Biekorf. Jaargang 72
(1971)– [tijdschrift] Biekorf–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 78]
| |||||||
Over het ontstaan van de parochie Sint LaureinsOp 9 augustus 1970 bracht het heemkundig genootschap van het Meetjesland een bezoek aan het dorp Sint Laureins bij Eeklo. Bij die gelegenheid werd de vraag gesteld naar de stichtingsdatum van dit moerdorp. In de brochure ‘Naar Sente’ hebben we gepoogd daar een voorlopig antwoord op te gevenGa naar voetnoot(1). In deze bijdrage willen we dit probleem uitdiepen aan de hand van enkele oorkonden uit de dertiende en de veertiende eeuw. Uit de grote brief van 1187 vernemen we dat rond Aardenburg een uitgestrekt moergebied lagGa naar voetnoot(2). Uit latere bronnen blijkt duidelijk dat de gemeente Sint Laureins volledig in dit moergebied moet gesitueerd worden. Onder impuls van gravin Margareta wordt tijdens de tweede helft van de dertiende eeuw heel dit moergebied verkaveld en vercijnsd aan kloosters en particuliere ondernemers. Uit die verkoopsakten zijn volgende stukken belangrijk voor Sint Laureins:
In die vier bovengeciteerde teksten vinden we drie wegen van Sint Laureins terug, die van oost naar west die gemeente dwarsen: de Eerste straat; de Kruiskensstraat en de Gokelaarstraat. De Eerste straat werd vroeger de Ser Jansleedstraat genoemd en de Kruiskensstraat is te identificeren met de Vakeweg. Langs die Vakeweg liep dan het Vakeleed. Die oorkonden die ontegensprekelijk op Sint Laureins be- | |||||||
[pagina 79]
| |||||||
trekking hebben komen vanaf 1264 voor. Nergens treffen we echter een vermelding van de parochie Sint Laureins aan. Uit het begin van de veertiende eeuw zijn een aantal oorkonden bekend, uitgevaardigd door de ‘late ten moerbrieven van sgravens lijfnere’ in verband met giften van grond aan de abdij Ter Doest:
Hier wordt evenmin gewag gemaakt van de parochie Sint Laureins, alhoewel het Ser Jansleed en het Vakeleed op het grondgebied van die parochie liggen. In 1317 bekrachtigen de schepenen van het ambacht Maldegem een schenking van zeven gemet aan het Sint Janshospitaal, die liggen ‘int ambacht van Maldenghem ende binder prochie van Sinte Laurens tuschen der Vakeleet ende Ser Jansleet’Ga naar voetnoot(8). Vijf jaar later in 1322 bekrachtigen dezelfde schepenen een gift aan de Sint Andriesabdij van 7 1/2 g. 35 r. land ‘ligghende int ambocht van Maldenghem en binder prochie van Sinte Lauwereins tusschen de Vaeckeleet ende Sher Jansleet’Ga naar voetnoot(9). In hetzelfde jaar treden de ‘late van den moerbrieven van sgraven lijfnere’ op bij een schenking van 9 1/2 gemet land aan het klooster van Oost-Eeklo’ ligghende binnen den ambachte van Maeldeghem ende inne de prochie van Sente Laureins streckende an de cure van Capricke metten enen ende ende tander ende ande tsensmoer’Ga naar voetnoot(10). In latere oorkonden betreffende dit gebied komt de parochie Sint Laureins dan geregeld voor. Vóór 1312 spreken de bronnen niet over een parochie te Sint Laureins en vanaf 1312 is er wel herhaaldelijk sprake van. We zouden dus kunnen besluiten dat de oprichting van een parochie tussen 1312 en 1317 heeft plaats gevonden. Over de eerste kerk van Sint Laureins hebben we nog min- | |||||||
[pagina 80]
| |||||||
der gegevens. Wel meent Dr. Gottschalk dat er reeds in 1307 een parochiekerk te Sint Laureins was gebouwdGa naar voetnoot(11). Zij steunt zich daarvoor op een cijnsrol uit de archieven van Rijsel die uit 1307 zou dateren. Daarin is er inderdaad sprake van twee kerken die ‘bin corten tiden’ waren gebouwd. Die twee kerken zijn onmiskenbaar de kerk van Sint Laureins en die van Sint Jan in Eremo. Alleen is het niet erg duidelijk waar het jaartal vandaan komt. Die cijnsrol bestaat immers uit verschillende stukken die aan mekaar genaaid zijn en die niet op hetzelfde tijdstip werden opgesteld. Het stuk waarin de twee kerken vermeld staan is van een andere hand dan de overige en bovendien niet gedateerd, zodat het jaartal niet kan verantwoord worden. Voorlopig beschikken we nog over geen enkel document dat ons toelaat de stichting van een parochie vóór 1317 te dateren. Wel fungeerden vanaf 1276 ‘schepenen vanden moere’ die belast waren met de grondoverdrachten in het moergebied van Aardenburg waaronder dus ook Sint Laureins vielGa naar voetnoot(12). Er bestond kennelijk al vroeg een behoefte aan schepenen voor het regelen en het akteren van grondtransacties die ongetwijfeld talrijk waren in dit ontginningsgebied. Het is dan ook hoogst verwonderlijk dat slechts 40 jaar later de parochie Sint Laureins in de bronnen opduikt! Want het is duidelijk dat er veel mankracht nodig was bij het uitturven van de moeren. Maar het is slechts na het uitturven van de grond dat de boeren zich te Sint Laureins konden vestigen om een definitieve nederzetting te stichten. Dit verklaart misschien het laattijdig verschijnen van een parochie Sint Laureins in de bronnen. We moeten hopen op nog onbekende bronnen om een beter inzicht in dit probleem te krijgen.
Luk Stockman |
|