Biekorf. Jaargang 72

[p. 300]

Westvlaamse spreuken

Zanting 1968 I

Hier volgen de meest typische. Deze bijdrage (aansluitend bij Biekorf 1968, 18 135 186) kan ook dienen als aktualiteitscontrole voor wat nog leeft aan spreuken en zegswijzen onder ons volk - Siglum VI. is afkorting voor Vlamertinge en Hoppeland.

1.	Antwoorden met een hak en een snak. Vl. - Bot en bars, bitsig. Snakken en snauwen (De Bo). Met een snak en een snauw, met een snak en een bete, snakken en bijten. Hooglede. - Alg. ndl.: met een hak en een snauw.
2.	Ik heb noch asem noch wind. Vl. - Gezegde van een astmalijder.
3.	Ze zal moeten heur langste been vorenzetten. Vl. - Ze zal moeten rap werken om met alles klaar te komen.
4.	Een jonge beite en een oude ram, geeft alle jare een lam. Vl., Damme, Heist. - Beite - bette - ooi. Spotspreuk op een oudere man die trouwt met een veel jongere vrouw en die 't eerste jaar een kindje hebben.
5.	Vermeerdering van bloed is vermindering van goed. Rumbeke. - Hoe meer kinderen, hoe kleiner het deel in de erfenis.
6.	Bij velen is het altijd boffen en blazen. Vl. - Pochen, pralen. Hoefen en stoefen. Hooglede.
7.	De boze zwijgen en de domme klappen. Vl. - Boze: slimme.
8.	Ze hebben overal brood. Gent (Wevelgem). - Als ge u kunt aanpassen aan het milieu zult ge er goed kunnen leven. - Ze bakken overal brood. Vl.
9.	Ik heb hem in den donkeren over den dijk gebracht. Vl. - Ik heb hem, zonder medewete van anderen, uit zijn moeilijkheden geholpen. (financieel).
10.	We moeten zien dat we met den oever den dijk kunnen vullen. Vl. - Met de opbrengst van een feestavond de onkosten kunnen dekken.
11.	Ge kunt de doodgebeden lezen deur z'n kake. Vl. - Hij is uiterst mager. 't Vel over de been.
12.	'k Heb daar niet-den-duivel gekregen, rien de knots. Vl. Hooglede. - Rien fr.: niets, niemendal.
13.	Ze zat erop lijk een ei op een balke. Vl. - Er was sprake van een vrouw op de duozitting van een moto. Onzeker, wankelbaar, zelfde betekenis bij De Bo.
14.	Ge zijt hier nog maar een blauw'eure (uur). Vl. - Nog maar korte tijd. De tijd die men ‘blauwt’ op het werk als de baas het niet ziet.

[p. 301]

15.	Een ouden ezel kun je nie' mee leren dansen. Vl. - Een oud mens neemt geen nieuwe gewoonten meer aan.
16.	Geen fret, geen gebed. Ieper. - Als je naar de rouwmaaltijd niet uitgenodigd wordt als gebuur, moet je ook naar de uitvaartmis niet gaan... ‘Als je niet moet gaan knabbelen, moet je ook niet gaan babbelen’. Moorslede.
17.	Dat het af koste, 'k zou me gat vergeten. Vl. - Gezegde van een zeer vergeetachtig mens.
18.	'k Zitte were met me gat in d'hage. Vl. - Ik ben weer ziekelijk, kan niet goed uit de voeten. Ik zit weer met een wiel in d'hage. Hooglede.
19.	In dien tijd gingen ze over noes en over reke. Vl. - Ze volgden niet de gebaande weg maar namen de kortste, schuin door de velden.
20.	Als ge begint met hakke, zijt ge deerlijk gesteld. Vl. Hadt ge de markt gekocht, ge hadt de kramen toe. Roeselare. Hakke heeft altijd een spakke. Hooglede. - Er mankeert iets zodat het mis loopt.
21.	't Zijn al hakkelgaten. Vl. Rumbeke. - Bij De Bo ‘hakkelgaren’: verwarde babijnen, gezegden die geen geheel vormen. Hakkelgaten wordt door het volk verstaan voor de tussenruimte waar de noodzakelijke woorden van een stotteraar, hakkelaar, ontbreken, zodat men moeilijk begrijpt wat hij bedoelt. De spreuk wordt bij uitbreiding gebruikt voor alle verwarde zaken.
22.	Hij had al den helft van den hamer. Vl. - Zijn jongen was altijd tweede in de klas en bij het nieuwe schooljaar was hij in de eerste termijn de eerste zodat hij de helft van de mogelijkheden had om de andere blijvend te ‘kloppen’
23.	Ze werd verwezen met handen en vingers. Vl. - Verachtelijk nagewezen.
24.	Er is daar geen hout aan die mens. Rumbeke. - Met die mens kun je niets aanvangen, ofwel is hij onbekwaam ofwel hij is van slechte wil. ‘Ge kunt er geen rechter kant aan krijgen’. Hooglede. - Verwant met de spreuk: alle hout is geen timmerhout.
25.	Sint Job, geeft van zijn sop. Vl. - Op 10 mei, wanneer hij gevierd wordt, of rond 10 mei is het veelal slecht weer.
26.	Als een katte jongt in een viswinkel moeten de jongen daarvoor geen haringen zijn. Vl., Damme, Heist. - Als een kind van Vlaamse ouders in Wallonië geboren wordt is het daarom nog geen Waal.
27.	Hij wil van niets weten, noch van kerke noch van kruis. Vl. Hij gaat noch naar kerke noch naar kruis. Vl. - Andere vorm voor ‘noch naar kerke noch naar kluis’. Hij is een ‘geus’.
28.	Hij gaat het kerkhof lukken. Vl. - Lukken = iemand met een geschenk bedenken als nieuwjaar. ‘Het kerkhof lukken’ wordt gezegd van de eerste die

[p. 302]

	na nieuwjaar wordt begraven. - Lukkedag houden. Vl. Nieuwjaarfeest geven aan de familieleden.
29.	We hebben moeten klauwieren voor onze kost en onze langde. Vl. - Klauwieren: zware arbeid verrichten, grote langdurige inspanning doen. - Langde: lengte - gestalte - groei.
30.	Hij gaf lattarze op de verering der heiligen. Zwevezele. - Te Oostkamp zegt men latterze = van snoer geven.
31.	Ik was daar van uppe te nere. VI. - Ik deed daar, dag en nacht, alle werk.
32.	Gaan lijk een padde deur de stoppe. VI. - Stoppe - afval van gezwingeld vlas. Zeer traag en lui gaan.
33.	Ze geven me meer hun rugge dan ne goeden dag. VI. Ze geven me meer hun rugge dan hun aangezicht. Rumbeke. - Ze zijn me vijandig gezind.
34.	Ge zit in de schare. Vl. - Gezegd tot klein kind dat rechtstaande genepen zit tussen de open benen van vader.
35.	Ze zitten weer in het scheer. Vl. - Ze liggen weer in ruzie met elkaar.
36.	't Is maar e scheer. Vl. - Het is maar een stap verder. Scheer van scherde, schrede, schree, scheer? Vgl. hij scheert wijd: neemt grote stappen.
37.	In een anders schoen betrap je zweetvoeten. Roeselare. - Wie de plaats inneemt van iemand anders krijgt de lasten erbij.
38.	Ge hebt seffens 't spek aan uw kiete. VI. - Zodra ze vermoeden dat je rijk bent rekenen ze maar door...
39.	Hij heeft de suiker opgeëten. Vl. - Hij is daar man van buiten. ‘Hij heeft er de boter opgeëten’. Hooglede.
40.	Al je 't achter den twaalven nog moet zoeken, zul je nie vele meer vinden. Vl. - Na twaalf uur 's nachts niet thuis zijn betekent verlies.
41.	Schone nuchtens en schone vrouwen zijn nooit te betrouwen. Vl. - Ndl. Bleke zonnen en lachende vrouwen zijn niet te betrouwen.
42.	Die warmst gekleed is zet men dichtst bij 't vier. Vl. - De rijken krijgen overal de beste plaatsen. ‘'t Goud is altijd voor de rijke’. Hooglede.
43.	Hij zit weer in de rammelzak. Vl. - Hij is weer aan 't sukkelen met zijn gezondheid.

M. Vermeulen