Biekorf. Jaargang 70

[p. 286]

Eerste kommunie

Let us not burden our remembrance with A heaviness that 's gone.
The Tempest V, I

In de tijd van Leo XIII werd de eerste kommunie in het twaalfde jaar gehouden en ze was ook de plechtige Kommunie. Dat is kort vóór de eerste wereldoorlog veranderd.

Intussen heeft Petrus een paus zes-zeven versleten en Paus Paulus VI is nu bezig met hem te verslijten.

Zo Petrus vertelde over zijn tijd...

Hij had al twee jaar de lering gevolgd en ging al vijf jaar in de processie in de groep van Madam Lagrange, de patertjes. Dat was een van de schoonste roepen, een twintigtal knapen in pater gekleed, met bruine pij aan en een rond potske op 't achterhoofd. De lange Dobbelaere was Sint-Antonius van Padua. Hij leidde Petrus’ broer, die in zijn rechterhand een masteluinen brood droeg, welgebakken en niet verbrand. De andere paters droegen een palmtak of een groot kerkeboek. Ze stapten profijtig over het groene lis in de straat en op de Sacramentsprocessie gingen ze met lichten terd over de versgeplukte bloemen uit de Leiemeersen, dat het aandoenlijk was om zien. Fietoor, stoeltjeszetter en kattekoster, sloeg de belle en was voorzanger in 't processiekoor.

Dagen te voor was de voorbereiding begonnen, met timmeren van d'altaren langs de weg, het aanbrengen van op schriften en het uithangen van vendels en wimpels.

De peter van Petrus die schoenmaker was, bracht in een zwart kleedje de schoenen naar huis. Ze kostten zeven frank; het moest acht frank zijn en Leo, de zoon, had gezeid zeven frank omdat ge peter zijt van die jongen. En, zei de peter bij 't afgeven, draag er maar goed zorge voor en 'n smijt nooit oude schoen weg eer dat ge nieuwe hebt.

Het kerkeboek, verguld op snee, mocht Petrus halen bij juffrouwen De Milt, waar zijn moeder, Liza, haar naaigerief kocht: garen, koordzijde, boordlint en passementen.

Het eerstekommuniepak was gemaakt door Arthur Van Hove die moeder Liza had kragen leren op de mantels zetten en hem nu de penning had willen gunnen. De pet was een geschenk van de meter die te roe of ter hand een franse pet wilde met goudbestikte band en klep gelijk ze droegen te Roubaix waar ze woonde. 't Is nog beter een Franse zotskappe, zei de vader, dan een ouderwetse bolhoed, die na de grote dag toch maar 'n dient om de keunejongen in te tellen

Alles stond op stelten tegen dat de grote dag aankwam.

[p. 287]

De zondag, 16 maart 1906, was een lauwe dag met overdekte hemel, nu en dan een regenvlaag en de bleke maarte zon scheen in de plassen op straat.

Petrus stapte, preus gelijk vijftig, naast zijn moeder, op haar paasbeste gekleed en ze waren wel op tijd in de kerke. In plaats van aan 't zij-altaar van Sint Antonius-met-zijn-zwijn, gelijk in de lessen van de lering, zaten de jongens in 't middenschip rechts en de meisjes links.

De plechtigheid begon, en op een teken van de jongste kapelaan stonden de jongens op en trokken naar de kommuniebank en daarna was 't de beurt van de meisjes om de heilige tafel te naderen. Ze hadden wel hun weister want al de stoelen met kussens, van de rijke mensen, waren van kant gezet.

Toen ze terug naar hun stoel kwamen speelde 't kerkorkest muziek: de violen zoemden, de moerviale knoterde en bromde, het orgel dreunde. Het werd plots stil: flinke houding, ingetogenheid, devotie en buiten het prevelen van de priester had ge een muisje horen lopen. Er werd sermoen gehouden en de moeders zaten met aandacht en kloppend hert naar de woorden van de pastoor te luisteren. Ze waren zo fier op hun kinderen, hun gemoed kwam vol, ze pinkten een traan weg en Stefanie Wieme, de weduwe-bareelwachtster, schreemde snot en kwijl.

Na de hoogmis begonnen de bezoeken. Het eerst bij. mijnheer Pol, de schoolmeester, waar 't eerste beeldje werd afgegeven, opgesteld door de pastoor die ons zoveel verteld had over de listen des duivels en de boosheid der wereld, over de wreedheid van de bende Pollet en de moord op Jeanneke van Kalck te Brussel. Het versje op het beeldje luidde:

Oh! in welke vreugdeklanken,
In welk lied van lof en eer,
Zal mijn kinderhart U danken,
Waar ge rust voor d' eerste keer.

Het was van de hand van pastoor Ursmarus De Bouvrie, een man met goedsmoedig, openhertig, Vlaams aanzichte, komende van Sinte-Antelinxs in 't Land van Aalst, naar 't zeggen van de maarte die haar kleren liet maken bij moeder Liza.

Moeder Liza dronk een likeurtje. Petrus at een koekje en meester Pol loofde het gedrag van zijn beste leerlingen uit d' hoogste klasse. Hij noemde namen van enige die om zo te zeggen verre van dom waren. Wij krijgen vorst, zei de oppermeester, die 't wist van zijn dagelijkse telegram van de Boerenbond, dat hij uithing aan zijn magazijn waar de zonen landvette verkochten.

En zeggen, zei meester Pol, dat ze verleden week nog over de Leie liepen, al springend van d' een ijsschots op d' andere.

[p. 288]

Met mijn eigen ogen gezien maar ik 'n zal geen namen noemen. Die 't gevaar bemint zal er in vergaan en die gaat van de grond op het ijs 'n is niet wel wijs. De vrouw van de meester zei ‘en waar zijn’ en stond recht. Het bezoek 'n duurde niet lang want er zaten nog andere te wachten in de kamer daarneven.

Vandaar naar Madam Lagrange, de kindedoze vrouw van de baas van de zijdeweverij die de kommuniekanten van haar volk ontving. Het bezoek was verwacht. De koekjes lagen in een zilveren schotel op de blinkende tafel van de rijke eetkamer en er was ook een dubbele frank voor de spaarpot van Petrus. Een glaasje citroen op korte drank en een lukje en er werd wat over en weer gepraat over de kinderen. Madam, die van Kortrijk was, zei dat ze de jongste was van de bende en dat ze achttien jaar verschilde met haar broer. Petrus' moeder vertelde dat ze d' oudste was van een nest van zeven en dat haar oudste schoonbroer, de peter van de kommuniekant, een en twintig jaar verschilde met de kakkernest en vader en zoon telken jare samen gingen nieuwjaar wensen.

En Madam zuchtte 'n keer gelijk of 't gaat als er ongewone dingen verteld worden onder grote mensen. Ze trok haar wenkbrauwen op, keek naar d'horloge en zei dat ze de gasten niet lange mocht ophouden want het zijn kwade dagen voor elk-end-een. Petrus speelde met zijn Franse pet van Roubaix en 't scheen hem dat ze al lang de eerste-kommuniekanten vergeten waren.

Madam Lagrange zei tot ziens en stelt het wel en ze loech met een deftig knikje. Petrus was blij dat hij buiten stond. Daarbinnen rook het te veel naar mottebollen en kweeperen.

Het werd een dag van lopen en dretsen. Het noeneten was beter dan op een gewone zondag en tante Louise was kokin. Er kwam een gildig stuk rundvlees uit den oven en er waren snijboontjes en patatten die al wat aan het keesten begonnen te gaan, echte Duinkerkse, van eigen gewin. En, om de putjes te vullen, een grote amandeltaart van een frank, van bakker Van Liere.

Zij rustten entwat om het eten te teren en tante Louise vertelde over het duur leven. Daarna was 't schorremen voor de Vespers en de dag was goed. Na vier uur, koffietafel met boterkoeken voor de familie van tante Louise.

's Anderendaags was het weer gekeerd gelijk een zak. De Boerenbond had juist voorspeld. De wind was naar 't Oostergat verhuisd en het had gevrozen steen en been en in de nacht had het wat gesneeuwd. De weg naar de kerke lag, door de vorst, met hulten en bulten en ze gingen, Petrus en zijn moeder, naar de dankmis. In de verte hoorden zij het schui-

[p. 289]

felding van de stoomtram van Oudenaarde en ze zagen de zwarte rookwolk die openscheurde tussen de naakte bomen langs de brede bane buiten de vesting.

Na de middag was 't chocolade-melktafel met krentenkoe ken voor de naaisteriggen van tante Liza. De jonge spoker zongen van:

Hij is gewassen en geschoren,

Hil heeft zijn hoedje opgezet,

Moeder hij is voor mij geboren,

Hij zal worden mijne man.

En hij die pronkt, en hij die pronkt,

En ikke nie'; en hij heeft vergeten

dat ik hem zo geerne zie.

(of van)     Hij zett' zijn hoedje op zij,

En zei ik ben zo blij,

Ga je mee, ga je mee, ga je mee, zeid' hi, hij,

Bah, neen ik, zei ze, zij.

In de naaizale sloeg het vrouwvolk een flikker; Gentiel, de neef, speelde op zijn accordeon en tante Louise stond in 't deurgat te lachen dat haar buik schokte en ze zei waar halen ze 't uit, waar scharten ze 't op en in wat tijd leren ze dat!

De schoonste dag van het leven was om, en de dag nadien liep iedereen wederom in 't gareel, uitgenomen bij Maantje Krukke, de kleermaker die de kommuniekleren voor de boerenjongens had gemaakt en de moeders met hun welgedoste zoon ontving op koffie naar jaarlijkse gewendte.

De jaren vervliegen en de tijd 'n staat niet stille.

De herinneringen blijven doordat ze een klare stempel slaan op 't jong gemoed en de jaren verstrijken al is 't dat ze trager lopen in de jongde dan in later tijd wanneer ze, gelijk een sneeuwbal, berg-af rollen in razende vaart.

Petrus is door 't leven gegaan zoals hij in zijn diepste binnenste had beloofd en zoals de bisschop in 't Vormsel had gevraagd: brave zijn en gedienstig voor iedereen, goed leren en soldaat worden van Christus.

In zijn leven had hij soms wel een keer stank voor dank maar alles ging nog daar of daar. Hij 'n heeft maar twee keers kort gezeten maar 't was telken keere voor 't Vlaams, en anders 'n is hij nooit bij mijnheere moeten komen. Brave zijn 'n is maar een gave voor de peerden; ze 'n flinken dan niet. Maar niet voor andere beesten. Voor te brave te zijn, slaan ze de honden dood.

'k Zag hem overnaast 'k Vroeg hem, Petrus wat is de

[p. 290]

schoonste dag van je leven geweest? Hij zei, om de waarheid te zeggen, er waren er een toevele en daaronder de dag van mijn eerste kommunie, 'k kenne mijn sanctje nog van buiten. Ook nog de dag van 't ontvangen van mijn doopakte toen ik op trouwen stond en pastoor Ursmarus De Bouvrie mij een hertelijke brief zond met de beste wensen van geluk en welvaart. En voorts, 'k moet het er bij zeggen, de dag van de trouw in een zijkapel van d' hoofdkerk en op het stadhuis toen de wetheere mijn vrouwe en mijzelve proficiat wenste en ons aansprak met onze voornaam. Zulke dagen tellen dubbel omdat ge ze van de bomen niet 'n schudt.

Petrus heeft goed zijn streng getrokken en kinderen gekregen die goed meewilden. Dat is ook van tel want 't is met de mensen die in 't kweken van de kinders zitten dat de wereld moet voortdoen.

En toen Petrus dat vertelde zei zijn zoon Jan die ook al grijs wordt: Dat ge dat allemaal zo goed onthouden hebt, onz'Heer is 't wijs.

Natuurlijk zei Petrus, nu kijken ze naar de Teevee en 't loopt al dooreen. Het gaat te rap. De mensen zien en horen te veel. Maar in onze tijd, g' hebt bijvoorbeeld Streuvels dien we met half oogst begroeven tot Ingooigem, die zag meer van aan zijn achterdeur naar zijn lochting dan de ruimtevaarders van d' Aarde naar de mane.

En Petrus zonk, een beetje vermoeid, diep in zijn zetel.

G.P. Baert