaties van H. van Crombruggen voor wat J. Lernout, de gemeenschappelijke vriend van Dousa en Ghiselin, betreft⁽²⁾.

Chr. Heesakkers poogde verder een reeks nieuwe biographica in verband met Ghiselin aan te brengen. Hieromtrent blijven echter t.a.v. zijn jeugd vragen open. Zo wordt gesteld dat Ghiselin zijn vroegste studies te Brugge onder Jan van Gheldere deed, om zich op 15-jarige leeftijd, dus vrij vroeg, in de Castrum-pedagogie te Leuven in te schrijven; Magister Artium in 1556, keerde Ghiselin naar Brugge terug om zich te wijden aan de litterae humaniores, naar Heesakkers meent in samenwerking met Arnold Laurens. Bij de dood van Laurens verliet Ghiselin Brugge voor Leuven - om een iets serieuzere studierichting te beginnen zegt hij - en beslist in 1560 te Parijs Geneeskunde te studeren. Volgens J. Lernout gebeurde dit omdat zijn financiële toestand hem niet toeliet zijn leven alleen an de Musen en aan de litterae humaniores te wijden. Is wellicht hier het overlijden te situeren van zijn vader Cornelis?

(1) In de studie van Heesakkers komt voor het eerst de exacte datum van de dood van de Fruytere voor: dit gebeurde in het Parijse verblijf van Jan Lernout op 22 mar 1566.

(2) Bedoeld is zijn doctorale tekst Janus Lernutius (1545-1619). Een biografische studie (K. Vl. Acad., Brussel, 1955) en Lernutiana (id., 1959).

[p. 215]

Autograaf van V. Ghiselin op titelpagina van een editie uit 1547: Victor Ghiselin flander franconas / Leonardo Casimbrotio brugensi / civi in aeterne memoriae monumen / tum dono dabat Parisiis. Ipsis Idibus / septembris. - Victor Ghiselin, Vlaming uit het Brugse Vrije, schonk dit boek aan de Bruggeling Leonard Casembroodt in eeuwig aandenken.
Parijs, 13 sept., (1561-63).

[p. 216]

Dat 15 jaar een vroege leeftijd is om Artes te beginnen, wordt tegengesproken door de realiteit bij de overige studenten die aan 12-13 jaar Artes begonnen. Er dient dus hier een duidelijke reden achterhaald waarom Ghiselin niet op de normale leeftijd zijn studies begon. Bovendien lijkt het ons aannemelijker de studieperiode te Brugge vóór febr. 1554, datum waarop hij zich te Leuven inschreef, eerder onder A. Laurens als pedagoog te stellen, gezien deze schoolrector aan de St.-Donaasschool was tussen 1546-52 en (verplicht) inwonende scholieren meebracht naar de kapittelschool. Het lijkt ons aangewezen Ghiselin in de wachttijd na zijn behaald diploma in de Artes, 1556, en het voortzetten van zijn studies (ev. te Leuven ook in de Medicijnen) 1558, eerder te zien als submonitor bij Jan van Gheldere, die in de sHeer Gillis Dopstraat een huis als school afhuurde aan de kerkfabriek van St.-Donaas over de jaren 1548-79, dus blijkbaar in de beste verstandhouding met de kapittelschool stond, waar overigens zijn schoonbroer, François de Quesnoy, in 1553 de opvolger werd van A. Laurens.

Wat Ghiselins studie nu van de Geneeskunde betreft: reeds in 1564 werd hij door Plantin als proeflezer aanvaard, wat hij twee jaar naéén zou doen. Hij herbegon daarna een zwervend bestaan dat toch eindigde met zijn door Lipsius bijgewoonde promotie in de Medicijnen te Dôle, in de lente van 1572. De gelegenheidsrede van Lipsius bij deze promotie had als thema: Wat brengt de mens meer nut, de jurisprudentie of de Medicijnen⁽³⁾.

Nog eens twee jaar later vestigde Ghiselin zich te Brugge als medicus. Zelf praat hij over een afwezigheid uit Brugge van 18 jaar; 1574 is ook het jaar dat J. Lernout naar Brugge terugkeerde.

In 1576 huwen zowel Lernout als Ghiselin, deze laatste 37 jaar oud, en blijkbaar op zijn ook intellectueel hoogtepunt, gezien o.m. zijn zo nauwe relatie met J. Lipsius⁽⁴⁾. Zonderling genoeg zullen zowel Lernout (over de jaren 1577-82) als Jan van Gheldere (de jaren 1578-79) Calvinistische functies uitoefenen binnen Brugge, zoals ook Dousa een belangrijk figuur in de opstand zal worden; Ghiselin niet.

Bij Dousa's bezoek aan Brugge net voor de Calvinistische periode (dec. 1576) ontmoette hij naast Ghiselin: Mark Laurijn, Jan Lernout, Fr. de Maulde (van Oudenburg), Jacob Cruucke, Willem Pantin, Hubrecht Goltz, Frans Nans en Arnold Largius (?). Een tegenbezoek deed Ghiselin in sept. 1578, hierbij vergezeld door J. Lernout. In 1583 volgde een tweede bezoek, toen er sprake was Ghiselin te Leiden te benoemen, dit op duidelijke vraag van Lipsius. In de zomer 1585, na de verzoening met Spanje, heeft Ghiselin duidelijk alle academische ambities opgegeven en is hij uit Brugge, via Rouen, naar St.-Winoksbergen uitgeweken, waar hij stadsmedicus is, en waar zijn plotse dood in 1591 nauwelijks door Dousa nog zal worden opgemerkt. J. Lernout, die zijn nagelaten schriften erfde, toonde geen enkele haast daar iets van te publiceren.

A. Dewitte

(3) Zie uitgebreid A. Dewitte, Justus Lipsius en Brugge, Brugs Ommeland 1961, nr. 2, pag. 3 e.v.

(4) 14 brieven uit diens Epistolicarum Quaestionum libri V uit 1577 zijn immers aan Ghiselin gericht, evengoed als in 1584 zijn studie De Amphitheatro, dit laatste om Ghiselins kadidatuur te Leiden (uit 1583) steun te geven.