Biekorf. Jaargang 72

[p. 107]

Gezelliana I.
Een onuitgegeven gedicht van Guido Gezelle?

Het vogelke binst de winter

Bij de ruiten
Zat er een vogelke buiten
Het vogelke, pik, pik, pik,
Doe me toch open een ogenblik.

'k Ben toch zo verlegen,

De sneeuw ligt zo dik op de wegen.

De winter is zo koud.

Geen voedsel in het woud.

'k Moet alles derven
En deerlijk sterven.
Och brave lieden, laat mij in,
'k Zal zingen al naar uwen zin.

Ze deden voor 't vogelke open,

Het kwam door de splete gekropen.

Het bleef daar al de dagen

Van sneeuw en storremvlagen.

Maar als de winter nu verdween,

De zon weer aan de hemel scheen,

De wind niet meer huilde

En 't groen weer uit de bomen puilde,

Het zat te treuren heel de dag

Gelijk een vogel treuren mag...

Geen liedje meer, geen kwispelsteerten...

Ze zagen zijn begeerten.

Ze deden voor 't vogelke open. Het vloog
Al zingend in de hemel hoog.

En binst de zomerdagen,

Uit dank en welbehagen,

Zong het menig blijde lied

Voor die hem 's winters binnenliet.

Wat heeft bovenstaand gedicht met Gezelle te maken?

Jozef Gezelle, broer van Guido, was in 1898 pastoor geworden te Stene, waar hij in juni 1903 plotseling overleed. Zijn koster was Louis Riethaeghe, die o.a. een meisje had, Marie geheten (geb. te Stene op 3 december 1892). Wanneer Guido op bezoek kwam bij

[p. 108]

zijn broer Jozef, gingen beiden geregeld naar de koster. Gezeten op Guido's knieen heeft de kleine Marie van onze priester-dichter ‘Het vogelke binst de winter’ geleerd.

Marie Riethaeghe trad in het huwelijk met Gerard Codron, die zijn schoonvader als koster opvolgde. Zij woont nog steeds te Stene, Torhoutse steenweg 233. Zij deelde het gedicht en alle hierboven omstandigheden mee aan Eerw. Heer Jozef Gesquiere, pastoor te Sint Anna Stene.

Er zijn twee mogelijkheden.

Ofwel gaat het hier om een kindergedicht dat Guido Gezelle van elders kende. Is er iemand die ons hieromtrent nader kan inlichten?

Ofwel is de dichter van dit zeer eenvoudig - ritmisch zelfs onbeholpen - gedicht Guido Gezelle zelf⁽¹⁾. Zou het in dat geval vermetel zijn voorop te stellen dat Gezelle dat gedicht stante pede (of beter: sedente corpore) componeerde? Hij zou hierbij niet aan zijn proefstuk geweest zijn. Ik herinner mij dat mijn gewezen pastoor Julien Derycke (Kortrijk 1872 - Poperinge 1952) mij eens het volgende vertelde. Hij was seminarist of jonge leraar toen hij tijdens de vakantie op een morgen in zijn geboortestad Kortrijk Gezelle ontmoette die op weg was naar een begrafenis. ‘Kom mee naar 't sterfhuis van de Vannestes, zei hij, maar ge moet niet veel klappen tegen mij. Ik moet nog een doodsanctje maken’. ‘Tegen dat wij aan 't sterfhuis waren, zei Julien Derycke mij - op 't zeggen van Guido - was het doodsanctje (in verzen) klaargekomen’.

(1) Blijkbaar ontbreken in de 7^o strofe twee verzen. Dit ontbreken schaadt echter de gang van het verhaal niet.

II.
Wat gebeurde er met de biblioteek van Guido Gezelle?

Over hetgeen met Guido's biblioteek na diens dood gebeurd is, vertelt Streuvels in zijn Kroniek van de Familie Gezelle (Desclée De Brouwer 1960) het volgende:

‘Met Sef en George Gezelle heb ik geholpen om den inboedel samen te rapen en in kisten te doen en alles is naar Stene verzonden geweest. Hoe het daar verder mede afgelopen is, wordt een andere historie, ene odyssee waar de end aan verloren is. De boeken zijn van Stene bij priester Legijn terechtgekomen, vandaar onder beheer van Professor Scharpé die er te vergeefs een toevlucht voor heeft trachten te vinden bij de Vlaamse Academie, tot ze eindelijk in het Gezelle-Museum aan den Rolweg te Brugge zijn aangeland’.

Is Streuvels nopens deze biblioteekkwestie wel goed ingelicht?

Pastoor Masselis, van 1903 tot 1910 opvolger van Jozef Gezelle te Stene, schrijft daarnopens het volgende in het Liber Memorialis:

‘Binst den tijd dat ik wepel liep en Mr den onderpastor met de kudde belast was van 26 juni tot 15 juli, kwam een p. Capucijn ter hulp, pater Pacificus, waarvoor ik hem 15 frs heb gegeven. Hij was in den begravingsdienst tegenwoordig en loerde meest op de bibliotheek van Mr Gezelle, bijzonderlijk op deze van zijn broeder Guido

[p. 109]

Gezelle. Deze boeken hadden van mr den pastor Jos. Gezelle aan de paters Capucijnen beloofd geweest en daarom had het klooster der capucijnen voor de missen van 1901 en 1902 geen honoraria geëist of gekregen; en daar zie, de Heer pastor sterft zonder testament en met veel onbetaalde rekeningen bij zover dat biblioteek en meubels en lopende geld juist genoeg opleveren om alles te dekken, buiten enige rekeningen voor de kerkfabriek die ongeveer de tweeduizend frank beliepen en nu 22 april 1907 gans betaald zijn’.

Tekst mij bereidwillig meegedeeld door Eerw. Heer Jozef Gesquiere, pastoor te Stene.

III.
Gezelle for ever

In het voorjaar 1971 werd het deel van het kerkhof van Sint Anna Stene dat vóór de kerk lag ontruimd. Pastoor Gesquiere die bij de ontgraving van de lijken aanwezig was, vertelde me dat de schedel van Jozef Gezelle een reuzeschedel was, evenknie (!) van die van zijn broer Guido.

L. Devloo