Biekorf. Jaargang 71

[p. 106]

Praktische markttabellen van de wijnkoper
1704

Bij de vierde druk van het Specie Boecxken, zijnde een praktische tafel voor het wisselen ‘van de Specien van Gheldt’, liet Judocus van Pee, stadsdrukker wonende op de Burg te Brugge, op hetzelfde formaat (19 × 7,5 cm) in 1704 een drukje verschijnen waarvan de titel luidt:

‘Curieus Thresor inhoudende de grootte der Ellen, Corenmaeten, Wyn-maeten, Landt-maten, Hout-maten, Zout-maten, Hoppe-maten, etc.

Van allerhande ghewichten, Munten etc.

Van Vlaenderen, Brabandt, Hollandt, Zeelandt etc.

Voor alle Cooplieden, ende die eenighe neiringhe doen seer nut ende dienstigh’.

Het drukje telt 16 ongepagineerde bladzijden.

Het hoofdstuk van de Natte Maten begint als volgt.

‘De Mate vande Wyn ende Olie in 't ghemeine.

Een roede houdt twee vaten.

Een vat houdt twee pypen.

Een pype houdt elf sesters.

Een sester houdt 4. schreven of 16. stoopen.

Een schreve houdt 4. stoopen of gelten.

Een stoop houdt 2. potten of kannen.

Eenen podt houdt twee pinten.

Een voeder houdt 6. amen.

Een ame houdt 12. schreven en half.

Op de Fransche maniere:

Un muy de vin tient 36. septiers.

Un septier tient 4. quartes.

Une quarte tient 2. pintes.

Une pinte tient 2. choppines.

Une choppine tient 3. demy septiers.

Un demy septier tient 2. possons’.

Heeft de wijnkoper deze basismaten goed in zijn hoofd, dan kan hij zich laten inwijden in de lokale partikulariteiten.

Het Curieus Thresor wijdt de volgende paragraaf aan het Verschil van de natte maten in het ghemeyn,
over een-ghedraghen op verscheyden Steden.

De 29. potten of kannen Brugsch en zijn te Ghend maer 28.

De 25. potten Antwerpsch ende Mechelsch, zijn te Ghend 15. stoopen en half ende te Brugge 16. stoopen schaers.

De 25. potten Ghendsch, en zijn maer 21. potten te Brussel ende te Loven.

De dry stoopen te Doornyck, en zijn maer twee te Ghend.

[p. 107]

De 25. stoopen te Corteryck zijn 52. (sic) te Ghend.

De 22. stoopen tot Ipre zijn 20. te Ghend.

De 31. stoopen te Douay zijn 25. te Ghend.

Te Middelburgh in Zee-landt is de natte maete seer ghelyck te Ghend’.

Na deze onmisbare algemene inleiding over de natte maten gaat de auteur over naar een uitvoerig en speciaal:

Breeder onderwijs aengaende de Wynen.

Om wel te weten de maeten van de Wynen naer den stijl van de Koopmanschap, soo staet te bemercken, dat Dordrecht is den principaelsten stapel in dese Nederlanden van de Rijnsche Wijnen. Ende men verkoopt de selve aldaer by de roede, de welcke houdt ruym 14. amen en half te Ghendt, te Mechelen en t'Antwerpen; behoudens de ame te Mechelen ende t'Antwerpen, minder is dan te Ghend, ontrent eene pinte op de ame.

Te Keulen ende de 's Hertoghen-bosch, een ame Wyns maeckt 60. stoopen te Delft ruym.

T'Antwerpen ende te Mechelen een ame Wyns maeckt 50 ghelten; ende te Ghend 60. stoopen.

Te Nimmeghen maeckt een ame Wyn 56. stoopen Delfsche mate.

T'Uytrecht een ame Wyns maeckt 57. stoopen te Delft.

Aenmerct.

T'Antwerpen verkoopt men alderley wynen, als Rynsche, Spaensche ende Fransche.

De Fransche verkoopt men by den vate, 'twelck houdt 6. amen. Ende van Orliensche wijnen heeft men vier stucken in het vat, ende van de Anseroysche 3.

Een vat Petaus estimeert men twee pypen, de welcke houden in 't ghemeen twaelf Antwerpsche ghelten, of daer ontrent, min dan 6. amen.

De Romanijen schickmen twee Booten voor een vat: ende die houden wel twaelf of sesthien ghelten meer dan ses amen, na de fuusten groot zijn, ende men noemt de Romanijsche fuusten Booten.

Den Bastaert ende Ansoye, de twee pypen maecken een vat, ende bringhen uyt 6. amen ende 20. stoopen te Ghend of daer ontrent.

Aenmerct.

Een Duytsch voeder wyns houdt ses amen t'Antwerpen ende een Westersch vat houdt van gelijcken ses amen.

Ende wat wyn datmen koopt by voeders ofte vaten, die wordt gheroerdt, ende men levert ses amen voor een voeder ofte vat.

[p. 108]

Maer alsmen den wyn koopt byden stucke, fuuste, ofte boote, soo levert men die vol sonder voorder bespreck, weder sy meer ofte min houden, dan 6. amen, tot elac koopers ende verkoopers plucht ende perijckel. (Desghelijcx is 't oock van de Olie van Olijven ende vande Serope).

Middelburgh in Zeelant is den stapel van de Westersche wynen, als Spaensche, Fransche, ende dierghelijcke komende ter Zee: ende daer verkoopt men de selve wynen oock by den vate ende fuuste, elck na sij begheirte.

Aenmerct.

Olie van oliven ende syrope de 2. pypen of de vier quarteelen, wordt ghenomen voor een vat, soo wel te Brugghe ende t'Antwerpen, als te Middelburgh.

Bemerct, om Wyn te koopen.

Den Wyn kooptmen by den smaeck, reuck ende verwe ende dickmaels moet men den Wyn proeven, of hy misschien afghinghe van kracht.

Aantekeningen bij de tekst.

Wijnsoorten. - Anseroysch: van Auxerre (zie Biekorf 1963, 159). - Orliensche: van Orléans. - Petau: Poitou. - Romanie en Bastaert zijn Spaanse wijnen. - Ansoye: een Portugese wijn, al. azoye.

Romanijsche fuusten: fusten (houten vaten) ‘zuidwijn’, die booten genoemd worden. Een boot is een fust waarin zuidelijke wijnen vervoerd werden.

Westersche wijnen zij al de wijnen die ‘ter Zee’ ingevoerd worden; al de Rijnsche wijnen komen over de rivieren.

Een ‘Duytsch voeder’, d.i. de grootste oude maat voor wijn (900 à 1000 liter): uit hd. Fuder (waaruit ofr. foudre: groot wijnvat). Een aam was ca. 150 liter; een voeder = 6 amen.

C.B.