Biekorf. Jaargang 74

Westvlaamse zantingen
(Vervolg van 1972, blz. 306)

S

Savel. Een savel, een spèzer ophebben. ‘W'hadden weer een savel, een spèzer op’, d.i. we waren beschonken. De Panne 1970.

- De Bo geeft: een savel aanhebben (dronken zijn).

Scha. De scha in de bate slaan: een verlies inhalen, verlies en winst tegen elkaar doen opwegen. ‘Ik hên 'n goên foernisseur te Tielt, zo da'k de scha kan in de bate slaan’. Midden-Vlaanderen.

- Bij De Bo: ‘scha voor bate’ (schaverbate) d.i. vergoeding van een verlies door een winst; met als voorbeeld: ‘een koe scha voor bate zetten’.

Schaars. Met moeite rijp (met bijbetekenis van: 't zou beter nog wat rijper zijn). ‘Die druiven zijn nog maar schaa(r)s’. Poperinge. Nieuwkerke (Ieper) 1972.

- Bemerk dat de r niet uitgesproken wordt, zoals ook De Bo opmerkt; dus: schôs, zoals wvl. bôs (baas), ttz. met een lange ô-klank.

Schee. In de visserstaal: de ledige haring: mv. scheên. De Panne 1971.

[p. 102]

- Niet bij De Bo. Vgl. scheeharing (Bly 80).

Scheef gaan. ‘Eet dat vlees maar op, je zult er niet van scheef gaan’. Ramskapelle-N. 1971. Syn.: ‘je zult er u niet aan verbruiken’.

- Niet bij De Bo.

Schellevis. Een uitbrander, een berisping, in de uitdr. ‘een schellevis hebben of krijgen’. Ik hoorde een vrouw tegen haar man zeggen: ‘'k zou nie geren hên da'j è schellevis hêt’. De Panne 1971.

Een woord dat wel ontleend schijnt aan het bargoens van de schippers. Zou daarin geen herinnering aan ‘schelden’ zitten?

- Niet bij De Bo.

Schènjaard. Een schènjaard; een schènjaard van 'n vent: een armzalig uitziende slungel, 't vel over de benen. - Ook gezegd bv. van een boom die bijna gans van zijn takken beroofd is. Poperinge en heel de Westhoek 1971. - Vgl. met schaaiaard: een lange opgeschoten kerel, echter zonder de bijgedachte van armzaligheid dat in ‘schènjaard’ ligt.

Schermen. In het paarwoord ‘schermen en schartelen’. ‘Elk schermt en scharrelt om 't meeste te krijgen’. Ramskapelle en elders 1971.

Schikkig. Fatsoenlijk, meegaand. Bv. ‘een schikkig vrommens’ Westhoek passim. - Niet bij De Bo.

Schipware. Kruidenierswaren. Ramskapelle-N. 1973 en elders. - Woord dat dateert uit de tijd dat die waren met de schepper of schippe uit de bak genomen werden waar ze lagen. Vandaar schepwinkel, d.i. kruidenierswinkel (De Bo geeft ook schopwinkel, schipwinkel). Woorden die natuurlijk aan 't verdwijnen of reeds verdwenen zijn, ten gevolge van de gewijzigde ‘distributie’.

Schoffelwoord. ‘Ik kan tegen geen schoffelwoord’, d.i. tegen een korte, bitsige aanspraak. Heule 1964.

- Niet bij De Bo.

Schole. ‘'k Peisde van dit of dat te doen, maar geen schole!’: daar was geen kwestie van, geen apprentie van. De Panne 1971.

Vanwaar die vreemde betekenis van school? Niet bij De Bo.

Schop. ‘Zijn schop afkuisen’, d.i. vertrekken, weggaan. Westouter 1971. - Vgl. de spa vagen (sterven) bij De Bo, en de uitdr. ‘als de spa geveegd is’: na de begrafenis.

Schoppen. Gehoord te Ramskapelle N. over gemeentewerklieden die de naam en faam hebben niet te gehaast te zijn bij 't werk: ‘ge zoudt ze verder schoppen of dat ze gaan’.

Schore. In de uitdr. ‘lijk 't peerd voor de schore’. Een weduwnaar met vier kinderen huwde met een weduwe eveneens met vier kinderen. Buiten alle verwachting kwamen die acht kinderen buitengewoon goed overeen. Dat werd als volgt uitgedrukt: ‘ze zorgden voor elkaar lijk 't peerd voor de schore’. Ruiselede 1971.

Heeft deze schore iets te maken met: ‘stut, staak die iets ondersteunt tegen het omvallen’ dat De Bo bij schoor(e) aanmerkt? Of is het een verdraaiing van de Veunambachtse spreuk: ‘Ze springen voor hun meester lijk 't peerd voor de spore (: spoor)’, waarvan de betekenis zeer duidelijk is?

Schranzen. Kwetsen, afschaven. Wanneer men meubels in een huis of kamer binnendraagt bestaat altijd het gevaar dat men muren

[p. 103]

of deuren kwetst: dat is schranzen. ‘Opgelet van zo weinig mogelijk te schranzen’. Ramskapelle N. 1970.

- Er schijnt wel een verband te liggen met de eerste bet. die De Bo geeft van het w. slinzen: met de tanden afschroden en eten. Vgl. ook schrenzen in Loquela, alsook schransen voor Klein-Brabant door Schuermans (blz. 601) opgetekend met bet. ‘met de tanden afknauwen of afschaven gelijk de kinderen doen wanneer ze groen fruit eten’. (Door Schuermans verder toegelicht in Bijvoegsel s.v. schrantsen).

Schreep. Juist van pas, nipte. ‘Er was (voor dat kostuum) niet veel stof over: 't was schreep’. Ook: ‘er was niet veel tijd over, 't was schreep’. Harelbeke 1964.

Bij De Bo in de bet. van: bleek, schraal. Een schreep kind. Die man was schreep, maar toch kloek. Vgl. Loquela: ‘ze kwamen schreep toe om hunnen pacht te betalen’: met rooie, met moeite. Alsook schreep en schrepel bij Vandale: schraal, mager. - Zou de betekenis komen van: datgene waarvan men 't overtollige heeft afgeschreept?

Schrepen. Op een schrepen zijn: dicht bij iets zijn. ‘'k Ga nie beweren, dat dat kind onwijs is, maar 't is lijk ip een schrepen’, d.i. op 't kantje boord van onwijs. Oostrozebeke 1971.

Zie schreep (uitspr. schrip). Houdt verband met schrap, schrep, d.i. nauw, schraal (De Bo), en met voorgaande.

Sifteur. Vrijer. Gehoord in de grensstreek Nieuwkerke-Westouter-Kemmel. Een vervorming van fr. serviteur, dat met de betekenis ‘minnaar’ in de ndl. rederijkerstaal in gebruik is in de 17e eeuw (J.B. Houwaert, 1621).

Slag na val: ‘'t Is slag na val’, d.i. het is een treffens, een passens, een lukkens, 't is een lukslag. Poperinge en heel de Westhoek.

- Een voorbeeld nog. ‘Hoeveel krijg je daarvoor, vier of vijf frank?’ - ‘Het is slag na val!’.

- Niet bij De Bo; vgl. echter ‘slag of val’ in Loquela.

Slagseultje. Zo noemde men het seultje waarmee men vroeger water sloeg. Steenkerke. Ramskapelle N. 1971.

- Niet bij De Bo, die wel de seule noemt onder ‘water slaan’.

Slagwater. In de uitdr. ‘slagwater klappen’ (Westhoek 1971), naar analogie van ‘slagwater regenen’ (stortregen) door De Bo vermeld. Vgl. Loquela: ‘Zij stonden daar wel een halvure lang slagwater te koutene’ (Izegem). ‘Als ze aan 't kouten is, ze kout slagwater’. (Kooigem, Ieper).

Slapen. ‘Slapen lijk de muizen in 't meel’, d.i. met een oog open, nooit volledig in slaap, zoals de muizen doen die op alle onraad bedacht zijn. Syn. dummelen, in een dummeling zijn. De Panne 1971.

Slingeren. ‘'k Was ziek da'k slingerde’, d.i. zo dat ik waggelde, niet op mijn benen kon staan. De Panne 1971.

Slingerziek. Zo ziek dat men niet recht meer kan gaan, maar slingert langs de weg. ‘'k Voelde me slingerziek als ik die twee tanden had laten trekken’. De Panne 1973.

- Niet bij De Bo.

Sluts. Slap. ‘'k Voel mij al zo sluts of 'n tetting’. Beveren-IJzer 1972. - Tetting, elders terik (aardworm).

[p. 104]

Smoordonder. Na een onweer: ‘'t was van die echte smoordonder, ge kost niet zeggen waar dat het zjuuste zat’. Ramskapelle N. 1972.

- Niet bij De Bo.

Smoutlik. Achtervoegsel - lik: de samenstelling daarmee gevormd drukt het begrip uit van stof, massa, lichaam. Twee op die manier gevormde woorden werden mij medegedeeld door Jozef Van Ryckeghem, gewezen onderpastoor te Leisele: brandlik (of brandlijk), bet. branding, brandstof; smoutlik (of smoutlijk), bet. smouting, zalf.

N.B. - lik wordt uitgesproken zoals blik. Ik heb de indruk dat we hier hetzelfde suffix hebben als in huwelijk. - Niet bij De Bo.

Snellaard. ‘'t Is een snellaard!’ Wordt geringschattend gezegd van iemand die alles behalve ‘snel’ is in de wvl. betekenis van het woord (d.i. mooi, knap, flink). Het gaat hier vooral over een morele appreciatie. Ramskapelle N. en elders in de Westhoek 1973.

- Niet bij De Bo. Vgl. snelderke (Loquela) en: ‘'t is ne snellen, 't is 'n snelle’ in zuidwvl.

Snikkeren. Zagen, zaniken: ‘'t helpt niet van te snikkeren’ Ramskapelle N. 1964.

- Bij De Bo in bet. van: met een mes grof bewerken, snijden (van de wind), afdingelen (op de prijs). Lokalisering bij Schuermans s.v. snikkelen, snikkeren.

Snot. ‘Elk moet daar z'n snot niet over steken’, d.i. niet iedereen moet dat weten. Ramskapelle N. 1965.

Is ‘snot’ hier een nevenvorm of een afkorting van snoet?

- Niet bij De Bo.

Snottevies. Humeurig, zeer lastig van karakter: ‘d'er was geen kot mee te houden, ze was snottevies’. Damme 1971.

Spaarmalie. Een gesparig mens. Ramskapelle N. 1972. Het woord heeft niet noodzakelijk de pejoratieve betekenis die De Bo eraan geeft: nl. gierig mens. Een spaarmalie is iemand die niet nutteloos geld uitgeeft maar alles goed bedisselt. Mijn zegsvrouw (^o1904) zei me dat ze dat woord uit de mond van haar moeder heeft geraapt die uit Varsenare afkomstig was.

Over die benaming ook, in verband met de plaatsnaam Spermalie, zie de mededeling van F. Debrabandere in Biekorf 1971, 285-286.

Spanader. Van de spanader snijden. Te Heule gehoord in deze vorm: ‘hij is van de spanjaard niet gesneên’: hij kan niet goed praten.

- Vgl. van het lam Gods geslegen zijn (in heel zuidwestvl.).

Spek. ‘Dat is spek aan m'n hielen’. Westouter 1971. Elders kaf aan m'n hielen. - Niet bij De Bo.

Spekkegeluk. ‘'t Is hier spekkegeluk’ zegt men wanneer het krap zit, wanneer men alles goed moet uitfijneren (d.i. uitrekenen) om effen toe te komen. Wulveringem 1973.

Spinnen. Uitplanten. Saladeplanten en andere groenten, wanneer ze een zekere grootte bekomen hebben, spint men. Poperinge 1972.

l. devloo