Biekorf. Jaargang 74

[p. 111]

Aan en rond het IJzerhekken
Vertelling van Mories van de Boneveste
Vervolg van blz. 55

Hoveniers aan de overkant

Hoe wij bachten onze reke over 't vaartje gingen?... Er lag wel een brede brugge naar de ‘mestzate’ maar wij gingen langs een smal krom brugstje, ge kont er met moeite een kortewagen over voeren, dagelijks moesten we langs daar om melk naar de ouderwetse herberge en boerderij Altebij, en dat was reeds Assebroek.

Aan 't IJzerhekken met zicht op de Gentpoort

Langs de Zandstraat lagen de twee grote bolbanen alwaar hoveniers en stadslieden 's zondags kwamen bollen, de hoveniers waren alleszins vaste klanten. Nu op een late winterse avond zei de baas nog heel bezettig tegen een goed geladen klant: ‘Zeg maat, 't is baldonker, opgepast voor 't vaartje!’ maar de hovenier zei hakkelend ‘Tut, tut! dat God bewaart is wel bewaard’, en hij disselde rechte naar

[p. 112]

't vlotgars, 't vaartje in. Ja maar 's avonds was het geen lachedingen in die tijden, helledonker en geen lanteerns op straat, alzo met een stuk in jen krage naar huis sukkelen, meer dan een moest zich hier en daar aan boom of stake vasthouden. Kwestie weet je gij waarom dat ze Altebij zeggen? Dat was in oorlogstijd en de generaal zei tegen zijn soldaten: ‘'t Is hier al-te-bij om Brugge te beschieten’.

Langs de overkant van het vaartje, zowel te Assebroek als op Sinte-Kruis was het al bilk en hovenieringe met hier en daar een doeningstje. Lewie Verstraete, die neffens de ‘mestzate’ woonde, had daar ook een boerderijtje, maar Lewie (beter als 't Zotje gekend) was liever marsjang in oude peerden. Hij liet het versleten goedje een week of drie in de bilk lopen totdat ze genoeg bekomen waren om op de markt verkocht te worden. Zo Lewietje was nog zo zot niet als dat zijn mutse stond, ge gaat gaan horen wat voor streken dat hij inhad om een oude ezel aan de man te brengen. 't Beestje kost zijn stijve poten bijkans niet meer verzetten, maar 't Zotje goot hem een emmer kleine levende palingen naar binnen. Allee 't beetje kost hem niet meer houden van de kriewelende paling in zijn buik, hij stond te trippelen en te dansen op de markt en de ongedurige oude ezel werd voor een redelijke prijs verkocht. Lewietje bofte nog: ‘Wadde? ikke, een bedrieger? dat is kommersie, wie naar de markt gaat moet goed zijn ogen opendoen en zijn beurze gesloten houden, dat hangt van hem af als hij zich laat foppen waar hij staat’.

Manse Verstraete, zijn wijf, een fel vrouwmens, deed ook kommersie maar op heur manier. Met Pietje de knecht en drie of vier aaneengebonden geiten trok ze de stad in om halt te houden voor de deur van vaste klanten, meest burgers die verse geitenmelk verlangden, dat was medesiene tegen de tering. Een voor een werden de geiten daar voor de deur gemolken en Pietje zorgde voor de uitgemolken geiten. Pietje was een oude jonkman die effenaan zijn zuur gewonnen centen verdronk, liefst uit de ‘jeneverflessetute’ en daarom Pietje Tuut-tuut genoemd werd. De baas, 't Zotje, spoog er ook niet in, maar Manse zat daar niet verlegen mee, zij gerust, ze was dat drinken mansvolk goed baas. Zij stekte de man bij de nekke en in een daai perdoefde zij hem de peerdestal in: ‘Daar zie! ge gaat hier algauw were nuchter zijn!’ ze was immers overtuigd, peerdezeke dat maakt nuchter.

[p. 113]

De stort in de buurt

Lijk of ik al zei, de mestzate lag dicht bij Verstratens, juist neffens de gazeketel die op de scheiding van Assebroek en Sinte-Kruis stond. Daar kwamen ze de ‘vuilkarren’ storten, dichtbij was er stalling voor zes of zeven peerden die door Feliks, een stadswerkman, bezorgd werden. Feliks bewoonde aldaar een getimmerde barakke, kapte de vuiligheid uit de mestkarren (groen geschilderde driewielkarren), rakelde de stenen in een put en de reste bleef op een hoop rotten en verteren tot bloemenmest.

Hoe hoog dat die mesthoop wel lag? Ho! dat kost soms huishoogte boven bilken en hovenieringe uitsteken, kijk 's nuchtens als de zon er op scheen zagen wij den doom uit de mesthoop stijgen, en in zomerse avonden dampte hij al evenveel. 'k Vergete nog te zeggen dat de vuilkarmannen ook gelast waren om de zondagvoornoene de bijzonderste Brugse straten met berkebezems op te ruimen. Ge verstaat het wel hé? Zaterdagmarkt geweest en al die voermanspeerden door de straten... juist daarom werd het zondagmest apart vergaard om duurder te verkopen. Een keer dat de storting genoeg verteerd was, voerde Feliks ze per driewielkar naar de barkadene van de Gentse vaart rechtover het Piottenkazem bij 't IJzerhekken om ze op de kogge te laden met bestemming voor de bloemist te Steenbrugge.

Wat verder voorbij de mestzate, midden het hoveniersland, stonden nog twee doeningen dicht bij malkaar, gelijk een soorte van een vervallen goed, langs de buitenkant afgesloten en hoog opgetrokken, ‘de Mote’ dat ze zeiden, met een dreve tot op de Maalse steenweg. Al de overkant van de Zandstrate maar dicht bij het vaartje hadt ge de vervallen bouwazie van 't gewezen wollefabriekstje. Ze hadden er werkmanshuizetjes van gemaakt die meer leeg stonden dan bewoond en heel de reke werd de ‘sukulastrate’ genoemd. Eerlijk gezegd niemand kost het daar lang uithouden, want 't spokte in die Sukulastrate, ja, ja spoken. Dat spel begost als het 's nachts op de kerktoren van Sinte Kruis twaalve sloeg: potten en pannen gingen aan het kletsen, smijten en slaan om zot te worden, bij zoverre dat 't wijf van Tuurten uit de Meers ziek geworden is van schrik. In alle geval het zat niet pluis in de oude bouwazie totdat eindelijk iedereen die vervallen huizinge schuwde.

[p. 114]

Stallingen van de stadsdiensten

Ja't, dat was de oostkant van ons gebuurte. Van zelfs ga'k nu naar de westkant over de Gentse vaart binnen stad, langs de Binnen Boneveste (Bonin). Wel, van aan de Koppeure tot aan de Gentpoorte zagen wij niets anders als stallingen en bergplaatsen: g'hadt daar de lichte koetsepeerden van de korbijaars voor de begravingsdienst, en verder de grote zware peerden voor de ruimdienstketels, de beerkarren dat we zeggen. Ja, ja, de stalknecht had meer dan zijn pluk, wat peist je dan, bovendien moest al het koperwerk waarmee de garelen bekleed waren blinkend schoon gekuist worden. Het onderhoud van de koperen buizen boven de beerketels was het werk van de stadsbeerknechten. 'k Zie nog die stoet door stad rijden: Monk Pattijn reed vorenop met 't machientje om de beer uit te zuigen, daarachter volgde de groene beerketel met koperen buizen. Dat was een hele ceremonie eer dat het spel begost, in de beerketel zat er een kijkglazetje en ze riepen aantijden: ‘Ouw! Stop!’ of anders zou het gespeersd hebben, 't emmertje hing onder de ‘desarze’ voor 't losmaken of sluiten van de buizen.

De honden van de nachtwacht

Maar als kind keek ik nog liever naar de honden dan naar de peerden. Je rappeleer je nog wel dat er in stad voor de oorlog van veertiene nachtwakers met een hond rondgingen? Ze bewaakten vooral de huisdeuren waarop een plaatje met hondekop vastzat, de bewoners aldaar waren verassureerd. Nu overdag stonden die waakhonden ook langs de Binnen Boneveste in gemetste stenen hondekotjes, elk midden 'n twee meter hoge griljaze neffens de stallingen. Zie, die honden kenden 's avonds beter hunder uitgangsure als wij per orlozie. Potverblomme dedju! was me dat een klauwieren en springen, huilen en bassen! alleman wist hoe laat het was: ‘Hurkt een keer! 't is achte, de nachtwakers komen om hunder honden...’.

't Vervolgt

M. Cafmeyei